De Middelnederlandse boerden

(1957)–C. Kruyskamp– rechtenstatus



[pagina 38]
VII Een bispel van .IJ. Clerken, ene goede boerdeaant. Ga naar margenoot+ Men heeft ghehoert in ghedichte Derperlijcheit daer men bi lichteGa naar voetnoot2. Verstoet vroetscap ende sothede. Ic quam eens daer men mi sede 5[regelnummer] Van twe clercken, die waren gekeertGa naar voetnoot5. Van Parijs ende die geleert Hadden spel ende wijsheit mede, Ghelijc dat daer noch es die sede. Oec soe liet men mi verstaen 10[regelnummer] Dat si haer goet hadden verdaen. Si ghingen straten ende pade, Dat si quamen eens sauons spade,Ga naar voetnoot12. Als die sonne te dalen began, Ende achter haelden enen man 15[regelnummer] Dien si baden op ghenade Dat hi hen herberghe dade. Die goode man heuet ghedaen Ende heeft se in sijn huus ontfaen. Stappans heeft die clerc versienGa naar voetnoot19. 20[regelnummer] Des goets mans wijf, die hi mettien Minnende wert: si was noyael,Ga naar voetnoot21. Haer oghen blicten als een cristael.Ga naar voetnoot22. Hier na quam die dochter voert; Die ander clerc wert becoert 25[regelnummer] Met hare minne ende beseten, Ga naar margenoot+ Ende hi en dorste haer niet laten weten, Maer gherne soude hi se bedrieghen. Daer lach een kint in der wieghen;
[pagina 39]
Die vrouwe nam ene panne, 30[regelnummer] Bloeme ende melc wt eenre kannen Ende ginc ene pap ghereiden. Die clerc quam sonder beiden Neuen haer sitten bidencolen Ende heeft haer heimelijc ghestolen 35[regelnummer] Vanden stele enen rinc, Daer die panne mede hinc (Yseren was hi na mijn verstaen), Die clerc heeften op ghedaen.Ga naar voetnoot38. Die weert hadde doen ghereetGa naar voetnoot39. 40[regelnummer] Boter, melc, te maten heet Ende compost van goeden prise,Ga naar voetnoot41. Dit was goede dorper spise. Die clerc en conste hem niet ontien,Ga naar voetnoot43. Hi en moeste op die vrouwe sien 45[regelnummer] Al die wile dat hij satGa naar voetnoot45/6. Bi haren goeden man ende at. Si dede hem wel groet verdriet,Ga naar voetnoot47. Maer her Gobert en merkes niet; Hi maecte sine[n] gasten beiden 50[regelnummer] Een bedde, dat hi bi wants leideGa naar voetnoot50. Aen tsine ende sijnre dochter mede. Daer na hi sine scoen wt dede Ende ginc hem wermen, want het was cout (Men berde daer stoppelen sonder hout);Ga naar voetnoot54. 55[regelnummer] Slapen es die man gegaen. Sijn wijf es met hem opgestaen, Si nam die wieghe, geloues mi, Ende settese haren bedde bi. Die dochter ginc oec slapen 60[regelnummer] Ende beide die vremde knapen, Die weys ghenoech hadden gedroncken, Ende die weert ginc liggen roncken
[pagina 40]
Ende die weerdinne oec wel saen. Die een clerc es opghestaen, 65[regelnummer] Dien therte bevede ende verscoet; Hi ginc ter dochter wert al bloet, Van vresen was hi al vercoelt. Tierst dat sine heeft ghevoelt,Ga naar voetnoot68. Sprac si met sorgen groet: 70[regelnummer] Ontsprinct, mijn vader, [of] ghi sijt doot,Ga naar voetnoot70. Ga naar margenoot+ Vliet henen, hets meer dan tijt, Mi dunct dat ghi verscouen sijt.Ga naar voetnoot72. Die clerc antworde hoofschelike: Hebt mijns ghenade, suuerlike; 75[regelnummer] Ic en hebbe niet die crachtGa naar voetnoot75. Dat ic van v scheiden macht, Ic en mach mi jegen v niet veizen.Ga naar voetnoot77. Swijght, v vader mocht peisen, Ontspronghe hi, dat wi hadden gewrachtGa naar voetnoot79/80. 80[regelnummer] Dies wi noch sijn ombedacht, Ende ic ghedaen hadde minen wille; Hier bi soe swighet stille,Ga naar voetnoot82. Want hijs seker wanen soude.Ga naar voetnoot83. Dit vingherlijn van roden goudeGa naar voetnoot84. 85[regelnummer] Es uwe, op dat ghijt ghert;Ga naar voetnoot85. Hets min dan .x. ℔ weert.Ga naar voetnoot86. Hets mi te groet, in vant geen minder.Ga naar voetnoot87. Doen stac hijt haer anden vingher, Dat ouer hare cnokel voer. 90[regelnummer] Daer seide hi ende swoer: Hets uwe, proeuet wat dat weeght. Mettien hi hare bat nare leeghtGa naar voetnoot92. Ende spelde met hare een spel, Seidict v, soe wistijt wel.
