Amstelsche linde

Vermaningh,
Om te Gedencken het Wterste; Profijtelijck tot het Noodtsaeckelijck Wereld-hatende; Liedsche wijs ghestelt.

[p. 85]

Stemme: Vaert wel Scepters.

DE wereld, of't cieraet van wereldtlijcke lusten

Is niet dan ydelheydt der ydelheen, eylaes!

't Geen men te recht bevint als 't Lighaem soect te rusten

(Door doode slaep) in't graf, daer't is der wormen aes.

De lust in't spitste top van mijn vernuft gheresen,

Om af te beelden (na vermoghen van mijn maght)

VVat dat het leven is, of wat het schijnt te wesen,

So ick niet te vergheefs vertrou mijn swacke kraght.

Het leven heeft ons God op Interest ghegheven,

Ter tyd toe dat de dood voldoening van ons eyst,

En dat zy ons ontrooft de kraghten van het leven,

Op dat de ziel van hier na Godes wooningh reyst.

[p. 86]

 

VVaer niet de woorden, maer de daedt sal moeten gelde,

 

Om na ons wercken loon van Christo te ontfaen,

 

VVaer onse zonden ons al selver sullen melde,

 

Die in het Boeck van ons gemoed ghescheven staen.

 

 

 

Gheluckigh is den Mensch, die daer magh sijn bevonden

 

Suyver en sonder vleck, voor Godes aenschijn soet,

 

Dat's die door waer berou van sijn bedreven zonden

 

Gesuyvert heeft de vleck van 't knaghende gemoet.

 

 

 

God sal zyn oordeel voor den Mensche gaen bereyde,

 

En gheven yeder loon, na dat hy heeft gedaen:

 

De Bocken sal de Herder uyt zyn Schaepen scheyde,

 

VVee, die het Oordeel moet tot zyne straf ontfaen.

 

 

 

VVat sal (ô trotse Mensch) wat sal u trotsheyd baten

 

VVanneer u ziel voor God met zonden is bevleckt?

 

Een eyselijck geween u stem sal hooren laten:

 

O Berghen, valt op ons, ô Heuvelen, ons bedeckt.

[p. 87]

 

VVat sal dan baten 't schoon geciersel der Paruycke,

 

Het blond gekrulde hair dat om de Pruyck verspreyt,

 

Als ons de wreede doodt de ooghen doet toe-luycke:

 

VVat is die glory dan anders als ydelheydt?

 

 

 

VVat baet het snee-wit vel, verciert met bloosde kaecken?

 

VVat baet dan schoonheyts-lof, daer men veel moet op draegt?

 

Ken't schoon, van schoonheyds-lof, met glory iets vermaecken

 

Als van't gewormt ons het vlees wordt af-geknaeght?

 

 

 

VVat baet dan fiere gang? wat baten trotsche treden?

 

VVat baet dan praght van zyd', 't pompenselijck gepronck?

 

VVat baet dan 't schoon gestalt van lighaem en van leden?

 

VVat baet dan soet gelach, of vriendelijck gelonck?

 

 

 

VVat baet de rijckdom dan, of maght van maghtighede

 

Een's Conings, Vorst, of Prins, ja Keyserryck van Haef?

 

Hoe menigh heeft de dood van desen overstrede,

 

En door haer maght gemaeckt so menigh Heer tot slaef.

[p. 88]

 

Hoe ken Natuur nogh zyn gheneghen door 't begheeren

 

Na 't gheen dat voordeel schynt, nochtans tot schade streckt,

 

VVanneer begeert men laet gheneghentheydt verheeren

 

Door onversade lust, onrust in't hert verweckt.

 

 

 

VVaer van dat voedster is de gierigheyd boos-aerdigh,

 

Die door haer valsche lust begeert met schyn bedrieght,

 

Dat zy het meest verkiest 't gheen dickwils 't minst is waerdigh,

 

Vertrout haer schalckheyd niet, haer snoode list ontvlieght.

 

 

 

VViens schadelyck bedrogh in waerheyd men kan derven:

 

VVanneer men het gedaght tot doodes komst verport.

 

Neemt myn vermaen in't goed (o Mensch!) Gedenckt te sterven.

 

De tydt die vlieght so snel, en 't leven is hier kort.

Laet u in den slaep niet wieghen,

Van de Wereld (Mensch) bedrieghen,
Die (gelijck een Hoere) doet:

[p. 89]

 

Op-gepronckt, en schoon van vooren,

 

Om de menschen te bekooren

 

Met haer vuyle overvloet.

 

Voorspoed stelt zy schoon voor d'oogen, ⁺

 

Doet in desen haer vermogen:

 

Rijckdom zy te vooren set,

 

Ydel glorij, weeligh leven

 

Zy ons vaeck belooft te gheven,

 

Om te trecken in haer net

 

Onse Zielen, door't begeeren,

 

Maer wie desen af ken keeren,

 

Met een walging tegen staen:

 

Die sal zyn gemoed bevryen

 

Van veel plaghen, en veel lyen,

+ Ghelijck een Visch door de Wurrem, een Voghel door 't Net: Alsoo werdt een gierigh mensch door de ydele gaven des Werelds inden strick van zijn eeuwige qualijc vaert getrocken.

