Lezen doet je goed. Leerjaar 7a

[p. 86]

21 De piyaka

Dit verhaal gaat over meester Wols. Lang geleden werkte hij als onderwijzer op de rooms-katholieke lagere school van Galibi. Hij woonde met zijn vrouw in een onderwijzerswoning dichtbij het strand.

Galibi is een Inheems dorp bij de monding van de Marowijnerivier. Het dorp heeft een lang uitgestrekt strand. Er loopt geen weg naar Galibi. Je kan er alleen met de boot naartoe. Dat was ook zo in de tijd dat meester Wols en zijn vrouw er woonden. Mensen die uit Paramaribo kwamen, namen meestal een boot in Albina. Van daaruit was het een half uur varen naar Galibi in een korjaal met een buitenboordmotor.

Eens kreeg meester Wols bezoek uit Paramaribo: zijn schoonouders, een neef en zijn vrouw. Zijn gasten zouden een paar dagen blijven. De eerste dag wandelden ze in het dorp en bezochten het strand. De volgende dag, een zondag, gingen ze naar Awara. Awara was een inheems dorp aan de Franse kant van de Marowijnerivier, waar de dorpelingen af en toe naar toe gingen om spullen te kopen die je in Galibi niet kon vinden.

Meester Wols kende de onderwijzer die daar werkte. Het was een Inheemse man, maar dan iemand die in Frans-Guyana was geboren.

Hij sprak vloeiend Frans; natuurlijk ook Caraibs, zijn eigen taal, en Sranantongo. Zijn vrouw was een Javaanse van Surinaamse afkomst.

De trip naar Awara ging met een piyaka. De monding van de Marowijnerivier was zo breed dat het was alsof je op open zee voer.

Piyaka's, met hun puntige voorstevens, waren erg geschikt voor de oversteek, omdat het water erg onstuimig kon zijn.

Bootsman Edward vertelde dat er een voetbalwedstrijd gespeeld zou worden in Awara. Hij had wel zin om ernaartoe te gaan, want zo'n wedstrijd bracht leven in de brouwerij.

Het was inderdaad een gezellige drukte in het dorp. Meester Wols en zijn gezelschap brachten een bezoek aan de onderwijzer, die hen voorstelde aan de kapitein van Awara. De kapitein was een vriendelijke man, die veel wist te vertellen over inheemse tradities. Zo vertelde hij dat de piyaka's, waarmee de Inheemsen de zee opgaan, vroeger zeilen hadden, die gemaakt werden van de bladeren van de kokospalm.

Tegen vier uur in de middag was het tijd om terug te gaan naar Galibi.

Bij de waterkant aangekomen, zagen ze dat de zee ruw was. Het zou een natte terugreis worden.

[p. 87]

Edward zei: ‘Maak je geen zorgen meester. We zijn straks weer veilig in Galibi.’ Hij gaf de beide dames elk een plastic mantel, zodat ze een beetje beschermd waren tegen het opspattende water.

De boot gleed door het water over de toppen van de golven heen, omhoog en dan weer omlaag. De passagiers begonnen een beetje duizelig te worden. De inhoud van hun maag danste mee op de bewegingen van het water.

Meester Wols keek uit over de zee, naar de wijde horizon in het noorden. Toen tuurde hij weer naar het westen. Hij probeerde de kustlijn bij Galibi te ontdekken. Plotseling zag hij in de verte een lange, dunne streep op het water, dwars over de rivier. Edward, die zag waar meester Wols naar keek, zei: ‘Dat is een zandbank.’

Meester Wols had wel gehoord van zandbanken, maar dit was de eerste keer dat hij er één zag.

‘Waarom hebben we de zandbank op de heenweg niet gezien?’, vroeg hij verbaasd.

Edward zuchtte. ‘Vanmorgen was het vloed en stond het water hoog.

[p. 88]

Daarna is het getij gekeerd en werd het eb, laag water. Inmiddels is het getij weer aan het keren, maar het water is nog niet hoog genoeg om de bank te bedekken.’

De manier waarop hij keek, verontrustte meester Wols.

‘Het zal toch geen probleem zijn om er omheen te varen?’

Edward hield zijn ogen op de zandbank gericht. Hij maakte een hulpeloos gebaar. Meester Wols moest zich inspannen om te horen wat hij zei.

