|
| |
| |
| |
Het eerste boek,
en eerste deel.
Afgebeeld door een Hoveling, die 't Hof verlaten heeft, en armelijk te lande levende, aldus spreekt:
DEn Mensch (die uyt den Mensch ontfangt van God het levẽ,
Word tot verscheyde lust in zijnen tijd gedreven;
Den eenen zoekt vermaek in oeffening van deugd,
En schept uyt deze lust zijn allermeeste vreugd;
Een ander heeft vermaek, en lust tot zulke zaken,
Die dikmaels in den mensch elendig leven maken;
Elendig is den mensch, wiens lusten zijn gezind
Te spelen met de vreugd daer hy verdriet in vind;
Elendig is die mensch die in zijn jonge leven
Den ruymen teugel werd aen zijnen lust gegeven;
Elendig is dien mensch, die buyten eer en deugd,
Zijn quade lusten volgd, en zoekt in 't quaed doen vreugd;
Wie quaed gezelschap mind, die zet zich op de wegen,
Daer hy de lusten vind om 't quaed te wille plegen;
Zo wie in zijnen, jeugd met quaden omme gaet,
Vervreemd van deugd en eer, en word door quaden quaed.
Waer zijnder wegen, die ons meer tot quaed doen leyen,
Als wel het Hoofs bedrog vol van pluymstrijkend vleyen;
Waer vind men meerder lust tot eer van ydel lof,
En oeffening in 't quaed als in 't onrustig Hof?
Waer ziet men yemand meer van jalousy verzellen?
Waer ziet men yemand meer van lichte vrouwen quellen?
Waer ziet men yemand meer tot hovaerdy gezind,
Als in't onrustig Hof, daer yeder hoogheyd mind?
Waer ziet men yemand meer tot haet en nijd genegen?
Waer ziet men yemand meer de lust tot zonden plegen?
Waer ziet men yemand meer tot zouden aengepord,
Als daer in overdaed den mensch wellustig word?
Ik heb tot noch mijn tijd in Hoofsche lust versleten;
Ik heb in overvloed van weeld' mijn zelfs vergeten;
Ik heb in menig Hof mijn dagen door gebrocht,
Zo menig Koninkrijk door wandelt en verzocht;
Maer, leyder, waer ik quam, daer heb ik ondervonden,
Hoe ligt dat daer den mensch kan vallen in de zonden;
Kan vallen tot het quaed, vermits gelegentheyd
De lusten daer toe lokt, de wille daer toe leyd.
| |
| |
Ik zelve, stel my zelfs mijn leven eens te vooren;
Ik spreek my zelve aen, waer toe ben ik gebooren?
Waer toe heeft my Gods macht uyt 's moeders schoot geteeld?
Waer toe heeft my mijn God geschapen na zijn beeld?
Waer toe is my de naem van Christen mensch gegeven?
Eylaes! om dat ik zouw gelijk een Christen leven,
En dienen God den Heer, wiens schepsel dat ik ben,
Mijn schepper gun my doch dat ik mijn zelven ken;
En dat ik u mijn God, mijn zonden mach belyen,
Ook alle quade lust, tot vuyle ranken, myen;
Dat ik in waer berouw uw Godheyd val te voet,
Op dat ik worden mach gelijk ik wezen moet.
Ik weet dat my het Hof tot wellust pleegd te trekken,
En 't Hoofsche leven my de ziele kan bevlekken;
Zoo dat, dat leven my, mijn God! voortaen mishaegd,
Ja zoo, dat zich mijn ziel daer over zeer beklaegd;
Beklaegd, eylaes! beklaegd, en zal gedurig klagen,
Ten aenzien dat ik my zo lelik heb gedragen;
Heb ik na lust geleefd, nu leef ik na den geest,
En word een ander mensch als ik wel ben geweest.
Florentina, (een Hoofsche Courtoizane,) spreekt tot d' afgekeerden Hoveling.
GY, die wel eertijds pleegd in 't Hof te zijn verheven,
Sliit nu hier op het land, dus ongeacht u leven,
Gy, die wel eer in 't Hof gerezen waerd tot staet,
Hebt al dat luk vertreên, en al die eer versmaed;
Gy, die wel eertijds pleegd een schoone vrouw te zoeken,
Verslijt nu hier uw tijd in 't lezen van de boeken;
Gy, die wel eer in 't Hof uw meeste lust volbrocht,
Wanneer gy in de min een Hoofsche maegd bezocht;
Gy, die wel eertijds pleegd met Juffers om te springen,
En als het quam te pas, een geestig lied te zingen;
Gy, die wel eertijds waerd wellustig by de wijn;
Wist, hoe men most in 't Hof met Hoofsche derens zijn.
Zijt nu als omgekeerd, en niet gelijk te vooren,
Ja moogt nau (zo my dunkt) van zulke vreugd meer hooren;
Ik weet niet wat 'er is, ik weet niet wat u deerd,
Dat gy dus zijt vervremd, dat gy dus zijt verkeerd;
Dat gy de zoetigheyd, gepleegd in uwe jaren,
Zoo licht vergeten hebt, zoo los kunt late varen.
Schoon d' oude wagenaer zijn eerste jeugd ontliep,
Noch hoord hy garen eens het klappen van de zwiep.
Al word een exter ouwt hy kan geen springen laten.
Al wat men garen deed, daer pleegd men af te praten,
| |
| |
Gelijkerwijs de zeerotzen ofte harde steenklippen, noyt en wijken, voor de sterke storm vloeden der verwoester golven; even alzoo blijft de deugd zonder verandering in een Christen ziele, zoo wanneer de vuyle driften van de zonden hare krachten daer op uytstorten, gelijk hier blijkt aen onzen Hoveling, aengevochten door een jeugdige en niet min bevallige Jonkvrow, in wiens oogen de minne lonken hun toverkunsten plegen, wiens tonge de aengenaemstesmekinge weet voor te stellen, wiens aenlokkende en bevallige minnetreken zo lieflijk vertonen; zulx dat men zoude oordeelen, dat geen hert zo koel kan zijn het welke niet en zoude aengesteken werde met den brand der minne hoe krachtig dat de deugd zy, blijkt eerst te recht als die zelvige van de ondeugd werd bestreden; waer de deugde vast staet; daer strijd ondeugd vruchteloos, 't zelfde is gebleken in dien kuyschen Jongeling Iosef, aengevochten van zijn's heeren bed-genood; de welke ons al te zamen als een spiegel der kuysheyd voor gesteld, en aengewezen werd, daer in hem te volgen, even het zelvige willen wy den gunstigen lezer aenwijzen met onzen Hoveling, door hem lerende alle Iongelingen, in zoodanigen gevalle, de anlokkende buyten lusten der lichter Vrouwen, af te weren, niet alleen die zelfde lusten te derven, maer daer en boven alle middelen van deugde aen te wenden om zijn tegen party af te leyden van den weg der verderfenissen, tot het pad der deugden, uyt welker oorzaek wy onzen Hoveling alhier doen spreken, tegen onze Hoofsche Ionk vrouw, na dat zy met deze volgende reden hem eerst bejegent heeft.
Maer 't schijnt dat lust in u zo deger is vergaen,
Al of het leven zelfs waer t' eenemael gedaen.
Kan uw geen zoete tong met smeken en gebeden
Bewegen tot de min, en hare zoetigheden?
Kan u geen lodder oog bekoren tot de vreugd,
Die gy wel eertijds hebt gepleegd in uwe jeugd?
Kan u geen roode mond bewegen tot het kussen?
Lokt u mijn boezem niet de minne-brand te blussen?
Kan u mijn lieve schoot niet trekken tot het zoet,
Waer meê de lieve min u eertijds heeft gevoed?
| |
| |
HOu op, hou op, die zijt tot heden noch gebleven,
En by uw oude lust, en in het quade leven,
Gy, die noch even zeer, en dat tot dezer tijd,
In uwe qua gewoont, en zondig leven zijt;
Gy, (In de zoetste Lent van uw ontloken jaren)
Laet al dit vuyl bejag, en snode ranken varen;
En doet (dat bid ik u) gelijk ik heb gedaen,
Laet alle quade lust uyt uw gedachten gaen;
Laet alle vuyle zucht genegen tot de zonden,
(Wel eer by u gepleegd, wel eer by u gevonden)
Nu ruymen uyt uw hert, en gaen uyt uw gemoed,
Op dat haer snoden brand uw ziel geen hinder doet.
't Is waer, ik heb wel eer dat dool-pad ingetreden,
De wellust en het vlees gedient met al mijn leden;
Ik heb de geyle min met al mijn hert gezocht;
Ik heb aen menig maegd mijn lust en wil volbrocht;
Ik heb de geyle tocht, van ongebonde minne,
Gepleegd met al mijn hert, gezocht met al mijn zinne;
Ik heb zoo menig jaer, ten Hoof, mijn tijd gespild,
Het weelig vlees gedient, mijn qualik vaert gewild;
Ik heb mijn eelste jeugd in geyligheyt versleten,
En door onnutte zorg mijn Heer en God vergeten;
Ik heb mijn quade wil haer neyging toegestaen,
En, met een woord gezeyd, mijn eygen zelfs verraên;
Ik zelve heb mijn zelfs verraden en bedrogen;
Ik zelve stel mijn zelfs nu mijn bedrog voor oogen;
Ik zelve heb mijn zelfs zoo hoogelijk misdaen,
Dat ik genootzaekt ben een ander weg te gaen;
Dat ik genootzaekt ben een ander wijs te leven;
Dat ik genootzaekt ben mijn zelver schuld te geven;
Dat ik genootzaekt ben mijn schulden te voldoen,
En ik, door waer berouw, my met mijn God verzoen.
Mijn Schepper zy gedankt voor die gewenschte zegen,
Dat ik van mijn verderf een afkeer heb gekregen;
Een afkeer van de min, een walging van de zond,
Een schrik van zulke lust, die ziel en lichaem wond;
Een toekeer tot mijn God, aen wien ik van mijn leven,
En al mijn gantsch bedrijf, eens rekening moet geven.
Ik sny de zonden af, en laet de wellust gaen,
En toon berouw aen God, voor 't geen ik heb misdaen.