[p. 90]

 

En des Duyvels strick ontgaen.

 

Ach! de Wereld is een Hoere,

 

Die op onse ziel gaet loere,

 

Even als het Duyfje vlieght:

 

Dat door't locken, en door 't fluyten

 

Vaeck sijn snelle vlught sal stuyten,

 

Waer door het sijn selfs bedrieght.

 

Even als een Hoeck om-hanghen

 

Met een Wurmpjen, om te vanghen

 

't Visjen, dat na desen haeckt:

 

Door begeerten valsch bedroghen

 

Wert het in een strick getoghen,

 

Daer het aen sijn dood geraeckt.

[p. 91]

 

Ey! wat is doch 't aes der werelt,

 

Goude Kroonen rijck beperelt?

 

't Sijn maer wurmpjes, anders niet:

 

Daer men ons meed' soect te locken,

 

Daer wy werden door getrocken,

 

In de strick van't Helsch verdriet.

 

Wat sijn Werelds hovaerdye?

 

Sijn 't geen snoode toverye,

 

Duyvels listen, ziels torment:

 

Die ons so verr' doen vergeten,

 

Dat men (door het boos vermeten)

 

Gode noch sijn selven kent.

 

Leert (o Mens) 't noodsaeck'lijck haten,

 

Werelds-lusten te verlaten.

[p. 92]

 

'tVyer van u begeerten blust.

 

Leert, ey! leert begeerte sterven,

 

En het vleysch sijn wellust derven,

 

Dat in saghte pluymen rust.

 

Schoon dat ghy mijn leer in't schrijven

 

Acht voor male tijd-verdrijven.

 

Ick acht dat u zot verstand,

 

(Aen de Wereld so verbonden)

 

Waent mijn selfs te zijn vol zonden,

 

Slaet mijn wercken van der hand.

 

^* ‘Hoe ken 't quaed gemoedt vermaken

 

Sigh in deughelijcke saken.

 

Wederom: Een goed ghemoet

 

Sal het goed niet varen laten;

* Een opregt en deugt-lievend gemoet salt goet doen van geenige zondaers verachten, maer voor goedt aennemen. Wederom een quaedt ghemoedt, ofte een ondeugdelijc mensch en ken tot lust der deugden ende oeffeninge van goede-wercken, sich niet belegeren noch in goet doen geen vermaeckingh scheppen, ten sy door schijn, wiens bedrog de ziele doot.

[p. 93]

 

Goeden staet het quaed te haten:

 

Wee hem die in schijn dat doet.’

 

Is ter Wereld oyt bevonden

 

Eenigh leven sonder zonden?

 

Ogh! ick laet my duncken neen.

 

Maer uyt deughdelijcke wercken

 

Ken een goed verstand light mercken

 

Of men uyt dat spoor wil treen.

 

Om te treen van zondens pade

 

Op de wegh van Gods genade,

 

Moet men leeren eerst versmaen:

 

Rijckdom, wellust, quaed vertrouwe,

 

Of men ken het spoor niet houwe

 

Om de rechte wegh te gaen.

[p. 94]

 

Ogh! de rechte wegh is lijden,

 

Lijden brengt ons tot verblijden,

 

Lijden maeckt de Zielen rijck,

 

Lijden is de zielen batend',

 

Lijden is het Wereld-hatend',

 

Lijden is 't Noodsaeckelijck.

 

Comt tot lust de Wereld raden,

 

Lijden moet de lust versmaden.

 

Werdt men van wellust bestreen:

 

Lijden moet het al verdraghen,

 

Lijden moet het al verjaghen,

 

Lijden moet het al vertreen.

 

Werdt men van de nijdt bedrogen,

 

Valsch gelastert en belogen?

[p. 95]

 

Lijden neemt het al in't goet,

 

Lijden moet het alles heelen,

 

Lijden maeckt het bitter soet.

 

Lijden acht ick Wereld-haten,

 

Lijden doet het al verlaten,

 

Lijden wil geen wraeck van quaet,

 

Lijden wil geen quaedt, quaedt loonen,

 

Lijden wil het quaed verschoonen,

 

Lijden soeckt der zielen baet.

 

Dickmaels sal de Wereld heelen

 

Iemands Eer en Faem te steelen,

 

't Geen de vromen niet betaemt.

 

Lijden leert de wraeck-lust breecken,

[p. 96]

 

Lijen mijdt het weder-wreecken,

 

Lijen maeckt dien dief beschaemt.

 

Wilt ghy werelds-stricken mijen,

 

Leert voor alle saken lijen,

 

Lijt, mijt, spijt, en trots verdraeght.

 

Sluyt u oogen, stopt u ooren,

 

Laet u door geen lust bekooren,

 

Die door 't oogh in 't herte jaeght.

 

Sien ons ooghen quae gebreecken,

 

Hoort men iemand laster spreecken:

 

Hoort het, of ghy't niet en hoort.

 

Sluyt u ooghen door het lyen,

 

Om 't gesight voor 't quaed te myen,

 

Dat tot zonden vaeck bekoort.

[p. 97]

 

Wie ken lijden en verdraghen

 

Vindt sijn vyanden verslaghen,

 

Door het lijden hier op Aerd'.

