Die conste vanden getale

Een studie over Nederlandstalige rekenboeken uit de vijftiende en zestiende eeuw, met een glossarium van rekenkundige termen

[p. 390]

Literatuurlijst

Abels 1988: M.J. Abels e.a., Moderne wiskunde deel 3hm. Groningen, 1988.

Barnard 1916: F.P. Barnard, The casting-counter and the countingboard. Oxford, 1916.

Bekker 1960-1987: I. Bekker (ed.), Aristoteles Opera. Berlijn, 1960-1987.

Benoit 1985: Paul Benoit, ‘Recherches sur le vocabulaire des opérations élémentaires dans les arithmétiques en langue française de la fin du moyen âge.’ In: Documents pour l'histoire du vocabulaire scientifique 7 (1985), p. 77-95.

Benoit 1988: Paul Benoit, ‘The commercial arithmetic of Nicolas Chuquet.’ In: Cynthia Hay (ed.), Mathematics from manuscript to print 1300-1600. Oxford, 1988, p. 96-116.

Benoit 1989: Paul Benoit, ‘Calcul, algèbre et marchandise.’ In: M. Serres e.a. (ed.), Eléments d'histoire des sciences. Parijs, 1989, p. 197-221.

Bierens De Haan 1878: D. Bierens de Haan, Bouwstoffen voor de geschiedenis der wis - en natuurkundige wetenschappen in de Nederlanden. Overdruk verslagen van de Koninklijke Academie van Wetenschappen, afdeling: natuurkunde, tweede reeks. Amsterdam 1878.

Bierens De Haan 1883: D. Bierens de Haan, Bibliographie néerlandaise historique-scientifique. Rome, 1883.

Bierens De Haan 1887: Zie Bierens De Haan 1878, tweede verzameling. Amsterdam 1887.

Bockstaele 1959: P. Bockstaele, ‘Het oudste gedrukte Nederlandse rekenboekje.’ In: Scientiarum Historia 1 (1959), p. 53-71 en 117-127.

Bockstaele 1985: P. Bockstaele, ‘Gielis van den Hoecke en zijn Sonderlinghe boeck in dye edel conste arithmetica. 1537.’ In: Academiae Analecta 47 (1985), 1, p. 3-29.

Boekholt 1987: P.Th.F.M. Boekholt e.a., Geschiedenis van de school in Nederland. Assen/Maastricht, 1987.

Boekholt 1991: P.Th.F.M. Boekholt, Onderwijsgeschiedenis. Zutphen, 1991.

Boncompagni 1857: B. Boncompagni (ed.), ‘Il liber abbaci.’ In: Scritti di Leonardo Pisano band 1. Rome 1857-1862.

Booy 1977: Engelina P. de Booy, De weldaet der scholen. Utrecht, 1977.

Booy 1980: Engelina P. de Booy, Kweekhoven der wijsheid. Utrecht, 1980.

Booy 1995: G. Booy en A. van Santen, Morfologie, de woordstructuur van het Nederlands. Amsterdam, 1995.

Boyer 1968: Carl B. Boyer, A history of mathematics. New York, 1968.

Braekman 1978: W.L. Braekman, ‘Twee nieuwe traktaten uit de vroege zestiende eeuw over de Nederlandse spelling.’ In: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal - en letterkunde. 1978, p. 294-387.

Braekman 1981: W.L. Braekman, ‘Christiaen van Vaerenbrakens “Conste van musike oft van den sanghe”.’ In: Scripta 5, 1981.

Briels 1972: J.G.C.A. Briels, ‘Zuidnederlandse onderwijskrachten in Noordnederland 1570-1630. Een bijdrage tot de kennis van het schoolwezen in de republiek.’ In: Archief

[p. 391]

voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland 14 (1972), p. 89-169 en 277-298.

Buuren 1995: A.M.J. van Buuren, ‘“Want ander konsten sijn my te hoghe” De stadsschool in de Nederlanden in de late Middeleeuwen.’ In: R.E.V. Stuip e.a. (ed.), Scholing in de Middeleeuwen. Hilversum, 1995, p. 221-238.

Cifoletti 1992: Giovanna Cleonice Cifoletti, Mathematics and Rhetoric. Jacques Peletier, Guillaume Gosselin and the making of the French algebraic tradition. Princeton University, 1992.

