Pampiere wereld
(1681)–Jan Harmensz. Krul–
Auteursrechtvrij
[pagina 123]
| |
Hoe komt het doch, ô Goôn! dat gy die 't meeste geeft,
Daer hy, die 't minst geniet, noch toond het meest genoegen?
En die door uwe gunst, het meest ontfangen heeft,
Sich vaek tot dankbaerheyd het alder minst zal voegen;
Die al heeft wat hy wenscht, noch dikmaels meer ontbreekt,
Als die, die niet en wenscht, nochtans wel zoud behoeven;
Mits hy (die 't alles heeft) van geen genoegen spreekt,
Maer hoe veel dat hy heeft, te meer leeft in bedroeven.
Die al heeft wat hy wenscht, ontbreekt noch veel tijds yet,
En hy (dien veel ontbreekt) zal nochtans niet meer wenschen;
Die veel heeft, en meer wenscht, zulks al te veel men ziet
Gebeuren, aen 't geslacht der sterffelijke menschen.
Den een die volgd Natuur, en d' ander volgd een Wet;
Wie onder Wetten staet, die is gelijk verbonden.
Want door Natuur de mensch, meest op 't begeeren let,
Daer den vernoegden houd de overvloed voor zonden.
Als ik my recht bedenk, te veel en kan niet baten,
Soo doen die dan verr' best die haer genoegen laten;
Wanneer behoeftigheyd werd van 't geluk voldaen,
En het genoegen neemt voor zoete wellust aen.
't Gezin zich wat vertrek. ben ik nu niet alleen?
Om van mijn zoete Min te spreeken, zoo 'k het meen;
O Min! ô Philida! die my in Min doet branden,
Soo zeer, dat ik de Kroon, besmetten moet met schanden.
In Cloris schijn zal ik betrachten, Herderin,
Uw zoete Maegdom te verkrijgen, doorde Min;
Ha! Cloris, aen uw komst zal al mijn Min-luk hangen,
Want voor een wijl tijds zult gy wezen mijn gevangen,
In hechtenis gesteld; tot dat ik heb volbrocht,
Mijn voorgenomen daed, en grill'ge Minne tocht;
Ik hake na de uur van mijn gewenste minne,
Die ik te blussen hoop, aen Cloris Herderinne,
Cloris uyt.
Daer komt hy, maer hem is de waerom onbewust,
Sijt Cloris wellekom, 't is my een groote lust,
Ik u zoo vlijtig zie volbrengen mijn begeeren,
Soo 't u believen zy, laet ons ten Hove keeren.
Cloris.
Al wat den Koning wil van my hebben gedaen,
Dat neem ik als een Wet tot zijnen dienste aen.
Binnen.
KONING.
Koning.
Ha Min! wat doet men niet om aen uw lust te raken?
Nu diend geen tijd verzuymt, om voorgenome zaken
Te brengen tot een eind; nu heb ik Cloris vast,
Waer door mijn grage lust te meer, en meerder wast,
Om mijn ontsteken Min aen Philida te boeten,
Indien dat zy my mogt hier in dit Bosch ontmoeten.
| |
[pagina 124]
| |
Waer ik my veynzen zal, (in zulk een schijn gekleed)
Als of ik Cloris waer; ik gaen maek my reet,
In alles zoo gelijk, dat Philida van beyden,
Den een voor d' ander niet zal kunnen onderscheyden;
En onder dit beleyd zal mijn ontsteken Min,
Betrachten Mins genot aen Cloris Herderin.
Ik ga; om tot een eynd op 't spoedigste te komen,
Van 't geen ik (door de Min) by my heb voorgenomen.
CLORIS in de gevankenis, spreekt aan den Konink.
Cloris.
Wat hebt gy, mogend Vorst, toch in de zin met my?
Wat waend zijn Majesteyt ik een verrader zy?
Wel anders is 'er aen mijn trouwe dienst gebleken;
Wat leydmen my te last? toond (bid ik) eenig teken,
Waer in ik heb misdaen; op dat ik klaerlijk mach,
Mijn al t' onnoosle straf doen komen aen den dag;
Onschuldig sluytmen my dees boeyens om de handen;
Onschuldig werd mijn eer bevlekt met deze schanden,
Geen recht, maer groot geweld werd Cloris aengedaen,
En valschelijk onthaeld, en op het Hof ontfaen;
O valsch en slim bedrog! wie zal zich voor u hoeden?
Wat hebt gy voor met my? spreek, en bescherm de goeden,
Straf die, die straf verdiend; en volg der Goden Wet,
Op dat gy 't heylig recht, ô Koning! niet besmet,
Met zoo onnoosle straf, door wraek van die my haten,
En mogen vreedig my, inkleenigheyd niet laten;
Kan ik noch niet voldoen? daer ik door eer van kracht,
Niet na de hoogheyd, maer na lage ruste tracht?
Of gund men my die niet; hoe zal ik my dan dragen,
Dat ik mijn haters mach (ô hooge Goôn! behagen?
Ik kniel eerbiedig neôr voor uwe Majesteyt,
Om weten wat mijn vroom gemoed werd opgeleyd;
Dat zich in diensten van 't gemeen zoo heeft gequeten,
Het geen zijn Majesteyt, indien hy wil, kan weten;
Wat diensten zijn 'er voor 't gemeene nut verzocht,
Die Cloris niet en heeft met grage vlijlt volbrocht?
Wat prijkel, wat gevaer, wat Liefde? ja mijn leven,
Heb ik ten offer aen 't gemeen, en u, gegeven.
Is dit den loon daer van? hoe Vorst, vertrouwt gy my,
Dat ik zoo snood een schand tot straffe weerdig zy?
Vertrouwt gy Cloris toe yets by der hand te nemen,
Dat hem van Godes Wet, en d' eere zou vervreemen?