 

Wie sijn leet met leet wil wreecken

 

Sampsons-kraght sal hem ontbreecken,

 

Maeckt by God sijn ziel onwaerd'.

 

Nogh moet ick hier (door het lyen,

 

Meerder zonden leeren myen)

 

Eerst verhaelen klaer en naeckt:

 

Hoe wy (door het quaedt geneghen)

 

Tot onkuyscheyd ons begeven,

 

Hoe men tot onkuyscheyd raeckt.

 

Eerst, want wy noch jonck van leven,

 

Curieus ons gaen begeven,

[p. 98]

 

Buyten order, buyten raet,

 

⁺ Alles te doorsien, te lesen,

 

Te beproeven sonder vresen:

 

Daer d'onkuyscheyd uyt ontstaet.

 

Herreberghen, tot veel smerten,

 

So d'onkuyscheyd eerst in 't herte

 

D'eerste Ionckheyd gepasseert:

 

Sal men door ontsteecken sinnen

 

Ydel light geselschap minnen,

 

Daer men daegh'lijcks by verkeert.

 

Dit sal ons de weghen toonen,

 

Plaetsen, midd'len, en persoonen

 

Ons aen-prijsen (sonder schaemt)

 

Geyle praetjes, om bekooren,

+ Augusti: De onkuyse menschen zijn zonderlingh verlieft op dit leven, om hier (waert mogelijc) altijt te zijn. Sy zijn seer verzot tot de personen, die zy natuurlijc ofte vleeselijc beminnen, welck zy dicmael willen zien ende spreken, meynende te blussen den brant van haer ontstekender Natuure.

[p. 99]

 

Sommige (segh ick) gaerne hooren ⁺

 

'tGeen der Eere niet betaemt.

 

En men raeckt allengskens veerder

 

Tot om-helsen, handelen, meerder:

 

Dat dan Night of Neefje doet.

 

Satan sal daer niet ontbreecken,

 

Om dat vier voort aen te steecken

 

Datter meer uyt volghen moet.

 

Och! men voelt noch vande zonden

 

Geen berou, hoe diep de wonden

 

Sijn gepeylt, door waere schaemt,

+ 't Is reght den aert der Hoere: de onkuysche handelingh van iemandt toe te staen, ende als dan sigh selven met een schijn van leet wesen te beklaghen, om door sulcx die ghene te beschuldighen, met wien zy haer begeerte voldaen heeft. Maer wie sigh waerachtigh wil ontschuldigen ende den naem van een Eerelijcke Doghter draghen, sal noyt ghedooghen ofte toestaen eenighe onbehoorelijcke reden van onkuyscheydt, veel min onbehoorelijcke handelingh (uyt onkuysche begeerten ontsteecken) in dertelheydt te pleghen.

[p. 100]

 

⁺ So verblindt sijn onse ooghen

 

Door de Wereld so bedroghen

 

Dat men dat maer vriendschap naemt.

 

Zonden werden voor gheen zonden,

 

Op de Wereld meer gevonden,

 

Quaed geloof dat gaet in swanck,

 

Gods gebodt men overtreden

 

Door de snood' begeerlijckheden

 

Die ons houden in bedwanck.

 

Comen lusten ons bestryen,

 

't Vlees sal om de geest niet lyen,

 

Had geleen 't vlees om de geest:

 

David soud' noyt in de zonden

 

Sijn van overspel bevonden

+ 't Ghemeene segghen is huyden daegs oorsaeck veeler zonden: Waer iets bestaen wort 't welck onbehoorlijc is men excuseert het: 't Is huyden de manier, en ondertusschen werdt onse ziel van de Wereld bedroghen.

[p. 101]

 

Met Urias Vrou geweest.

 

Zondigh wy ons tijdt verspillen:

 

Om dat wy niet lyen willen,

 

Als de Wereldt ons bestrijt

 

Met begeerte tot haer gaven

 

Woelen wy als Aerdsche slaven

 

Om het Wereldsche profijt.

 

Men siet dees en die brageeren,

 

Opgepronckt met weytse kleeren:

 

Alles na het nieu fatsoen.

 

Onreghtvaerdigheyd sal slooven,

 

Quaed' begeerte, steelen, rooven,

 

Om een ander na te doen.

[p. 102]

 

Op dat ick niet heel vervreeme

 

Van mijn alder-eerst voorneemen,

 

Daer ick weder nu na keer.

 

En ick sal noch iets doen blijcke:

 

Dat ick heel noodsaeckelijcke

 

Voort de Wereld haten leer.

 

^* Ouders dickmaels om de Kind'ren

 

Groot te maecken, zielen hind'ren:

 

Rapen, schrapen in haer Nest,

 

Rooven, sloven, woelen, loopen:

 

Souden Lijf en Ziel verkoopen,

 

Achten 't Werelds voor het best.

 

Maecken dees gheen swaere wonden

 

Aen haer zielen, door de zonden?

* 't Gemeene segghen der gieriger menschen is dese: Die geen gelt en heeft, is niet ge-acht, nochte werd niet ghezien by den mens Maer ogh, wel te recht seyt de Wijse man: Daer en is niet ongoddelijcker als een gierig mens En ist dan niet beclagelijc te sloven om gheaght te zijn by den menschen, ende Gode te vergeeten?