't Is lang genoeg geholt, het dient eens opgehouwen,
Ik lief voortaen geen Hof, nocht ook geen Hoofsche vrouwen;
| |
| |
Ik lief nu langer niet de wellust, als wel eer;
Ik kus noch zoete mond, nocht geyle lippen meer;
Ik min geen loddre lonk, nocht stralen van bruyn oogen,
Waer door ik menigmael tot lusten ben getogen;
Ik min geen schoonheyd meer, nocht geyle minne praet,
Geen vriendelijke lach, geen lieffelijk gelaet,
Geen Hoofsche minlijkheyt, nocht minnelijke treken,
Geen zoete vleyery, nocht dertelheyd van spreken;
Ik min geen ydel schoon, ik min geen Venus beeld,
Waer in de zotte Min met al haer lusten speeld;
Ik min geen purper blos op inkarnate wangen,
Waer meê dat my de Min zoo dikmaels heeft gevangen;
Ik min geen Vrouwen beeld hoe geestig opgehuld,
Geen hayr, dat na de kunst om roze kaken kruld;
Ik min geen mond gedruk, nocht geen albaster tanden,
Nocht geen sneeuw witten hals, nocht lange blanke handen;
Ik min geen naekte krop op een yvoren grond,
Geen boezem schoon ontdaen, geen roô korale mond.
O jeugdelijke bloem! volmaekt van lijf en leden,
Wel eer heb ik geleefd na lusten, nu na reden;
De reden leeren my dat ik (na Godes Wet)
Al deze ydelheyt uyt mijn gedachten zet,
O! wat is al dit schoon? wat zijn al deze lusten?
Wat is 't in deze vreugd met al het hert te rusten?
Wat is 't, eylaes! wat is 't, dat men zijns levens tijd,
In deze zotterny, en ydelheden slijt?
Wat is 't eylaes! wat is 't, in vuyle min te leven,
En aen de boze lust zoo lossen toom te geven?
Wat is 't, aen alle man vergund een open schoot?
Het is een loozen strik die zielen brengt ter dood.
Als ik, ô teere spruyt! zie op uw ydelheden,
Werd ik met derenis inwendig aengestreden,
En over uw bedrijf, en over uwen staet,
Waer in (het zy gy keerd) uw ziel verloren gaet;
Helaes! wat is de zond? hoe kan men zonden plegen?
Hoe kan het menschen hert tot zonden zijn genegen?
Daer zoo een zwaren straf den zondaer werd bereyd,
Een straf, die duuren zal tot in der eeuwigheyd;
Ik bid u, lieve bloem (noch in uw eelste jaren)
Laet al dit snood bedrijf, uw zondig leven varen;
Steld geen bekeering uyt tot aen den ouden dag;
Die niemand zeker is of hyze krijgen mach;
't Is Gode aengenaemst in 't beste van zijn leven
De vruchten van de deugd aen God den Heer te geven;
| |
| |
Dan is een roosjen best en op zijn eelst gepluykt,
Als 't uyt zijn knopjen eerst zijn bladertjes ontluykt;
Den Heer is meer gediend met offer der zondaren
In 't bloeyen hunner jeugd, als in verrotte jaren;
Wie God de eerste vrucht van zijne jeugd vereerd,
Dat is, wie zich van jongs tot God den Heer bekeerd,
Die oeffent meerder deugd, en krijgt een meerder zegen;
Dies, laet u, Florentijn! tot ware boet bewegen;
Ey! sny de zonden af, en pleegd geen wellust meer,
Maer zoekt voor alle ding, uw wellust in den Heer.
IK (die tot dus lang toe mijn leven heb gesleten,
Zoo, dat ik heb mijn God, en ook mijn zelfs vergeten,
In ongebonden lust voor 't lichaem vreugd gezocht,
En om de arme ziel, eylacy! noyt gedocht)
Vind nu mijn geest geraekt door 't Goddelijk vermanen,
Zoo dat mijn zondig hert opwerrept brakke tranen,
't Gemoed my overtuygt van 't geen ik heb gepleegd,
De geest voeld zich op 't hoogst inwendelijk beweegd;
U leer zy my een les in 't geyle minne plegen,
Als dat ik keeren moet van diergelijke wegen;
U leer zy my een les wanneer ik heb bestaen,
(Door vleeschelijke lust die wegen in te gaen)
Te keeren van dat pad, en van dat vuyle leven,
En my (in recht berouw) tot God den Heer te geven;
Verlaten met het hert die goddelooze zond;
'k Zeg zonde, die de ziel, en ook het lichaem wond;
Te scheyden van die lust die 't herte peyd met vreugde,
En plaegt de arme ziel met duyzend ongeneugde;
Te scheyden van die vreugd die niet en baert als smert,
Een ongezonde ziel, een ongerustig hert;
Een lichaem vol verdriet, een leven vol elenden.
Hoe heb ik dus geleeft dat ik mijn zelfs niet kenden?
Hoe heb ik zoo gedoold, hoe heb ik zoo gedwaeld,
En mijn verderffenis met wellust aengehaeld?
Hoe heb ik dus verblind geholt in 't spoor der zonden,
En nimmermeer berouw in mijn gemoed gevonden?
Eylaes! zo lang den mensch de vuyle zonden mind,
Zo lang als hy daer toe gelegentheden vind,
Kan zijn genegentheyd de zonde qualik derven,
Gelegentheyd die doet genegentheyd verwerven;
Nu haet ik met het hert het geen ik heb volbrocht;
Nu vlied ik van het geen ik eertijds heb gezocht;
| |
| |
Nu scheyd ik van het zoet, dat niet en baerd dan smerte;
Nu strijd ik met de zond', als vyand van mijn herte;
Nu treed ik met de voet, de rover van de deugd.
De moorder van de ziel, de schender van de jeugd;
Nu zoek ik met geweld mijn vyand te vernielen,
Mijn vyand, die ik noem de kanker mijner zielen;
Mijn vyand, die ik noem een eyndelooze pijn,
Een pest, wiens felle brand noyt uytgeblust zal zijn;
Mijn vyand, dien ik noem de beul van 't eeuwig leven;
Mijn vyand, is de zond, die wil ik nu begeven,
Die wil ik nu voortaen ontzeggen zijnen eys,
Nu leven na den geest, en niet meer na het vleys;
Nu wil ik in den geest met mijnen vyand strijden;
Nu wil ik aen de ziel geen vuyle zonden lijden;
Nu wil ik geen meer doen, gelijk ik heb gedaen;
Maer, met een vaste hoop, mijn vyand tegen staen;
Nu wil ik, in den Geest mijn vyand van my weeren,
Door 't schild van mijn Geloof zijn aenslag wederkeeren;
Nu wil ik, lieve God, gaen vallen u te voet,
Met tranen in 't gesicht, met zuchten in 't gemoet;
Nu wil ik, lieve God, berouw met tranen mengen,
En tot verzoening dees aen u ten offer brengen.
Ey! willigt my de wil, op dat ik willig zy,
Te offeren aen u hetgeen gy wild van my;
Ey! machtig my de macht op dat ik mach vernielen
De wellust tot de zond, den vyand mijner zielen;
Ey my! mijn lieve God, mijn Schepper en mijn Heer,
Ontfermt u mijnder, die genaê van u begeer;
Genade, ey genaê! fonteyne der genaden;
O goetheyd! die noyt wil 't verderffenis der quaden,
Wanneer den quaden in het goed zijn quaed verkeerd;
Waer door dat gy den dood des zondaers niet begeerd.
O goetheyd eeuwig goet! ô diepte zonder gronden!
O liefde! door wiens bloed gy afwascht alle zonden;
O liefde! die in my zoo diep uw stralen schiet,
Dat alle aerdsche liefd my uyt het herte vliet;
O liefde! 't is door u, dat ik my wil bereyen
Te keeren tot mijn God, in God mijn leven leyen;
O liefde! 't is door u, dat my de liefde port
Te bidden u, dat gy in my uw liefde stort,
Op dat ik, door de liefd, te recht mach leeren haten,
De liefde tot de zond, en 't Hoofsche leven laten;
O liefde! stook in my een vonkje van uw vlam,
En smeult de lust tot as die vreugd in wellust nam;
| |
| |
O liefde! voed den brand van goddelijke minne,
Op dat ik in uw vuur de wellust mach veslinne,
Op dat ik in u brand verbranden mach de lust,
Die geyle vlamme voed, en 't heylig branden blust.
O liefde! trek mijn hert van alle aerdsche dingen,
En leer my nu voortaen het brosse vlees bedwingen,
De wellust tegenstaen, de zonden nedertreên,
En storten tranen met Maria Magdeleen.
Adju, wereld adju, adju ô schim van weelden!
Die my maer koper gaeft als gy my goud voorbeelden.
Zoo lang ik in uw lust geleeft heb, scheend gy zoet,
Maar nu ik koom tot God, schop ik u met de voet;
Gy hebt het beste deel des levens aengenomen
O Felix! door wien ik tot kennis ben gekomen,
Zijt gy gelooft, naest God, als die my hebt geleerd;
Hoe datmen zonden haet, en zich tot God bekeerd.
Silvester, zijnde een Hoveling, komt by Felix, den afgekeerden Hoveling.
MYn lieve, en zeer aengename vrund Silvester! 't is my van herten lief, die vrundschap te genieten, dat gy mijn onwaerdigheyd zoo waerdig kend, u zelven zoo veel tijd te gunnen, 't Hof te missen, en my in deze stille eenzaemheydt uyt vrundschap te bezoeken, zijnde daer toe aengeport (zo ik vertrouwe) door de oude kennis, de welke in onze eerste jeugd zodanig is geweest, dat ik twijffel oft 'er oyt broederlijke liefde de onze is gelijk gevonden.
Is u wel ingedachtig met wat lust en welgevallen gy uw vreugde pleegd te scheppen in mijn geringe rijmkunst, ten tijden onzer studie? gedenkt u wel met hoedanige zoetigheden u mijn Pastorellen kosten vergenoegen, bevrucht wezende met hunne slechte minne deuntjes? door de welke gy zoo menig reyzen in het diepst van uw gedacht en zinnen, als in een vloed van wellust en genuchten, scheent te zwemmen? weet gy wel hoe dikmaels dat u mijn veld deuntjens hebben aengedreven my te komen bezoeken, eer noch dien gulden Phoebus voort quam uyt die blaeuwe tente van de daggodin Aurora, om te begroeten die geneugelijke lansdouwe? van de welke u mijn rijmpjens zulk een voorsmaek kosten geven, dat gy u genoodzaekt hebt gevonden, derwaerts met my te keeren, om aldaer de nimphjens tot het uytquelen van mijn gevoysde rijmpjens te bewilligen? weet gy wel hoe dikmaels dat gy my hebt gevonden, omlommert van de bomen? 't zy op den oever van een klare water-beek, ofte op de wallen van de koele stromen, daer wy onze hoogste wellust namen in 't aenschouwen van hun kristalle vlieten, lieffelijke geur van bloempjens en kruyden, zoo veel telgjens van bladerijke bomen, onder de verliefde herders aen de godinne Citherea haren offer deden?
| |
| |
Weet gy wel, mijn lieve vrund Silvester! hoe vaek gy toenmaels wenschten, dat gy mogt op diergelijke wijs, in zulker voegen neffens my uw leven slijten? waer is nu die begeerte? waer nu zodanige wenschinge? helaes! door verandering tot hoger, schijnt gy nu een meerder lust en smaek te hebben in de veranderlijke staten, en de eere der hoger dingen, als u toenmaels de voorgaende kleynigheden wisten by te brengen.