Vertrouwt gy Cloris toe te doen zoo snood een daet,
Die noyt een eerbaer hert het vroom gemoed toelaet;
| |
[pagina 125]
| |
O neen! 't is verr' van daer; noyt zal 't de daed betoonen;
Noyt zal 'er zulk gespuys in Cloris boezem woonen;
Noyt zal ik schuldig zijn bevonden in het geen
Dat men my leyd te last; ik offer mijn gebeên,
Om eens de oorzaek van mijn snoode straf te weten,
En wat ik heb misdaen, oft waer in niet gequeten,
Gelijk een vroom gemoed betaemt; mijn hater spreekt,
Waerom dat gy (met straf) u dus op Cloris wreekt.
Koning.
De zaek loopt geen gevaer; uw gramschap toomd met reden,
En steld u Cloris voor een korten tijd te vreden;
Ik zal u zaken zelfs gaen nemen by der hand,
Ik zelver, Cloris, zal verdedigen de schand,
Die men uw heusheyd doet; zoo 'k uw onschuld bespeure,
Sal hy, die u dit doet, zijn doent, op 't hoogst betreuren;
Dies peyd u dan met hoop, dat ik in alle vlijt
Voorstander van uw eer zal zijn voor deze tijd.
Binnen.
PHILANDER, in Kluysenaers kleeding.
Philand.
Dewijl 't gerucht ontdekt, dat Cloris is gevangen,
Bevind ik my op 't hoogst gedreven, van 't verlangen,
Om hem te spreken; op dat ik mach onderstaen,
Waer in hy heeft verbeurt, oft wat 'er is misdaen;
Hier ben ik by de plaets daer Cloris zit besloten.
Cloris.
Wie daer?
Phil.
Een die van u veel vrundschap heeft genoten,
En zoekt u, lieve Vrund! weêr vrundschap aen te doen,
Ia u (zoo 't helpen kan) met alle troost te voên.
Cloris.
Wie zijt gy, zeg my dat?
Phil.
Philander! die u heden
Verschijnd, in dit gewaed, om zonderlinge reden;
Vrund Cloris! ach! ik ben op 't hoogst met u begaen,
Ik bid u, zeg my doch, waer in hebt gy misdaen?
Wat leyd men u te last?
Clor.
Dat kan ik u niet zeggen,
'k Heb zelfs verlangen wat men my te last zal leggen,
'k Ken mijn gewisse vry van d' alderminste schuld.
Philand.
Soo is uw beste hulp een Goddelijk geduld;
Men kan wel voor een wijl de waerheyd doen verdrukken,
Waer door de boze zoekt zijn quaed te doen gelukken;
Maer, 't ga zoo 't wil, mijn Vrund! de waerheyd die beklijft,
Sy is gelijk het vet, dat altijd boven drijft;
Wie vry is van de daed, die kan geen leugen hind'ren.
Cloris.
De leugen kan de Eer der Vromen niet vermindren,
Voor zoo veel als 't gemoed voor God onschuldig zy;
Wat dit belangt, ik sweer 't, dat ik onschuldig ly;
Doch! d'oorspronk van mijn ramp, en dat onschuldig lijden,
Schrijf ik den Koning toe; mits mijn gedachten strijden
| |
[pagina 126]
| |
Heel tegen zijn beleyd; en beelden my vast in,
Dat hy tot Philida ontsteken is in min,
Ik speur 't aen al zijn doent, hy zoekt mijn Bruyd te schennen,
't Gun my zijn redenen te recht getuygen kennen.
Mijn vrund! ik moet aen u zijn voorstel doen verstaen,
En hoe den Koning heeft met my te werk gegaen;
Gy weet, hoe ik (in min met Philida verbonden)
Mijn opperste vermaek in haer by wezen vonde;
En eens als ik met haer zat in het bosch verzelt,
Begaf den Konin zich te jagen op het veld,
En komende by ons, was dit al zijn begeeren,
Dat ik een korten tijd ten Hovewaert zoud keeren,
Om het gebied zoo lang te oeffenen, als hy
Uytlandig wezen most, ter oorzaek zoo hy my
Berichte, dat hy zich om eenige lands zaken
Op 't aller spoedigst most te reyzen vaerdig maken;
Ik ben door 't aenzoek toen van zijne Majesteyt
Bewilligt, dies ik hem 't verzoek heb toe gezeyd;
Hier komende, doet my den Koning (tot mijn schanden)
In boeyens sluyten, en met ketenen mijn handen
Belasten, als of ik op 't hoogste had misdaen,
Gelijk ik niet en heb, maer ach! ik ben begaen.
Dat onder dit beleyd, den Koning zal betrachten,
Mijn kuysche Herderin, on-eerlijk te benachten;
En dat in schijn van my, dit leyd my op de Leên,
Dies bid ik, waerde Vrund Philander, dat gy heen
Op 't spoedigst keeren wild, om onheyl woor te komen,
't Geen ik vertrou den Koning vast heeft voorgenomen;
Spreekt gy mijn Lief, ik bid (naest lieffelijke groet,)
Van mijnent wegen haer die droeve bootschap doet
Ik zal met hoop op God, een goede uytkomst wachten,
En zegt mijn Philida, dat zy uyt mijn gedachten
Noyt oogenblik en is; dat ik door liefd, en pijn,
Op 't hertelijkst verlang om weêr by haer te zijn.
Philand.
Ten aenzien dit bedrog, ten aenzien deze treken,
Zal aen mijn dienstigheyd, Vrund Cloris, niet ontbreken;
Ik zal met alle vlijt een middel zoeken gaen,
Waer door dat ik u hoop van deze last t' ontslaen;
Mijn trouw zal ik (mijn Vrund) u in den nood doen blijken,
Zoo, dat gy daer in noyt kost vinden mijns gelijken;
Stelt u gerust, ik ga, en maek door mijn beleyd,
Dat gy haest werd verlost.
Clor.
Den Hemel u geleyd.
Binnen.
| |
[pagina 127]
| |
PHILIDA.