[p. 103]

 

Ogh! drie-dubbelt dees mis-doen:

 

Dat zy overvloedt begeeren.

 

Wat kent aers de Kind'ren leeren:

 

Als de hovaerdy te voe'n.

 

Tot veel lust het hert te trecken,

 

Tot veel overdaedt verwecken

 

Ons natuur en snood' begheert:

 

Ouden gierigh, jongen milde

 

Spelen Ruyterlijck den gilde:

 

So gewonnen, so verteert.

 

^* Staet een Boom met duysen bladen

 

Opgepronckt en fray beladen:

 

Kapt de stam eens midden deur,

 

Al de bladers sullen dorren,

* De Boom werdt hier verstaen den Mensch, ende de Bladers Rijckdommen, de stam den Eygenaer van de rijckdommen, het Loof, de Erf genamen. De Doodt wort hier verstaen by 't Kappen.
Vele rijcken waenen dat het wijselijck is: wanneer zy't lof verdienen, 't welc aldus luydt: Die Luyden hebbent wijselijck aengeleyt, hebben haer sober ende nau beholpen waer mede zy haer rijckdommen verkregen hebben ende haer Nacomelinghen groot ghemaeckt hebben. In der waerheydt het waer een te versorgen, nacomelingen goedt ende groot Lof waer die soberheydt gheschiedt om den Armen maer Eylaci, 't is beklaghelijck, door dien de onnutte besparingh van de weder onnuttelijck verteert wordt.

[p. 104]

 

Niet alleen den Boom verporren,

 

Maer het Loof oock tot getreur.

 

Ogh! hoe wijs, met malle sinnen,

 

Werelds kind'ren, Wereld minnen,

 

En verbreyden Satans rijck,

 

Om den Babel te vergrooten,

 

Die te recht ghehaet, verstooten,

 

Dient te sijn noodsaeckelijck.

 

Haet en Nijdt is ons van noode:

 

Om begeerlijckheyd te doode,

 

Traegheyd in het Aerdsch gewoel,

 

Maer men siet contrary beuren.

[p. 105]

 

Ogh! ick sorge voor u treuren,

 

Die u maeckt des Werelds Boel.

 

Ogh! hoe loopt men, en hoe slaeft men.

 

Ogh! hoe woelt men, en hoe draeft men

 

Om 't vermaledijde goet.

 

En hoe traegh (waerd te bekermen)

 

Om Ierusalem te beschermen,

 

Daer 't ons al van comen moet.

 

Menschen die in goede saecken ⁺

 

Altijd wtstel weet te maecken

 

't Goedt-doen tot een ander dagh.

 

Soud' ick nou wat goeds gaen hooren?

 

Neen: mijn comt wat aerts te vooren,

 

Dat het mijn niet beuren magh.

+ Wereldsche begeerte zijn verhindernisse van veel deughden.

[p. 106]

 

⁺ 't Is in't loopen niet gelegen:

 

Want wy weten wel wat weghen

 

Dat ons God gebiedt te gaen.

 

Godt kent hert, en mijn gedaghten.

 

Want het magh mijn nou niet waghten,

 

De wil neemt God voor 't werck aen.

 

Menschen! moght ick met mijn traenen

 

U beweghen, door vermaenen:

 

Ick schreef met een traenen-voght,

 

En ick soud' mijn willigh voeghen

 

Om u leeren te vernoeghen:

 

Dat vermanen baten moght.

+ Werdt den Mens somtijds van de geest tot eenighe deughde (profytelijck voor de ziel) aengedreven, te weten: om Gods woort te gaen hooren, ofte den Armen met een Alomis te gedencken de wereld sal onse begeerte wederom ontsteecken, ende voor oogen houden: Och dat magh mijn nu niet beuren om te Kercken te gaen: Ick heb wat anders te doen. Soud ick wat om Gods wil geven? neen. Ick moght dat selver gebreck hebben: Onse lieven Heer weet dat mijn hert goedt is, ende die salt hert voor de daet aen nemen. O kranck vertrouwen der Menschen. O Wereldt, Noodsaeckelijck te haten.

[p. 107]

 

Maer ick wil niet verder praten:

 

Als de Wereld leeren haten.

 

Die 't behaeght die neemt het an:

 

Dat ick leer de Wereld haten,

 

En noodsaeckelijck verlaten;

 

Daer weet Godt de oorsaeck van.

 

Het geschiedt niet sonder reden:

 

's Werelds overdaedigheden

 

Porren my tot dit bedrijf,

 

Door een walging van de zonden

 

Ben (noodsaeck'lijck) ick verbonden:

 

Dat ick van 't noodsaeck'lijck schrijf.

 

Sijnder daeg'lijcks jonge sinnen,

 

Die haer voeghen tot het minnen;

[p. 108]

 

't Eerste dat men vraghen sel:

 

Ken hy na de Wereld leven,

 

Heeft zy duyten mee te geven,

 

Isser gelt, so ist al wel.

