Pampiere wereld

De liefde, in een trouw gemoed,
Die baerd haer vreugd, uyt tegenspoed.

TEn tijde als de Moor met moorden en met branden,
Quam roven door de zee, tot op de Spaensche stranden,

Quam plagen 't Spaensche volk met dwang, en met geweld,

Soo dat den Keyzer zich daer dapper tegen steld,

En zoekt de Spaensche kust van rovers te bevrijden;
Gaet met een sterke vloot der Mooren strand bestrijden;

En onder het bevel van zeker edel man,

Soo wakker in den krijg, als yemand wezen kan.

Dees heeft met 's Keyzers macht zich op de zee begeven,
Komt met de gantsche vloot voor Alkair aen gedreven;

Waerom Catulle leefd in liefdens quel, en pijn,

Mits dien Diego moet van haer gescheyden zijn.

De woeste zee verheft door bulderende vlagen,
Soo dat de meeste vloot werd in de grond geslagen,

Voor 't ooge van de Moor, dicht voor hun stad, en land,

Daer 't eene schip verzonk, en 't ander is gestrand.

Daer zach men op een wrak Diego komen drijven,
Die niet en wist of hy zoud dood, oft levend blijven;

Die eyndelijk van 't wrak, tot op den oever zwom,

Al waer hy (afgemat) der Mooren strand beklom;

Niet om het Mooren volk tot slach, oft strijd te tergen,
Maer, om in deze nood, alleen het lijf te bergen;

Diego word gewaer ('t geen hem zijn hoop belet)

Hoe dat der Mooren strand met wachten was bezet;

[p. 191]

 

Dies hy gevangen wierd, en is (alzoo gebonden)

 

Te Alkair in de stad, voor slaef te koop gezonden;

 

Waer op dien zelfden tijd, des^* Konings dochter quam,

 

Die in Diego voort een welbehagen nam;

 

Hy geestig van gelaet, en schoon in alle deelen,

 

Wist, door een zoete trek, dit maegden hert te steelen;

 

Zy, van een straf gezicht, als zijnde een Morin,

 

Die toonde door het oog, genegentheyd tot min;

 

Zy koopt hem voor haer slaef, op hoop hy haer zal minnen,

 

Vermits zy met 'er tijd, zijn herte tracht te winnen;

 

Diego is verblijd in 't midden van zijn pijn,

 

En hoopt, door dit beleyd, haest weder vry te zijn.

 

Mandoque de Princes, in liefde zeer ontsteken,

 

Die mach geen menschen zien, die mach geen menschen spreken;

 

Zy heeft noch smaek, nocht lust in eenig spijs, oft drank,

 

Ja vind haer zonder rust verscheyden nachten lank;

 

Meest voegd zy haer te bed, doch efter zonder slapen,

 

't Schijnd dat 'er niet en is dan smert voor haer geschapen;

 

Al wat men vreugde noemd, en 't jeugdig hert verblijd,

 

Dat geeft Mandoque niet als moeylijkheyd, en strijd.

 

Mandoque is verliefd, en durft haer nood niet klagen;

 

Mandoque moet in 't hert verhoolen liefde dragen;

 

Mandoque die bemind, en leefd in slaverny;

 

Mandoque is slavin, en steld de slaven vry;

 

Mandoque voeld een brand, wiens vlamme zit van binnen;

 

Mandoque die gevoeld het zoete vuur van minnen;

 

Mandoque die is ziek, en innerlijk gewond,

 

Als zy Diego ziet zoo wortze weêr gezond.

 

Zy moet (schoon zy niet wil) haer liefden hem ontdekken,

 

Vermits zy uyt haer hert de vlamme niet kan trekken;

 

De vlam, ik zeg de vlam, de vlam van zoete min,

 

Die wil niet uyt het hert, maer brand vast dieper in;

 

Zy wil, en kan doch niet, haer zoete pijn verswijgen,

 

Schoon of zy niet en wil, zy zoekt noch hulp te krijgen;

 

Verwonnen door de liefd, steld schaemte aen een zy,

 

Diego, zeyd zy, ach! Diego, kom by my;

 

Diego, ach! ik ben in slaverny gekomen,

 

Een slaef, Diego! heeft mijn vryheyd my genomen;

 

Diego! kund gy niet bedenken wat 'er schort,

 

En door wat slave my mijn wil benomen word?