Clanchy 1979: M.T. Clanchy, From memory to written record. Londen, 1979.

Curtze 1897: M. Curtze, Petri Philomeni de Dacia in Algorismus vulgarem Johannis de Sacrobosco commentarius una cum Algorismo ipso. Kopenhagen, 1897.

Dalen-Oskam: K.H. van Dalen-Oskam, K.A.C. Depuydt, W.J.J. Pijnenburg, T.H. Schoonheim, Vroegmiddelnederlands woordenboek. (Instituut voor Nederlandse Lexicologie) Te verschijnen.

Deschauer 1990: S. Deschauer, ‘Lern wol mit vleiß daß eyn mol eyn/Szo wirt dir alle Rechnung gemeyn - Ein Beitrag zur Geschichte des Kopfrechnens.’ In: Mathematische Semesterberichte 37 (1990), p. 1-39.

Dijksterhuis 1943: E.J. Dijksterhuis, Simon Stevin. s'-Gravenhage, 1943.

Dodde 1987: N.L. Dodde, ‘Geschiedenis van het onderwijs.’ In: J.A. van Kemenade e.a. (ed.), Onderwijs: Bestel en beleid. Deel 3: Onderwijs in ontwikkeling. Groningen, 1987, p. 27-98.

Dodde 1995: N.L. Dodde, ‘Een lange onderwijsweg.’ In: N.L. Dodde e.a. (ed.) Het Nederlandse schoolsysteem. Groningen, 1995, p. 73-99.

Dodde 1997: N.L. Dodde, Waarom leren we lezen? Afscheidscollege, Edam, 1997.

Drozd 1973: L. Drozd en W. Seibicke, Deutsche Fach - und Wissenschaftssprache. Wiesbaden, 1973.

Egmond 1976: Warren Van Egmond, The commercial revolution and the beginnings of Western mathematics in Renaissance Florence, 1300-1500. Ann Arbor, 1976.

Egmond 1980: Warren Van Egmond, Practical mathematics in the Italian Renaissance: A catalogue of Italian abbacus manuscripts and printed books to 1600. Florence, 1980.

Eneström 1906: Gustaf Eneström, ‘Über die “Demonstratio Jordani de algorismo”.’ In: Bibliotheca mathematica (3) 7, 1906/07, p. 24-37.

Folkerts 1977: M. Folkerts, Die älteste mathematische Aufgabensammlung in lat. Sprache: Die Alkuin zugeschriebenen ‘Propositiones ad acuendos juvenes’. Wenen, 1977.

Folkerts 1997: M. Folkerts, Die älteste lateinische Schrift über das indische Rechnen nach al-Hwarizmi. München, 1997.

Fortgens 1956: H.W. Fortgens, Meesters, scholieren en grammatica. Zwolle, 1956.

Fortgens 1958: H.W. Fortgens, Schola Latina. Zwolle, 1958.

Franci 1984: R. Franci (ed.), D. Gori ‘Libro di ragioni e misure in sunto e a mente.’ Quaderni del centro studi della matematica medioevale 12. Siena, 1984.

Freudenthal 1978: Hans Freudenthal, ‘Levels of language.’ In: Weeding and sowing. Dordrecht, 1978, p. 233-243.

Gibson 1995: Craig A. Gibson en Francis Newton, ‘Pandulf of Capua's De Calculatione: an illustrated abacus treatise and some evidence for the Hindu-Arabic numerals in eleventh-century South Italy.’ In: Mediaeval Studies 57 (1995), p. 293-335.

Grendler 1989: Paul F. Grendler, Schooling in Renaissance Italy. Literacy and Learning, 1300-1600. Baltimore/Londen 1989.

Groote 1960: H.L.V. de Groote, ‘Zestiende-eeuwse Antwerpse boekhoudkundigen en cijfermeesters.’ In: Scientiarum Historia 2 (1960), p. 161-172.

Groote 1967: H.L.V. de Groote, ‘De 16de-eeuwse Antwerpse schoolmeesters.’ In: Bijdragen tot de geschiedenis derde reeks, 19 (1967), p. 179-318 en 20 (1968), p. 5-52.