Wat vreugd, wat ziels vermaek, wat herts verquikking geeft
Ons d' aengename Mey! door wien het alles leefd
In blye blyheyd, dat 'er leven heeft ontfangen;
Door 't zoet vertoonen, van uw rood gebloosde wangen
Godin des dageraads, verrijkt met Phoebus gloed,
Zoo dat gy Bosch en Veld zeer çierlijk çieren doet;
O aengenaam vermaek! van zoete zomer dagen,
Die 't dor geboomte doet weêr nieuwe vruchten dragen;
En çiert de telgjes op met groên bepronkte blaên,
En in de zoete Mey neemt nieuwe spruytjes aen;
't Zoet geurig kruytje dat zich spreyd hier langs de velden,
Kan ons 't getuygenis van uwe zoetheyd melden;
Verstreke Lenten! die met uw verliefde rey,
De blye boodschap brengt van d' aangename Mey;
Een tijd, een zoete tijd, een tijd, die men mach noemen,
Een veeugde voor de Ziel, door 't çierzel uwer Bloemen;
De kruyden zoet van geur, die gy te voorschijn brengt,
Die zijn met alle vreugd, en zoetigheyd vermengt;
O aengename Mey, die Velden, en Rivieren,
Die Bosschen vol geboomt, met schaterende dieren,
Het oog, en oor verleent, waer door d' aenschouwers hert,
In 't hooren, als in 't zien, met vreugd ontsteken werd;
Aenziende 't schoon gebloemt, de Bosschen en de Boomen,
Gebergte, en valley, met klare water stroomen,
En ruyschend zoet gedrang dat door de Bergen vlied,
En uyt de beekjes steets zijn snelle driften schiet;
Aenziende 't pluymgediert, met volle kropjes uyten,
Een zoet getierelier' en lieve deuntjes fluyten;
Wat hert verheugd zich niet, wanneer het maer aenschoud,
Hoe dat het zoet gediert (gepaert) te zamen houd,
In 't lust gebruyken; zoo dat mijn verliefde zinnen,
Als door een voorbeeld, doen gedenken aen mijn minne;
Min die ik Cloris draeg, wiens afzijns bit're smert,
Benauwt mijn droeve Siel, bekneld dit ted'rę hert;
Elk uur dunkt my een dag, de dagen lange jaren,
Door 't by zijns zoet verlang, om met mijn lief te paren;
Maer laes! wat is 't? of ik om Cloris min mijn tijd,
Met vruchteloos beklag, in treurigheyd verslijt;
Als 't anders niet en mach, verandert dan gedachten,
De droefheyd in vermaek, van Cloris te verwachten,
Met aengename hoop verzekerd van zijn trouw,
Aen wiens oprechte grond ik my geankerd houw;
| |
[pagina 128]
| |
Gelijkerwijs een Schip van d' Haven afgedreven,
Sich zal aen t' Anker op een goede reê begeven,
Tot dat bequame tijd en wel gelegen wind,
Den Schipper dienstig tot sijn reys, na 't onweer, vind;
Soo zal ik, Cloris, ook gelegentheyd verbeyden,
Tot u de Goôn by my, weêr lukkelijk geleyden.
Dies wil ik gaan,, van telg en blaên,
Het alder keurigst keuren,
Cieren een hoed,, van bloempjes zoet,
En alderley koleuren;
Die ik, door min,, aen de Godin,
Ten Offer zal gaen dragen,
Kom Flora by,, en hellip my,
Voldoen mijn welbehagen.
Vuld gy mijn schoot,, met Roosjes rood,
Die ik aen een zal hechten;
Kom Flora by,, en hellip my,
Mijn Lief een kransje vlechten.
Zy vlecht een kransjen, zittende onder de Bomen; onder-tusschen komt den Koning, in kleeding van Cloris.
Koning.
Wie zoud nu niet vermoên als of ik Cloris waer?
Ey! voegt in dese schijn, ô Goden! my by haer,
Nu ik verzekerd ben, dat Cloris niet zal komen,
Waar door verhinderd werd, 't geen ik heb voorgenomen;
Vergund my (Cypria) dat ik zoo veynzen mach,
Dat doch mijn zoet bedrog noyt kome aen den dag;
Godin, vergund my doch, de zoete brand van minne
Na wensch te blusschen, aen de schoone Herderinne;
Wiens schoonheyd brengt te weeg, dat ik in dit gevaer
Mijn zelve stellen ga, en dat alleen om haer;
O Min! ô zoete min! wat hebt gy looze treken,
Met wat een list kunt gy u zoet bedrog besteken?
O min! ô zoete min! die 't machtigst hert ontmand,
En in de wijste mensch de reedlijkheyd verband;
Want wijsheyd, wet, nocht reên, de Liefde kan verwinnen.
Ha! Vorst; zult gy 't bestaen? ach! derft gy 't wel beginnen?
Beginnen! waerom niet? de zaek zoo wel beleyd,
En heeft in 't alderminste deel geen swarigheyd;
Vaer met uw voorneem voort, vermy het nabedenken,
Dat door kleynhertigheyd, een goede zaek kan krenken;
Alleen gedenk ik nu met vreugde aen de pijn,
Die door de min (hoop ik) haest zal geeyndigt zijn;
| |
[pagina 129]
| |
Wanneer ik Philida omhels, en mijne lusjes
Op 't alder zoerst betoon, met honderd duyzend kusjes,
Ey kusjes! waer op ik wel duyzend deuntjes queel,
Terwijl ik met de hand uw blanke borsjes streel,
Die zelfs 't Albaster wit in schoonheyd doen beschamen,
En voor de rest zal my het zeggen niet betamen,
Als ik met haer alleen (stil achter 't dichte groen,
In zoete minne tocht) mijn lusten zal voldoen;
De leden sidd'ren my, 't schijnt dat zy mijn ziet komen
(Met Bloempjes bezig) gins van verre by de Bomen,
Ach! Venus, stier mijn tong, op dat 'er niet ontbreek,
Wanneer dat ik met haer (in schijn van Cloris) spreek;
Mijn Lief, mijn Philida, de Goôn my dus verr' brochten
In mijne wederkomst, veel eerder als ik dochte;
En zijt met deze kus mijn Engeltje gegroet.
Philida.
