|
| |
| |
| |
Bijlage II: Overzicht van vijftiende- en zestiende-eeuwse Nederlandstalige rekenboeken die de basis vormen voor deze studie
De codering van de rekenboeken is als volgt:
Voor handschriften:
| - | H |
| - | Drie letters die de bewaarplaats van het handschrift aanduiden. (Plaats gevolgd door instituut waar het handschrift zich bevindt) |
| - | Jaartal |
Voor gedrukte boeken:
| - | D |
| - | Eerste drie letters van de auteursnaam (of van het eerste belangrijke woord in de titel indien de auteur anoniem is.) |
| - | Jaartal |
Als er een * voor de code staat, betekent het dat de termen uit dit rekenboek opgenomen zijn in het glossarium van rekentermen.
| * H-BaU-1445 |
Allgorithmus is een aert in den welken siin ghevisiteert IX figuren...
Basel, Universiteitsbibliotheek, hs. FVII 12. |
| * H-KHA-1453 |
Multiplicieren gaet up wart ende dividieren gaet neder wart...
Keulen, Historisch Archief, W* 262. |
| * H-BrS-1463 |
Dat subtraheert van 100 ende bliven 35, dat is tghewin...
Brugge, Stadsarchief, Oud-Archief nr. 358. |
| * D-Man-1508 |
Die maniere om te leeren cyffren na die rechte consten Algorismi. Int gheheele ende int ghebroken.
Brussel, Thomas van der Noot, 1508.
Brussel, Koninklijke Bibliotheek, II 53. 133A. |
| * D-Man-1510 |
Die maniere om te leeren cijfferen ende rekenen metter pennen ende metter penningen. Na die gherechte conste Algorismi. Int gheheele ende int ghebroken.
Antwerpen, Willem Vorsterman, 1510?
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, Ned. Inc. 293. |
| * H-GeU-1532 |
Christianus van Varenbraken, Prologhe. Want onder die zeven vrye consten gheen en es die alleene staen mach dan alleene arithmetica naer der coopmanscepe...
Gent, Universiteitsbibliotheek, hs. 2141. |
| * D-Hoe-1537 |
Gielis van den Hoecke, Een sonderlinghe boeck in dye edel conste Arithmetica, met veel schoone perfecte regulen, als Die numeracie vanden ghetale metten specien int gheheele ende int gebroken. Die regule van een valsche positie ende twee valsce positien van diveerschen ghewichte, mate, ende ghelde. Ooc hebdy die edel regule Cos, die langhe verborghen heeft gheweest, welcke regule is die dore van alle questien. Dese regule hebdy met haer specien, als Numeratio, additio, subtractio, multiplicatio, ende divisio, ende met haer egaliacie oft ghelikinghe, ende met die regule der quantiteyt, annex der regulen Cos. Item van alle coopmanscappen, als van laken, specerien, ende mercerien, diemen vercoopt bi gewichte, mate, ende nommer ende dat selve ooc te wercken doer die regule van practiken. Die regule van gheselscap, met diveerschen inlegge. Die regule van smaeldeelinge oft omstellingen biden transpoorten vanden landen, profitelijc |
| |
| |
| |
voer alle ontfanghers van subvencien. Die regule van mangelinge, van assayen, van goude, ende van silver, ende van mannen van wapenen. De fabrike van der wijnroeden oft visier roeden, ende het useren van dien. Die practike van eenen sticke lants te meten also wel dat onbegangelijc is midts den water, oft anders, als dat beganghelijc is. Ghecalculeert ende versaemt met grooter naersticheyt, bi Gielis vanden hoecke.
Antwerpen, Symon Cock, 1537.
Brussel, Koninklijke Bibliotheek, LP7794A. |
| D-Hoe-1545 |
Gielis van den Hoecke, In Arithmetica, een sonderlinge excellent boeck, leerende veel schoone ende perfecte regulen der selver Conste, eenen yeghelijcken seer profijtelijck ende van noode te weten. Uutghegeven, ghecalculeert, ende versaemt met grooter neersticheyt, By Gielis vanden hoecke.