Anders is 't met my gegaen, my zeg ik, die een meerder waerdigheyd in onwaerdige slechte, als wel in hoog-geachte, en uytstekende zaken, kan bekomen: ik, die gewisselt hebbe mijn staet-zucht aen ootmoedigheyd, mijn wellust aen de deugde, mijn overdaed aen matigheyd, bevinde dat ik nu rijk ben in kleynigheden, daer ik van te voren arrem was in grootzigheden, nu bevinde ik hoe veel het land leven van het Hoofsche leven is verschelende; nu kan ik eerst te recht het eene van het ander onderscheyden; nu kan ik oordelen (als verzocht hebbende) welk van beyden best is, waer van de redenen zullen als getuygen zijn.
Wat het Hoofsche leven is vereyschende, daer van hebt gy de kennis; wat het land leven niet van nooden heeft, dat kan ik bewijsen; begeerende alsdan van u een onpartydig oordeel, welk van beyde gy (op mijn verklaringe) zult gelukkigst achten; my, in deze mijne onwaerdigheydt, oft u, in uwe grootzigheyd? belangende het uwe, ben ik wel verzekert dat gy u gestadig vind bekommert, en vol zorgen; eerstelijken om u zelven wel gezien te maken by de Grooten, neffens dien op wat wijze gy met haer zult spreken, met wat diensten haer believen, met wat giften haer vereeren, met wat smeken haer bewegen, en dat alleenig om een hand vol ydele gunsten; zulks dat ik wel te recht u niet anders heb te noemen, als een arme rijke, en daer by een gewillige slave.
Ten tweden, wat middelen worden by u niet gebruykt om het staetzuchtig herte in zijn lust te voeden? met wat moeyten en niet weynig kosten moet gy de hovaerdigheyd ten dienste zijn, om met de Grooten groot gerekent te werden? wat schatten moet gy niet besteden in opbouwen van uytnemende, en antijxze huyzen, afgedeeld met kamers en saletten? wat rijkdom moet gy niet verspillen om die zelfde te bepronken met kostele cieraden? hoe groote sommen en verdoet gy niet in 't aenrechten van heerelijke maeltijden en banketten? wat zwarigheden en moeyten staet gy niet al uyt om machtige rijkdommen te vergaderen? wat vreezen en bestrijden u niet die zelfde te bewaren? wat perijkelen en loopt gy niet die schielijk te verliezen? en voorders; wat zwarigheden zijt gy noch al meerder onderworpen van de welke ik alhier veylig en vry ben? Lieve vrund Silvester! de schijn maekt u gelukkig, maer in der waerheyd my de daed; zoo dat ik wel te recht mach van my zelven zeggen, 't geen wel gezeyd wierd van dien vermaerden en wel-geleerden Catho, gelijk getuygen deze navolgende woorden: O Felix Catho, tu solusscis vivere; 't is met waerheyd een gelukkige zaek zich zoo te stercken door de reden, dat de begeerten overwonnen, de wellust vertreden, en de rijkdommen, van 't vernoegen, t' eenemael verschoven worden;
| |
| |
en in plaetze dat begeerlijkheyt veel menschen maekt tot slaven, door de rijkdommen; alzoo worden de rijkdommen by my slavernyen gemaekt door het genoegen; dat is, daer een goed genoegen gevonden werd, daer gebruykt men een weynig met gerustigheyd; maer die vol begeerten is, en tracht altijd na meerder, die dient de rijkdommen, en isser slave van: belangende het mijne zal ik u te kennen geven met deze navolgende rijmpjens.
Geen schat, geen goed, geen werelds lust,
En geven 't herte zoo veel rust,
Als wel het rustig leven geeft
Aen hem, die in een kleyntjen leefd.
Wie in een kleyn zijn leven leyd,
En om het kleyn van 't groote scheyd,
En leyd zijn groot tot kleynder an,
Die leerd wat kleynheyd geven kan.
De kleynigheyt leefd onbenijd,
De kleynigheyd en heeft geen strijd,
De kleynigheyd leeft onbevreest
Gestadig met een blijde geest.
'k Zeg dat hy wijsselik verkiest,
Die om het minste, 'et meest verliest;
Het minst is 't meest, schoon 't niet en schijnd,
Want, in het minst, men 't meeste vijnd.
De meeste schat die yemand heeft,
Dat is, als 't hert gerustig leefd;
Dat herte leeft gerust, en bly,
Wiens rijkdom het vernoegen zy.
Noyt zal men zien dat overvloed
Den mensch gerustig leven doet;
Want overvloed is zoo van aerd,
Dat zy begeert, oft vreeze baerd.
Begeert tot meer, oft vrees tot min;
De overvloed brengt onrust in,
De overvloed brengt zorge by
Waer door men ongerustig zy.
In kleyne staet leyd groote rust,
Wanneer 't genoegen gaet voor lust;
Wie 't kleyn bemind veel onrust mijd;
Wie 't groot betracht die leeft in strijd.
Lieve vrund Silvester! speur uyt dees mijn rijmpjens de eygenschap van kleynigheyd, in de welke ik my begeven hebbende, groote gerustigheyd vinde; en zegge daerom dat het minste het meeste is, om dat het slechtste leven de meeste gerustigheyd veroorzaekt.
Door wat reden, waerde vrund Silvester! dat ik het Hof verlaten, en dit verachte (doch lukzalig leven) aengenomen hebbe, daer van zal ik u te rechte kennis doen hebben, niet twijffelende aen de groote verwonderinge, die gy uyt deze mijne veranderinge zult kunnen scheppen, aengezien de wonderlijke toevallen, my in mijnen tijd bejegend, zedert uwe bywoninge ten Hove.
Getrouwt wezende (zoo u bekent zy) met mijn bevallige, edoch hooghertige Chrisenia, heb ik (om mijn geliefde te believen) meer getracht na al zulke zaken die my eerder stonden te vlieden dan te zoeken, zulx dat het my gegaen is als het eertijds ging den onervaren voer-man Phaëton, die in het rennen na den hemel, de hetten der zonne te zeer genaderd zijnde, is gevallen in de riviere Padus.
| |
| |
Wel te recht, mijnen vrund Silvester! mach ik my vergelijken by den hoog-vliegende Icarum, die door al ten hogen vlucht, jammerlijk moest dalen; ik, door de vleugels van begeerte, zocht my op te heffen van mijne gemeene staet tot een hoger, daer toe aengevoerd door ydele winden van staetzuchtige begeerten, onder de welke niet weynig speelden de grootsche genegentheden van mijn hooghertige Chrisenia; waerde vrund Silvester! 't is mijn onbedachtigheyd door de welke ik my te verre vinde afgedwaeld van rede, te beschuldigen (alhoewel schuldig) die gene die den hemel my had toegevoegt tot behulp in mijn leven, en overlang my door de dood wederom ontogen, vertrouwende uwe beleefde redelijkheyd mijn begane misslag zal verschoonen.
Kort na dat de liefde my gezet had op den troon van hare vreugden, en, door echtelijke min-verzaming, my haer zoetigheden deed beproeven, ja den hemel (zoo het scheen) veel soorten van geluk en wellust op my uytstortende, zulks dat de aenlokkende gaven des fortuyns, my te schielijk op te trappen der begeerlijkheden hadden opgevoerd, alwaer ik, gewaer wordende haer schielijke veranderinge, plotzelijk van de hoogten mijns gelux, in de allerlaegste poel der rampen wierd afgestooten, en ter neêr gedrukt.
Hoe ellendig, waerde vrund Silvester! ik den tijd van zeker jaren heb ten Hove doorgebrocht, zult gy van my hooren; gelijk de stormwinden in den tijd van onweer, den eene buy op d' ander uytstorten; ja gelijk den ys-vloed stapeld stuk op stuk, en dat tot hooge bergen, even alzoo stapelde den hemel op my ongeluk op ongeluk, tegenspoed op tegenspoed; zulkx dat het meer dan wonder is, dat mijn ziele, onder de gebergten van deze mijne elenden en zwarigheden, niet en is bezweken. Als my nu het ongeluk beroofd had van mijn middelen, en my aen d'ander kant bestreden de naturelijke moeylijkheden, benaude quellingen, droevige tegenheden, bittere armoede, ongunst der Hovelingen; zo dat ik my omlegerd vond met alle soorten van ongelukken, afkerigheyd der Grooten, vyandschap der vrunden, spijt en laster van die gene, daer ik steun en troost verhoopte van t' ontfangen, dies ik nu wel te recht mach zeggen met den Poët:
Dum fueris foelix multos numerabis amicos,
Tempora si fuerint nubila, solus eris.