 

Diego! spreekt uw grond vry hertig zonder veynzen,

 

Kund gy mijn slaverny niet zien uyt mijn gepeynzen?

 

Kund gy uyt mijn gezicht mijn herte niet verstaen?

 

Soo moet Mandoque in haer slaverny vergaen;

* Genaemt Mandoque.

[p. 192]

 

Diego! ziet gy niet in mijn gelaet geschreven,

 

Als dat ik ben verliefd? speurd gy 't nietaen mijn leven,

 

Dat zonder u ik leef in een gestâge strijd,

 

En als ik by u ben dat ik den leef verblijd?

 

Ach! zonder uwe liefd ben ik ook zonder leven,

 

Uw liefde kan aen my de dood oft leven geven;

 

Soo gy my liefd, ik leef, zoo gy my haet, ik sterf,

 

Ik heb geen leven meer zo ik uw liefde derf;

 

Soo gy my niet en liefd, en ik uw gunst moet derven;

 

Zijt zeker dat ik u, Diego, zal doen sterven;

 

Niet als een minnaer, neen! maer als een wreed tyran,

 

En met de wreedste dood die ik bedenken kan,

 

Al zoud ik zelf mijn zelfs het leven niet gehengen,

 

En zelver na u dood, mijn zelfs om 't leven brengen.

 

Diego staet verbaest, mits hem dit zeggen smert,

 

Mandoque in zijn oog, Catulle in zijn hert;

 

Hy toond een bly gelaet, hy veynst als haer te minnen,

 

Hy liefd haer met de mond, Catulle met de zinnen;

 

Catulle met het hert, Mandoque in de schijn,

 

Catulle is zijn vreugd, Mandoque is zijn pijn;

 

Hy toond Mandoque liefd, maer veynst in alle deelen;

 

Hy van een gauwe geest, kan hier den veynzert speelen;

 

Hy toond Mandoque gunst, en diend haer waer hy kan,

 

Zy, die geen veynzen kend, neemt al zijn zeggen an,

 

En geeft hem volle macht in veel verscheyde zaken;

 

Zy laet hem alle ding na zijnen wille maken,

 

Mits dien zy zonder vrees op zijne liefde hoopt,

 

En geeft hem dikwijls geld waer meê hy slaven koopt;

 

Hy maekt een vast besluyt in 't diepst van zijn gepeynzen,

 

Om met Mandoque noch een lange tijd te veynzen;

 

Hy maekt een vast besluyt, dat hy in dit geval,

 

Catulle zijne bruyd geenzins vergeten zal;

 

Hy maekt een vast besluyt Catulle eens te schrijven,

 

Catulle, die hy sweert terdood getrouw te blijven;

 

Catulle, die gestaeg in droefheyd en in strijd,

 

Haer teder herte knaegd, haer jonge leven slijt;

 

Catulle, die gestaeg leefd in een stadig sterven;

 

Catulle, die haer lief, haer bruydegom moet derven;

 

Catulle is, eylaes! in een bedroefde nood,

 

Niet wetend of haer lief is levendig oft dood;

 

Catulle, is gestaeg met hoop en vrees bevangen;

 

Catulle, is gestaeg door liefde in verlangen,

 

Dat zy oft hier oft daer een teken mocht verstaen,

 

Hoe dat het met haer lief Diego is gegaen;

[p. 193]

 

Catulle heeft in 't eynd de zekerheyd bekomen,

 

Dat Diego noch leefd, maer van de Moor genomen,

 

Dat hy voor slave diend en dat by een Moorin,

 

Princesse van Alkair; dies speeld haer in de zin

 

Een wonderlijke zaek, een wonderlijk bedrijven,

 

Waer meê zy toonen wil Diego trouw te blijven;

 

Sy wil niet dat haer lief, zy wil niet dat haer vriend,

 

Door brieven oft geschrift van yemand zy gediend;

 

Sy wil in dit geval geen menschen toe vertrouwen;

 

Sy wil in deze zaek haer hoop verzekerd houwen;

 

Sy wil met macht van geld Diego doen ontslaen,

 

En zelver als soldaet na 't Mooren-land toe gaen;

 

Sy die haer schatten neemt, en alle haer juweelen;

 

Sy die al watze heeft, het zy ook in wat deelen,

 

Van kleeding, van çieraet, van zilver ofte goud,

 

Van alles wat het zy, het minste niet behoud;

 

Maer gaet het al te mael verkoopen en verzetten,

 

Om zwaerder onheyl aen Diego te beletten;

 

Sy maekt het al te geld, zy neemt het al by een,

 

Sy (in een mannen kleed) gaet reyzen derwaerts heen.

