Lezen doet je goed. Leerjaar 7a

[p. 38]

9 Mati's van Ondro-wowoyo

‘Max! Maaax..., Maxje, wakker worden! Oma komt jou zo ophalen’, riep moeder vanuit de keuken beneden, waar ze het ontbijt klaarmaakte.

Iedere zaterdagochtend ging Max met oma mee naar de markt Ondro- wowoyo en naar de winkel om te helpen de boodschappen te halen. Max vond dit een gezellig avontuur. Oma kocht ook altijd lekkernijen voor hem. Maar vandaag had hij geen zin.

Hij twijfelde, omdat het niet mooi was, wat hij de afgelopen keren onder de markt had meegemaakt. Een groepje engerds had een man uitgescholden voor alles wat vies en vuil was.

Oma zei: ‘Doe je oren dicht.’

Ze trok Max mee, weg van het tafereel. De man heette Leo. Die naam hoorde Max toen men hem uitschold. Omstanders liepen snel weg, terwijl anderen juist luid lachten om Leo. Max begreep niet wat er zo grappig aan was om iemand te pesten.

Dit was vorige week. Twee weken eerder werd Leo ook al aangevallen door jongemannen die modder op hem gooiden. Waarom deed niemand iets om Leo te helpen? Max begreep dit niet. Stel je eens voor, dat hij en zijn oma zo werden lastig gevallen. Hij zou zelf niet veel hiertegen kunnen doen, want hij was pas elf jaar oud. Zou ook niemand hen helpen dan?

Met tegenzin stond hij op, ging douchen en poetste zijn tanden. Toen hij beneden kwam, was oma er al. Ze dronk een kopje fayawatra, terwijl ze met mama de allerlaatste nieuwtjes over en weer deelde. Zoals vaker gebeurde, verstomde het gesprek toen Max binnenkwam. Ze spraken over iets wat hij niet mocht horen. Maar hij had de naam van tante Helena opgevangen en die van haar mati Francine.

‘Max, mi gudu, hoe gaat het lieverd?’, riep oma luid. ‘Ready to go? Avontuur wacht’, zei ze, zoals altijd. Haar krachtige stem en vrolijkheid beurden Max op. Hij vergat voor even het geval van Leo.

‘Meisje, is dit alles?’, zei oma, zwaaiend met mama's boodschappenlijst. Zonder antwoord af te wachten, keek ze Max aan en zei: ‘We gaan.’

Max gaf mam een knuffel en ging op pad met zijn oma. Het was niet ver lopen naar de bushalte. Al wachtend vroeg oma hem over de school.

Als hij nog goede vriendjes was met zijn buurmeisje Jennie? Die woonde verder in de straat bij hem en zat in dezelfde klas als Max. Ze deden hun schoolwerk samen, hielpen elkaar met klusjes en spraken over van alles

[p. 39]

en nog wat. Ze kregen altijd ook wat lekkers van hun mama's. Hij kon goed met Jenny opschieten. Verder was er niets speciaals aan hun vriendschap. Hij wist niet waarom oma er zo nadrukkelijk naar vroeg.

‘Kom, we gaan hier uitstappen’, zei oma, toen ze de markt naderden.

Oma wilde nog een kapotte schoen afgeven bij schoenmaker Liesdek van Ondrobon. Ze bleven even tori praten. Oma deed dit bij al haar kennissen. Hierna liepen ze langs winkel CHM verder naar Ondro-wowoyo.

Op dat moment bekroop Max weer dat angstige gevoel. Hij hoopte stiekem dat er vandaag geen pestkoppen waren op de markt.

Maar daar aangekomen, bleek er toch iets aan de hand. Max ging dichterbij oma lopen. Je wist maar nooit wat er kon gebeuren als die kwelgeesten weer bezig waren met hun plagerijen. Zou Leo het er vandaag zonder kleurscheuren vanaf brengen? Duizenden doodsangsten tolden door zijn hoofd. Er stonden veel mensen bij elkaar. Allemaal bij de marktstand van Hugo, de visverkoper. Was Hugo deze keer in plaats van Leo het slachtoffer?

Er werd luid gediscussieerd, maar het viel Max op dat de toon anders was. Geen agressief geschreeuw dit keer. Eerder uitgelaten gesprekken.

[p. 40]

Oma, die normaal oproer uit de weg ging, merkte dit ook. De angst van Max verdween. Oma, die wel van gezellige dyugu-dyugu hield, besloot poolshoogte te nemen en sleurde Max mee. Hoe dichterbij ze kwamen, hoe meer het leek op vrolijkheid en gezelligheid. En ja hoor, het was Leo die het hoogste woord voerde. Hugo bleef niet achter en deed er zelfs een schepje bovenop. Wat was er dan zo aan de hand, vroeg Max zich af? Zijn nieuwsgierigheid steeg ten top.

