Syntaxis

[p. 289]

Bibliografie

Hieronder volgen een aantal publikaties die worden aangeraden voor de verdere bestudering van de transformationeel-generatieve theorie. De meeste bevatten op hun beurt bibliografische informatie over de betreffende literatuur.

Emmon Bach, An Introduction to Transformational Grammars, New York, Chicago, San Francisco 1964.

Dit inleidende boek bevat een heldere beschouwing over de taak en de doelstelling van taaldescriptie, verder met veel voorbeelden toegelichte uiteenzettingen over de aard van expliciete grammatica's, constituenten-structuur-regels, transformationele regels, de fonologische component, de vorm van grammatica's, en een slotbeschouwing. De hoofdstukken gaan vergezeld van een aantal vaak moeilijke oefenproblemen, waarbij de oplossingen echter niet worden gegeven.

E.W. Beth, ‘Konstanten van het wiskundige denken’, Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, Nieuwe Reeks, Deel 26 No. 7, 1963.

In dit artikel, waarvoor geen bijzondere vakkennis vereist is, worden algoritme, deductieve methode en het oneindige als constanten van het wiskundige denken beschouwd. Het verschaft vooral een duidelijk inzicht in wat een algoritme is.

[p. 290]

Noam Chomsky, Syntactic Structures, 's-Gravenhage 1957 (tweede druk 1962).

Dit boek, dat een beknopte samenvatting is van een veel omvangrijker ongepubliceerd werk, introduceert de transformationeel-generatieve theorie en is nog altijd een onmisbaar uitgangspunt voor de bestudering van deze nieuwe wijze van taalbeschrijving, ondanks latere wijzigingen die in de theorie zijn aangebracht.

Idem, Current Issues in Linguistic Theory, 's-Gravenhage 1964.

Deze monografie geeft een algemene uiteenzetting over linguïstische theorievorming en een methodologische plaatsbepaling van de transformationeel-generatieve theorie ten opzichte van vroegere en nog vigerende alternatieve opvattingen. Van bijzonder belang is het onderscheid van drie niveaus voor de beoordeling van linguistische theorieën en de grammatica's die met die theorieën samenhangen. (Een eerdere versie is afgedrukt in J.A. Fodor en J.J. Katz (eds.), The Structure of Language: Readings in the Philosophy of Language, Englewood Cliffs, N.J. 1964)

Idem, Aspects of the Theory of Syntax, Cambridge, Mass. 1965.

In dit boek presenteert Chomsky de wijzigingen in de transformationeel-generatieve theorie waartoe het syntactisch onderzoek sedert 1957 aanleiding heeft gegeven. De belangrijkste nieuwe begrippen zijn die van ‘oppervlaktestructuur’, ‘dieptestructuur’ en ‘syntactisch kenmerk’. Het eerste hoofdstuk geeft algemene beschouwingen, het laatste heeft betrekking op het probleem van de grens tussen syntaxis en semantiek.

J.J. Katz en P. Postal, An Integrated Theory of Linguistic Descriptions, Cambridge, Mass. 1964)

De auteurs presenteren een semantische theorie op de basis van de transformationeel-generatieve grammatica. Het grootste en veruit belangrijkste deel van het boek is echter gewijd aan een uiteenzetting over een aantal transformaties die aantoont dat de theorie in die zin moet worden gewijzigd, dat transformationele regels geen semantisch effect hebben. Dit betoog is een voortreffelijk voorbeeld van syntactische argumentatie.

[p. 291]

Edward S. Klima, ‘Negation in English’, in J.A. Fodor en J.J. Katz (eds.), The Structure of Language: Readings in the Philosophy of Language, Englewood Cliffs, N.J. 1964.

Hoewel deze analyse van zinsnegatie door nieuwere ontwikkelingen in de transformationeel-generatieve theorie op verschillende punten is achterhaald, kan zij nog steeds worden beschouwd als het beste descriptieve werk dat tot nu toe van transformationele zijde is geleverd. Het niet geringe aantal drukfouten en onnauwkeurigheden in de formules bemoeilijkt de toch al zware lectuur van dit artikel nog.

A. Koutsoudas, Writing Transformational Grammars: an Introduction, New York, St. Louis, Toronto, Londen, Sydney 1966.

Dit instructieve boek is enigszins te vergelijken met Bachs Introduction to Transformational Grammars. De oefenopgaven zijn iets eenvoudiger, terwijl er bovendien de mogelijkheid tot zelfcontrole bestaat, doordat de oplossingen gegeven worden.

A. Kraak, Negatieve zinnen. Een methodologische en grammatische analyse, Hilversum 1966. Diss. Amsterdam.

Het doel van het eerste deel van deze dissertatie is de transformationeel-generatieve theorie toe te lichten door haar te plaatsen in het verband van de traditionele taalkunde en de kritiek van de moderne linguïstiek op de traditie. In het tweede deel wordt de transformationeel-generatieve taalbeschrijving toegepast op de analyse van zinsnegatie, waarbij de hierboven genoemde studie van Klima het descriptieve uitgangspunt vormt.

H. Schultink, ‘Transformationeel-generatieve taalbeschrijving’, De Nieuwe Taalgids 60 (1967), pp. 238-257.

Dit artikel geeft een heldere uiteenzetting over de hoofdzaken van Chomsky's theorie op een wijze die geen voorafgaande lectuur over dit onderwerp veronderstelt.