Denkt eens, waerde vrund Silvester! oft'er wel meerder smert kan raken aen een vroom gemoed, als van alle de wereld (door ongelukkig zijn) voor onvroom gelastert te worden? waer isser meer verdriet, als ongelukkig zijn, en daer by troosteloos te leven? vroom te zijn van herten, en als onvroom zijn verstooten? waerde vrund Silvester! wat getuygen zal ik nemen, om mijn ongevalste mening u t' ontdekken? of ik name alle de bloempjes, en puyk-çieraden van de godinne Flora, in wiens Palleys, ik heden dien voor hoveling; zouden die aen u genoeg zijn? of ik daer by name alle de bladeren van deze telg-rijke boompjes; zouwt gy daer mede wel te vrede zijn? of ik
| |
| |
name alle de kruydjes uyt de schoot van deze lommer; zouden s'u voldoen kunnen? oft ik name alle de kristalle drupjes die dit beexken uytstort, zouwt gy die geloven? nocht bloempjes, nocht boompjes, nocht kruydjes, nocht beexkens, en hebben macht u zulx te getuygen; wat dan? ô hemel! woonplaets van het Goddelijk, tuygt gy mijn herte, niet aen verherde, maer wel aen goetwilligen; ô gy sterren, ô gy maen, ô gy zee, ô gy Godheyd zelve! tuyg, bid ik, tuyg mijn hert, tuyg mijn wil, en mijn genegentheyd, tuyg gy hemelen, tuygt gy Gode; tuygt gy zon, maen, en sterren, tuygt gy boomen, bloemen, kruyden, tuygt gy, bid ik, altezamen mijn ongeveynsde herte, op dat ik u, mijn waerde vrund Silvester! vastelijk mach doen gelooven, dat ik door de wangunst en Hoofsche nijdigheyd, nu in mijn tegenspoed en ongeluk, (afgescheyden van het Hof) meerder wellust, rust en vreugde, weet te vinden in deze verschoven nedrigheyd, als ik oyt mijn leven heb gevonden in de hoogste eere, en wellust van het Hoofsche leven; want de Hoofsche zorgen, en moeylijkheden die de Hovelingen aennemen, die zijn niet om te verkrijgen 't geene zy behoeven; maer eylaes! veel meerder om het geen dat zy begeeren; al ons reyzen, al ons loopen, al ons woelen, en ons waken, is niet om onze nootdruft, maer om onze onverzadelijke begeerten te gehoorzamen; waer van zeer welen aerdig zeyd, met deze navolgende reden, dien welgeleerden, en hoog-geachten. Antonius de Guevara! Och hoe meenig hebben wy gezien in Heeren Hoven, die 't veel beter geweest hadde, dat zy noyt haer vermogen noch haren wil hadden gehoorzaem geweest, want na dat zy deden al wat zy vermogten en wilden, quamen zy te doen het geen zy niet behoorden. Indien wy schuldig zijn vergiffenis te bidden die wy misdaen hebben, zo behoord een yder hem zelf veel eer vergiffenis te bidden dan een ander; want op dezer aerden en heeft my niemand alzoo veel misdaen als ik zelf my zelven wel
te kort gedaen hebbe. Wie heeft my de hovaerdigheyd ingeblazen? dan mijn eygen behagen en zotheyd. Wie heeft mijn hert geschonken het fenijn des nijdigheyds? dan mijn zelfs lief-hebbende dwaesheyd. Wie heeft mijn ingewant ontsteken met het vuur des toornigheyds? dan mijn eygen onlijdzaemheyd. Wat is de oorzaek dat ik in spijs zo gulzig ben geweest? dan dat ik mijn zelven lekker en snoepachtig gewend hadde. Och mijn ziele, wie wild gy de schuld geven van alle deze bekende lasten en schaden? anders niemand dan mijn eygen zelvers zinlijkheyd. Het is groote dwaesheyd den dief buyten 's huys te loopen zoeken, daer hy al binnen in den kamer is. Ik wil hier by zeggen dat het groote ydelheyd is, anderen te willen beklagen, aengezien de schuld aldermeest in ons is: daerom wilt het ter herten nemen dat wy nimmer zullen ophouden ons zelf te beklagen, dan als wy beginnen zullen ons te beteren. Och hoe menig en menigmael twisten en strijden in 't binnenste mijnder herten de deugd, die my getuygt goed te doen, en de zinlijkheyd, die my bekoord om ydel en lichtzinnig te zijn; van welken strijd blijft mijn redelijk oordeel bedompt, mijn verstand beroerd, mijn hert veranderd, en ik zelfs van mijn zelfs geheel vervreemd. Ovidius den Poët beschrijft, dat de zeer amoureuse Phillis van Rhodis, haer zelven meer beschuldigde dan haer lief, als zy zeyde:
| |
| |
Remigium dedi, quo me fugiturns abires,
Heu patiortelis vulnera facta meis.
O mijn lieve! en van herten wel beminde Demophon, en had ik zelf mijn herte niet overgegeven om u lief te hebben, zoo en zoudet my geen geld gekost hebben, u te doen weg helpen en met u henen te zeylen, nocht gy en had niet van hier gereyst, nocht ik en had my in deze elende niet gebrocht; want eylaes! het komt door mijn eygen zelfs wapenen, dat ik my aldus heb laten wonden. Iosephus zeyd van Mariana, Homerus van Helena, Plutarchus van Cleopatra, Virgilius Maro van de Koninginne Dido, Theophrastes van Policena, Xantippus van Camilla, en Assennarius van Clodra; dat deze uytmuntende Princessen haer zoo zeer niet en beklaegden, dat haer minnaers haer alzoo bedrogen, als zy haer zelfs deden, om datze hunlieden te veel geloofs gaven.
Alzoo mede, waerde vrund Silvester! heb ik mijn ongelukkig zijn, en denijdigheyd der Hovelingen niet zoo zeer te beklagen van het Hofs wegen, maer veel meer mijn zotte zinnelijkheden, en hoogdravende begeerten, door de welken ik het Hoofsche leven gezocht, en hare wellusten gedient hebbe, zoo dat ik met recht nu zelver van mijn zelven wel mach zeggen, het geen Plutarchus ons verteld van dien grooten Pompejo, van den Conink Pirrho, van den vermaerden Hannibal, van den Raeds-man Mario, van den Dictator Silla, van den onverwinnelijken Caesar, en van dien onzaligen Marco Antonio; zoo wanneer de zelvige door het ongeluk ter neder en onder de voeten verworpen lagen, hebben niet zoo zeer beklaegt de wreedheyd der Fortuyne, als zy wel deden de onachtzaemheyd, en het veel betrouwen op haerlieder voorspoed; dat ons anderen zomtijds moeyten en onrust aendoen is wel zoo, maer de zwaerste, en moeyelijkste lasten komen ons van niemand meerder dan van ons eygen zelve, want wy dikmael zelf ons zelven in de moeyten zoo verwerren, dat wy zonder merkelijke schade, en ook schande, daer uyt niet kunnen raken. Waerde vrund Silvester! wat remedie om dezen te ontwijken? beter niet, mijns oordeels, dan zich af te keeren van het warrige, moeylijke, onrustige, geveynsde en bedriegelijk Hof, zoekende voor groote kleyne, voor hooge en verheven zaken, slegte en nedrige; 't welk ik gedaen hebbende, nu mach zeggen, als wel eer gezeyt heeft, dien wijzen en vermaerden, Philosooph Plato, na dat hy in zijn jeugd zeer wulps had geleeft, den oorlog gedient, gezeyld had over zee, veel koopmanschap gedreven; eyndelijk gevraegd zijnde, in wat staet dat hy hem best te vreden hadde gevonden; gaf voor antwoord, dat 'er geen staet zonder verandering, geen eer zonder perijkel, geen rijkdom zonder moeyten, geen voorspoed zonder eynde, noch geen vreugde zonder droefheyd is; dan indien ik een vredig gerust leven gevonden hebbe, dat was als ik my scheyde van alle wereldsche
handeling, en bekommernissen, my begevende tot mijne boeken. Waerde Silvester! 't Hof te verlaten, om dat men daer gehaet zy, is geen deugde, maer die zich daer afscheyd om de deug- | |
| |
den te oeffenen, die toond dat hy de deugden lief heeft; die een veracht en nederig leven zoekt, om dat hy in het Hof, na zijnen wil, niet verheven en ge-eert word, die en zal niet minder onlust en verdriet in zijn kleynigheyd, (dan hy in zijn grootheyt gehad heeft) vinden; veele zullen 't Hof verachten, en misprijzen, om dat zy daer beroyd, niet wel gezien, en van hare officien gezet, en verbannen zijn; anderen, doch zeer weynig, zullen dat verlaten, uyt liefde tot de deugden. O gelukkige zielen! wien de deugden zo wel smaken, dat zy alle de wellusten des Hofs overgeven, en verwisselen, aen die zalige, en gerustige wellust der gemoederen. Waerde vrund Silvester! hoe gelukkig is geweest dien goeden en wijzen Catho, die, na dat hy zich gescheyden hadde uyt het Hof van Romen, den overschot zijns levens, in een arremland-huysken vredelijk, en wel gerust heeft door gebracht; van gelijken heeft gedaen dien machtigen Keyzer Diocletianus, de welke zijn Keyzerrijk verlatende, heeft een huysken te lande doen bouwen, en aldaer in stille gerustigheyd, en vrede zijn leven geeyndigt. Pericles, de welke van alle Grieken zeer geacht en bemind was, na dat hy 36 jaren binnen Athenen geregeert hadde, nam verlof, en afscheyd van het Hof, en den Raed van Athenen, en gink woonen in een huysken, op het land, alwaer hy boven den ingank, ofte deure, hadde geschreven deze gedenkwaerdige woorden: Inveni portum, spes & fortuna valete; het welk ik gestelt heb aldus in duytsche rijmen:
Adjeu fortuyn, en hoop, eertijds aen u verbonden,
'k Heb nu de haven van gewenste rust gevonden.
Wat heeft niet gedaen dien vromen, en dapperen held der Romeynen, genaemt Scipio Africanus, de welke Spangien heeft beoorloogt, heel Africam getemt, Carthago ter nedergeworpen, en heerlijke victorien over zijne vyanden bevochten; hy heeft zich, na alle die verkregen eer, en voorspoed, uyt het Roomsche Hof gescheyden, en zijn wooninge genomen in een zeer kleyn en armlijk huysken, aldaer in vrede en gerustheyt zijn dagen afgeleeft.
Na dat dien vermaerden, wijzen en goddelijken Plato hadde geantwoord aen den Ambassaten van Cyrenen, op 't verzoek der wetten voor hunlieder gemeente, deze navolgende reden, Difficillimum est homines, amplissima fortuna ditatos, legibus continere. Welken zin ons verklaren deze rijmpjens:
Het is een harde zaek, 't zijn zwarelijke dingen,
Die 't luk heeft na zijn wil, met Wetten te bedwingen.
Na dien tijd, door die gestadige groote moeyten der gemeenten, heeft hy zich begeven in een dorpken buyten Athenen, aldaer zijn ruste gezocht, en
| |
| |
na achtien jaren levens, in zalige vrede zijn dagen geeyndigt. Mijn lieve vrund Silvester! hoe gerustig dat dit leven is, by het Hoofsche, kund gy niet zoo zeer geloven, als wel die voor verhaelde mannen, dat bezocht; en ik, ook neffens deze, dat bevonden hebbe.