[pagina 41]
95[regelnummer] Dese clerc lach met groten spele; Sijn gheselle leet commers vele, Die lach en[de] peinsde om die vrouwe; Die een hadde spel, die ander rouwe,Ga naar voetnoot98. Als menich heeft gedaen. 100[regelnummer] Hier binnen soe es op ghestaenGa naar voetnoot100. Van sinen bedde her Gobert, Die te pissene sere beghert; Voer die dore ginc hi staen leken. Dander clerc es op gestrekenGa naar voetnoot104. 105[regelnummer] Daer hi die wieghe staende vant Ende namse metter hant Ende heeftse heimelijc gedregen Ten bedde daer hi hadde gelegen. Daer na es hi weder comen 110[regelnummer] Daer hi die vrouwe heeft vernomen.Ga naar voetnoot110. Met hare te spelene dat hi began, Si waende hebben haren man, Want si qualijc was ontsprongen;Ga naar voetnoot113. Si liet ghewerden den jonghen.Ga naar voetnoot114. 115[regelnummer] Nv es weder her Gobert Te sinen bedde waert ghekeert; Ga naar margenoot+ Hine hoede hem niet van bedrieghe,Ga naar voetnoot117. Maer ginc tasten na die wieghe: Van costumen hi dat leerdeGa naar voetnoot119. 120[regelnummer] Wanneer dat hi van pissen keerde. Te sinen bedde quam hi te hant; Toen hi die wieghe niet en vant, Seide hi te hem seluen dit waert:Ga naar voetnoot123. Ich mach wel sijn een musaert;Ga naar voetnoot124. 125[regelnummer] Heeft mi die necker bracht hier Of verleyt mi dwaes fier?Ga naar voetnoot126. Ic ben geraect te minen gasten.
[pagina 42]
Doen ginc hi elder wert tasten; Al sachte sette hi voert den voet, 130[regelnummer] Doch quam hi daer die wieghe stoet. Dat bedde vant hi noch al waerm. Mettien stac hi voert den arm Na sijn wijf, die daer niet en was. Doen peinsde hi, sijt seker das, 135[regelnummer] Dat si ware gegaen bloemen lesen.Ga naar voetnoot135. Doe wert hi in slape met desen. Die clerc nv bider vrouwe es, Die hem dede goet ghetes;Ga naar voetnoot138. Hem dochte hi hadde wel ghevaren, 140[regelnummer] Hi vertemperde .iiij. werf haer snaren.Ga naar voetnoot140. Her Gobert was daer doe wel an, Dat hi dien derscher ghewanGa naar voetnoot142. Die soe wel wannen hadde gheleert. Doe seide die vrouw: her Gobert, 145[regelnummer] Al sidi out ende tay, Ghi selt noch wesen herde fray;Ga naar voetnoot146. Al heeft v anschijn menege runtse,Ga naar voetnoot147. Ghebetert es wel sere v fluntse;Ga naar voetnoot148.Ga naar voetnoot148. Pleghet dus den ouden lieden,Ga naar voetnoot149. 150[regelnummer] Of waendi dat ment sal verbieden? Die clerc sweech emmer stille Ende liet haer segghen haren wille. Dander, die bider docher lach Ende hare minne goetlijc plach,Ga naar voetnoot154. 155[regelnummer] Als hi gespelt hadden op ende neder,Ga naar voetnoot155. Keerde hi te sinen bedde weder, Eer hem verclaerde die dach,Ga naar voetnoot157. Daer her Gobert in slape lach. Die clerc es gelegen bi
[pagina 43]
160[regelnummer] Her Gobert, gheloues mi, Ende waende sinen gheselle hebben Ende gincken stoten in zijn rebben.Ga naar voetnoot162. Ga naar margenoot+ Stappans her Gobert ontsprancGa naar voetnoot163. Ende doe wisti eer yet lanc, 165[regelnummer] Dat hem die clerc hadde bedroghen, Dies hi luttel was in hoghen.Ga naar voetnoot166. Binnens monts sprac hi: Wanen comdi, dat seght mi, Ghi schijnt soe sere vermoyt.Ga naar voetnoot169. 