Zijt wellekom mijn Lief, mijn lievend Zieltje moet
Getuigen u mijn Liefd, vermengt met duyzend lusjes,
Die gy genieten zult met aengenaeme kusjes;
Nu haek ik na die uur, nu wensch ik om den dag,
Dat ik met u (mijn Lief) in d' Echt ver-eenen mach.
Koning.
Zoo heeft en zal des tijds gelentheyd niet dienen,
Zoo haest 't geluk ons geen bequaemigheyd verlienen,
Of mijn verliefde Ziel, door wettelijke trouw,
Zal trachten Philida te maken Cloris Vrouw;
Doch eer die tijd genaekt, mijn hert smoort in verlangen
Zoo zeer heeft my de Min in uwe schoont gevangen,
Dat Liefde, die gy, Lief, tot uwe Cloris draegd,
De oorzaek is, dat hy u om een beede vraegd;
Wat vraeg ik? (Ziels voogdes) voor wien ik neder kniele,
En noem mijn waerde bruyd; de Ziele van mijn Ziele;
Die ik als minne slaef, vley, smeek, uyt Liefde bid,
Dat gy hier in het groen by my wat neder zit.
Philida.
Hoe zoud ik u (mijn Lief) die beede niet vergunnen?
Hoe zoud ik (Cloris) u mijn Lief dat weyg'ren kunnen?
Zoo ik u daer meê kan (mijn Liefste) vriendschap doen,
Zal ik wat aen u zy gaen zitten hier in 't groen.
Koning.
Ach! Philida mijn Lief.
Phil.
Stil Cloris, houd uw handen.
Koning.
Ey Liefje!
Phil.
Niet te stout.
Kon.
De minne doet my branden.
Philida.
Ey Liefste! dooft de brand van uw ontsteken Min;
Houd lust zoo lang in toom, als ik u eygen bin
Door wettelijke trouw.
Kon.
Mijn waerde uyt-verkoren,
Heeft Cloris u zijn trouw (mijn Engel) niet gesworen?
Wat trouwe wild gy meer.
Phil.
Een Goddelijk verbond.
Koning.
Ach! Philida, mijn Lief, hoe kan uw lieve mond
| |
[pagina 130]
| |
Soo harden vonnis, op mijn zoete lusjes, strijken?
Heeft Cloris u zijn trouw, mijn Engel! niet doen blijken?
Heeft Cloris niet versmaed het Hof, om uwe Min?
Heeft Cloris niet getoond hoe zijn verliefde zin,
Geen schat, geen eer, geen pracht, oft yetwes kan vermaken,
Als Philida alleen? waer wild gy vaster zaken?
Wat weygerd gy de lust te geven haren eysch,
Ontzegt mijn zoete min uw aengename vleysch?
Philida.
't Voegt niet, mijn zuyv're schoot met mins onreine hette,
Voor dat wy zijn gepaert, met minne te besmetten;
Maer als wy (door de trouw) in d' Echte zijn vergaerd,
Soo wil ik Liefdens lust voldoen na Liefdens aert.
Wat is de min? eylaes! een voedzel van quâ lusten,
Die een oprechte Ziel, belet in God te rusten;
Een voedster van bedrog, een oorspronk van ellend,
Een dief-eg van de eer, die maegden kuysheyd schend;
Een doolhof vol verdriet, een wellust zonder vreugde,
Een zoetheyd zonder zoet, een kanker in de deugde;
Een broedzel van veel zond, wiens lust het vleesch bekoord,
Een beul, een dwingeland, die zelfs de liefde moord.
Soo Cloris my bemind, hy moet met my bekennen,
Dat mins gebruyken is oprechte Liefde schennen;
Het is Liefds rechte aert dat zy de min versmaed,
Eer dat het recht gebruyk van d'Echt de lust toelaet;
Is 't (Lief) dat gy my mind, gy moet de lust verwinnen,
Soo niet, en is 't geen Liefd, maer prikkeling van minne,
Die gy (bid ik) mijn Lief! uyt uwe zinnen zet,
En na de trouw, voldoet Liefds lust, door heyl'ge wet.
Koning.
Hoe kund gy doch de lust van minne tegen spreken?
Is Cloris vast verbond niet trouw genoeg gebleken?
Ten is geen min; 't is Liefd als lust op trouw geschied,
Maer dat is min, die lust betracht, en trouwen niet;
Maer Cloris zoekt met u, en anders geen te trouwen;
Van wiens beloften gy verzekerd u meugt houwen.
Philida.
Weet, Cloris, dat die geen die trouwe Liefde draegd,
En voerd een heusch gemoed, noyt vergen zal een Maegd,
Dat zy haer schoot misbruykt, om min haer lust te toonen,
Voor dat de wet van trouw, de lusten doet verschoonen;
Hoe schoon dat gy met schijn uw reden (Lief) bekleed,
Ach Cloris! in der daed en is het niet een beet;
Schoon ik verzekerd ben, dat gy beloofde trouwe,
My hebt gesworen, al uw leven lang te houwen,
En ik, onechteliik, met u niet ben vereend,
Waer op dat u 't genot mijns minne waer verleend;
| |
[pagina 131]
| |
En ik in deze staet een vrucht van u mocht dragen,
Wat waer mijn leven dan een hel vol wreede plagen?
Van yeder een veracht, getreden met de voet,
Gelijkerwijs men een oneerbaer Vrouwe doet.
Koning.
Wat, wild gy uw beloft dan breken? dat 's te schandig,
Philida.
Soo gy dit schandig heet, zoo zijt gy onverstandig;
Is Cloris van dien aert, is Cloris zoo gezind?
Soo rouwt het my, dat ik oyt Cloris heb gemind;
Weg hater van mijn eer, zijn dit uw Hoofsche treken?
Die buyten schoon, maer vol bedrog inwendig steken;
Mijn Liefd verkeerd in haet, ik Liefden u wel eer,
Maer wild gy die weg in, ik Lief u nimmermeer.
Koning.
Gy Liefd, oft Liefd my niet, ik volge mins gebieden?