Silvester. Waerde man, 'k heb uw rede niet alleen gehoord, maer ook vast gedrukt in 't herte, om na dezen met een meerder bedenking daer op te werken, niet twijffelende, ofte zal my verandert vinden van leven, en genegentheyd, om te volgen de exempelen, my van U.E. voor gesteld.
Felix. Om uwe lusten meer te voeden, waerde vrund Silvester! zoo draeg met u dees mijn rijmen, leest, en herleest die zelvige, op dat gy te recht meugt leeren kennen de ydele, zotte en bedriegelijke wellusten des Hofs; die zelfde wel kennende zult u gewisselijk gemoedigd vinden die zoo zeer te haten, als gy die tot dus lang toe geliefd en bemind hebt.
Silvester. Ik ontfangze dankbaerlijk, waerdige man! en draegze mede als een schat voor mijn ziele; zal het Hoofsche leven zoo veel tijds ontstelen, dat ik met aendacht die zal lezen, met goede opmerking wel herdenken, op dat ik alzoo te recht daer uyt mach smaken de zoetigheden der deugden, om met een walging, en tegenheyd het Hof, met alle bedriegelijke ydelheden van dien, te haten, en te vlieden. Hier mede mijn afscheydt nemende, waerde man, en gelukkigen vrund Felix! beveel ik u de behoedenisse des Allerhoogsten, gedenkende, op het eerste u eens weder te verzoeken, om mijn gevoelen over dieu werksken uyt te spreken.
Den Hoveling beklaegd zich zeer overden tijd, die hy in 't Hof heeft door gebracht.
IK zelf, mijn zelven wil nu van mijn eygen leven,
Mijn eygen zelven gaen eens rekeninge geven;
Ik selve, wil mijn zelf recht onderzoeken gaen,
Hoe dat in mijn gemoed mijn levens zaken staen;
Ik zelve, wil mijn zelf voorstellen mijne jaren,
Waer in ik zocht de dood, en liet het leven varen;
Want levend leefd ik niet, daer 't leven van my vlood,
Maer 't leven was in my een langslepende dood;
Mijn leven was geen meer dan een gestadig sterven,
In al de jaren die ik moest ten Hove swerven;
Mijn tijden was geen tijd van leven, maer onrust;
Mijn dagen zonder dag, in schaduw van de lust;
Mijn jaren waren daer geen jaren, 't waren droomen,
Die my beloofden 't geen ik noyten heb bekoomen;
Mijn vreugde was geen vreugd, want alsse was beproefd,
Zoo heeftze my daer na zeer bitterlijk bedroefd;
Geneuchten waren geen geneuchten in dit leven,
Maer 't waren schuymen die op losse baren dreven;
| |
| |
Mijn jonkheyd was geen meer als ydel zotterny,
Ik zelver (in mijn jeugd) wist zelve niet van my;
't Geluk was geen geluk, hoe zeer 't my in mocht ruymen,
Maer, 't was (te recht gezeyd) een schoot vol lichte pluymen,
Een hand vol ydel stof, dat met de winden vliet,
Het Hoofs geluk schijnd zoet, maer ach! ten isset niet.
Wanneer de lust mijn jeugd ten Hove deed verkeeren,
Genoot ik daer de gunst, en macht van groote Heeren,
Wien ik mijn dienstbaerheyd in 't dienen heb betoond,
Waer voor my het geluk ten vollen heeft geloond;
Wien ik gevolligt ben in wreede oorlogs daden;
Wien ik ontzien heb uyt een vrees van ongenaden;
Wien ik gezelschap hield te water en te land,
In prijkel en gevaer, gereyst door zee en zand;
Veel meer heb ik bezocht als yemand zouw geloven,
Voorspoed en tegenheyd beproefd in Koninx Hoven;
In weelde, en in druk heb ik ten Hoof geleefd,
Is niet als bitter wat de Hoofsche zoetheyd geeft;
Noch moet ik van het Hof al meerder gaen verklaren,
Alzoo my meerder is ten Hove wedervaren;
Zomtijds heeft my de gunst, zomtijds d' ongunst gedient,
Door schijn vertroud' ik vaek mijn vyand als mijn vriend;
Veel vrienden heeft het Hof my zomtijds voorgedragen,
De nydigheyd getreft met onverziene slagen;
Veel aenstoot, veel verdriet en onheyl uytgestaen;
Die ik voor vrienden hield, die hebben my verraên,
Nu treurig en bedroeft, dan vrolijk en weer blijde;
Nu weelig en vol lust, dan moeylijk, en vol lijde;
Nu arrem, dan eens rijk, nu hoog, en dan eens laeg;
Nu vriendelijk begroet dan neergedrukt met plaeg;
Nu heerelijk ontzien, dan wederom verschoven;
Nu op het hoogst versmaed van die my plach te loven;
Op heden wel bemind, op morgen niet geacht,
Dus heb ik, laes! ten Hoof mijn leven door gebracht.
Ey! zegt my nu, mijn ziel! na rijplijk overwegen,
Wat hebt gy nu van al dees dag-reys doch verkregen?
Niet anders dan het hooft met grijs hayr opgevuld,
En aen mijn God gemaekt een som van groote schuld;
De voeten vol van gicht, de mond ontbloot van tanden,
Mijn nieren heel gestopt met gruys van steen en zanden;
De bloezem van mijn jeugd met moeylijkheyd verplet,
Huysraet en kleders vaek voor schulden uytgezet;
En 't hert zoo menigmael met zorgen overladen;
Mijn ziel ontzuyvert, en besmet met vuyle daden;
| |
| |
't Elendig lichaem met veel moeylijkheyd gequeld,
De zinnen en 't verstand zoo menigmael ontsteld.
Wat heb ik, ey mijn ziel! zoo levend, uytverkoren?
Niet dan in ydelheyd mijn schone tijd verlooren,
En 't best mijns levens, laes! onnut'lijk door gebrocht,
Daer strijd te vinden was, daer heb ik rust gezocht;
En 't quaedste noch van al, is dat ik geen behagen
Uyt al het leven schep, maer wel mijn eygen plagen;
Zoo dat ik zelf nu met mijn zelfs nauw leven ken,
Vermits ik op mijn zelfs geheel t' onvreden ben.
Wat rekening zal ik, eylaes! my zelve geven?
Wat meer verhalen van mijn onbehoorlijk leven?
Ik quam zeer jonk ten Hoof, maer bleef niet zoo 'k 'er quam,
Ik was in al mijn doen als een onnozel lam,
Ik was oprecht, en slecht, maer ach! 't verkeerde vaerdig,
Want die ten Hove leefd, word met het Hof eenaerdig,
Boosachtig wierd mijn hert, bedrieglijk mijne grond,
Geveynsdelijk mijn tong, en dubbeld mijne mond;
Ootmoedig was ik eerst door schaemte neer geslagen,
Daer na brocht my het Hof tot eygen wel behagen;
'k was machtig en geschikt, maer viel door overdaed;
Ik scheyde van het goed, en keerde tot het quaed;
Ik leerden dertel zijn, met grooten grootsheyd plegen;
Mijn meerder eerden ik, mijn minder viel ik tegen;
De staet-zucht dreef my aen na Hoofsche eer te staen,
Ia, daer en mocht met my nauw yemand ommegaen;
Te vooren had ik God den Heer altijd voor oogen,
Maer 't Hof en wild' in my die oeff'ning niet gedogen;
Ik hielt wel rekening in 't tijdelijke goed,
Maer zelden heb ik daer gerekend in 't gemoed;
Vaek zocht ik uyt een lust in aerdsche schat te spelen,
Maer zelden om van dien den armen meê te delen;
Ik zocht begeerlijkheyd alleenig te voldoen,
Om dat staet-zuchtig hert in die begeert te voên;
'k Hield rekening in tijd, niet om in deugd te leven,
Maer, om dat my de tijd zou mogen wellust geven;
'k Hield rekening met die, die schuldig was aen my,
En ging den armen mensch in zijnen noot verby;
'k Hield rekening, dat my te wil, mijn dienaers dienden,
En niet hoe dat ik zou bedienen Godes vrienden;
'k Hield rekening, dat men my dienden wel te pas,
En niet hoe veele dienst ik Gode schuldig was;
'k Hield scherpe rekening, om 't leven lang te hoeden,
En niet om dat, helaes! met vreugd van deugd te voeden.
| |
| |
Zie hier die rekening, die 't herte plaegd met pijn,
Of zulke schulde noyt mogt op mijn reekning zijn!
Hoe goed waer dat, mijn ziel! hoe zalig mijn geweten.
Hoe ydel heb ik ook (foey my) mijn tijd versleten;
Noyt ging ik ten Palleys oft 't ooge ging voor heen,
Om zien wie boven my daer in het Hof verscheen;
Noyt heb ik my gekeerd te wandelen op straten,
Oft vond 'er menschen, die ik door een wangunst haten;
Nauw heeft my eenig mensch bejegend, die 'k uyt spijt,
Niet heb gelasterd, oft met achterklap benijd;
Noyt ging ik 's nachts te bed dat ik my niet beklaegde;
Noyt was ik zoo gediend dat my noch niets mishaegde;
Noyt woonden ik, daer ik met vrede heb geleeft;
Noyt vond ik in het Hof't geen rechte vrede geeft.
'k Was niet een oogenblik in weelde zonder quelling,
En nimmer zoo vernoegt oft daer by was ontstelling;
Noch is hier 't eynde niet van mijn elendigheyd,
Noch isser meer geweest, noch diend 'er meer gezeyd.
Als ik een opzet nam om yet wat goeds te plegen,
Zoo vielen my terstond wel duyzend dingen tegen,
De inkomst van mijn goed; de renten van mijn schat,
En hoe ik best besteên zou 't geen dat ik bezat;
Zocht ik yet deugdelijx te lezen of te schrijven,
Noyt gunden my de tijd daer bezich in te blijven;
Nam ik voor my van 't Hof te scheyden mijn begeert,
Mijn schulden hebben my terstont gearresteert;
Was ik een uur alleen, gedachten baerden smerte,
En 's avonds vond ik my heel ongerust van herte;
Des morgens was ik noyt van vrees oft zorgen vry;
Och! waer dit noch geweest de meeste last voor my;
Och! wist ik doch geen meer om van my zelfs te klagen:
Maer ik moet zelve nu mijn zelver noch meer vragen;
Wat hebt gy armen mensch! ten Hove niet volbrocht?