‘We hebben niet genoeg brandstof om erom heen te varen.’

‘Wat!’, ontplofte meester Wols. ‘Dat kan niet waar zijn. Ik heb je vanmorgen een volle tank gegeven.’

Edwards blik rustte even op het woedende gezicht van meester Wols.

Daarna keerde hij zich schuldbewust van hem af.

‘Ik heb wat diesel geleend aan een vriend van me die met een lege tank was komen te zitten in Awara’, bekende hij.

Hij zuchtte. ‘Het spijt me.’

Toen hij opnieuw de woedende blik in de ogen van meester Wols zag, haastte hij zich om eraan toe te voegen: ‘We redden het wel meester. Ik ken deze zandbank. We gaan er niet omheen varen. Als we dat doen, zullen we afdrijven naar de open zee. De stroming is erg verraderlijk. Het is echt beter om over de bank te proberen te varen. De vloed komt snel op en ik weet waar de lagere delen van de bank zijn.’

Meester Wols was te boos om antwoord te geven. Bezorgd keek hij naar zijn vrouw en zijn gasten. Ze hadden de bank ook gezien. Het was als een langwerpig, bultig, roodbruin monster dat uit het water verrees.

Hoe dichter ze bij de bank kwamen, hoe onstuimiger het water werd.

Sommige golven waren vier tot vijf meter hoog. Ze beukten op de zandbank die nu schuilging achter een witte mist van fijne waterdruppels. Om de boot raasde het schuimende water. Meester Wols probeerde de omvang van de bank te schatten. Het moest een paar honderden meters lang zijn. Hij had er geen idee van hoe breed de bij elkaar gedreven hoop zand en modder zou zijn. Zijn vrouw, die voor hem zat, omklemde de rand van de boot met haar linkerhand. Hij strekte zijn benen uit en probeerde met zijn tenen houvast te vinden aan de plank waarop ze zat. Het water schuimde nu alsof er miljoenen flessen champagne tegelijk waren ontkurkt. De golven reikten huizenhoog.

Plotseling was het voorbij. Het gezelschap had nauwelijks tijd gehad om de woeste golven goed van dichtbij te bekijken. Het ene moment zaten ze hoog in de lucht bovenop een golf. Om hen heen was de lucht

[p. 89]

helderblauw. Het ander moment gleed de piyaka naar beneden over een langgerekte golf tot hij opgepakt werd door een andere golf. De passagiers hielden zich stil. Niemand gilde, huilde of sprak, maar de schoonmoeder bewoog haar lippen geluidloos op en neer, biddend tot haar Schepper.

Meester Wols sloeg een kruis. Het zoute water brandde in zijn ogen. Hij durfde zich niet om te keren naar Edward om te vragen of ze het zouden redden. In plaats daarvan concentreerde hij zich op wat hij om zich heen zag. Dat was niets anders dan water en lucht. De boot werd steeds weer opgetild door nieuwe golven.

Toen merkte hij dat het rustiger werd. Het geluid van de motor, die onregelmatig had gerateld, werd weer stabiel en monotoon. Zo klonk de motor als je over de rivier naar Albina ging.

Meester Wols durfde zich weer om te draaien naar Edward. De bootsman was doornat. Het water droop uit de lokken op zijn voorhoofd.

‘Meester,’ zei hij, ‘we hebben het gehaald. Ik zei je toch dat we het zouden halen.’ Hij vertrok zijn gezicht in een grimas, die door moest gaan voor een glimlach.

Meester Wols keerde zich weer om zonder iets te zeggen. Hij kon de kust van Suriname nu duidelijk zien. Op het strand van Galibi wuifden de kokospalmen een ‘welkom thuis’. De andere passagiers lachten opgelucht. Iedereen kon weer vrij ademen.

In de verte achter hen werd de rode lijn van de zandbank steeds dunner. Frans-Guyana lag verscholen in de schemer van de vallende avond.

Meester Wols droogde zijn gezicht met een zakdoek. Zijn hand gleed liefkozend over de groene en witte zijplanken van de piyaka.

‘Dank je, mijn vriend. Ik wist dat je ons veilig thuis zou brengen’, zei hij zachtjes.