En wat mijn minne wil, dat wil ik zal geschieden;
Ik wil mijn wille doen eer gy van hier vertrekt,
Al zouden al de Goôn tot wraek zijn opgewekt,
Den strengen donder God en zal met al zijn wetten,
Mijn voorgenomen lust niet breken oft beletten;
En hy die 't afgronds rijk heeft eeuwig in gebied,
Die lacht 'er zelver om, en wil dat het geschied;
Daer helpt noch dit nocht dat, gy zult voor dit mael moeten
U neygen na mijn wil, mijn geyle tochten boeten;
U lichaem dat en zal niet rusten door de Dood,
Voor dat mijn minne lust haer wil heeft van uw schoot;
Niet eer zal u de Dood ter aerden neder vellen,
Voor dat de lusten my hier in te te vreeden stellen;
Niet eer heb ik mijn wil, niet eer ben ik voldaen,
Voor dat gy mijn begeer hier in hebt toegestaen;
Mijn handen zullen eerst omhelzend u vermaeken,
Mijn lippen zullen eerst bedrukken uwe kaeken;
Niet eer en zal de dood verminderen uw rouw,
Eer u mijn manne kracht, gemaekt heeft tot een Vrouw;
Sa voeg u na mijn wil, ik heb het voorgenomen.
Philida.
Ach! goede Goôn, waer toe is Cloris doch gekomen?
Ach! Goden, zal mijn eer door Cloris zijn geschent?
Ik hoop niet Cloris, dat gy zoo onzinnig bent;
Ach! Cloris, ik en kan in 't minste niet geloven,
Dat gy my tegens dank mijn kuyscheyd wilt ontroven;
Eer dat geschied, ik bid, dat my mach zijn verleend
Als dat een wreede dood my 't vleesch stroop van 't gebeent;
Is u verstaelde hert van eenige medoogen?
Bevrijd mijn eer, en doet my sterven voor uw oogen;
Geen Maegd bemind haer eer, indien zy niet en kan
Onkuysche handeling weêrstaen van eenig man;
| |
[pagina 132]
| |
Dies Cloris kniel ik neêr, geboogen voor uw voeten,
Ach! wild door mijne dood uw heete tochten boeten;
Medoog door mijn gebeên, laet my van oneer vry.
Koning.
Het kan niet zijn.
Phil.
O Goôn! hebt deerenis met my,
Waer mede zal ik doch rechtvaerde Goden strijden?
Wat wapens zullen my in dit verdriet bevrijden?
Wat weerstant zal ik doen? ik ben een Maegd alleen,
Die van geen vechten weet, als met een droef geween,
En ysselijk gekerm, het nare Bosch te vullen,
Daer my geen menschen, ach! te hulpe komen zullen;
Is vleesch-lust dan zoo streng, eer-dievery zoo groot,
Dat ikze niet en kan weêrhouden met de dood?
Is geyle vlam zoo hoog, dat ik die ondertusschen
Met volle overloop van tranen niet kan blusschen?
 Was oyt tyran zoo wreed, en bitter van gemoed,
Dat hy geen Maegden eer, wil sparen om haer bloed?
Gewillig, Cloris, ach! wil ik mijn bloed uytstorten,
Wild doch in 't minste deel mijn eere niet verkorten;
| |
[pagina 133]
| |
Ootmoedig kniel ik neêr, en bid u Cloris aen,
Dat gy uw oogen wild medogend op my slaen.
Koning.
Meent my uw slim beleyd met zulk een schijn te peyen;
Meent gy geblinthokt my van 't spoor soo af te leyen?
Dat zal, nocht kan niet zijn, dus Philida swijg stil,
En doe in deze zaek mijn wetten na mijn wil;
Wat let my, dat ik niet verzadig minne dorsten,
En ruk de kleeders op voor uw sneeuw witte borsten?
Wat let my dat ik u ter aerden niet en vel?
Mijn lieve lust voldoe, die ik haest boeten zel.
Philida.
Ach! Cloris, ach! bedaer,
Koning.
Zijt Philida te vreden.
Philida.
Ach! laet my ongeschend.
Koning.
't zijn al verlooren reden,
'k Heb lang genoeg gewacht.
Philida.
O Goden! geeft mijn raed.
Koning.
Wat zucht gy?
Philid.
Dood my ach!
Koning.
Dat 's al vergeefs gepraet,
Zit neêr.
Philid.
Ach! laet my staen.
Koning.
Gaet voort, je moet.
Philid.
Ey niet!
Koning.
Nou, nou.
Phil.
Oy meê!
Kon.
Kom aen.
Philida.
O booswicht van mijn vlied.
Koning.
Hoe dus
(Philid.
O Goôn!
Kon.
Wat is 't?
Philida.
Bedaer.
Kon.
Wel aen.
Philid.
Mijn eer!
O almogende Goôn! gedoogd het nimmermeer.
Gy zult my Cloris noyt in eer, en faem verdrukken,
Al zoud gy my dit hert uyt deze boezem rukken;
Gy zult my Cloris noyt doen komen tot dien val,
Soo lang een druppel bloeds in d' aders blijven zal.
O Goôn! ô goede Goôn! aenhoord mijn droevig kermen;
Ach! zoo 't uw wille is zoo wild mijn eer beschermen;
Of is het in uw macht, zoo sterrik mijn geklag,
Dat ik zijn boos opzet met tranen breeken mach;
Behoed mijn zuyverheyd door Goddelijk vermogen,
Dat ik mijn vyand mach bewegen tot medogen;
De vyand van mijn eer, de roover die mijn prangt,
Om yets waer aen mijn eer, ja zelfs mijn Ziele hangt;
Bevrijd my voor dit quaed, gy weet het goede Goden,
Ik sterf veel liever, als t' ontheyl'gen uw geboden;
En sterf ik niet (ô Goôn!) maer werd de daed vervult,
Ik neem u als getuyg, ik zondig zonder schuld.
Nu dan, ik ben getroost van beyden een te kiezen,
Het zy mijn leven, of mijn eere te verliezen;
Het leven voor de eer, zoo toond mijn kuysch gemoed,
| |
[pagina 134]
| |
Dat d' eer behoord te gaen, voor leven, goed en bloed.