Een ander onderdrukt, uw eygen eer gezocht;
Die meerder was dan ik, die mocht ik qualik lijden;
Wie gunst had boven my, die zocht ik te benijden;
Die ik verschoven zag, die liet ik in de nood,
En aen den armen mensch, ik zelden bystant bood;
Ja nimmer zag ik leet in die, die ik beminden;
In die, die 'k haeten, wist ik altijd wat te vinden;
Wat misslag yemand had ik deed 'er altoos by,
En leed noyt dat men yets berispen mocht in my;
Al wat ik sprak wild' ik dat yder moest geloven,
En wie my tegen viel die hield ik als verschoven;
| |
| |
Ik wist in yder mensch altijd een dit of dat,
En zag noyt wat my zelfs al in het herte zat;
Ik zocht met laster wel een ander mensch te krenken,
En van mijn zelve mocht nauw yemand qualjik denken.
Wel aerdze dwaze mensch, hoe zijt gy voort gegaen?
Hoe zottelijk hebt gy uw eygen zelf verraên.
Och! och! hoe menigwerf heb ik voor my genomen
Om eenmael uyt mijn zelf tot God den Heer te komen,
Maer 't herte dat bleef vast gewortelt in dien grond,
Geboeyd aen Hoofsche lust, geschakeld aen de zond;
Hoe menigmael deed ik al leezend mijn gebeden,
En was met mijn gedagt verstroyd in ydelheden,
Wat ben ik dikmaels moê gekomen uyt den Raed,
En heb in kleynen dienst den armen mensch versmaed,
Al had ik al mijn wil, noch was het niet te degen,
Schoon dat my niets ontbrak, 'k was noch tot yets genegen;
'k Wist zelf niet wat ik wild', mijn wellust was mijn heer,
In volle overvloed begeerden ik noch meer;
Dan nam ik eens voor my van 't woelig Hof te scheyden,
In stille eenzaemheyd mijn leven af te leyden,
Om dat den Konink my niet gaf dat ik verzocht,
En yder my ten Hoof niet gunsts genoeg toebrocht.
O mensch! ô armen mensch! hoe hebt gy u gedragen?
Wat hebt gy in uw hert noch meer van 't Hof te klagen?
'k Wist garen wat 'er nieuws ten Hove was geschied,
Ik zag op yder een, en op my zelve niet;
Ik ging zomtijds ten Hoof, en om geen ander zaken
Als te verspieden, wat een ander daer mogt maken;
Als ik het al, en al, hier dit, daer dat vernam,
Zoo was 't my quelling als ik tot my zelve quam;
'k Zocht uyt eens anders leet zomwijlen mijn verblyen,
In welke blijdschap ik niet vond als meerder lyen;
Ik oordeelde zomwijl een zaek niet zoze lag,
Maer zoo ik die na gunst, oft ongunst, garen zag;
Zoo 'k vergezelschapt was met andren 'k was verlegen;
Was ik in eenzaemheyd, ik viel my zelver tegen;
En zoo ik bezig was in werking, 'k worde moê;
En zoo ik ledig bleef het brocht my schade toe;
Was ik gezond en wel, zoo plaegden my de vreeze;
Was ik niet wel te pas, ik zocht gezond te weze;
Zoo ik met Groote ben ten Hoof verzeld geweest,
(Hoe zeer by haer gezien) noch vond ik my bevreest.
,,Der Vorsten gunst is wind, en kan te ligt verdreyen,
,,Vaek doold hy zelve, die haer wil ten besten leyen.
| |
| |
Die my van noden had, die liet geen quellen af,
Dat ik, op zijn verzoek, hem gunstig antwoord gaf;
Ik wierd om mijne gunst van vreemden aengebeden,
Van vrienden overlast met duyzend moeylijkheden.
Eylaes! mijn leven is gedreven tot het end,
De schoone bloem mijns jeugds verdwenen, en geschend;
Mijn lusten zijn vergaen, mijn krachten heel verstreken,
Mijn hoog bejagen is nu voor my weg geweken;
Begeerten zijn te niet, de wellust al verby,
Mijn vrienden overleên, de dood die ziet op my.
Och! oft nu altemael hier meê gedaen mogt wezen;
Och! oft ik hier meê nu geen meerder had te vrezen;
Maer lacy, neen, ô neen! noch in mijn ouden dag,
Bevind ik dat in my geen ruste wezen mach;
O! dat verraed'lijk hert kan zich noch niet bedwingen;
O! dat verraed'lijk hert lieft noch al yd'le dingen;
O! die verdurven aerd, en ongezonde lust
Is noch niet uytgedooft, is noch niet uytgebluscht;
De boosachtige tong kan zich noch niet verbreken,
Maer vind noch heden smaek van Hoofsche lust te spreken
Noch is begeert niet dood, hoe na de dood my komt;
Mijn ziel eylaes, mijn ziel! gaet gy voor God vermomt?
Wel hoe, mijn ziel! wel hoe, spreek ik van horen zeggen?
O neen! 't zijn dingen die my zelfs in 't herte leggen,
't Is eygen eygenschap, die leerd my in der daed,
Hoe qualijk dat den mensch zijn quâ gewoonten laet;
Begeert te breken, en de lusten te bedwingen
Zijn aen het menschen hert al moeyelijke dingen;
't Zijn zaken die niet ligt, maer met een groote kracht
Verdreven moeten zijn, en uyt het hert gebracht;
Ja werden dikmaels laet, of nimmermeer verdreven,
Voor en al eer de dood die scheyde met het leven;
Onlukkig zulk een ziel, die zoo lang 't quaed bemind,
Dat zy geen tijd, om 't quaed te laten, meer en vind;
Onlukkig zulk een ziel, die eerder niet kan rusten,
Dan als de dood haer maekt een eynde van de lusten;
Och! hoe veel scheel ik nu by die ik was wel eêr;
Eêr ik ten Hove quam zoo diend ik God den Heer,
Ik oeffenden de deugd, in een godvruchtig leven,
Aen God verbonden, had ik my tot God begeven;
Maer nu, eylacy! nu, ben ik zoo laeuw, en traeg,
Dat ik, in tranen, mijn onachtzaemheyd beklaeg;
Te vooren diend ik God, God gaf mijn ziel veel vreugde,
Door plichten van het Hof verviel ik van de deugde.
| |
| |
Ay my! mijn arme ziel sloeg ik zoo weynig acht;
Ay my! dat ik het meest om 't minste heb gedacht;
Ay my! dat ik niet ben dien ik was van te voren;
Ay my! dat ik dus heb mijn eygen zelfs verloren;
Ay my! dat ik mijn zelfs geweest ben tot een roof,
En na de ziel verblind, verblind, en daer by doof;
Ay my! dat nu mijn tijd zoo ydel is verdweenen,
En geeft my anders niet als twee verkrompen beenen,
De handen stijf van gicht, de leden zonder kracht,
Beroerd van ouderdom, en machteloos in macht;
Ay my! als ik aenschouw mijn hoofd vol grijze haaren,
En vind mijn ouderdom in hoog getal van jaren,
Verzoek ik zelfs mijn zelf, dat ik dus dor, en oud,
Noch op de ydelheyd van wellust heb vertrouwd.
Wanneer ik nam voor my 't Hofs ydelheyd te haten,
En 't Hof met al het Hoofs hertgrondig te verlaten,
Zoo voelden ik in 't kort, mijn zinnen omgekeerd,
En 't geen ik haten wild', heb ik te meer begeerd;
Dikmaels nam ik voor my 't gezelschap af te snijden,
En al het Hof-gezin te vlieden, en te mijden;
Zocht ik dit aen te gaen, 't en duyrde nauw een dag,
Dat ik kost wezen daer ik geen gezelschap zag;
Dikmaels nam ik voor my niet gram te willen worden,
Ten duyrden langer niet dan dat my yemand porden;
Dikmaels nam ik voor my te leven kuys en vroet,
Maer ging van stonden aen weêr op den ouden voet.
Hoe heylig voor het oog, ben ik zomtijds bevonden;
Hoe ledig in de deugd, hoe vol in alle zonden;
Och, och! wat liet ik my al dunken in de schijn,
Daer ik een zondaer was, wild 'ik een heylig zijn;
Hoe opgeblazen was ik zelf my zelve tegen?
Ik wilde deugdzaem zijn, en was tot quaed genegen;
Wat heb ik zelve niet mijn zelven wijs gemaekt,
Waer door ik van het spoor der deugden ben geraekt?
Hoe zeer heb ik gedwaeld in ydele gedachten!
Gedachten die my vaek tot lelijk misbruyk brachten,
Daer ik niets van en kreeg dan yd'le ydelheyd,
Door wien de ziele werd van deugdens spoor geleyd,
En zoekt zoo aen den wil een lossen toom te geven,
Waer door het herte mach in ruyme vryheyd leven.
Denkt doch mijn ziel, ey denkt! dat gy dit niet vermeugt,
Vermits de vryheyd is een vyand van de deugd;
Hoe vaek pleeg ik mijn zelfs door vryheyd te vermaken,
Als ik mijn oogen sloeg op licht vaerdige zaken,
| |
| |
De zotte-spelers zag in hare zotterny,
En hield der gekken doen een vrolijkheyd voor my,
Als ik geneuchte nam den valk te laten vliegen,
En met den angel-roê de viskens te bedriegen;
Te volgen op het spoor, de brakken uytgesteld,
De winden door het wout, de haes op 't vlakke veld.
Ach! wel te recht mach ik mijn zottigheyd beweenen,
En dat mijn schoonen tijd zoo ydel is verdweenen,
O tijd, vervlogen tijd! gy drukt in mijn gemoed,
Hoe deugdzaem dat ik ben van jongs af op gevoed,
Eer dat ik quam in 't Hof, leefd' ik een zalig leven;
Na dat ik my van daer ten Hove had begeven,
Verviel ik van de deugd; eerst levend, leefd' ik wel,
Dat ik dat leven liet is nu mijn ziel een quel.
Ik offerde den Heer des morgens mijn gebede;
Ik wierde zeer bestraft wanneer ik yet misdeede;
Zoo ik eens droevig was, men trooste my terstont,
Daer vond ik mijne ziel in 't leven, heel gezont;
Indien ik was vergramd, terstond zy my verspraken,
Zoo dat, een hert, hoe quaed, zijn quaedheyd moste staken;
Zoo ik met misdaed had vertorend God den Heer,
Door tranen en berouw verzoenden ik hem weêr;
Zoo levend' leefd' ik best, en wil my nu begeven,
Door Hoop, Geloof, en Liefd' tot mijn voorgaende leven,
Te blijven buyten 't Hof, te leven zoo ik plag,
Daer 't leven sterven leerd, op dat ik leven mach.