Antwerpen, Symon Cock, 1545.
Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, R 50. 28. |
| D-Man-1546 |
Maniere om te leeren cijfferen ende rekenen metter pennen ende metten penningen na die gerechte conste Algorismi. Int gheheele ende int ghebroken. Ghecorrigeert ende gheaddeert die tafelen van Numeratio ende Multiplicatio met meer profitelike dinghen.
Antwerpen, Symon Cock, 1546.
Leiden, Het koninklijk Penningkabinet, B 95-100815. |
| H-GrU-1558 |
Arithmetica die ghemeinlick genaemt wort algorissme ende is een vander seven vrie consten...
Groningen, Universiteitsbibliotheek, hs. 440. |
| * D-Hey-1561 |
Peeter Heyns, Tot profijte van die willen leeren lustich Rekenen met Penninghen oft Penne claer En een ghemeyn Rekeninghe schrijven rustich Heeft dit ghemaeckt eenen schoolmeester openbaer...
Antwerpen, Jan van Waesberghe, 1561.
Londen, British Museum, C107B40. |
| * H-ANE-1562 |
Dese boeck hoort toe Heyndrik Nouts.
Amsterdam, Nederlands Economisch Historisch Archief, NO 351. |
| * H-GKB-1564 |
Item als 2 penningen liggen tusschen 2 liggers soe nempt die selve 2 penningen op...
's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, hs. 70H79. |
| * D-Pet-1567 |
Nicolaus Petri, Arithmetica. Practicque omme cortelijcken te leren chijpheren, nae allerleije Coophandelinghe op Amstelredamsche maete, munte ende gewichte geordonneert. (Alle Coopluyden seer profijtelijck:) Doer mij Nicolaum petrif. Daventriensem.
Amsterdam, Weduwe van Jan Ewoutszoon, 1567.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, Ned.Inc. 418. |
| * H-BKB-1568 |
Peter van Halle, Dit woort Arithmetica coompt uuter griexer spraeken van Arithmeo welck tellen betekent.
Brussel, Koninklijke Bibliotheek, hs. 3552. |
| * D-Guc-1569 |
Adriaen van der Gucht, Cijferbouck, Inhoudende vele nieuwe, fraye, ende gherievighe Practijcken van Arithmetica met vele meer andere zonderlijnghe zaken inde twee Prefatien ende inde Tafele des Boucx breeder verhaelt. Vergadert ende ghemaect bij Adriaen vander Gucht, in-gheboren Poorter der stede van Brugghe, ende School-meester aldaer inde Rudderstraete, daer men dezelve vijnd te coopen.
Brugge, Pieter de Clerck, 1569.
Gent, Universiteitsbibliotheek, Acc. 1463. |
| |
| |
| * D-Hel-1569 |
Hobbe Jacobsz. Helmduyn, Rekenboeck Tracterende van alderhande coopmans handeling een eygelyck zo coopluyden als anderen zeer nut ende bequaem Geordonneertt op Amstelredamsche mate munte en ghewichte door Mr. Hobbe Iacobsz. Helmduyn. Op nieus ghecorrigeert ende verbetert door P.V.B.
Amsterdam, Cornelis Claesz., 1569.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 2563, B1. |
| D-Man-1569 |
Die maniere om te leeren Cijfferen ende rekenen metter pennen en metten penningen. Na die gherechte conste Algorismi. Int gheheele ende int ghebroken.
Antwerpen, Jan van Ghelen, 1569.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 419F20. |
| * D-Cre-1577 |
Martinus Creszfelt, Arithmetica. Reeckeninge op den Linien unde Cijfferen na allerley Hantieringe. Daer bij een Voergereeckent Boecxken van Koorne, Wijn, Botter unde Jaergelt, op Deventersche Mate, Eycke, Gewichte unde Munte gheordiniert. Door Martinum Carolum Creszfelt, In tyden Rekenmeester tho Deventer.