[p. 392]

Gumbert-Hepp 1987: M. Gumbert-Hepp, ‘Computus magistri Jacobi’. Een schoolboek voor tijdrekenkunde uit 1436. Hilversum, 1987.

Jackson 1906: L.L. Jackson, The educational significance of sixteenth century arithmetic. New York, 1906.

Jansen-Sieben 1989: Ria Jansen-Sieben, Repertorium van de Middelnederlandse artes-literatuur. Utrecht, 1989.

Hadley 1992: John Hadley e.a., ‘Problems to sharpen the young.’ In: The mathematical gazette 76 (1992), nr. 475, p. 102-126.

Huillier 1994: H. L'Huillier, ‘Regards sur la formation progressive d'une langue pour les mathématiques dans l'occident médiéval.’ In: Hautes études médiévales et modernes, 73. Comprendre et maîtriser la nature au moyen âge. Genève, 1994, p. 541-555.

Karpinski 1925: L.C. Karpinski, The history of arithmetic. Chicago/New York, 1925.

King 1995: David A. King, ‘A forgotten Cistercian system of numerical notation.’ In: Cîteaux fasc. 3-4, 1995, p. 183-216.

Kline 1972: Morris Kline, Mathematical thought from ancient to modern times. New York, 1972.

Kool 1988a: Marjolein Kool, ‘What could we learn from master Christianus van Varenbraken?’ In: Cynthia Hay (ed.), Mathematics from manuscript to print 1300-1600. Oxford, 1988, p. 147-155.

Kool 1988b: Marjolein Kool (ed.), ‘Christianus van Varenbrakens “Die edel conste arithmetica”.’ In: Scripta 21, Brussel, 1988.

Kool 1991: Marjolein Kool, ‘Op zoek naar de bron van een bijzonder arithmeticatraktaat.’ In: W.P. Gerritsen e.a. (ed.), Een school spierinkjes. Hilversum, 1991, p. 104-106.

Kool 1992a: Marjolein Kool, ‘Dust clouds from the sixteenth century.’ In: The mathematical gazette 76 (1992), nr. 475, p. 90-96.

Kool 1992b: Marjolein Kool, ‘De rekenkundige termen van Simon Stevin.’ In: Scientiarum Historia 18 (1992), 2, p. 91-107.

Kool 1993: Marjolein Kool, ‘Using historical arithmetic books in teaching mathematics to low-attainers.’ In: Histoire et épistémologie dans l'éducation mathématique. Actes de la première université d'été Européenne. Montpellier, 1993, p. 215-225.

Kool 1994a: Marjolein Kool, ‘Torenhoog en mijlenver.’ In: De vacature 106 (1994), nr. 9, p. 8-9.

Kool 1994b: Marjolein Kool, ‘Een zak met goud of een kat in de zak? Leren rekenen in de zestiende eeuw.’ In: Willem Bartjens 14 (1994), nr. 2, p. 34-36.

Kool 1995: Marjolein Kool, ‘Toen x nog een grote onbekende was.’ In: Nieuwe wiskrant 15 (1995), nr.1, p. 21-24.

Krüger 1979; Sabine Krüger, Zum Fachwortschatz des frühen deutschen Eisenbahnwesens (ca. 1800-1860). Düsseldorf, 1979.

Kuiper 1958: E.J. Kuiper, De Hollandse ‘Schoolordre’ van 1625. Groningen, 1958.

Lindsay 1966: W.M. Lindsay, Isidori Hispalensis Episcopi Etymologiarum sive originum, libri XX. Oxonii, 1966.

Loey 1971: A. van Loey, Middelnederlandse spraakkunst. II Klankleer. Groningen, 1971.

Loonen 1991: P.L.M. Loonen, For to learne to buye ande sell. Amsterdam/Maarssen, 1991.

Maanen 1993: Jan van Maanen, ‘The “double-meaning” method for dating mathematical texts.’ In: M. Folkerts en J.P. Hogendijk, Vestigia mathematica. Amsterdam, 1993, p. 253-263.

Mahieu 1995: F. Mahieu e.a., Afspraken inzake taal- en notatiegebruik bij de examenprogramma's vbo/mavo C en D. Nederlandse Vereniging voor Wiskundeleraren, 1995.