Nu zeg ik u adju, ô wereld! met uw vreugde;
Nu haet ik eerst uw lust, en keer my tot de deugde;
Nu zeg ik u adju, ô yet schijnende niet!
Nu zeg ik u adju, ô wereld! vol verdriet.
Nu zeg ik u adju, met al uw Hoofsche staten,
Waer op dat zich geen mensch heel veylig mach verlaten.
Nu zeg ik u adju, ô wereld! die noyt dag
Den mensch vergunt, waer in hy zeker leven mach.
Nu zeg ik u adju, ô Hoofsche ydelheden!
Die my noyt gaeft een uur van welgewenschte vreden;
Nu scheyd ik my van hier, ô Hoofsche zotterny!
Mits al uw vreugde niet is dan verdriet voor my;
Nu scheyd ik my van u, ô weelde! vol van pijnen,
Die ons het leven doet gelijk een rook verdwijnen;
Zoo haest uw vreugd begint, zoo haest is die gedaen,
Adju, wereld, adju, adju, ik laet u staen.
't Aenstaende is zoo haest niet op der hand gekomen,
Oft 't heeft (al eermen 't weet) zijn eynde weêr genomen;
| |
| |
Het alderhoogst dat valt, het aldersterkste breekt;
Adju bedrieglijk Hof, mits gy vol prijkels steekt.
Onluckig zulk een mensch die aen uw lust blijft hangen,
Ontslagen word hy noyt die gy eens neemt gevangen;
Ik zeg u nu adju, ô wereld! die 't gemoed
Met felle geessels slaet, en noyt verzachten doet;
Gy zijt het wereld! ach, gy zijt het die aen zonden
De ziele bind, die noyt door u weêr werd ontbonden.
Ik zeg u nu adju, ô wereld! met uw eer.
Adju, ô wereld! die 't al neemt, en geeft niet weêr.
Nu zeg ik u adju, met uw bedrieglijkheden.
Adju, ô wereld! die al twist maekt en geen vreden;
Beschuldigt zonder schuld die, die noyt quaed en docht.
Adju, ô wereld! die dit vaek te wege brocht.
Adju, ô wereld! die de goeden scheld voor quaden,
En legt vaek straf op die, die vry is van misdaden.
Nu zeg ik u adju, ô wereld! die verdoemd,
En dikmaels vromen met de naem van schelmen noemd.
Nu zeg ik u adju, ô wereld! die de boozen
Voor deugdzaem houd, en maekt van vromen godde loozen.
Nu zeg ik u adju, die niet toond dat gy zijt,
Want uw beloft is vreugd, maer 't geven niet dan strijd.
Nu zeg ik u adju, ô wereld! daer geen vrede
Kan zonder tweedracht zijn; geen vryheyd onbestrede;
Geen liefde zonder haet; geen rust van zorgen vry;
Geen overvloed zoo groot, of daer gebreekt yets by;
Geen eere zonder vlek; geen wellust zonder knagen;
Geen rijkdom zonder vrees; geen weelden zonder plagen;
Geen voorspoed zonder nijd; geen liefde zonder leet;
Geen hitte zonder koud; geen arbeyd zonder zweet;
Geen vreugde zonder smert; geen blijdschap zonder lyen;
Geen winsten zonder schaê; geen leven zonder stryen.
Adju, ô wereld! ja adju, daer niemand leefd,
In zulk een overvloed, dat hy genoegen heeft;
Daer gierigheyd (vol op) met Tantalo moet vasten,
En daer de milden (boven maet) hun zelfs belasten.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! in wiens Hof,
De schijn gaet boven zijn, alleen om ydel lof.
Adju, ô wereld! met u sweren, vloeken, liegen.
Adju, ô wereld! daer men handeld met bedriegen,
Gast nooden om gewin, schoon dienen om profijt,
En daer de eygenbaet verzelschapt is met nijd;
Daer boosheyd, om 't genot, der booze lust zal stijven,
En, door verdurven aerd, van goeden laster schrijven;
| |
| |
Daer ondeugd in het quaed zoo vaek de goede schend,
En door het quaed doen zelf zijn eygen quaed niet kend.
Adju, ô wereld! die de boozen troost in 't dwalen,
Maer doet hun op een kort ten grave nederdalen,
Adju, ô wereld! die ons op uw wellust nood,
Maer, na dat gyze geeft, ons met de voeten stoot.
Adju, ô wereld! die ons lokt met uwe daden.
Adju, ô wereld! daer het lacchen, is verraden.
Adju, ô wereld! daer men eerende, onteerd,
En niemand yet wat doet, die niet wat weêr begeerd.
Adju, ô wereld! daer men haet zonder vergeven,
Daer Burgers zijn verdrukt, den vremdeling verheven,
En daer den vleyer met de aerdsche goden popt,
Daer den trouw-hertigen (door schaemte) werd verschopt.
Adju, ô wereld! die verraders geeft geschenken,
En zult getrouwe dienst (ter nauwer noot) gedenken.
Adju, ô wereld! daer de vrome werd verdrukt,
De deugd, een deugniet hiet, zoo hem 't geluk mislukt.
Adju, ô werelt! die de armen geeft bedroeven
En sleept met hoopen toe aen die, die 't niet behoeven.
Adju, ô wereld! daer d' onnoosle werd versmaed,
Den rijken mensch bemind, den armen mensch gehaet.
Adju, ô wereld! daer de wijsheyd word verstooten;
Gy maekt de Grooten kleyn, de kleynen weêr tot Grooten.
Adju, ô wereld! die het goed in quaed verkeerd,
De Arme wijze haet, en zotte Rijken eerd.
Adju, ô wereld! daer verstandigen hun schamen,
Dat gy de menschen nu vereert met valsche namen;
Geluckig zijn hiet vroom, onluckig zijn ondeugd.
Adju, ô wereld! die my niet vermaken meugt;
Den snappert hiet gy wijs, door overvloedig spreken;
Den boozen noemt gy kloek, om dat hy zich kan wreken;
De goede noemt gy mal; den vromen hiet gy slecht.
Adju, ô wereld! daer den meester dient voor knecht.
Daer zedig zijn, hiet laf; en 't stil zijn, zonder leven;
Manierlijkheyd, geveynst; milddadig zijn, weg geven;
Hoerjagen, zijn verliefd; licht vaerdig zijn, verheugd.
Adju, ô wereld! die my niet vermaken meugt.
Adju, ô wereld! die verblind houd 's menschen oogen,
d' Eergierigen doet gy beloften van verhoogen,
Den onvernoegden vrek beloofd gy meerder schat.
Adju, ô wereld! daer noyt mensch zijn wille had;
Gy loofd den gulzigers lang leven by haer lusten;
Gy doet beloften aen den ouden mensch, van rusten;
| |
| |
't Is veel dat gy beloofd, maer weynig dat gy geeft,
Adju, ô wereld! daer geen mensch zijn wensch beleefd.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! daer de klaerheyd
Geen schijnzel meer en geeft, van Liefde, Trou, en Waerheyd.
Adju, ô wereld! die nauw waerheyd meer en spreekt.
Adju, ô wereld! daer getrouwigheyd ontbreekt.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer den eenen
In zijn wellusten lacht, en d' ander sterft in weenen.
Adju, ô wereld! daer den een in armoed swerft,
En daer den ander weêr all' overvloed verwerft.
Adju, ô wereld! daerze dolen, die u horen,
Hoe meerder u bemind, hoe meêr zich zelfs verloren.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! in wiens troon,
Den trouwsten dienaer krijgt den aldersnoodsten loon.
Adju, ô wereld! op wiens valscheyd ik moet smalen,
Want die u 't meeste volgd, doet gy het meeste dwalen.
Adju, ô wereld! die by my word valsch genaemd,
Want die uw wille doet, die maekt gy meest beschaemd;
Die u het meest vernoegt is minst gerust van binnen.
Adju dan, wereld! met die deze wereld minnen.
Adju, ô wereld! daer men niet dan valsheyd ziet,
Want die u meest verblijd, die heeft het meest verdriet;
En wie zich al te vast vertrouwd op uw vermogen,
Die vind zich aldermeest verlaten, en bedrogen.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer niet baet
Een uurtjen levens meôr verzocht, hoe hoog van staet
En afkomst yemand zy, hy kan dit niet verwerven.
Adju, ô wereld! die geen mensch bevrijd van sterven,
Wat dienst dat hy u doet, wat gaven hy beloofd.
Adju, ô wereld! die 't gegeven weder roofd;
Geen smeken u beweegt, geen schoone woorden baten.
Adju, ô wereld! daer men't alles moet verlaten.
Adju, ô wereld! die uw dienaers zeer bedriegt.
Adju, ô wereld! daer den tijd als stof vervliegt.
Adju, ô wereld! die vernield al't geen gy baerden.
Adju, ô wereld! die 't al slingerd onder d' aerden.
Adju, ô wereld! die zo menigmael onteerd,
Verstoot en slaet die geen, die uw vrundschap begeerd.
Adju, ô werled! die al d'eere maekt te schanden.
Adju, ô wereld! daer 't onveylig is te landen.
Adju, ô wereld! daer het lacchen zuchten baerd;
Daer vreugde droefheyd teeld, en vrolijk zijn bezwaerd.
Daer weelde armoed werd, en wellust dijt tot plagen.
Adju ô wereld! daer de vreugd verdwijnt in knagen.
| |
| |
Adju, ô wereld! daer den alderrijksten mensch,
In al zijn rijkdom, niet kan leven na zijn wensch.
Adju, ô wereld! daer hetal ten eynd moet komen,
Dat eenmael zijn begin, en oorsprong heeft genomen.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! daer 't verdwijnt
En heel te niet gaet al het geen, dat heerlijk schijnt.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! rijkdom, staten,
Die anders aen den mensch niet leerd, als nijdig haten.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! daer men leeft,
Al oft men maer het lijf, en niet de ziele heeft.
Adju, ô wereld! daer men brast tot overgeven,
En daer de gulzigers gelijk de beesten leven.
Adju ô wereld! daer men drinkt tot spuwen toe.
Adju, ô wereld! daer men leeft, ik weet nauw hoe.
Adju, ô wereld! die ons kijven doet tot vechten,
En daer geen rede kan de gramschap onderrechten.