Reess, Derick Wijlicx van Santen, 1577.
Leiden, Universiteitsbibliotheek, 2027E19. |
| * H-TSB-1578 |
Practiicke Om lichtelyck te leeren ciffer in gantsche ende gebroken op allen coopmanschap.
Trier, Stadsbibliotheek, hs. 1067(1285). |
| * D-Rae-1580 |
Willem Raets, Arithmetica Oft Een niew Cyfferboeck van Willem Raets, Maestrichter. Waer in die Fondamenten seer grondelijck verclaert ende met veel schoone questien gheillustreert worden, tot nut ende oorbaer van alle Cooplieden ende liefhebbers der selver Consten. Met noch een tractaet vande Wisselroede, met Annotatien verciert, door Michiel Coignet.
Antwerpen, Hendrick Hendricsen, 1580.
Gent, Universiteitsbibliotheek, Acc. 4590. |
| D-Pet-1583 |
Nicolaus Petri, Practicque, Om te Leeren Rekenen cijpheren ende Boeckhouwen, met die Regel Coss, ende Geometrie seer profijtelijcken voor allen Coopluyden. Deur Nicolaum Petri Daventriensem.
Amsterdam, Cornelis Claesz, 1583.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 975E4. |
| * H-BSA-1584 |
Cornelis Pijck, Desen syfverboeck behoort toe Cornelis Pijck. 1584. Geschreven den 13 september 1584.
Brussel, Stadsarchief, Oud Archief, nr. 2179. |
| * H-GeU-1584 |
Josse Verniers, Ceste livre Appertient a moy Josse Verniers Anno 1584. Desen bouck Behoort toe Josse Verniers Anno 1584.
Gent, Universiteitsbibliotheek, hs. 694. |
| * D-Ste-1585 |
Simon Stevin, De Thiende Leerende door onghehoorde lichticheyt allen rekeningen onder den Menschen noodich vallende, afveerdighen door heele ghetalen sonder ghebrokenen. Beschreven door Simon Stevin van Brugghe.
Leiden, Christoffel Plantijn, 1585.
Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, A 137. |
| * D-Dij-1591 |
Martin van den Dijcke, Chijfer Boeck Inhoudende veelderleij subtile Exemplen, Questien ende vraeghen, dienende totter Comenschappen ende andersins. Seer nut ende Profitelijck voor alle Cooplieden, van wat Digniteijt conditie, oft Qualiteijt datse sijn. Ende beminders der selver |
| |
| |
| |
vrijer Consten. Ghevonden ende voorghehouden By Wijlen M. Godevaert Gomparst. Ghesolveert, gheillustreert, Ende in veele plaetsen vermeerdert door Martin vanden Dijcke, Chijfer-Meester ende openbaer Notarius binnen de vermaerde Coopstadt van Antwerpen.
Antwerpen, Gheleijn Janssens, 1591.
Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, R 50. 24. |
| D-Pet-1591 |
Nicolaus Petri, Practicque, Om te Leeren Rekenen Cypheren ende Boeckhouwen, met die Regel Coss, ende Geometrie seer profytelijcken voor allen Coopluyden. Van nieus Ghecorrigeert ende vermeerdert, Deur Nicolaum Petri Daventriensem.
Amsterdam, Barendt Adriaensz., 1591.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 976F25. |
| * H-GeU-1592 |
Jan Stale, Mumeration ... Tellen ende leert hoemen die ghetallen uut spreken ende scriven zal...
Gent, Universiteitsbibliotheek, hs. 3030. |
| D-Guc-1594 |
Adriaen van der Gucht, Cyfer-boeck, Inhoudende veel nieuwe, fraeye, ende dienstelicke Practijcken van Arithmetica, met veel meer ander sonderlinghe saken, inde Tafel des Boecks breeder verhaelt. Vergadert ende ghemaeckt by Adriaen vander Gucht, van Brugghe.