170[regelnummer] Dander sprac: ic hebbe ghesoytGa naar voetnoot170. Des weerts dochter van hier binnen. Den goeden rinc liet ic haer winnen Daer die panne mede hinc; Ic seide het was een vingherlijnc, 175[regelnummer] Dus dedic haer swighen stille Ende dede algader minen wille. Ic boerde ene bonne in haer vat.Ga naar voetnoot177. Dies moetti hebben godsat,Ga naar voetnoot178. Sprac her Gobert metter druust,Ga naar voetnoot179. 180[regelnummer] Ende sloechen daer na metter vuust. Die clerc sloeghen weder Dat hi viel vanden bedde neder In die aschen op den hert; Met desen vaert op die weert.Ga naar voetnoot184. 185[regelnummer] Elc scoet andren in sijn haer, Mallic ginc andren gheuen daer Metten vuusten wel ghedicke.Ga naar voetnoot187. Elc hadde van wapene een ansichte;Ga naar voetnoot188. Men sach noit soe wel tornierenGa naar voetnoot189. 190[regelnummer] Sonder wapene ende sonder coryeren; Hem tween in soe corter vren
[pagina 44]
Van bloede sepen haer parueren, Want si waren beide al naect. Stappens es die vrouwe ontwaect 195[regelnummer] Om thgeruchte van hem beiden. Her Gobert, sese, gaetse sceiden, Want si vechten herde sere, Maer emmer huedt v, lieue here, Hets doncker, het mochte v mesvallen;Ga naar voetnoot199. 200[regelnummer] Houdt v een hant voer u scallen,Ga naar voetnoot200. Des biddic v, wel lieue vrient: Soe wel hebdi mi nu ghedient, In woude om .x. ℔, in trouwen,Ga naar voetnoot203. Dat ghi daer ane waert teblouwen. 205[regelnummer] Gherne, vrouwe, seide hi saen.Ga naar voetnoot205. Voer voets es hi opghestaenGa naar voetnoot206. Ende es comen te ghemoete Ga naar margenoot+ Daer sijn gheselle lach onder die voete. Hi nam den weert eer iet lanc 210[regelnummer] Ende werpen op ene banc, Dat hem die oghen sijn verwandelt.Ga naar voetnoot211. Her Gobert was sere meshandelt Ende sijn haer ghetoghen wt, Nochten soe werde hem die cornuutGa naar voetnoot214. 215[regelnummer] Soe hi best can; hi en was niet vlugge. Si stieten ende sloegen sinen rugge Dat hi wert weker dan sijn buc;Ga naar voetnoot217. Her Gobert hadde clein gheluc. Doen hi dus was gheslaghen 220[regelnummer] Ghinghen si wech, het ginc daghen, Her Gobert bleef in groten sere. Dit exempel gheeft ons lere, Die hebben stoute vrouwen,Ga naar voetnoot223. Dat si te vele niet en betrouwen
[pagina 45]
225[regelnummer] Noch te vele niet hanterenGa naar voetnoot225. Die ghene die crune scheren.Ga naar voetnoot226. Doen sijt, het sal hem schinen,Ga naar voetnoot227.Ga naar voetnoot227. Want als si om neringhe pinen Ende hem te minnen niet en lust, 230[regelnummer] Sijn die clerke wel gherust, Die al meest mans wiuen begheren Ende somwile haer goet verteren. Selden hebbic oec verstaen Dat si gheuaderen bidden gaen.Ga naar voetnoot234. Nota cc. xxviiij. verse	margenoot+ 113c voetnoot2. Derperlijcheit (hs. depllijcheit; zie Aant.) onkuisheid. De zin van vs. 1-3 is: er zijn verhalen van onkuise minne waarin men lichtelijk trekken zowel van wijsheid als van dwaasheid kan onderkennen. voetnoot5. clerken studenten. voetnoot12. Dat tot dat. voetnoot19. Stappens dadelijk; die misschien te lezen deen (M. de Vries, Taal- en Letterbode, 4, 80). voetnoot21. noyael knap. voetnoot22. blicten schitterden. margenoot+ 113d voetnoot38. op aan. voetnoot39. weert heer des huizes. voetnoot41. compost ingemaakte spijs. voetnoot43. hem...ontien eig. zich onttrekken; vand.: nalaten. voetnoot45/6. sat...ende at zat te eten. voetnoot47. dede...verdriet was hem een oorzaak