In Nederduitsch gewaad. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1760-1820

Vertaalhistorie. Deel 4

[p. 94]

18
P. van Winter, Nsz. (vert.): Horatius lierzangen. In Nederduitsche dichtmaat gevolgd. Amsterdam, P.J. Uylenbroek, 1804. ‘Voorrede’ (pp. i-xvi).

Pieter van Winter Nsz. (1745-1807) was bevriend met J. Lublink d.j. (zie teksten nos. 4 en 12), die voor zijn vader, N.S. van Winter, in 1769 een tussenvertaling in proza van J. Thomsons Seasons vervaardigde. Pieter van Winter vertaalde naast Horatius ook Popes Essay on Man (zie tekst no. 22) en een gedeelte uit Virgilius' Aeneis (1804). Van deze vertalingen las Van Winter proeven voor in Concordia & Libertate; de proeve van de Horatius-vertaling werd in 1803 voorgelezen door Cornelis Loots (Van Hattum (1983)). Zijn overbrenging van Horatius in ‘Nederduitsche dichtmaat’ krijgt een tegenhanger in de vertaling in klassieke verzen door P.H.A.J. Strick van & tot Linschoten (zie tekst no. 23).

Is het gevoegelyk myne uitgave der Lierzangen van Horatius, in Hollandsche dichtmaat, van eene Voorrede te doen verzeld gaan? deze vraag hield my meer dan eens in twyfel, en nu, door 't gevoelen myner lettervrienden bevestigenderwyze beslischt zynde, acht ik het overtollig veel ten voordeele van het oorsprongkelyk werk aan te voeren.

Horatius, een der drie hoofdpoëeten van Rome, op het tydstip haarer letterkundige grootheid, stelde zelf vry wat vertrouwen op dit gedeelte van zyn werk, ten opzigte van zynen dichterlyken roem; en eene reeks van eeuwen, sints verloopen, getuigt nog heden dat hy zich daarin niet bedrogen heeft. Om niet te gewagen van ontelbaare uitgaven in het Latyn, verzeld van uitvoerige uitleggingen, door een aantal der treffelykste letterhelden vervaardigd, herinnere men zich slechts de veelvuldige vertalingen dezer Lierzangen, zo in prosa als in vaerzen, welke by alle beschaafde volken van tyd tot tyd zyn verschenen en eenen gretigen aftrek ontmoet hebben. In onze taal kent men /(ii) de verdienstelyke prosa-vertaling van Vondel,¹⁰¹ doch, voor zo verre my bewust is, zyn 'er sedert slechts nu en dan door verschillende dichters eenige weinige zyner Oden (in hunne werken verspreid) aan het licht gegeven, waarvan sommigen eer nog als uitbreidingen en naarvolgingen dan als overzettingen konden worden beschouwd.

Reeds in myne jeugd hoorde ik dikwils wenschen, dat de lierzangen mogten kunnen worden gevoegd by de overige werken van Horatius, door den geleerden heere Huydecoper zynen landgenooten in dichtmaat geschonken.¹⁰² Niets, echter, kon toen minder in myne gedachten opryzen, dan ten eenigen tyde dit zelf te zullen beproeven, daar ik, ondanks eenen drom van zeer drokke bezigheden, in myn dertigste levensjaar voor het eerst ben begonnen kennis te maken met de Latynsche taal, [... /(iii-iv)...].

Wat den Latynschen text betreft, heb ik de beroemde Editiën der beste uitleggers [...] geraadpleegd, en my, wanneer hunne gevoelens of gissingen verschilden, bediend van die, welke my best gevielen of waarschynlykst toesche-

101 J.v.d. Vondel, Q. Horatius Flaccus. Lierzangen en Dichtkunst, in het rymeloos vertaelt (Amsterdam, 1654).

102 B. Huydecoper, Hekeldichten en Brieven van Q. Horatius Flaccus, uit het Latynsch dicht in Nederduitsch ondicht overgebragt (Amsterdam, 1726); B. Huydecoper, Hekeldichten, Brieven en Dichtkunst van Q. Horatius Flaccus, in Nederduitsche vaarzen overgebragt (Amsterdam, 1737). Zie Schoneveld (1992), tekst no. 33.