Gy Cloris, nimmer zult tot uwen wil geraken;
Gy Cloris, zult my noyt uw Hoer, nocht boele maken;
Doet alles wat gy wild, ik zal my voor mijn eer,
Met Vrouwelijke kracht gaen stellen dan ter weer.
PHILANDER uyt
Koning.
Holla; wie zien ik daer? 't is raedzaem ik vertrek,
Eer yemand, die 'er leeft, mijn boos besluyt ontdek,
Binnen.
Philida.
De Goden hebben u, ach Vader! hier doen komen,
Het leven, oft mijn eer, waer, zonder u, genomen.
Ik zie, die God vertrouwt, al is hy vaek in nood,
Omcingeld van ellend, bestreden tot der dood,
In d' alderswaerste druk, die hem mach overvallen,
Die zeg ik, God vertrouwt, en schaed het niet met allen;
Philand.
Gods vrees, is 't eenig ding, waer uyt alleen ontstaet,
Een wellust en een vreugd, die 't al te boven gaet;
Die zich in handen van dien Leydsman heeft bevoolen,
Wat wegen dat hy gaet, hy zalder nimmer doolen.
Lukzael'ge Herderin, waer uyt was doch ontstaen,
Het Prijkel van uw eer, oft leven, te beschaên?
Philida.
Een dertel Hoveling, heel zeedig in zijn praten,
En heusch van ommegang, ging willig 't Hof verlaten,
En voegde zich hier by de Herders op het land,
Alwaer hy meer vermaek, als in de Hoven vant;
Was yder aengenaem, beleefd, en zeer lieftallig,
En wel bemind by my, door 't wezen heel bevallig;
Waer door de zinlijkheyd van mijn verliefde Ziel,
Te haest door zijn verzoek, ach! leyder, op hem viel;
Zoo dat ik aen hem, met beloftenis van trouwe,
My had verbonden, dat ik werden zoud zijn Vrouwe;
Op welk beloft dat hy in dertelheyd verzocht,
Dat hy zijn geyle lust aen mijn volbrengen mogt;
En ziende dat ik niet en woud zijn lust gehengen,
Docht hy met wreede dwang tot zonden my te brengen;
Dies, Vader, ik in 't eynd met rijp beraed besloot,
Te sterven voor mijn eer, een overwreede dood,
Philand.
Ten was geen Cloris, die uw Eere zocht te krenken;
Gelooft dat Cloris noyt om zulk een daed zoud denken;
Gelooft het nimmermeer, ô deugd lievende Vrouw!
Dat Cloris hem tot u zoo godloos dragen zouw.
Philida.
Hoe vader kend gy hem?
Philand.
Ach! zoud ik hem niet kennen,
Daer wy, ô Philida! zoo goede Vrunden bennen;
Onmog'lijk dat dien held zoud zulk een stuk begaen.
| |
[pagina 135]
| |
Philida.
Hy noemt my by mijn naem, Goon! ben ik ook verraên?
Philand.
Verraden! neen, ô neen! ik weet gy my wel kent.
Philida.
Philander, ach! zijt gy 't?
Philand.
Ia Philida, ik ben 't,
En zal u al het geen dat u is wedervaren,
Met korte reden, en op staende voet verklaren;
'k Heb Cloris zelfs gezien, die groot verlangen had,
Om weêr by u te zijn, als hy gevangen zat,
Wanneer hy zijn beklag my deed met deze reden;
Zoo haest en was hy binnen 't Hof noch niet getreeden,
Den Koning die gaf last dat men hem vangen zouw,
Waer van dat Cloris voort de oorzaek weten wouw;
En heeft tot noch zijn tijd gevankelijk versleten;
't Vermoeden dat hy had, was dat den Koning socht,
Dat gy door zijne lust mogt zijn tot schand gebrocht,
En dat uw eer door lift van hem mogt zijn genomen,
Derhalven ben ik hier op zijn verzoek, gekomen.
Philida.
Philander, 't schijnt een droom, die my het hert beswaerd,
Doch wederom verblijd, door 't geen gy my verklaerd;
Ik voel my heel verblijd, doch 't hert niet vry van vrezen;
Verblijd, om dat mijn Lief vry van dit stuk zal wezen;
Bevreest, om dat hy is in hechtenis gesteld,
Daer men hem 't leven licht beneme door geweld;
Ik ga, en heb geen rust, voor dat ik met hem spreke,
En van dit valsch bedrog my op het hoogste wreke.
Philand.
'k Ga, Philida, met u op 't alderspoedigst heen,
En wensch den Hemel ons hier toe geluk verleen.
Binnen.
KONING.
Koning.
Die aenslag is mislukt, hoe nu best aengeleyd?
Eer dat het snel gerucht mijn snoode daed verbreyd;
Wil ik nu Cloris gaen ontsluyten uyt sijn banden?
En of hem Philida ontdekte dan die schanden,
Door my aen haer geschied; 'k weet niet hoe ik het klaer;
Ik maek het zoo 'k het maek, de zake loopt gevaer;
Best dat ik Cloris spreek, aen hem ontdek de zaeken,
Om zien of ik het kan met hem ten besten maeken.
Ach Cloris! ik heb u op 't alderhoogst misdaen,
Een groot berouw komt my in mijn gewisse slaen;
Ik, die de quade straf, heb zelver quaed bedreven,
En bid ootmoedig, dat gy 't my doch wild vergeven;
Oft zijt gy niet vernoegt als met een wreede wraek,
Verschoon my, bid ik u, in deze quade zaek;
| |
[pagina 136]
| |
Ik koom om met berouw mijn misdaed te bekennen,
Ik had in 't zin de eer uws Herderins te schennen;
Dit 's d'oorzaek dat ik u in hecht'nis heb gedaen,
Doch 't snoode werk noch niet volbrocht, hoewel bestaen;
Door toeval van de Goôn, die 't zelfde my beletten,
Zoo dat ik in het minst haer eere niet besmette;
Ik bid u Cloris, Vrund, neem het ten besten af,
En naer 't u wel gevalt, voldoe aen my de straf.
Cloris.