 

⁺ Dickmaels in die selfde saecken

 

Sullen't and'ren anders maecken:

 

Een die liefd' op deughde bout,

 

Soo't hem maer gebreeckt aen Schijven,

 

't Hylick dat sal aghter blijven,

 

Om een handeken vol Gout.

 

Wijsheyd sal men sott'lijck laecken,

 

'tGelt ken wijse zotten maecken,

 

Niemand zot, als die niet heeft.

 

Wijsheyd (sonder gelt) verschoven,

+ De rijcdommen en sullen niet baten in de daghe der wraecke, maer de reghtvaerdigheyd verlost van der doot. Prov. 11. Cap.

[p. 109]

 

't Geld gaet nu de deughd' te boven,

 

Hoe ondeughdigh dat men leeft.

 

Ontwaeckt (o Mensch!) ontwaeckt, 't is nu geen tijd om slapen,

 

Nogh om geen twistig slijc van silver, gout te rapen,

 

‘Daermen verkeert om wroet, en list bedrog ist recht

 

Dan gruwel hovaerdy blijft 't ende van't gevecht,

 

Subtijle lists gebruyck van yd'le Werelds-kansjes,’

 

Springht (door een quaed ghewoont) aen avereghtse dansjes,

 

Waer het bekoorlijck spel van onse quaed' begeert

 

(Door liefde van het gout) in wellust meest brageert

 

Doch buyten maets bestec, en met verkeerde treden

 

Van herts-toghts sinn'lijckheyd, door qua geneeg'lijckheden.

[p. 110]

 

Wie leeft in overdaedt, en in een pomp van praght

 

Wordt voor de Wereld groot, voor Gode niet gheaght.

 

't Herdencken van het quaedt om-spit somwijl de herten,

 

Het reyn gemoedt (door kennis) voelt onghewoone smerten.

 

‘Wie sal een vuyl bejagh gebruycken tot de zond,

 

En sonder p'rijckel van ziels doodelijcke wond:

 

'tIs beter datmen't oor verstopt, de oogen sluyten,

 

Op dat de togten vuyl selfs voor haer deuren stuyten.

 

Wie leefter mannelijck so kinds in sijn verstandt

 

Die niet weet dat het vuur (die't aan-raeckt) smert met brandt?

 

Wie leefter doch so sleght, die niet en ken bedencken

[p. 111]

 

Dat Waters overvloedt het leven smoort, door 't drencken?

 

Wie sach noyt: als een kaers een koele blaes vernam

 

Dat hy sijn ligt verloor, door't blussen van sijn vlam?

 

Wie weet niet als een vlam van't vuur is opgedreven

 

Sigh daer in went'len wil, hem schadigt an het leven?

 

Wie weet niet als een boom ter neer getrocken wort

 

Dat al sijn groene Loof verwellict en verdort?

 

Somma: 't is haest ghenoegh tot een bewijs gheschreven.

 

Wie dat vergif gebruyct, vermoord sijn lijf en leven.

 

Soo gaet het met de zond': de zond' streckt tot verniel

 

(Gelijck een stercke pest, of kancker) voor de ziel.

[p. 112]

 

En wie sigh dit niet wil gaen stellen selfs voor oogen

 

Die wil moet-willens sijn aen lijf en ziel bedrogen.

 

Bedrogh is hatens waert. Doch huydens-daeghs het gaet:

 

Die geen bedrog en mint, die lieft geen hoge staet.

 

Hoe! wert dan hooge staet door snood' bedrog verkreghen,

 

By die door eygen-baet sijn tot bedrogh genegen?’

 

Staet-sucht regneert so strengh, dat een gemeene Man

 

Tot hoogheyd vlieghen wil, schoon dat hy niet en can,

 

't En zy door maght of list, die Staet-suchts-lust op-hitsen,

 

Dat zy beklimmen willen gebiedens hoogste spitsen

[p. 113]

 

Waer toe de list ons brengt. Wat sal ick seggen, ogh!

 

Men vliegt na hoge staet met vleugels van bedrogh.

 

Gaet heb-lust niet in swang, met avereghtse treken?

 

En is begeerlijckheydt met yver niet ontsteken?

 

Dat heb-lust (door begheert) in snood' bedrogh, en quaet

 

Op't alder-uyterste tot baren swanger gaet.

 

Wat sal ick doch (o Mensch!) u meerder blijcken late

 

Als dees, om't wereldsche noodtsaeckelijck te hate.

 

Op dat mijn Pen nogh meer tot meer gebreecken comt,

 

Die ons te haten sijn: Wat gaender al vermomt

 

In schijn van ware heyl, die God schijnen te groeten,

 

Maer hebben (so men seydt) de nicker by de voeten,

[p. 114]

 

Haer woorden Heunigh-soet, als Engels van gelaet,

 

In't af-sijn bitter roet, door valscheydt in der daet.

 

Een Goddeloos gespuys die so het quaet verbloemen

 

Dat haer schijnheyligheyd waer schijnt door 't Heyligh roemen,

 

⁺ En in haer's naesten oogh altijdt den balck sien,

 

⁺ De balck van gebreck, maer in haer eygen gien,

 

Draghen Zoili saeck, waer in zy de gebreecken

 

Die zy van and'ren sien in-proppen ende steecken,

 

Die zy (so hier, en daer) verspreyden overal,

 

Met een gevalschte tongh van labben en gekal.