 

Sie hier getrouwheyds proef in 't stuk van recht te minnen;

 

Sie hier een teere maegd, een mannen daed beginnen.

 

,,Sie hier een rechte daed, die ons getuygen kan,

 

,,Dat vrouws te boven gaen de liefde van een man.

 

Sy, in een mannen schijn, heeft roer en zwaerd genomen,

 

En is als een soldaet gewapend voort gekomen;

 

Het roer op haren hals, den degen aen haer zijd,

 

Gelijk den krijgsman doet wanneer hy gaet ten strijd;

 

Sie hier, wat liefde doet een teere maegd beginnen;

 

Sie hier, wat dat de liefd bedenkt, en kan verzinnen;

 

Een zacht en teer gemoed neemt harde wapens aen,

 

Dat alle maegden schrikt, wil hier een maegd bestaen.

 

Sy zijnde op de weg, verscheyde rovers quamen,

 

Die haer en ook het geld gelijkelijke namen;

 

Sy, die niet beter voer als haer Diego deed,

 

Wierd ook te koop gebracht tot haerder herten leet.

 

Een Turk die haer beziet, staet om de koop te maken,

 

Catulle heel bedroefd, schijnd aen haer dood te raken;

 

Catulle die besturf ter plaetze daer zy stond;

 

Catulle die word bleek om lippen en om mond;

 

Catulle die begint van flauwte neêr te zijgen,

 

In schijn als of zy noyt het leven weêr zou krijgen.

 

Diego komt te markt, doch kend Catulle niet,

 

Hoe wel dat hy haer voor een Spaensche slaef aenziet;

[p. 194]

 

Treed datelijk tot haer; zy zijnde wat bekomen,

 

Heeft haren Bruydegom Diego daer vernomen;

 

In 't midden van haer druk, op 't hoogste van haer pijn,

 

Wil God dat zy nu zal in nieuwe vreugde zijn;

 

Zy kend hem, maer zy zwijgt, en houd haer noch verborgen;

 

Hoe wel in hoop gesteld, leefd niet te min in zorgen;

 

Diego, mids hy zach dat zy een Spangjaerd was,

 

(Met geld seer wel verzien uyt zijn Mandoquees kas)

 

Koopt haer de Mooren af; zy zijnde nu heel blijde,

 

Raekt schielik wederom in' talder grootste lijden;

 

Den Turrik die voor haer de eerste somme bood,

 

Die brengt dees lieve twee in d' aldergrootste nood;

 

En komt Diego met geweld op 't lijf gesprongen;

 

De koop staet u niet vry, ik hebbe eerst bedongen,

 

Dees slaef zal mijne zijn, het is u lief of leet;

 

Hoe hier Catulle stond ik niet te schrijven weet;

 

In 't kort, na dat den Turk een groote moeyte maekte,

 

Gebeurd het dat hy met Diego slaegs geraekte;

 

Diego hem doorstoot, zoo dat hy leyd versmacht,

 

Diego word ook voort gevankelijk gebracht;

 

Catulle desgelijks na wet en recht der Mooren,

 

Als oorzaek van 't gevecht, die moet haer vonnis hooren.

 

Diego met zijn lief, in d' aldergrootste nood,

 

Die worden alle beyd verwezen tot 'er dood;

 

Men wil daer op de wijs, en na der Mooren wetten,

 

Haer beyde met 'et lijf op scharpe staeken zetten,

 

Gelijk al daer te land de Turken zijn gewoon,

 

Met welke middel zy de snoodste slaven doôn.

 

Diego wel getroost en williger te sterven,

 

Als langer zonder zijn Catulle daer te swerven;

 

Catulle wenscht haer dood, in dit bedroefd verdriet,

 

Vermids de oorzaek is om harent wil geschied;

 

En dat zy niet en mocht met haer Diego spreken,

 

Nocht blijken doen aen hem door eenig zeker teken.

 

Dat zy Catulle was, zijn uyt verkoren Bruyd,

 

Dies perssen over al de brakke traentjes uyt;

 

Dies zietmen om en om de perle dropjes hangen,

 

Al druypend om haer mond, al drijvend op haer wangen;

 

Dies hoord men zucht op zucht uyt hare boezem gaen,

 

En voor haer teere borst geboeyde handen slaen;

 

O dat ik niet en mach met mijn Diego spreken!

