Die conste vanden getale

Een studie over Nederlandstalige rekenboeken uit de vijftiende en zestiende eeuw, met een glossarium van rekenkundige termen

[p. 381]

Bijlagen

Bijlage I: Vergelijkbare termen in de Duitse en Nederlandse rekenwoordenschat

Latijn	Duits	Voor het eerst in een Nederlands rekenboek
numerus digitus	vinger czal Geometria Culmensis, 1400 [Reiner, p. 118]^1	vingergetal D-Hey-1561
par	gleich Apianus, 1544, [Reiner, p. 119]	ghelyck D-Pet-1567
numerus integer	gantze zal Bamberger Rechenbuch, 1483 eyn ganczes Geometria culmensis, 1400 [Schirmer, p. 25]^2	gantsch ghetal D-Hel-1569 geheel/heel D-Man-1508
reductio fractorum ad nomen idem	unter einen nenner bringen Rudolff, 1526 [Reiner, p. 71] gleichnamig Rudolff, 1526 [Schirmer, p. 28] gemeyn nenner Widman, 1489 [Schirmer, p. 26]	onder eenen noemer brenghen D-Hel-1569 gelijcknamich D-Sch-1600 ghemeenen nommer D-Hoe-1537
integrum cum minutia	gancz und gebrochen Bamberger Rechenbuch, 1483 [Tropfke, p. 120]^3	gantze unde gebrokene D-Cre-1577
numerus	zal Köbel, 1518 [Reiner, p. 117] zyfferzal Stöffler, 1536 [Reiner, p. 118]	tal D-Pet-1567 cijffer-ghetal D-Sch-1600

1 Reiner 1960.

2 Schirmer 1912.

3 Tropfke 1980.

[p. 382]

mediare	ent zwai tailln ms. uit 1440 [Reiner, p. 57] halbiren Widman, 1489 [Schirmer, p. 30]	in tween deylen D-Man-1508 halveren D-Pet-1567
mediatio	halbung ms. uit 15e eeuw [Reiner, p. 57] mal Bamberger Rechenbuch, 1483 [Schirmer, p. 44]	halfvijnghe D-Guc-1569 mael D-Hoe-1537
mutuare	entlehen leihen Bamberger Rechenbuch, 1483 [Schirmer, p. 12]	ontleenen D-Man-1508 lenen D-Hoe-1537
subtrahere	wegnemen Fischer, 1559 [Reiner, p. 108]	wechnemen D-Cre-1577
subtractio	abzihung Grammateus, 1521 [Reiner, p. 108]	aftreckinghe D-Hoe-1537
numerus minuendus	hauptsum Widman, 1489 [Reiner, p. 109]	hoeftsumma D-Cre-1577
operatio	rechenung Widman, 1489 [Reiner, p. 100]	rekeninghe D-Pet-1567
fractio	bruch Widman, 1489 [Schirmer, p. 12/13] gebrochen Bamberger Rechenbuch, 1483 [Schirmer, p. 13]	broke D-Man-1508 ghebroken D-Man-1508
numerus fractus	gebrochne zal Widman, 1489 [Schirmer, p. 13]	gebroken ghetal D-Man-1508
fractio fractionis	gebrochen von gebrochen Bamberger Rechenbuch, 1483 [Tropfke, p. 120]	ghebroeken van ghebroeken H-BKB-1568
dividere	teylen Geometria culmensis, 1400 [Schirmer, p. 71] abteylen Rudolff, 1525 [Tropfke, p. 232]	delen H-BaU-1445 affdeylen D-Cre-1577
divisor	tailer Apianus, 1527 [Schirmer, p. 16]	deeldere H-GeU-1532

[p. 383]

numerus cubicus	cubic zal Grammateus, 1518 [Schirmer, p. 41] corperliche zal Widman, 1489 [Reiner, p. 79]	cubijc ghetal D-Hoe-1537 lichaemelyck ghetal H-BKB-1568
denominator	unter zal ms. uit 1480 [Reiner, p. 89] nenner Bamberger Rechenbuch, 1483 [Schirmer, p. 47]	onderste getal D-Man-1508 noemer D-Man-1508
nulla	unbedeutliche figur Grammateus, 1521 [Reiner, p. 89]	onbediedelycke D-Hoe-1537
impar	ungleich Apianus, 1544 [Reiner, p. 119]	onghelyck D-Pet-1567
addere	gyb zu Bamberger Rechenbuch, 1483 [Reiner, p. 47] lege dorczu Geometria culmensis, 1400 [Reiner, p. 47]	togeven D-Cre-1577 toeleggen D-Cre-1577
additio	zuthoung ms. uit de 15e eeuw [Reiner, p. 48]	toedoeninge H-BKB-1568
arithmetica	kunst der rechnung Widman, 1489 [Schirmer, p. 6] Rechenkunst Jacob, 1565 [Reiner, p. 50]	conste der rekeninge D-Man-1510 rekenconste D-Rae-1580
numerator	obern figur Algoritmus Ratisbonensis, 1457 [Reiner, p. 117] ober zal ms. uit 1480 [Reiner, p. 117] czeler Geometria culmensis, 1400 [Schirmer, p. 78]	overste figuere D-Man-1508 ouerste ghetal D-Man-1508 teller D-Man-1508
numerus articulus ad minorem denominationem reducere	glidt zal Apianus, 1544 [Reiner, p. 118] klainer machen Grammateus, 1521 [Reiner, p. 79] mindern Köbel, 1514 [Reiner, p. 79]	ghelidt ghetal D-Hey-1561 cleynder maecken D-Hoe-1537 minderen D-Hoe-1537

[p. 384]

	auffhebenn Eysenhut, 1538 [Schirmer, p. 7]	opnemen D-Pet-1567
multiplicare	manichfeldigen Widman, 1489 [Reiner, p. 86] mehren Widman, 1489 [Reiner, p. 86] vilfeltigen Jacob, 1565 [Schirmer, p. 75]	menichvoudighen D-Man-1508 vermeeren D-Hoe-1537 veelfoldigen D-Cre-1577
multiplicatio	merung Bamberger Rechenbuch, 1483 [Schirmer, p. 46] manigfaltigung Böschensteyn, 1514 [Schirmer, p. 46] kreucz weyß Widman, 1489 [Reiner, p. 85]	meerderinghe D-Hoe-1537 menichvuldiging D-Ste-1585 cruyswijs D-Man-1508
differentia	uberpliben ms. uit 1480 [Reiner, p. 54] underscheid Widman, 1489 [Reiner, p. 54]	overblijuen D-Hoe-1537 onderscheet D-Dij-1591
radix	worczil Geometria culmensis, 1400 [Schirmer, p. 77]	wortel H-BaU-1445
radicem extra-here	wurczel außzihen Widman, 1489 [Reiner, p. 99]	wortel uuttrecken D-Hoe-1537