Is 't droom? is 't spokery? wat komt my hier te vooren?
Hoe, vreest zijn Majesteyt dan niet der Gooden tooren?
Hoe dorst gy, 't Vorst, bestaen, te schenden Cloris Vrouw?
Niet wettelijk vereend, maar door beloofde trouw.
Indien zy, mogend Vorst, is onbesmet gebleven,
Ik sweer 't zijn Majesteyt, het is hem al vergeven;
Maer is haer eer gequetst, haer kuysheyd yets mitsdaen,
Ik zal 't met wraek voldoen, al zoud 't my eeuwig schaên.
PHILIDA gewapend, in manne kleeding, komt met PHILANDER voor de gevankenis, en spreekt tegen den Koning.
Philida.
Waer zjit gy Cloris nu? die 't minnen zoo wel lusten,
Dat ik om uwen 't wil my in de wapens rusten;
Waer zijt gy booswicht nu? waer zijt gy snoode schelm?
Om wien dat ik dit hoofd dek met een ysren helm;
Waer zijt gy Cloris, die met Philida woud leven,
Als een die over lang het eerbaer heeft begeven?
Waer zijt gy Cloris, die met Philida in 't groen,
En dichte Boomen, woud uw troetelingen doen?
Ik dachvaerd u ten strijd, en vecht om vrouwen eer,
By d' opperste der Goôn ik Cloris loof en sweer,
Dat ik my wreken zal, en met dit stael beweeren,
De snô verradery die gy pleegd aen haer eere,
Hoe wel zoo niet volbrogt als gy wel had gemeent;
Wat let my dat ik 't vleesch niet hak van uw gebeent?
De slooten, hoe zy zijn geslooten, 'k zalze breeken,
En stellen Cloris vry, en my op Cloris wreeken;
Op Cloris? neen; op hem die Cloris was in schijn;
Wie denkt den Koning wel, dat hier by hem mach zijn?
Een die de valscheyd haet, voorstander van de goede.
Koning.
Waer toe kloekmoedig Held, dit ongerustig woeden?
Wat is 'er dat u let?
Philida.
Dat hebt gy wel verstaen,
'k Wil dat men Cloris voort doet uyt de boeyens gaen;
Die tot zijn onschuld heeft tot noch toe hier gezeten,
Ha! Koning, knaegt u niet de kanker uws geweten?
Dat gy de Vromen zoekt met schanden te verraên,
Treed eens in uw gemoed, ziet wat gy hebt gedaen;
| |
[pagina 137]
| |
Uw doent is my bekend, ik was'er dichte by,
Als gy aen Philida verzocht uw schelmery.
Koning.
Wie zijt gy?
Philid.
Wie ik ben? die, die ik placht te wezen,
En geenzins zal voor u, ô Godloos Koning, vrezen;
Die, die de valscheyd heeft van u bedrog gezien;
Die, die gemoedigt u zijn hooft te wraek komt bien;
Wien uw vermomd bedrog, te valschlijk is gebleeken,
Zoo dat ik ben geperst op u mijn leed te wreeken;
Door valscheyd dien ik u, ha! Koning, tuygen kan.
Koning.
Gy scheld onschuldig my, en liegt 'er valschlijk an;
Heeft Cloris niet misdaen, gelijk hy niet en heeft,
't Is reden dat hy gaet daer hy in vryheyd leeft.
Philida.
't Is daer meê niet genoeg.
Kon.
Niet hooger, 't zal u rouwen.
Philand.
Het geen hy zeyd (mijn Heer,) dat zal ik staende houwen.
Koning.
Ik raed u dat gy swijgt.
Philand.
't Is billijk 't geen ik doe,
Het spreken staet mijn vry, u komt het swijgen toe.
Koning.
Wat trots, wat smaed, wat spijt, wat komt my niet te vooren?
Wat moet ik hier van u, zeg lompen rekel, hooren?
Philida.
't Geen dat zijn Majesteyt op 't leelijkst heeft betoond,
Geeft oorzaek dat men hem met zulke glory kroond.
Daer leyd den Helm, daer 't Swaerd, daer 't Harnas, dat een Vrouwe
Gedragen heeft, tot een getuyg'nis van die trouwe
Die Cloris is belooft, door een verlieft geval;
Mijn Cloris, die ik voor mijn eygen trouwen zal.
Kom Lief, kom hier by my, ontfang mijn Zieltjen, ach!
Dat van mijn zuyv're Liefd u noch getuygen mach;
Waer toeft gy, ach! mijn Lief, en is'er niemant dan,
Die u een reys by my, ach! Cloris, helpen kan?
PHILIDA en PHILANDER breken 't gevangen-huys met geweld open, CLORIS komt by haer.
Cloris.
Mijn Lief, mijn Philida getrouwste Herderinne;
In wien dat ik bespeurde aldertrouwste minne;
De aldertrouwste Liefd, de aldertrouwste trouw,
Die oyt ter wereld is gebleeken in een Vrouw;
Waer meê zal Cloris doch beloonen 't trouw bedrijf?
Mijn Lief!
Philid.
Mijn Ziel!
Cloris.
Mijn hert! wiens Lief ik eeuwig blijf;
Ik heb den Koning (Lief,) zijn misdaed al vergeven,
Indien gy zuyver in uw eere zijt gebleven.
Philida.
Mijn eer, mijn Lief, die is in 't minste niet misdaen.
Cloris.
Soo neem den Koning dan weêr in genade aen.
Philida.
Ik loon geen quaed met quaed, maer doe naer uw behagen.
Genadig Vorst, alzoo 't de Goden zoo voorzagen,
| |
[pagina 138]
| |
Dat door haer schikking uw voornemen werd belet,
Ken ik zijn Hoogheyd vry, mits ik niet ben besmet.
Koning.
Ik wil my dankbaerlijk aen Philida betonen,
Om haer goetdadigheyd ten vollen te beloonen;
Van al wat ik bezit, eyst wat u lust begeert,
Al waer 't mijn halve Rijk, 't werd u verleend, ik sweer 't;
Eyst bid ik, wat u lust, tot beyder uw verzoening,
Ik zal tot Offerhand van mijn misdaeds voldoening,
Op-Offeren al 't geen, gy wild van mijne macht.