Menninger 1969: Karl Menninger, Number words and number symbols. Cambridge, Massachusetts, 1969.

[p. 393]

Meskens 1993: Ad Meskens, ‘Zestiende-eeuwse wiskundige sprokkelingen, vnl. uit het Antwerps stadsarchief.’ In: Scientiarum Historia 19 (1993), nr. 1, p. 23-28.

Meskens 1994: Ad Meskens, Wiskunde tussen Renaissance en Barok. Aspecten van wiskunde-beoefening te Antwerpen 1550-1620. Publikaties van de Stadsbibliotheek en het archief en museum voor het Vlaamse cultuurleven, 41-43, Antwerpen, 1994.

Meskens 1996: Ad Meskens, ‘Mathematics education in late sixteenth-century Antwerp.’ In: Annals of Science 53 (1996), p. 137-155.

MNW: E. Verwijs en J. Verdam, Middelnederlandsch woordenboek. 's-Gravenhage, 1885-1929.

Müller 1899: F. Müller, ‘Zur Terminologie der ältesten mathematischen Schriften in deutscher Sprache.’ In: Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik, Heft 9, Leipzig, 1899.

Nagl 1889: A. Nagl, ‘Über eine Algorismus-Schrift des XII Jahrhunderts und über die Verbreitung der indisch-arabischen Rechenkunst und Zahlzeichen im christlichen Abendlande.’ In: Zeitschrift für Mathematik und Physik. Historisch Literarische Abteilung 34 (1889), p. 129-146 en 161-170.

Nijhoff 1923: W. Nijhoff en M.E. Kronenberg, Nederlandse bibliographie van 1500-1540. Deel I, 's-Gravenhage, 1923.

North 1992: J. North, ‘The quadrivium.’ In: Hilde de Ridder-Symoens, A history of the university in Europe. Volume I ‘Universities in the Middle Ages.’ Cambridge, 1992, p. 337-359.

Oostrom 1989: F.P. van Oostrom, ‘Lezen, leren en luisteren in klooster, stad en hof. Kinderboeken in de middeleeuwen?’ In: Harry Bekkering e.a. (ed.), De hele Bibelebontse berg. Amsterdam, 1989, p. 15-40.

Planque 1926: P.A. de Planque, Valcooch's regel der Duytsche schoolmeesters. Bijdrage tot de kennis van het schoolwezen in de zestiende eeuw. Groningen, 1926.

Post 1954: R.R. Post, Scholen en onderwijs in Nederland gedurende de Middeleeuwen. Utrecht/Antwerpen, 1954.

Pullan 1970: J.M. Pullan, The history of the abacus. Londen, 1970.

Reich 1996: Ulrich Reich, ‘Johann Scheubel (1494-1570) Wegbereiter der Algebra in Europa.’ In: Rainer Gebhardt (ed.), Rechenmeister und Cossisten der frühen Neuzeit. Freiberg, 1996, p. 173-190.

Reiner 1960: Karl Reiner, Die Terminologie der ältesten mathematischen Werke in deutscher Sprache nach den Beständen der Bayerischen Staatsbibliothek. München, 1960.

Resoort 1989: R.J. Resoort, ‘Een proper profitelijc boec.’ In: Harry Bekkering e.a. (ed.), De hele Bibelebontse berg. Amsterdam, 1989, p. 41-103.

Ridder-Symoens 1995: Hilde de Ridder-Symoens, ‘Onderwijs aan de middeleeuwse universiteit.’ In: R.E.V. Stuip e.a. (ed.), Scholing in de Middeleeuwen. Hilversum, 1995, p. 189-204.

Salverda De Grave 1906: J.J. Salverda de Grave, De Franse woorden in het Nederlands. Amsterdam, 1906.

Schirmer 1912: A. Schirmer, Der Wortschatz der Mathematik nach Alter und Herkunft untersucht. Straatsburg, 1912.

Schrader 1967: D. Schrader, ‘The arithmetic of the medieval universities.’ In: The mathematics teacher 60 (1967), p. 264-278.

Schröder 1996: Eberhard Schröder, ‘Ulrich Wagner, Autor des ersten gedruckten deutschsprachigen kaufmännischen Rechenbuches von 1483.’ In: Rainer Gebhardt (ed.), Rechenmeister und Cossisten der frühen Neuzeit. Freiberg, 1996, p. 29-36.

