Lezen doet je goed. Leerjaar 7a

[p. 34]

8 Dokter Sophie Redmond

Ben je een zwart meisje en wil je dokter worden? Dat kan, als je flink je best doet op school en voldoet aan de toelatingseisen om op een universiteit medicijnen te studeren. Tegenwoordig kijkt niemand er meer van op als de dokter een zwarte vrouw is. Dat is niet altijd zo geweest. Dat kan je lezen in dit verhaal over dokter Sophie Redmond.

Jeane Sophie Everdine Redmond werd geboren op 14 januari 1907. Zij was de oudste dochter van Adolfina Herkul en Philippus Redmond. Beiden kwamen oorspronkelijk uit Para. Philip was onderwijzer. Bij de geboorte van Sophie woonde het gezin in Paramaribo. Maar in die tijd werd van jonge onderwijzers verwacht dat ze enkele jaren in het district gingen werken. Dus verhuisde het gezin naar Nickerie toen Sophie drie jaar was. Haar vader is schoolhoofd geweest in Nickerie en Coronie. In 1918 ging het gezin terug naar Paramaribo. Daar volgden Sophie en haar zusje Josephina de van Sypesteynschool en later de Hendrikschool.

Toen ze geslaagd was van de Hendrikschool zei Sophie dat ze dokter wilde worden. Haar vader vond het een slecht idee. Vader Philip was de baas in huis. De dochters moesten daar rekening mee houden. Ma Doffie, haar moeder, bleef altijd op de achtergrond. Dat was vroeger de normale gang van zaken.

Toch had Sophie al eerder laten merken dat ze een eigen wil had. Toen ze dertien jaar was, kreeg haar vader een behoorlijke salarisverhoging.

Hierdoor kon hij muziekonderwijs voor zijn dochters betalen. Hij kocht een piano en schreef ze in bij een pianoleraar. Joosje was blij verrast toen ze hoorde dat ze op pianoles mocht. Sophie weigerde om te gaan.

‘Ik wil viool leren spelen’, zei ze en ze hield voet bij stuk.

Met haar wens om dokter te worden, kwam ze opnieuw lijnrecht tegenover haar vader te staan.

‘Je bent een vrouw’, hield hij haar voor. ‘Bovendien ben je een negerin.

Hierdoor heb je geen enkele kans om de graad van dokter te halen.’

In die tijd lette men erg op de huidskleur. Hoe lichter je was, hoe hoger je op de maatschappelijke ladder kon komen. Doktoren waren toen blank of lichtkleurig. Nog nooit had een zwarte vrouw zich ingeschreven bij de Geneeskundige School. Vader vond onderwijzeres het hoogst haalbare voor zijn dochter.

[p. 35]

Sophie hield ook hier weer voet bij stuk. ‘Pa, laat ons hierover niet verder praten. Ik heb geen zin om onderwijzeres te worden. Ik wil dokter worden. Als u geen geld hebt om de studie voor me te betalen, of als u de studie niet wilt betalen, dan wil ik ervan afzien. Ik zal dan een dienstbetrekking zoeken als dienstmeisje. Ik ben klaar met school. Ik kan onmiddellijk uit werken gaan.’

Vader ging overstag. Hij stond bekend als een ontwikkelde man. Het zou een schande zijn als zijn dochter bij iemand anders huishoudelijk werk zou gaan doen.

De studie was niet makkelijk. Het programma was zwaar: natuurkunde, praktische en theoretische heelkunde, praktische en theoretische verloskunde. Sophie studeerde, studeerde en studeerde. Eens was ze niet geslaagd voor een examen. Ze wilde het opgeven.

‘Ik doe het niet meer’, zei ze tegen haar vader.

Maar nu Philip eenmaal zijn toestemming had gegeven, kon hij niet zien dat ze zou falen.

Hij zei: ‘Dat kan niet. Al moet ik maar met één broek rondlopen, jij zet door.’

[p. 36]

Toen heeft ze doorgezet. Op 25 februari 1935 studeerde Sophie Redmond af als genees-, heel- en verloskundige. Ze had tien jaar over de studie gedaan. Binnen een week begon ze met een praktijk.