[p. 95]

nen. Vondels prosa, zo wel als veele Engelsche, Fransche en Hoogduitsche vertalingen doorgelopen hebbende, begaf ik my daarna telkens niet eer tot het overbrengen eener Ode in dichtmaat, dan wanneer deszelfs inhoud, zo in 't algemeen als in deszelfs byzonderheden, my klaar genoeg voorkwam, dan eerst meende ik bedacht te moeten zyn, om, zo veel my mogelyk was, even het zelfde te zeggen, niet in letterlyke uitdrukkingen, maar in zulken, welken onze dichters gewoon zyn voor zoda- /(v) nige zaaken te bezigen, en wel, indien het my gelukken mogt, op eene wyze, die geen stramheid zou doen blyken, welke somwyl vertalingen weleens pleeg aan te kleeven. Nimmer stelde ik vooraf eene maat vast, waar ik deze of gene Ode dacht te brengen, schoon ik die wel over 't algemeen beredeneerde als naar elk onderwerp geschikt te moeten zyn, 't zy vrolyk of ernstig, staatig en deftig, of los en gemeenzaam; maar dan ook liet ik den verderen loop aan de uitdrukkingen, welken my voor den geest kwamen, vry, als meest bekwaam om deze of gene trekken, daar 't op aan kwam, met juistheid over te brengen; waarna het minder schitterende van zodanig eene Ode zich dan verder schikken moest; dikwils ben ik midden in, somtyds aan 't einde, eener Ode, by die plaatsen begonnen, in welken men het meest wenscht gelukkig te zullen slaagen, dewyl ongedwongenheid en welluidendheid vooral de eigenschappen zyn die men in vertolkingen der begunstigde trekken van eenen Lierzang gaarne ontmoet. Om deze reden is het, dat men welligt eenige meerdere vryheid en afwyking van den strikten zin hier en daar zal willen billyken, begrypende dat het somwyl noodzakelyk is, uit hoofde der verschillende eigen- /(vi) schappen der taalen, dat men eene andere wending neeme dan in 't oorsprongkelyke voorkomt, of woorden en spreekwyzen bezige, waaraan wy meer gewoon zyn, en die voor ons gehoor bevalligst klinken; ten dezen opzigte meen ik, dat men in 't oog dient ten houden het gene François Noël (de Fransche overzetter van Catullus) in zyn Discours Preliminaire zich dus zegt voorgesteld te hebben: ‘J'ai cherché à tenir un juste milieu entre la fidelité servile, qui est une véritable infidelité, et la paraphrase qui eteint la genie de l'original.’¹⁰³

Daar men echter over het algemeen de kracht van een oorsprongkelyk werk zelden kan behouden, dan door eene kortheid, die zich zo ongedwongen als wel gepast moet opdoen, heb ik getracht my dezelve eigen te maaken, echter, naarmaate van de onderwerpen, niet schroomende nu en dan iets van dezelve op te offeren, 't zy aan de noodige klaarheid of aan zekeren dichterlyken zwier, die vooral aan sommige Lierzangen in eenen luchtigen trant of eene geestige luim gedicht, het bevallige dient by te zetten; 't is bekend dat men zich in 't Latyn korter dan in onze taal uitdrukt; dus zal men mogelyk zich niet verwonderen dat myne overzetting van omtrent 3500 oorsprongkelyke /(vii) dichtregels tot een aantal van omtrent 4000 Hollandsche is aangegroeid.

[...]

103 Traduction complète des poésies de Catulle, suivie des poésies de Gallus et la veillée des Fêtes de Vénus; [...] par F. Noël (Paris, 1803). In de door mij geraadpleegde uitgave uit 1806 staat het geciteerde op p. xxviii.