Sijs 1996: Nicoline van der Sijs, Leenwoordenboek. 's-Gravenhage, 1996.

Skutella 1934: M. Skutella, Sancti Aureli Augustini Confessionum libri tredecim. Leipzig, 1934.

[p. 394]

Smeur 1960: A.J.E.M. Smeur, De zestiende-eeuwse Nederlandse rekenboeken. 's-Gravenhage, 1960.

Smeur 1965: A.J.E.M. Smeur, Simon Stevin De Thiende 1585. Nieuwkoop, 1965.

Smith 1958: D.E. Smith, History of mathematics. 2 delen, New York, 1958.

Smith 1970: D.E. Smith, Rara arithmetica. New York, 1970.

Snelders 1983: H.A.M. Snelders, ‘Science in the low countries during the sixteenth century.’ In: Janus 70 (1983), p. 213-227.

Spiegel 1972: Heinz-Rudi Spiegel, Zum Fachwortschatz des Eisenhüttenwesens im 18. Jahrhundert in Deutschland. Düsseldorf, 1972.

Steele 1922: Robert Steele, ‘Carmen de algorismo van Alexander de Villa Dei.’ In: The earliest arithmetics in English. Londen, 1922, p. 72-80.

Stilma 1995: L.C. Stilma, Van kloosterklas tot basisschool. Nijkerk, 1995.

Struik 1931: D.J. Struik, ‘Het woord “millioen” in oude Nederlandsche rekenboeken.’ In: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 50 (1931), p. 173-180.

Struik 1994: D.J. Struik, Geschiedenis van de wiskunde. Utrecht, 1994.

Swetz 1987: Frank J. Swetz, Capitalism and arithmetic. Illinois, 1987.

Swetz 1992: Frank J. Swetz, ‘Fifteenth and sixteenth century arithmetic texts: What can we learn from them?’ In: Science and education 1. (1992), p. 365-378.

Taenzler 1955: W. Taenzler, Der Wortschatz des Machinenbaus im 16., 17. und 18. Jahrhundert. Bonn, 1955.

Thijssen 1926: Theo Thijssen, De gelukkige klas. Utrecht-Antwerpen, 1926.

Tropfke 1980: Johannes Tropfke, Geschichte der Elementarmathematik. Band 1. ‘Arithmetik und Algebra.’ Berlijn-New York, 1980.

Ueding 1996: Gert Ueding (ed.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik. Band 3: Eup-Hör, Tübingen, 1996.

Unger 1888: Friedrich Unger, ‘Das älteste deutsche Rechenbuch.’ In: Historisch-literarische Abtheilung der Zeitschrift für Mathematik und Physik 33 (1888), Leipzig, p. 125-145.

Veen 1997: P.A.F. van Veen, Etymologisch woordenboek. Utrecht-Antwerpen, 1997.

Verdonk 1966: J.J. Verdonk, Petrus Ramus en de wiskunde. Assen, 1966.

Villani 1969: Giovanni Villani, Chronica, ed. Dagomari, Florence, 1854, herdruk in Frankfurt, 1969.

Vogel 1950: Kurt Vogel, ‘Das ältesten deutsche gedruckte Rechenbuch Bamberg 1482.’ In: Gymnasium und Wissenschaft. Festschrift des Maximiliansgymnasiums in München. 1950, p. 231-277.

Vogel 1978: Kurt Vogel, Beiträge zur Geschichte der Arithmetik. München, 1978.

Vooys 1951: C.G.N. de Vooys, Engelse invloed op de Nederlandse woordvoorraad. Amsterdam, 1951.

Vooys 1970: C.G.N. de Vooys, Geschiedenis van de Nederlandse taal. Groningen, 1970.

Wang Ling 1954: Wang Ling, The Chinese origin of the decimal place-value system in the notation of numbers. Cambridge, 1954.

Wansink 1969: J.H. Wansink, Didactische oriëntatie voor wiskundeleraren. Deel 1, Groningen, 1969.

WNT: Woordenboek der Nederlandsche Taal. 's-Gravenhage/Leiden, 1882-1998.

Yeldham 1926: F.A. Yeldham, The story of reckoning in the middle ages. Londen, 1926.