Het bleek dat een stel pestkoppen Leo die dag weer hadden bedreigd.

Zij wilden Leo een pak rammel geven en dreven hem in een hoek. Leo beet als een kat in het nauw van zich af. Toen kreeg hij hulp. Hij stond er niet meer alleen voor. Hugo was goede vrienden met Leo. Hugo was er deze keer direct bij. Andere mensen die uit vrees vroeger niks deden, durfden nu ook te helpen. Zij sprongen in de bres voor Leo en Hugo.

De pestkoppen werden flink uitgescholden en dropen als honden met de staart tussen de benen af. Iedereen stond om Leo en Hugo heen: moesje Pauline, oom Felix, mae Poniram, baas Koos en vrouw Biharie.

De marktventers, ook allemaal kennissen van oma, waren uitgelaten. Ze gaven schouderklopjes en feliciteerden de twee mannen.

Iedereen wist dat Leo en Hugo anders waren dan andere mannen. Maar moesten ze daarom steeds lastig worden gevallen? De mati's van Ondro-wowoyo hadden laten merken dat ze er recht op hadden zichzelf te zijn. Vanaf dat moment waren zij helden.

Max was erg blij, maar wist eigenlijk niet waarom. Hij kende Leo en Hugo niet en had er toch ook niks mee te maken? Was hij blij om de saamhorigheid en de overwinning op het onrecht? Blij dat de pestkoppen verslagen waren? Hij zag dat oma ook blij was en dat stemde hem goed.

Thuis aangekomen vertelde oma in geuren en kleuren over het spektakel. ‘Ja, Leo heeft zijn mannetje gestaan. En Hugo heeft geen centimeter toegegeven. Kind, ik zeg 't je, ze hebben van zich afgebeten baya. Ook de andere mensen. Wat een saamhorigheid! Wat een blijdschap! Gelach, gegier en gebrul. Zo moet het zijn. Uiteindelijk zijn “mati-sma” gewoon mensen met andere wensen’, glunderde oma.

Wat een veilig en gelukkig gevoel leek iedereen te hebben. Veilig, vooral omdat men nu wist dat ze op elkaar konden rekenen in tijd van nood.

Oma deed die ‘bradyari’ lach van Leo en Hugo na en sloot haar verhaal af met ‘hatsjeeeh’. Mama schudde van het lachen. Max schoot in een schaterlach die niet onderdeed voor die van Leo en Hugo. Toen was het een paar tellen muisstil. Mama en oma keken elkaar bedenkelijk aan.

Maar daarna vervolgden ze samen met Max hun lachbui.

[p. 41]

Pas later, toen Max volwassen was, begreep hij die veelzeggende blik van oma en mama. Toen pas ook, begreep Max waarom hij zo blij was. Maxje had zichzelf herkend in Leo. Hij was blij, omdat hij toen aanvoelde dat hij niet alleen op de wereld was. Later ontdekte Max wat ‘mati-sma’ betekent. Het is een ander woord in het Sranan voor LGBT-ers. LGBT betekent: Lesbiennes, Gays, Biseksuelen en Transgenders. Pas later wist Max dat ook hij, net als Leo en Hugo, homoseksueel of gay was. Ook Jennie bleek later ‘mati-sma’ te zijn. Dat verklaarde hun speciale band toentertijd.

Na zijn opleiding kreeg Max een goede baan. Hij besloot zich in te zetten voor de rechten van de mens. Discriminatie van LGBT-ers is strafbaar bij wet. Gelijkheid en gelijkwaardigheid zijn verankerd in onze grondwet. Iemand discrimineren, omdat die van iemand van hetzelfde geslacht houdt, is fout. Ook discriminatie tegen vrouwen, religie, cultuur of ras is fout. Pesten is verkeerd, niet cool en doet pijn. Anders zijn is oké. Max streed samen met Jennie en LGBT-bondgenoten tegen onrecht en discriminatie, tegen pesterijen op school, op straat of elders. Ze kwamen op voor diegenen die dat zelf niet konden of durfden. Ook tante Helena streed mee. Ze streden samen zoals Leo, Hugo en de vrienden van Ondro-wowoyo dat deden. Max Lievendag overleed in 2017 op 67-jarige leeftijd. Uit dank en waardering voor zijn inzet ontving hij postuum in 2018 de MATIE-award van de LGBT-gemeenschap Suriname.