Cloris.
't Berou heeft ons voldaen, van 't werk noch niet volbracht.
'k Heb mijn genoegen, Heer, dat ik mijn levens dagen,
Mach slijten met mijn Lief, na Liefdens welbehagen;
Mijn lieve Philida, wiens Liefde overwind
De aldertrouste Vrouw, die men ter wereld vind;
Laet ons de Goden gaen met Offerhand bewegen,
Dat zy ons in de Echt verleenen heyl, en zegen,
Op dat van dag, aen dag, ons Liefd vermeerd, en groeyt,
Gelijk het Eg'lentier dat in de Liefde bloeyd.
Koning.
Indien 't u, Cloris, lust te volgen mijn gebieden,
Soo laet my deze mael, mijn wil hier in geschieden,
Dat gy in blye vreugd met my ten Hove treed,
Daer ik zal maken doen, ter eeren u gereed,
Een Hoofs en zoet vermaek, van alle Bruylofs vreugde,
Op dat uw Sieltjens haer vereenigen in deugde.
Philida.
Dank zy zijn Majesteyt voor 't geen hy ons aenbied.
Cloris.
Voor uw geboden gunst wy dankbaerheyd betoonen.
Philida.
By d'Herders voegt het best, en by den Koning niet,
Dies ons zijn Majesteyt gelieve te verschonen.
Koning.
Als 't anders niet en mach,
Soo wensch ik Cloris, ach!
Dat u de Goden geven
Heyl, voorspoed, liefde, vreugd,
Al wat gy wenschen meugt,
In dit rampzalig leven.
Cloris.
Wy aen zijn Majesteyt,
Voor weldaed, dankbaerheyd
Sijn schuldig te betoonen.
Koning.
Door schuld zoo vind ik mijn
Aen u verplicht te zijn,
De deugd met deugd te loonen.
Gund, Goddelijke schaer,
Uw zegen aen dit paer,
En is 'er yets misdreven,
| |
[pagina 139]
| |
Soo bid ik aen u twee,
En ook de Goden meê,
Dat het my werd vergeven.
Vaert wel vereende twee,
Leef lang in heyl en vreê,
Dewijl gy tracht te scheyden;
Ey voerd een heusche mond,
Van 't geen dat ik bestond,
Verzoek ik aen u beyden.
Cloris.
Nu ik na wensch geniet
Mijn lief; is al 't verdriet,
Ha! Vorst, verkeerd in vreugde.
Philida.
Vergeten is 't met my.
Cloris.
Ik stel de wraek ter zy,
Nu ik vereen in deugde.
Met uw verlof wy gaen,
En denken niet meer aen
Het geen nu is verleden.
Philida.
Ten zal noyt zijn gedocht;
Alzoo 't niet is volbrocht,
Steld Liefden ons te vreden.
LERINDE in Boerinne kleeding.
Lerind.
Is dat Philander niet? ik treed wat nader by,
Op dat ik ondersta of het Philander zy;
Hy is 't, ik veyns, en wil door 't veynzen ondervinden,
Of hy my noch bemind, gelijk hy my beminde;
Ik wensch u goeden dag.
Phil.
Soo wensch ik u weêrom.
Lerind.
Ik dank u, vrund; weet gy waer over ik hier kom?
Philand.
Dat is my onbekend, ook qualijk om te weten.
Lerind.
Kent gy ook eenen die Philander werd geheeten?
Philand.
Wat reden, dat gy na Philanders name vraegd?
Lerind.
De reden zijn genoeg, vermits 't my zoo hehaegd.
Philand.
Ik ben Philander zelfs, spreek op, wat wild gy zeggen?
Lerind.
O min, ô trouwe Liefd! hoe zal ik dit beleggen;
Zijt gy Philander?
Phil.
Ja.
Ler.
Philander, is die geen
Aen wien ik hier ter plaets moet offren mijn gebeên.
Philander heeft wel eer getrouwe min gedragen,
Dien zijn geminde heeft voor die tijd afgeslagen,
Waer over zy, op 't hoogst, dat ongeval betreurt,
En wenschte dat het noyt, Philander! waer gebeurt.
Philand.
Van wie is 't dat gy spreekt?
Ler.
Haer name is Lerinde.
Philand.
Die was, die is, en blijft mijn Lief, en wel beminde.
| |
[pagina 140]
| |
Lerind.
Philander! Lief, ey zie! wat lief de heeft bestaen;
Ik nam om uwent't wil dees boere kleeding aen;
Op dat ik u mijn Lief! mijn liefde zoud getuygen.
Philand.
Lerinde, Lief, de liefd doet my hier neder buygen,
Om met een dankbaer hert te loonen liefds bedrijf,
En onder die beloft dat ik uw dienaer blijf.
Lerind.
Mijn dienaer? neen, mijn Lief! maer ik uw dienaresse.
Philand.
O neen! ik uwe slaef, en gy mijn ziels voogdesse.
Lerind.
Philander! Lief sta op, sta op, ik bid u, rijs.
Philand.
Met deze kus, mijn Lief! ik u mijn liefd bewijs;
Bezegel mijne trouw op twee robijne tipjes,
Daer nektar overvloeyd; ô heunig zoete lipjes!
Mijn zieltje leeft en sweeft op 't uytgezogen zoet,
Dat van uw oever stroomt en mengt zich met mijn bloed.
Cloris.
Wat baerd de liefde vreugd! hoe zoet is 't zoo te vrijen!
Dat liefd 't geliefde mind.
Philida.
Wat teeld de liefd verblijen!
Als liefd op lang verzoek, in 't eynd 't geliefde vind.
Philander! veel geluk, met uwe Lief Lerind.
Lerinde! veel geluk wensch ik u, met Philander.
Lerind.
Ik dank u Philida; 't gaet hier den een, als d' ander;
'k Wensch u 't geen gy my wenscht.
Philida.
Uw wensching zy beloond
Met zulke wensching, als Lerinde my betoond.
|
|