 

Wie weten wil wat quaet uyt tonghen is geresen

 

Gelieft Erasmi Boeck eens van de tongh te lesen:

 

Hoe schaed'lijck dat zy is, sal hy daer klaerlijck sien,

+ Mat. 7.

+ De Ouden stellen, dat Zoilus een groote Tassche voor op zijn Borst droegh, waer in hy de ghebreecken van andere menschen stak, ende een cleyn tasken op sijn rug, waer in hy sijn eygen gebreken vulde, tot bewijs: dat hy altijd ander luyden haer gebreken int oog had, ende de zynen nimmermeer.

[p. 115]

 

Om veele schade (noodigh hatende) te vlien.

 

O Menschen! leert (ghelijck ick voor verhaelt heb) haten

 

Noodsakelijck de Wereld, de Wereld te verlaten.

 

In't kort; wat dat men by de Wereld sal verstaen

 

Heb ick u (na mijn maght) hier voor gewesen aen,

 

Schriftuurelijck bevest, met redenen bewesen,

 

Soo't u vergeten is, vernieut het door't her-lesen,

 

Waer door ghy claerelijck den inhoudt sult verstaen

 

De Wereld leert het ons noodsaeckelijck versmaen

 

't Geen God (door Moyses) heeft Israel voorgelesen

 

Want ick God heylig ben, sult ghy ooc heylig wesen

 

En wachten u van 't gheen de Wereld ons aen-biet,

 

Tot schade vande ziel, het lighaem tot verdriet,

[p. 116]

 

Dat's levens hovaerdy: begeerlijckheydt der oogen,

 

Begheerlijckheydt des vleys, waer door men werdt getooghen

 

Tot lusten van de zond'. Maer 'tGoddelijck vermaen

 

Leert ons God-heyligh sijn, de lust te wederstaen.

 

Men siet om Aerdsche lust, om overvloed'ge hoopen

 

Van silver ende goudt so menn'gen ziel verkoopen.

 

Verblinde herten! door't bedrogh van qua begeert,

 

Die nimmermeer vernoeght, maer lust tot meer vermeert:

 

Slaet eens u oogen op, en wilt doch eens te deghen

 

De dagelijckse loop der tijden over-weghen,

 

Neemt kennis en verstand in u op-merck te baet,

 

En siet een watter in de wereld omme-gaet.

[p. 117]

 

Comt Gods reghtvaerde straf op ons niet alle dage?

 

Versoeckt de Heer ons niet met alderhande plagen:

 

Krijgh, Oorlogh, dieren tijdt, benautheyd en ellent?

 

De waerom (acht ick) is een yder wel bekent.

 

Moght iemandt d'oorsaeck noch van dees in twijffel leggen,

 

Hy treed' in sijn gemoet, conscienti sal't hem seggen

 

Of iemand waer so plomp dat hy't niet kost verstaen

 

Ick sal't hem met mijn pen wel klaerlijck wijsen aen:

 

't Geschiet om onze zond', waer meed' wy Godt bedroeven,

 

'tGeschiet om onse zond' dat wy Gods straffe proeven

 

'tGeschiet om onse zond', dat wy met ongedult

 

Beweenen onse smert, 't is onser zonden schult,

[p. 118]

 

De herten, door begheert, doen vaeck de tonghen lieghen,

 

En leugens met bedrogh veel herten weer bedriegen,

 

Moet-wil heeft ruyme toom, en rent van 't reghte spoor,

 

Vermaning tot de deugd heeft heden geen gehoor:

 

Wie heden 'tquaed bestraft, moet straffe daerom lijden

 

Men dwaelt van 't reghte spoor, men loopter los bezijden,

 

Men is met lof gedient, schoon datmen schand begaet

 

Rijckdom wil anders niet, als dat haer mede gaet,

 

Schoon dat de daedt getuyght haer wercken te misprijsen,

 

Sy willen dat men haer sal valsche Eer bewijsen:

[p. 119]

 

Ia 'taldersnoodste quaet, dat vaeck een rijckert doet

 

Sal een pluymstrijckers tongh duyden tot alles goet.

 

Men sal om eygen-baet (door gierigheyd gedreven

 

Met loose vleyery) ootmoedigh sigh begeven

 

Onder der rijcken maght, om Wereldlijcke Eer,

 

En eeren daerom meer den Mens als God den Heer.

 

Is staetsuchts sieckt so groot? Och ja! Den mensch verkeerlijck

 

Is tot het Aerds veel meer als't Hemelsche begeerlijck.

 

Maer agh! den Mensch is so van aert:

 

't Gheen hem de meeste vreughde baert

 

Daer is hy 't minste toe genegen,

 

Hy draeft, hy slaeft, hy woelt, hy wroet,

[p. 120]

 

Na hooge staet, om ghelt en goet,

 

Daer niet als sorgh in is gheleghen.

 

Want als men 't wel en wel doorsiet:

 

Sijn Werelds-lusten gheen verdriet?

 

Hoe schoon zy toonen voor de ooghen.