 

Dat doet dit maegden hert in duyzend stukken breken;

 

O wreedheyd noyt gehoord! ô Barbarische wet!

 

Die my het by zijn van mijn Bruydegom belet.

[p. 195]

 

Diego komt ter plaets daer men de straf zal plegen,

 

Catulle des gelijks komt gaen de zelve wegen,

 

Ziet alles toegesteld, vind alle ding bereyd,

 

De dood voor haer gezicht, door beulen aengeleyd.

 

Mandoque de Princes dees tijding heeft vernomen,

 

Is, hallef dood van schrik, haer vader toegekomen;

 

En heeft met veel gebeên op 't spoedigste begeerd,

 

Dat haer mocht zijn vergund, dat haer mocht zijn vereerd,

 

Dat, van haer vader, zy de slaven mocht verwerven,

 

Die men veroordeeld had van 't leven tot het sterven.

 

Den Koning werd beweegd, staet haer verzoeken toe;

 

Zeg aen den Kapiteyn, dat ik genade doe;

 

Men heeft op dit gebod den Kapiteyn gezonden,

 

Ter plaetze daer hy heeft den beul bereyd gevonden,

 

Om in de straf zijn plicht aen deze twee te doen;

 

Hou op, zeyd hy, het recht, den Koning geeft verzoen.

 

Daer ruymt een yder op, de beulen moeten wijken,

 

Catulle is verblijd, Diego desgelijken;

 

De Rechters die gaen weg, en al het vollik scheyd,

 

Diego met zijn lief word naer het Hof geleyd;

 

Diego word daer aen Mandoque op gegeven,

 

Mandoque hy bedankt als oorzaek van zijn leven;

 

Mandoque hem omhelst, Mandoque kust zijn mond,

 

O! die eens had gezien, hoe daer Catulle stond;

 

Die midden in haer vreugd weêr had een nieuw bezwaren,

 

En ongeraden vond haer noch te openbaren;

 

En die daer most tot leet voor hare oogen zien,

 

Wat liefd Diego quam aen zijn Princesse bien,

 

Zy vol van liefde, enin gramschap heel ontsteken,

 

Die had meer wil als macht om deze spijt te wreken.

 

Diego gaet weêr uyt als hy voor dezen deed;

 

Mandoque die in 't minst niet van Catulle weet,

 

Waend haer een slaef te zijn, in haren dienst verkregen,

 

Ontdekt haer hoe zy tot Diego is genegen,

 

En zeyd, dat zy in 't hert zoo menig reyzen treurd,

 

Om dat zy al te koel Diegoos liefde speurd;

 

Ik heb, zeyd de Princes, voor waerheyd hooren zeggen,

 

Een zake die ik zal aen u te vooren leggen,

 

Als dat Diego liefd een jonge Spaensche maegd,

 

En die hy heeft bezind, en die hy liefde draegd;

 

Catulle is haer naem, dees heeft hy trouw gegeven,

 

En met Catulle zoekt Diegoos hertte leven;

 

Dies bid ik dat gy my in dit geval nu diend,

 

En niet en toond als slaef, maer als een trouwen vriend;

[p. 196]

 

Ik zal my dankbaerlijk voor uwen dienst betoonen,

 

U, naer uw eygen wil, met alle gaven loonen;

 

Gy zult van stonden aen by mijn Diego gaen,

 

En geven hem mijn wil en meening te verstaen;

 

Dat is, gy zult aen hem, aen hem te vooren houwen,

 

Hoe dat Catull, door liefd, gesturven is van rouwe;

 

Oft dat zy is getrouwt, oft in een klooster zit,

 

Daer zy haer leven lang met alle Nonnen bid;

 

Op dat hy haer geplaetst, mach drijven uyt zijn zinnen,

 

En dat hy de Princes Mandoque mach beminnen;

 

Volvoer my dit, zoo zal u vryheyd zijn vereerd,

 

Te reyzen waer gy wild, en waer dat gy begeerd.

 

Catulle staet bedeest als zy dit zeggen hoorde,

 

En zeyd aen de Princes met stamelende woorden,

 

Die midden op de tong, eylaes! besturven zijn,

 

Haer lippen bleek van vrees, haer herte vol van pijn,

 

Haer zinnnen, als verbaest in dolende gedachten,

 

Beloven aen d' Princes haer wille te betrachten.