Adju, ô wereld! die Gods vrees, en liefde derft,
Adju, ô wereld! daer men zondigt, tot men sterft.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! daer ons leven
Gantsch zonder kennis, in de kindsheyd word verdreven;
Daer onze jonglingschap in onderzoek verslijt,
In moeyelijke zorg, den mannelijken tijd;
In ongemak, en pijn, in hoesten, kreunen, klagen,
Verloopt het laetste schoft van onze oude dagen.
Adju, ô wereld! want in u word niet verwacht
Als 't geen dat ydel is, het zy hoe waerd men 't acht.
Wat geeft gy d' ouderdom? twee oogen die steets tranen,
En d'afgeleefde mensch tot rekening vermanen;
De ooren gantsch verstopt, en van gehoor ontbloot;
Den neus met druppels, de oogen vuyrig root;
Het voorhooft fronsselig; het lichaem houte beenen;
De maeg vol fluymen, en de borst heel rauw van 't steenen;
De lever heel verhit, het lichaem door vol pijn,
Dus doet gy, wereld, ons in d' oude dagen zijn.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer 't behoeven,
Zoo menig eerbaer hert, doet leven met bedroeven;
Daer bittre hongers-noot (door schaemt) het leven knaegd,
Door dien 't hert zijn gebrek allenig torst, en draegd,
Adju, ô wereld! daer de wolven 't schaep vernielen,
Daer woeker 's menschen vleesch uytmergeld tot 'er zielen,
En daer een yder mensch vol zware schulden leefd,
En aen zijn broeder 't minste misdaed nauw vergeeft.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! mits men heden
Geen mensch kan vinden met het zijne wel te vreden;
| |
| |
Want die in armoed is, na goed, en rijkdom tracht;
Die rijk is, wil dat hem een yeder eerd en acht;
En die vernederd is, die zoekt tot staet te raken;
En die verschoven is, die zoekt hem groot te maken;
Wie ongelijk geschied, schoon in een kleyne zaek,
Die daegd zijn naesten mensch ter vierschaer van de wraek;
En die verheven is, zoekt eeuwig hier te blijven.
Wat zal ik noch al meer van u, ô wereld! schrijven?
Hy, die staet-zuchtig is, zoekt op de wereld niet,
Dan dat hy, na sijn wil, mach heerschen in gebied;
Die schat-begeerig is, is steets tot meer genegen;
En die boosachtig is, zoekt altijd quaed te plegen.
Wat isser doch in u, ô wereld! 't welk niet zeyd,
Dat al uw dingen zijn besmet met ydelheyd;
Want niets van al het uw, of't is, oft 't baerd elenden;
Los, ongestadig loopt al uwe lust ten enden;
Die heden zit in staet, en is een machtig Heer,
Die struykelt morgen ligt, en valt van boven neêr;
Die heden is gezien, en vind veel gunst by Grooten,
Die word op morgen wel gehaet, en uytgestooten,
Wat meer, ô wereld! van uw ydelheyd vermeld?
Wat meer, ô wereld! aen den lezer voorgesteld?
Al wat de wereld geeft dat zijn onvaste dingen,
Die ligt veranderen door haer veranderingen;
Men ziet hoe 't herde stael door roest, en water slijt;
Het laken van de mot; de planken van de mijt;
De vruchten van de rijp; het koren van kalander;
Het een is, op de wer'ld, tot nadeel van het ander;
De schurfte schend het schaep; het water dooft den brand;
De blixzem dort het kruyd; den mol vernielt het land.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer de tijden
Ons tot getuygen zijn, hoe alle schepsels strijden;
Gy zijt niet dan een strijd, ô liefdelooze eeuw!
Den bors kampt met den stier; het wilt swijn met den leeuw,
Den arend met de struys, de wolven met de paerden,
De krey tegens de wouw, al oorlog op der aerden,
Den exter met den valô, de katte met den hond;
De menschen met de mensch, het herte met de mond,
De wille met de macht, begeerte met de gaven,
Ten laesten strijd gy zelf, ô wereld met u slaven;
Ja, al wat dat 'er leefd, hoe rijk, hoe eêl, hoe groot,
Zy strijden te gelijw al t' zamen met de dood.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! in wiens ronden
Niets is, of't word voor ons al hinderlijk bevonden;
| |
| |
De aerde ons bestopt, het water ons verdrenkt,
Het vuur verbrand ons, en te zwaren lucht ons krenkt;
De winter ons bevriest, de zomer smert met hetten,
De muggen steken ons, de spinnen ons besmetten,
De vliegen quellen ons, de vloyen zuygen 't bloed,
De zorgen plagen ons, de vrees steurt het gemoed.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer wy leven,
Een leven, 't welk ons niet als prijkel weet te geven;
Want, door u gaende, kander niemand veylig gaen,
Den eenen lijd bedrog, den ander word verraên;
Men vind 'er steden, daer 't verdrietig valt te woonen;
Men vind 'er heeren, die hun dienaers qualijk loonen;
Men vind 'er dienaers, die hun heeren zijn ontrouw;
Men vind 'er meysjes, die meer heerschen dan de vrouw;
Men vind 'er vrouwen, die haer mannen vaek onteeren;
Men vind 'er mannen, die haer vrouwen niet begeeren;
Men vind 'er minnaers, die op maegde schenning gaen;
Men vind 'er maegden, die de minnaers lokken aen;
Men vind 'er dieven, die een ander 't zijne stelen;
Men vind 'er menschen, wiens gezelschap kan vervelen;
Men vind 'er snapperts, door wiens tong men word bevlekt;
Men vind 'er eygen lof, die met een yder gekt.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer geen menschen
Ten vollen zijn volmaekt, gelijk men haer zou wenschen.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer men ziet
Geen schepzel zoo volmaekt, oft hem gebreekt noch yet.
Die lang is van statuur, is dikmaels scheef van leden;
Heeft yemand goet verstand, hy stamerd in zijn reden;
Is yemand blank van vel, hy tuytmuylt met de mond;
Is yemand zoet van tong, hy is weer vals van grond;
Is 't voorhoofd hoog en breet, hy is weêr imal van kaken;
Den neus te dik, of dun, kan 't aengezicht mismaken;
Is yemand schoon gebloost, de hayren blont of geel,
De lippen zijn weer dik, of d' oogen die zien scheel;
Is yemand schoon van mond, hy heeft weêr vuyle tanden;
Is yemand fray van lijf, hy heeft mismaekte handen;
Is yemand rap van leên, hy is licht doof, oft stom;
Is yemand wel ter tael, hy gaet weêr mank, oft krom.
Noch zeg ik u adju, ô wereld! daer de menschen
Verscheyden zijn van aert, verscheyde dingen wenschen.
Den een bezeylt de zee, den ander ploegt en bouwt,
Den eenen trouwt een vrouw, den aêr blijft ongetrouwt;
Den eenen heeft zijn lust om in het Hof te leven;
Den ander, dat hy zich in stilte mach begeven;
| |
| |
Den een die rijd te paerd, den ander gaet te voet;
Den eenen tracht na winst, den ander spild zijn goed.
Adju, ô wereld! daer de armen en de rijken,
In leven en in dood, malkander niet gelijken;
Den eenen sterrift kleyn, den ander sterrift groot,
Den eenen haestig, en den aêr een langen dood;
Den eenen die verdrenkt, den ander word gehangen,
En menig (eêr hy gist) is van de dood gevangen;
Den eenen door gebrek, den aêr door overdaed.
Adju, ô wereld! daer 't zoo met het leven gaet.
Is d' eene menich beleefd, den ander boers van zeden;
En heeft den een verstand, den aêr gebruykt geen reden;
En is den eenen wijs, den ander die is gek;
En heeft den eenen dit, den ander dat gebrek;
En is den eenen vroom, den ander zonder trouwe;
En is den eenen kuys, den aêr mind lichte vrouwe;
Is d' eene vrundelijk, den ander die is stuur;
En ziet den eenen zoet, den ander ziet weêr zuur;
Zoo d' een ootmoedig is, den ander is hovaerdig;
Zoo d' een zachtzinnig is, den ander is quaed aerdig;
Zoo d' eene lijdzaem is, den ander die is boos;
Zoo d' een godvruchtig is, den ander goddeloos;
Zoo d' een mêwarig is, den ander is afkeerlijk;
Zo d' eene eerbaer is, den ander is oneerlijk.
Ik zeg u noch adju, ô wereld! daer wy zijn
Gestadig overlast met moeylijkheyd, of pijn;
Zit ik te lange stil, dat kan ik niet wel herden;
En gaen ik wat te veel, het doet my moede werden;
Hael ik geselschap aen, ik word'er van gequelt;
Zoo ik allenig ben, zoo vind ik my ontsteld;
Zoo ik by avond gae, ben ik niet zonder vrezen;
Versoek ik vrienden, licht kan ikze lastig wezen;
Zoo ik veel vrienden heb, zoo lijd ik overlast;
Verzoek ik haer te veel, ik word een onwaerd gast;
Blijf ik op eene plaets, daer vind ik tegenheden,
En zoo ik elders koom, ik ben daer niet te vreden.
Adju dan, wereld! want het zy waer ik my keer;
Ik vind'er nimmer doch het geen dat ik begeer.
Het geen dat ik begeer, en kan ik niet verwerven,
O valsche wereld! hoe doet gy uw slaven swerven;
Ik, die zeer werelds ben geweest in mijnen tijd,
Begeer, verzoek, en bid, maek my u lusten quijt;
Ik wil van u, dat gy my niet meer zult verveelen,
Maer uw gemeenschap nu een ander mede deelen;
| |
| |
'k Ben uw gemeenschap wars, want ik van nu voortaen,
Niets meer begeer van u, die my noyt hebt voldaen;
'k Snijd u gezelschap af, en scheyd uyt 's Koninx Hoven,
Adju, ik reys van hier, en zoek mijn schat daer boven.
Adju, wereld! adju, adju onzuyvre poel,
Van wiens genooten vreugd ik niet als smert gevoel.
Adju, wereld! adju, als nu laet ik u varen,
Hier meê wil ik aen u, mijn hert gaen openbaren,
De grond van mijn gemoed doen komen aen den dag,
Want met Democrito, ik al uw werk belag.
Adju! dan Hof, en wereld, staet, rijkdom, goede dagen,
Nu heb ik u in my hertgrondelijk ontslagen.
Daerom hoop, en geluk, adju, adju, vaert wel,
Want na dat eeuwig Hof, ik nu mijn reyze stel.
|
|
Auteursrechtvrij