Amsterdam, Cornelis Claesz., 1594.
Gent, Universiteitsbibliotheek, 175 P 2. |
| * D-Sto-1595 |
Bernaert Stockmans, Een corte ende eenvuldighe Instructie, om lichtelijcken ende by hem-zelven zonder eenighe Meester oft Onderwijser te leeren Chijferen. Zeer nut ende profijtelijcken allen Menschen, die inde Konste van Arithmetica heel slecht onervaren, ende eenvuldich zijn. Ghestelt ende by-een vergadert, door Bernaert Stockmans Iansz. Françoysche School-Meester, in de vermaerde Koop-stadt Dordrecht. Alhier zijn ooc by ghevoecht, de Differentien van de Koren-Maten der voornaemste Steden in Hollandt, Sticht, Zeelant, Brabandt, Vlaenderen, Ghelderlandt, Enghelandt, Vrancrijc, ende Oostlant, tot dienst van allen Graenkopers.
Dordrecht, Peeter Verhaghen, 1595.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 968 D 15. |
| D-Pet-1596 |
Nicolaus Petri, Practicque om te leeren rekenen, cypheren ende boeckhouden...
Alkmaar, J. de Meester, 1596.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 675 G 35. |
| D-Rae-1597 |
Willem Raets, Arithmetica Oft Een nieuw Cijfferboeck van Willem Raets Maestrichter Waer in de Fondamenten seer grondelijck verclaert ende met veel schoone questien gheillustreert worden tot nut ende oorbaer van alle Cooplieden ende liefhebbers der selver consten.
Antwerpen, Hieronimus Verdussen, 1597.
Brussel, Koninklijke Bibliotheek, III 93. 159A. |
| D-Pet-1598 |
Nicolaus Petri, Practicque, om te Leeren Rekenen Cypheren ende Boeckhouwen, met die Regel Coss, ende Geometrie.
Amsterdam, Barendt Adriaensz., 1598.
Göttingen, Universiteitsbibliotheek. |
| * D-Wen-1599 |
Marthin Wentsel, T'Fondament van Arithmetica: mette Italiaensche Practijck, midtsgaders d'aller nootwendichste stucken van den Reghel van Interest. Beydes in Nederduyts ende in Franchois met redelicke over- |
| |
| |
| |
eenstemminghe ofte Concordantien Alles Door Martinum Wenceslaum Aquisgranensem.
Middelburg, Symon Moulert, 1599.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 967 C 16. |
| D-Dij-1600 |
Martin van den Dijcke, Chijfer-Boeck, leerende int corte de Conste van wel Tellen, ende Rekenen Inhoudende veel lustighe vraghen, ende menigherley Exempelen, tot verdeylinghe vande Coopmanschap dienende, ende andersins. Ghemaeckt door Martinus vande Dijcke, Meester van Chijferen, Rekenen, ende Boeckhouden, binnen der vermaerden Coopstadt van Antwerpen. Tot nudt, dienst, ende voordeel van alle vrome Cooplieden, van wat Ampt, Staet, oft wesen dat sy sijn, ende int besundere van alle beminders der loffelijcker vryer Consten van Arithmetica.
Antwerpen, A. de Ballo, 1600.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 719 F 15. |
| * D-Sch-1600 |
Jacques van der Schuere, Arithmetica, Oft Reken-const, Verchiert met veel schoone Exempelen, seer nut voor alle Cooplieden, Facteurs, Cassiers, Ontfanghers, etc. Ghemaeckt door Iaques van der Schuere van Meenen. Nu ter tijdt Francoysche Schoolmeester tot Haerlem.
Haarlem, Gillis Rooman, 1600.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 729 G 13. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd