Lezen doet je goed. Leerjaar 7a

[p. 18]

4 Een standbeeld in Kenia voor zuster An

Hoeveel mensen mogen het ervaren dat er tijdens hun leven een standbeeld voor hen wordt opgericht? Niet veel! Toch was er een vrouw, die nog tijdens haar leven een standbeeld kreeg. De Surinaamse zuster An! Zuster An werd geboren in 1920 in Paramaribo als Antoinette Heidweiller. Ze was het derde kind en oudste dochter in een gezin met acht kinderen.

De familie Heidweiller behoorde tot de beter gesitueerden. Vader was directeur van de plantage La Vigilantia. Antoinette had een onbezorgde jeugd. Ze bezocht de Louiseschool. Dat was in die tijd de beste meisjesschool in Suriname.

Zeventien jaar was ze, met een mulodiploma, de hulponderwijzersakte en... een leuke, serieuze vriend met wie ze zich op haar achttiende verjaardag officieel zou verloven. Het leven lachte haar toe, leek het.

Maar het verliep anders. Het noodlot sloeg toe! Enkele weken na haar 17e verjaardag, bleek dat Antoinette ziek was! Lepra!

In die tijd was lepra het allerergste wat een mens kon overkomen. Lepra was zelfs erger dan de dood. Het was een ongeneeslijke, besmettelijke ziekte met zweren en verminkingen, waarbij de patiënt zijn lichaam zag vervormen en zijn ledematen zag wegrotten. De patiënten werden afgezonderd. Ze moesten weg uit de gemeenschap, naar een inrichting, liefst ver buiten Paramaribo. Dat betekende eeuwige gevangenschap! Het waren vooral kerkgenootschappen, die zich het lot aantrokken van de leprapatiënten in Suriname. Zij hadden inrichtingen buiten Paramaribo.

De hervormden hadden de inrichting Bethesda. De rooms-katholieken hadden Batavia, een inrichting op een verre, oude plantage aan de Coppenamerivier, en ook nog een kleinere inrichting in Paramaribo: Majella. Elke inrichting was als de hel!

Het idee dat hun lieve, mooie dochter moest gaan naar zo'n inrichting, maakte de ouders wanhopig! In hun verdriet bedachten zij een andere oplossing. Voor Antoinette werd een klein huisje gebouwd aan de rand van de stad. Een oude, trouwe dienstbode, een nene, ging bij haar wonen om haar te verzorgen.

Antoinette zelf verbrak de aanstaande verloving omdat er geen toekomst was voor haar en die lieve vriend. Ze ging met de nene in het huisje

[p. 19]

wonen. Haar vader bracht tweemaal per maand alles wat nodig was. Binnenkomen mocht hij echter niet. Hij bleef buiten en sprak door het raam met haar.

Toch was er een geregelde bezoeker, die wel binnenkwam. Dat was monseigneur, de rooms-katholieke bisschop. Tijdens zijn bezoeken vertelde hij dat er in de inrichting Majella ook melaatse kinderen waren. Voor de jongens was er een onderwijzer, maar voor de meisjes was er niemand. An had toch een diploma van de opleiding tot hulponderwijzer! Als zij naar de inrichting wilde gaan, kon zij die taak op zich nemen. Vol ontzetting luisterde Antoinette naar het voorstel van de monseigneur.

Wat afschuwelijk! Hoe kon de monseigneur zoiets van haar vragen? Hoe kon God zoiets van haar verlangen? De inrichting met al die mismaakte mensen was de hel! Haar ouders hadden al zoveel verdriet. Moest ze dit dan verergeren? Maar de monseigneur bleef vragen en na twee jaar gaf Antoinette toe: ‘Mijn leven heeft toch geen waarde meer, dus laat me dit maar doen’, redeneerde ze.

In 1938 ging Antoinette heel bewust naar de lepra-inrichting Majella.

[p. 20]

Ze kreeg er een eigen kamer en mocht haar bed en meubeltjes meebrengen. Lesgeven aan de kinderen was een dankbare taak, maar de inrichting was werkelijk de hel. Het leven was verschrikkelijk. Overal om zich heen zag ze de patiënten in min of meer gevorderd stadium van die afschuwelijke ziekte en besefte: zo zal ik straks ook zijn. Mensen met verwrongen vingers en handen, mensen die voortstrompelden op voeten in verband omdat hun tenen al waren weggerot.

De andere bewoners van de inrichting waren heel onaardig. Ze maakten voortdurend ruzie met haar. Dat was omdat enkele kinderen ondertussen de handen en voeten waren geworden van patiënten die deze ledematen niet meer ter beschikking hadden. De door de ziekte gehandicapten vonden het niet goed dat de onderwijzeres die hulp van ze afnam. Ze lieten hun misnoegen goed merken door An voortdurend uit te schelden, haar belachelijk te maken en zelfs vies water op haar te gooien. Maar An liet zich niet uit het veld slaan. Ze bleef lessen geven en deed nog veel meer met haar meisjes: spelletjes, zangkoor en toneel. De leerlingen waren dol op haar, wat natuurlijk ook weer boze reacties wekte.

Dertien jaar woonde Antoinette in Majella. Geen gezellig uitgaan met vrienden, geen feestjes en uitjes zoals tieners en jonge volwassenen doorgaans hebben, maar verschrikking, ellende en verdriet. Toch verloor An nooit haar vertrouwen in God. Ze bleef bidden en bleef hoopvol. ‘Er komt een geneesmiddel’, hield ze haar leerlingen voor. ‘Je zult zien, we worden allemaal beter en als we genezen zijn, gaan we op reis. Naar welk land ga jij? Ik ga naar Zwitserland!’ Zo begon ze dikwijls een spelletje.

Het geneesmiddel kwam. Antoinette was een van de eersten op wie het werd uitgeprobeerd, met goed gevolg. In 1950 werd ze ontslagen uit de inrichting. Ze was genezen van de vreselijkste ziekte die er op aarde bestond; melaatsheid! Ze mocht naar huis en kon verder met haar leven. Maar ze was nu een vrouw van begin 30, met vervormde handen en kromme vingers. Ze ging weer studeren en behaalde de onderwijzersakte. In 1956 ging ze naar Nederland. Uit dankbaarheid voor haar genezing wilde ze haar verdere leven opdragen aan God.

Ze werd non en deed intrede in het klooster Franciscanessen. Daar behaalde ze de hoofdakte. Ze zou naar Suriname teruggaan om les te geven in het binnenland. Maar het liep anders. Een kloosterzuster die

[p. 21]

naar Kenia zou gaan, werd ernstig ziek. Men vroeg aan Antoinette om in haar plaats naar Kenia af te reizen en daar een school te beginnen.

Zo reisde Zuster An uit Suriname naar de streek Nyanza in centraal Kenia. Daar was er helemaal geen onderwijs voor meisjes. Zij begon een basisschool en internaat voor meisjes. De school groeide snel en het niveau werd steeds hoger tot eind mulo. Na tien jaar werd duidelijk dat er ook behoefte was aan een middelbare school. Kenia was een Engelse kolonie en voor zo'n opleiding was vereist dat het schoolhoofd een universitaire graad had. Dat had zuster An niet.

De inmiddels vijftigjarige zuster An besloot aan een Europese universiteit te gaan studeren. Ze werd toegelaten tot de Universiteit van Ierland en studeerde daar drie jaar pedagogiek en onderwijskunde. Tijdens haar studie werd ze uitgenodigd door de ouders van een medestudent en ging op reis, naar... Zwitserland!

Ze was 53 jaar, toen ze met haar universitaire graad naar Kenia terugging. Ze begon met een middelbare school en internaat voor meisjes. Ze heeft nog vijftien jaar deze school geleid en kon beleven dat haar meisjes na de middelbare school gingen studeren aan een universiteit. Ze werden belangrijke mensen in Kenia met beroepen als arts, juriste, docente en ingenieur.

Zuster Antoinette bleef als docente werkzaam tot ze 68 jaar was. Toen ze 25 jaar in Kenia was, besloot de zeer dankbare bevolking voor haar zilveren jubileum een standbeeld voor haar op te richten. Ze was er zelf bij en kon de onthulling doen. Zo staat er dus een standbeeld voor een Surinaamse vrouw in Kenia!!

Nog ruim vijftien jaar woonde zuster An daarna in haar geboorteland. Suriname had geen lepra-patiënten meer. De inrichtingen waren gesloten. Toen ze terugkwam, was er een internaat voor districtskinderen op de plaats van de vroegere leprozeninrichting Majella. Op het uitgestrekte grasveld tussen de bloemen en planten, stonden ook enkele bungalowtjes. In één daarvan woonde zuster An tot ze op 85-jarige leeftijd overleed. Omringd door bloeiende planten en bloemen zat ze dikwijls op haar terrasje en genoot van het mooie uitzicht. ‘Zie eens hoe mooi het hier is’, zei ze tegen de mensen die haar kwamen opzoeken, ‘wat vroeger de hel was, dat is nu mijn paradijs!’