Pampiere wereld

[p. 40]

Het tweede boek, van 't eerste deel.
zijnde den Weg-wyzer ter deugden.

Voor-reden.

ALs dien oneyndelijken God, (Weerdigen Lezer) een God des eeuwigheyds, aenving het begin des Werelds, heeft hy geschapen dat groote, en onbegrijpelijke werk des Hemels en der Aerden, zijnde des Sondaegs; des Maendaegs, de Hooftstoffen; Dingsdaegs de Planeten; Woensdaegs Son en Maen; Donderdaegs de Vogelen des lochts, en Visschen der wateren; Vrydaegs heeft hy gemaekt Adam en Evam.

In der waerheyd, rechte getuygenisse dat hy zich bewezen heeft te zijn onzen Heer, en onzen God; die als hy nu gereet gemaekt hadde dien grooten en heerlijken Herberg, de zelfde bezet heeft met In woonderen, al t' samen ingestort zijnde met een bezondere liefde, zulx dat den eenen dit, den and'ren dat zal lief hebben.

Alzoo verscheyden als God Almachtig de menschen geschapen heeft in verandering van persoonen, (niet zonder zijn Godlijke voorzichtigheyd) alzoo heeft hy ook gegeven yder mensch zijn bezondere eygenschap; den eenen geneygt tot rijkdom; den ander lievende de staetzucht en 't gebieden; een ander edelheyd, en af-komst, en diergelijken. Hier mede den weerdigen Lezer te kennen gevende dat onze oogenmerk is, niet zoodanige zaken voor waerdige en heerelijke aen te raden, en te leeren betrachten; maer alleen de Edelheyd der deugden, doordit ons rijm-werk, voor een byzondere schat, te leeren om-helzen.

Zijnde de liefde tot wereldsche zaeken een ydele liefde, gelijk ook ydel zijn die zaken zelve; wezende ons leven gelijk een Schip-vaert, ofte een pijl uytgeschoten van de Boge, die in der haeste weg vliet; zijnde de dagen onzer jaren als schaduwen die voorby gaen, zijnde onze lichamen niet anders als stof der aerden met de wind verstuyvende; wat willen wy stof en Aerde zoeken en aenhangen, 't geene met onze lichamen tot aerde moet verkeeren? laet ons veel liever trachten (zijnde, na der zielen, onst erflijk van dien goeden en onsterflijken God geschapen) na zoodanige zaken die ons konnen geven de wellust van dat onsterflijk leven des Hemels, als daer toe noodig zijnde de werken der deugden.

Om daer toe te komen, dat wy het Hemels voor dit aerdsche leven mochten betrachten, zoo en moeten wy niet lieven de wereld en de ydelheden des werelds naer het lichaem, zijnde even zoo verganklijk als het lichaem zelve, (gelijk wy gezeyd hebben:) maer wy moeten lieven voor al dien grooten en waerachtigen God, met alle het gene met God over een komt, en Godlijk is.

[p. 41]

Wat isser eygener den Gode als de deugde? zijnde een Moeder aller waerheyd; een Goddinne aller liefde; een Princesse aller vrede; en een Voedster aller vreugde naer de ziele.

Weerdige Lezer, inziende de weerdigheyd der deugden, d'onweerdigheyd der ondeugden, kan ik U.E. het eene niet genoeg aen raden, en het ander niet genoeg tegen maken. Wat zijn de rijkdommen dezer wereld? voedzels van de wellist on diergelijke misbruyken; en wat zijn de misbruyken anders als leyds-liedenter verdoemenisse, zijnde het schrikkelijkste dat oyt een ziele toe mach komen.

O wijze Heydenen! ô geleerde Philosophen! die geen wetten hebt gekent, ter deugden, als alleen de wetten der nature, en nochtans oprechte versmaders van de rijkdommen en goederen des werelds bent geweest, zulks dat dien deugdelijken Crates zijne goederen heeft geoffert aen de zee-baren spreekende deze goude en Goddelijke woorden: 't is my beter dat ik u verdrenke, dan dat ik van uverdronke worde. Wat exempel heeft ons na gelaten dien welvernoegden Diogenes! ons tot leering, ons met een Burgerlijke wooning te vreden te houden; ô deugde! met de welke de Heydenen ver overtreft hebben onze hedendaegsche Christenen; ô deugde! of gy mocht gezocht worden door deze onze Weg-wijzer tot dien eynde, als zijnde de trappen om te klimmen na die eeuwige vruchten des Hemelschen levens.

O weerdigheyd der deugden! hoe wel zijt gy bekend geweest by dien Heydenschen schrijver Seneca, zulx dat hy zegt: dat een Zalig leven niet en bestaet in wellust, maer in deugden: iemand redelijk zijnde, en willen de met dit gezelschap gaen in een Zaligleven, die moet (zegt hy) de Deugd de voorgang laten hebben. Zijnde de deugde van zoo grooten waerde, heb ik my benaerstigt eenige middelen daer toe aen te wijzen. Rijkdom en wellust worden door de dood verlaten; ziel en lichaem door de zelve gescheyden; hebbende die machten eens en voor altijd van God ontfangen, dat zy (zo zeker als God zeker is) ons eenmael van dit leven zal ontblooten; en dat onzeker of het huyden zijn zal, ofte morgen; niet verzekert door onze lonkheyd, niet verzekort door onzesterkheyd; der halven onze gedachten stellende op de zekerheyt van sterven, op de onwissigheyd hoe haest. Laet ons dan de Deugde, als het opperste goet na der Zielen, omhelzen en aenkleven, verzaken en afsnijden alle middelen en oorzaken ons tot ondeugt leydende, op dat wy niet en vervallen in zoodanige ellenden als die gene, van de welke wy alhier Historischer wijze verscheyde exempelen in rijmen hebben voorgesteld, en aengewezen; laten wy ons toonen niet minder liefde tot de Deugd te hebben, als wel de Heydenen in haren tijd; laet ons leeren van Seneca, wiens woorden waerdig zijn in onze herten gedrukt te worden, met de welke ik wil sluyten en zeggen aldus: De ware gelukzaligheyd bestaet in de Deugd, en de Deugd is genoeg om zalig te leven. Waerdige Lezer! bedenken de neem het ter herten, ter herten nemende zal het kunnen dienen, daer toe dat het vanons hier voor gesteld is, te weten tot een Weg-Wijzer ter deugden, dewelkeik den weerdigen Lezer mits deze toe-eygene; doet 'er u voordeel mede, en gebruykt eengoet oordeel.