van kwelling, van ongestilde begeerte. voetnoot50. bi wants langs de wand; het bed ligt langs de voeteneinden van de beide andere bedden. voetnoot54. berde brandde. voetnoot68. Tierst dat zodra. voetnoot70. ontsprinct word wakker; doot verloren. margenoot+ 114a voetnoot72. verscouen verdwaasd, niet wijs. voetnoot75. cracht daarvóór is in het hs. doorgehaald macht. voetnoot77. mach mi niet veizen kan mijn gevoelens niet verbergen. voetnoot79/80. dat...ombedacht dat wij al gedaan hadden, waar wij nu nog niet aan denken. voetnoot82. Hier bi Daarom. voetnoot83. hijs...wanen hij zou denken dat het zo was. voetnoot84. vingherlijn ring. voetnoot85. op dat als; ghert begeert. voetnoot86. min dan bijna. voetnoot87. in ic en; minder kleinere. voetnoot92. bat nare naderbij; leeght gaat liggen. voetnoot98. spel pleizier. voetnoot100. Hier binnen intussen. voetnoot104. op gestreken opgeschoven. voetnoot110. vernomen gemerkt, gevoeld (dat zij lag). voetnoot113. qualijc ontsprongen niet goed wakker. voetnoot114. ghewerden begaan. margenoot+ 114b voetnoot117. Hine hoede hem hij was niet verdacht op. voetnoot119. Van costumen door de gewoonte. voetnoot123. waert woord (misschien echter moet dit vervallen en behoort waert bij te hem seluen en bet. dus -waarts). voetnoot124. musaert dromer. voetnoot126. dwaes fier (Fr. feu follet) dwaallicht. voetnoot135. bloemen lesen eufem. voor: zijn behoefte doen. voetnoot138. die hem wel onthaalde. voetnoot140. vertemperde stemde bij. voetnoot142. derscher dorser. voetnoot146. fray flink, levenslustig. voetnoot147. runtse rimpel. voetnoot148. fluntse staat in het hs. tweemaal. voetnoot148. fluntse (twee maal in het hs.) fluit (hapax). voetnoot149. Pleghet is dat regel. voetnoot154. hare minne plach zich met haar in liefde vermaakte. voetnoot155. op ende neder op allerlei manieren. voetnoot157. eer hem verclaerde voordat begon aan te breken. voetnoot162. rebben ribben. margenoot+ 114c voetnoot163. ontspranc werd wakker. voetnoot166. in hoghen verheugd. voetnoot169. vermoyt in je nopjes. voetnoot170. ghesoyt volg. Verdam te lezen gheioyt (uit Fr. joïr), bekend; verg. Rose, vs. 12970. voetnoot177. bonne spongat. voetnoot178. godsat Gods haat. voetnoot179. metter druust onstuimig. voetnoot184. Met desen dadelijk daarop. voetnoot187. ghedicke, 1. ghedichte, met dicht op elkaar vallende slagen. voetnoot188. De zin van dit vs. is niet duidelijk; misschien: elk had tot wapen (blazoen) zijn aangezicht. vs. 189 en 190 in het hs. in verkeerde volgorde. voetnoot189. coryeren lederen kolders (de vorm beantwoordt aan ofr. cuirie). voetnoot199. mochte v mesvallen zou verkeerd voor u kunnen aflopen. voetnoot200. scallen ballen. voetnoot203. In ic en 204. teblouwen stukgeslagen, gekwetst. voetnoot205. hi dit is de andere student, waarvan de vrouw denkt dat het heer Gobert is. voetnoot206. Voer voets onmiddellijk. margenoot+ 114d voetnoot211. dat het hem schemerde voor de ogen. voetnoot214. cornuut kerel. voetnoot217. buc buik. voetnoot223. Die dat zij die. voetnoot225. hanteren omgaan met. voetnoot226. de geestelijken. voetnoot227. schinen heugen, opbreken. voetnoot227. om neringhe pinen arbeiden voor het dagelijks brood. voetnoot234. gheuadern bidden gaan vragen om peet te zijn, m.a.w. hun kinderen erkennen(?)

Vorige Volgende

VII Een bispel van .IJ. Clerken, ene goede boerdeaant.