 

Zy die op 't hoogst bedroefd, na hare kamer gaet,

 

En die een droevig oog op alle dingen slaet;

 

Zy die als in een poel van droevige gedachten,

 

Haer jonge ziele schijnd te smoren en te smachten;

 

Zy die gelijk een zee haer tranen ruyschen doet;

 

Zy die haer teere hert doet smooren in de vloed.

 

Ach! zeydze, wreede Goôn! waer toe ben ik geboren?

 

Ach! tot wat ongeval hebt gy mijn jeugd verkoren?

 

Ach Hemel! Hoe dus wreed nu aen een teere maegd?

 

Een maegd die meerder lijd als wel de tonge klaegd;

 

Ach Hemel! Hoe zal liefd dat in mijn hert gehengen?

 

Dat ik Mandoquees wil, in liefde zal volbrengen;

 

Dat ik mijn bruydegom zal vryen gaen voor haer;

 

Ach Hemel! wat valt my dit pijnelijk en zwaer!

 

Zal ik hem, die ik min, tot anders minne leyden?

 

Zal ik om anders liefd van mijne liefde scheyden?

 

O neen! 't zal niet geschien, al zouw de bitt're nood

 

My prangen noch zoo zeer met een te wreeden doodt;

 

Ik wil mijn zelven nu. Diego gaen ontdekken,

 

Al zou 't my op het hoogst tot mijnen nadeel strekken;

 

Doch veynzen zal ik eerst, en by Diego gaen,

 

Dien ik Mandoquees wil zal geven te verstaen;

 

Hem zeggen dat zijn lief Catulle was gehouwen,

 

Door hare ouders wil een anderen te trouwen,

 

En dat zy nimmer zal zijn vrouwe kunnen zijn,

 

Om zien wat voor gelaet hy toonen zal aen mijn;

[p. 197]

 

Catulle spreekt hem aen, en zeyd hem deze dingen;

 

Diego voeld hier door in hem veranderingen;

 

Diego heel ontsteld, verandert zijn gelaet,

 

En toond, dat dit verdriet hem aen zijn herte gaet;

 

Diego door de spijt, dat zy hem heeft verlaten;

 

Vergeet Catulle mijn? kan my Catulle haten?

 

Dat had ik noyt vertrouwd, dat had ik noyt gedacht;

 

Dat had ik noyt verhoopt, en nimmermeer verwacht.

 

Catulle zeyd; wel aen, doet gy nu desgelijken,

 

En laet gy uwe liefd aen de Princesse blijken;

 

Daer zult gy uwe liefd gelukkig zien besteed;

 

Kom aen, gy zult haest zien, het geen gy niet en weet.

 

Catulle is met hem by de Princes gekomen;

 

Catulle heeft daer by, de moed en lust genomen;

 

Catulle die ontdekt, en vryelijk belijd,

 

Wie dat zy was, en is, en blijven zal altijd,

 

Diegoos eygen Bruyd in leven en in sterven,

 

Diego, oft de dood, tot haren loon te erven.

 

Diego die haer ziet, en datelijk bekend,

 

Die valt haer om den hals, en eyndigd hun ellend;

 

Hy kust haer kus op kus, hy loofd haer trouw bedrijven,

 

Ik zal, tot inder dood, u trouwen Minnaer blijven.

 

Mandoque ziet dit spel met grooten wonder aen,

 

Mandoque zeyd ik zal u geenzins tegen staen;

 

De liefde die ik speur, en zie tusschen u beyden,

 

Die zal ik nimmermeer beletten ofte scheyden;

 

Als ik bedenk het leet, het lijden en verdriet,

 

Dat gy geleden hebt, en dat u is geschied,

 

Wil ik mijn liefde in medogentheyd verkeeren;

 

En gun u vryigheyd, dat gy na u begeeren

 

Moogd reyzen daer gy wild, en trecken daer 't u lust,

 

En daer gy uwe liefd' gebruyken meugd in rust.

 

Catulle en haer Lief Diego, hun begeven

 

Naer Spangien, daer zy bey den Echten-staet beleven;

 

Naer dat zy zijn getrouwd, met Ouders wil en zin,

 

En leven met vermaek, in lusten van de min.