 

Teelt Werelds-vreught geen bitterheydt

 

Wanneer de ziel van 't lighaem scheydt?

 

Waer door der menigh sijn bedroghen.

 

De Mensch hier op der Aerden leeft

 

So lang hy ziel en lighaem heeft,

 

Staet hem te sorghen voor dees beyde,

 

En wat van beyden meest behoeft

 

Hy by sijn selven eens beproeft,

 

Met een opmerck'lijck onderscheyde,

[p. 121]

 

Ick segh soo veel de geest het vlees te boven gaet,

 

Dat so veel meer voor 't een als 't aer te sorgen staet

 

Want als de ziel van 't lighaem scheydt,

 

Haer wesen blijft in eeuwigheydt.

 

Dies moet ick eens mijn selven vraghen:

 

Voor wie van beyde dat ick meest

 

't Verganck'lijck lighaem, of de geest

 

Ben schuldigh sorghe voor te draghen.

 

De ziel aght ick het meeste waerdt,

 

Om dat het lighaem rot in d'Aerdt,

 

Dies doolen zy in haer begeeren,

 

Die om't genot van Werelds Eer

 

De Mensch ontsien meer als haer Heer,

 

Haer zielen, en God selfs onteeren.

[p. 122]

 

Maer 't overheert gemoedt van tijdelijck gewin

 

Drijft ware kennis strack uyt onse goede sin,

 

Schoon dat wy in de geest het beste deel bespeuren

 

Liefd' tot het tijdelijck acht al de rest maer leuren,

 

En blaest ons in het hooft: het staet de Ieught niet vry,

 

‘Te leven na de geest is viese vasery.

 

De swacheydt van de Ieught vermagh niet te doen vlieden

 

De soetigheden die de lusten ons aenbieden:

 

Mijn Ioncheyd is te swack tot sulcken swaren last,

 

Ogh neen! dat voegt my niet, daer is te veel an vast

 

Soud' ick versmaen de Eer van't Wereldse vermogen

 

Hoe soud 'tbegeerlijc hert dat toestaen of gedogen?

[p. 123]

 

Soud ick mijn groote magt van adels stam en bloet

 

Mijn rijcdom en mijn haef vertreden met de voet,

 

Waer door ick ben ontsien, waer door ick alle dage

 

Eerbiedigh word ge-eert, by hooghen als by lage.

 

Ick heb al wat ick wil, al wat ick denck, ick doe,

 

En wat mijn lust begeert, brengt my 't vermogen toe

 

Soud' ick dat (om de geest) verspillen en verlaten?

 

Wegh, wegh, 'tis sotterny, het sijn maer malle praten.

 

Wat isser meer ellend, wat isser meer verdriet:

 

Te geven d'Armen 't goet, en houden selver niet?

 

Wat is hy doch ge-acht by treftighen en rijcken

 

Die altijd anderen moet in de handen kijcken?

 

Wat isser meer ellend' als slaef en Onderdaen

 

Gehoorsaemlijck te dienst van anderen te staen?

[p. 124]

 

Wie heeft al wat hy wenst, die magh na lust gebiede

 

Die werdt ge-aght, ge-eert, ontsien by alle Liede.

 

Hy doolt die anders zeyt. Veel beter ist dunct mijn

 

Gedient te worden als een Dienaer selfs te sijn.

 

Wie weet hoe lang de tijdt ken recken onse jaren,

 

Het hebben valt dan soet, men moeter wel of varen,

 

Men maeckt my aers niet wijs, ick neem niet anders aen,

 

Ick sie wel watter om het goedt al wert gedaen.

 

Niet heeft ons Heere God geschapen op der aerde

 

Of hy heeft alle dingh gemaect elck na sijn waerde

 

Tot een gebruyck voor ons, 't ghebruyck dat staet ons vry

 

Van alles dat God schiep, elck ding na sijn waerdy.

[p. 125]

 

Om dat het schobbig Vee sijn lusten sou becomen

 

Schiep God tot haer gebruyck rivieren ende stromen.’

 

O werelt! wat maect ghy der menschen kind'ren wijs,

 

't Is waer, voor honger heeft de Heer verleent de spijs

 

En voor de vaeck heeft God tot een gebruyck gheschapen

 

De naght, tot lieve lust, om rustelijck te slapen.

 

God heeft het al ghemaeckt. Maer dat ghy 't reght verstaet:

 

Sijn overvloedigheyd wil noghtans middel-maet,

 

Want dat ons Godt verleent in overvloed sijn zegen

 

Dat staet met oordeel by ons selfs te overweghen,

 

Of dat geschiet om die in overdadigheyd

 

Te bruycken na ons wil. Hoort wat d'Apostel zeyd:

[p. 126]

 

Geeft God u spijs en dranck, tot voedsel van u Lede,

 

Kost, kleeders hebbende: danct hem en sijt te vrede.

 

Geeft Godt de Heer u meer, Schriftuur bewijst met reen:

 

Wy sullen 't overschot aen d'armen milt besteen.

 

Waent ghy dat God de Heer ons geeft na onse lusten

 

Het gulde Ledicant, om dertel in te rusten?

 

Ghy doolt, gewis ghy doolt, indien ghy sulcx vertrout

 

En 't is quaet fondament daer sulck geloof op bout.