Dokter Sophie Redmond was een heel bijzondere vrouw. Ze was de eerste zwarte, vrouwelijke arts in Suriname. Bovendien heeft ze zich bijzonder ingezet om de taal en cultuur van de Creoolse bevolkingsgroep hoog te houden.

Ze stond bekend als pôtisma-datra, de dokter van het arme volk.

De meeste arme mensen in het Paramaribo van die tijd waren donkergekleurde Creolen. Op donkere mensen werd neergekeken. De Creoolse cultuur en taal werden als minderwaardig beschouwd. Om een hoge positie in Paramaribo te hebben, moest je liefst een lichte huidskleur hebben en Nederlands spreken. Op scholen werden de kinderen verboden om Sranan te spreken. Toch lukte het veel donkere Creolen om vooruit te komen. De Redmonds waren daar een voorbeeld van. Vader Redmond was een gerespecteerde onderwijzer. Zijn dochter genoot veel aanzien als dokter. Sophie heeft nooit neergekeken op de groep waartoe ze behoorde. Omdat er veel arme mensen in haar praktijk kwamen, wist ze hoe belangrijk het Sranan voor hen was. Elke week had ze een programma op de radio waar veel mensen naar luisterden. Het programma heette ‘Datra, mi wani aksi yu wan sani.’ Hierin legde ze uit hoe de mensen gezond moesten leven en wat ze moesten doen als ze zich ziek voelden.

Ook schreef ze toneelstukken in het Sranan, waar ze zelf in speelde. Een heel bekend stuk is ‘Grontapu na asitere’. De titel is afgeleid van de odo: Grontapu na asitere, tide a e wai so, tamara a e wai trafasi'. Dat betekent letterlijk: ‘de wereld is als een paardenstaart, vandaag waait het de ene kant op, morgen de andere kant. Figuurlijk betekent het, dat je er rekening mee moet houden dat het de ene dag goed kan gaan, en de volgende dag slecht.

In het toneelstuk discrimineert een lichtkleurige vrouw de arme mensen die op haar achtererf wonen. Hoewel de jongens het goed met elkaar kunnen vinden, verbiedt ze haar zoon te bemoeien met de zoon van een van de bewoners. Zijn moeder is een zwarte vrouw uit het binnenland.

Maar dan krijgt de zoon van de lichtkleurige een ongeluk. Hij heeft een bloedtransfusie nodig. De vrouw is wanhopig. De jongen heeft een speciale bloedgroep. Ze zoekt overal naar mensen met die bloedgroep, maar kan niemand vinden. Ten einde raad komt ze bij de erfbewoners terecht. Ze smeekt om hulp. De erfbewoners zeggen dat ze haar niet verstaan. Ze moet Sranan spreken. De vrouw vraagt in broko-broko Sranan

[p. 37]

of iemand van hen de gevraagde bloedgroep heeft. Ze verwijzen haar naar de vrouw uit het binnenland. Het blijkt dat haar zoon dezelfde bloedgroep heeft als de zieke jongen. Hij staat het benodigde bloed af. De lichtkleurige vrouw ziet in, dat het niet goed is om te discrimineren.

Sophie Redmond schreef ook artikelen in het Sranan in het vrouwenblad Aurora. Ze gaf daarin gezondheidsvoorlichting. Ze gaf tips aan vrouwen, vooral alleenstaande moeders, hoe ze zich konden redden in het leven. Niet alleen uit het gebruik van het Sranan bleek dat ze trots was op haar cultuur.

Op bijzondere dagen droeg ze een koto en een angisa. Ze hielp mee om kotoshows te organiseren, waarbij verteld werd hoe de verschillende koto's en angisa's aan hun namen kwamen.

Dokter Sophie Redmond stierf plotseling op 55-jarige leeftijd aan een hartaanval. Er is een mooie, brede straat in Paramaribo naar haar vernoemd. Bij de ingang van het Academisch Ziekenhuis staat haar borstbeeld. Allemaal ter herinnering aan wat Sophie Redmond voor ons heeft gedaan.