 

Ick coom nogh eens tot u, die self u wijs keunt maecken

 

Dat het maer fabels sijn: de Wereld te versaecken,

 

Maer acht het groote eer, als u 't geluck geschiedt,

 

Dat u Fortuna milt haer hooge gaen biedt,

[p. 127]

 

Waer op ghy trotst met maght, gelijck als groote Gode

 

De kleyne te gebien, met dwang van u gebode.

 

De wet van uwe wil wel wou dat ieder man

 

U eerden als een God, u maghten baden an.

 

Trots beeldt u selver in, door hovaerdijs vermeten

 

Datmen u hoogheyt hoort een aerdsen God te heeten.

 

Verdoolt, verblint verstant, inbeelding al te slecht,

 

Wat sult ghy sijn wanneer ghy comt voor 't hooghste recht?

 

Hoe salmen dan een Boer of Coning onderscheyde?

 

Wie sal den Adel daer met praght ten Hove leyde?

 

Wat vordeel sal daer meer sijn voor een vorst of Graef

 

Als voor een Bedelaer, of d'alderminste Slaef?

[p. 128]

 

Veel die met Lasaro op Aerden sijn vergeten

 

Sullen in Abrams schoot met Lasaro sijn geseten.

 

Veel rijcken (so ick sorgh, niet dat ick oord'len kan)

 

Sullen in armoed' sijn oock met den Rijcke-man.

 

Om dees te wederstaen, tot voordeel onser zielen:

 

Laet ons ootmoedigh in den Tempel neder knielen

 

Van een gebroken hert, en offeren gebeen,

 

Met een opreght berou, en innerlijck geween,

 

En storten stroomen uyt van bracke water-plassen,

 

Om ons onreyn gemoedt met tranen af te wassen.

 

Laet ons met vast geloof vertrouwen in den doodt

 

Die Christus heeft geleen om onse zonden snoodt.

 

Laet ons met goedt op-set oock dooden en doen sterven

[p. 129]

 

De zonden, die de ziel (gelijck een Pest) verderven.

 

Laet ons tot Christum gaen belijden onse zond,

 

Verlaten 't oud' misbruyck, en maken nieu verbond

 

Om al 't voorgaende quaed, om alle quade dingen,

 

Waer in voor desen wy ons vaeck te buyten gingen:

 

Insonderheyd al 't geen ick vooren heb verhaelt.

 

Leert oock aen mijn vermaen, die altijdt schrolt en smaelt,

 

Met lasterlijcke schamp u naesten te bestrijden,

 

Leert (segh ick) u voor't quaedt van't schamper schieten mijden,

 

't Geen niet als wraeck en teelt: Een onverstandigh Man,

 

Schoon hy onschuldigh is, treckt hem u schempen an.

[p. 130]

 

By wijsen sult ghy noyt met schempen lof verkrijgen

 

Schoon ghy op wijsen schiet, wijsheyt sal stille swijgen

 

En maken u beschaemt. Dus is de beste vond

 

Te snoeren uwe tong, te houden uwe mond.

 

Maer om 't voorgaende quaet, om alle qua gebreken

 

Laet ons met waer berou al dese dingen wreken,

 

Versmaden wellust seer, de hovaerdy vertreen,

 

Om onse naecte ziel met deughden te bekleen.

 

Laet ons voor hovaerdy ootmoedigheyd verkiesen,

 

Laet ons het eeuwigh niet om't tijdelijck verliesen,

 

Laet ons de trotsche praght van't sterffelijcke vleys

 

Betoomen door de geest, ontseggen haren eys.

 

Voor blijde wellust laet ons droeve traenen storten,

 

Ons leven loopt ten endt, ons dagen die verkorten.

[p. 131]

 

Ogh! Broeders na dees tijd sal comen eenen dagh ⁺

 

Dat niet geschieden sal 't geen nu geschieden magh

 

Begeeft u hert tot haet, want haet is ons van noode:

 

Om de begeerlijckheyt des wellust te doen doode.

 

So men voor desen heeft sijn 's levens tijd geleyt,

 

Wellustelijck geleeft, in overvloedigheyt:

 

Laet ons dat wederom vergoeden in dit leven,

 

Den Armen mildelijck van onse rijckdom geven.

 

Wat wy nogh hebben meer (door lust) in zond' bestaen,

 

Laet ons dat leeren nu waeraghtelijck versmaen.

 

Laet ons ootmoedigh neer gaen knielen voor de voeten

 

Ons Scheppers, en ons Heer, ons Prins, ons Coningh groeten,

+ Augusti:Broeders, so wy gelooven datter een oordeel sal wesen: Laet ons wel leven op dat wy niet qualijck en sterven, want nu is het den tijdt der barmhertigheydt, en dan sal't den tijdt des oordeels wesen.

[p. 132]

 

Nu met'een nieu verbondt doen af-stand van het quaet,

 

Het geen noodsakelijck moet sijn tot Werelds-haet.

 

't Geen ons de liefde Gods wil gunnen al te samen,

 

Tot heyl van ons ghemoedt, der zielen wel-vaert, Amen.

Ghedenckt te sterven.

EYNDE.