Ellert en Brammert. Een reuzenclaim van een 'Drents' roversverhaal

[p. 35]

Schoonoord en toerisme

In het Openluchtmuseum Ellert en Brammert (vroeger ‘De Zeven Marken’ geheten) vinden we twee gigantische reuzenpoppen voor de ingang van het park, zoals op zoveel afbeeldingen van het tweetal voorzien van knotsen. In het hol van Ellert en Brammert kan het verhaal van de reuzen met dia's worden bekeken. Op de deur in het hol staat de tekst ‘Eens heersten in het heideveld een Ellert en een Brammert saam. Zij leefden daar met fors geweld. Het Ellertsveld kreeg zo zijn naam.’ Naast de

Dia's van de sage van Ellert en Brammert in het Openluchtmuseum te Schoonoord (Collectie Openluchtmuseum Ellert en Brammert)

[p. 36]

Ansichtkaart van het Openluchtmuseum met de twee reuzen in het veld, ca. 1971 (Collectie R.A. Koman)

Alle Boelens vertelt het verhaal van Ellert en Brammert in het museum ‘De Zeven Marken’ te Schoonoord in 1962 (De Haan, 1962, p. 346)

rondlopende gehoornde Drentse heideschapen, damherten en nagemaakte plaggenhutten, vinden we er een oud schoolmuseum, waar de sage van Ellert en Brammert, zoals eerder gezegd, tegenwoordig aan bezoekers wordt verteld door vrijwilligers. De sage wordt echter al sinds de oprichting van het museum, in 1954, in het museum verteld. Een van de eerste vertellers was Alle Boelens, een veenarbeider en medewerker van het museum, die ook een zeventiental volksverhalen vertelde aan de voor het Meertens Instituut rondtrekkende verzamelaar F. Wever.

[p. 37]

Al in de versie van het Ellert en Brammert-verhaal van Uilenberg (1883), maar ook in het Drentsch Sagenboek van Sinninghe (1944) wordt gesproken over het land ‘waor nou zoveul as Schoonoord lig’, ‘dicht bij de Kiel, waar met spitse punten de zes gemeenten Rolde, Borger, Odoorn, Sleen, Zweeloo en Westerbork tegen één grenspaal stuiten.’ Het huidige Schoonoord en omgeving speelt duidelijk in op deze naamsvermelding. Een camping bij Dieverbrug heet ‘Ellert en Brammert’ en in Schoonoord treffen we meerdere ‘reuzen’-restaurants aan. Naderen we de gemeente, dan vinden we een bord met de tekst: ‘Welkom in ons reuzendorp Schoonoord’, voorzien van twee reuzenpersonen met knotsen in de hand. Deze afgebeelde reuzen staan ook, maar dan veel groter, in een weiland van een particulier. Schoonoord bevindt zich immers op het vroegere Ellertsveld, een plaats die al in de eerste verhaalversie van Picardt wordt genoemd. Voorheen werden in Schoonoord wanddoekjes ver-

Welkomstbord in Schoonoord (Foto R.A. Koman, 2007)

[p. 38]

De reuzenstoelen van Ellert en Brammert door Rumen Mihov Dimitrov in de route van Natuurkunst Drenthe (foto R.A. Koman, 2007)

kocht, nu zijn T-shirts en sleutelhangers te vinden van het reuzenpaar. Ook poppen en ander materiaal zijn in de maak. De beide reuzen zijn dan ook een ware toeristische trekpleister voor Schoonoord en omgeving geworden.

Rondom het Openluchtmuseum Ellert en Brammert wordt in 2005 de sage van Ellert en Brammert zelfs in diverse kunstwerken uitgebeeld door Natuurkunst Drenthe. De kunstwerken worden gemaakt van materiaal uit het bos en verdwijnen langzamerhand weer in het begroeide terrein, waarvan delen in 2007 nog te zien waren. Aan de kunstwerken was de kunst- en natuurwandeling ‘De Legende’ (ook hier foutief verwijzend naar

[p. 39]

een heiligenverhaal) gekoppeld, met een ‘modern’ slot waarbij, zoals in meerdere volksverhalen, een zondaar geen rust kan vinden en rond moet spoken (al dan niet tot de Dag des Oordeels): ‘Intussen gaat het verhaal, dat men de bleke schimmen van Ellert en Brammert kan zien rondzwerven als men rond het middernachtelijk uur over de heide bij de moordkuil loopt. Hun doorzichtige handen schijnen met bloed besmeurd en met een akelig gegil lossen zij om één uur in het nachtelijk duister op. Het graf heeft hen een rustplaats geweigerd.’⁵⁸ Laatstgenoemd verhaalelement komen we, zoals eerder vermeld, al tegen in de Drentsche Volksalmanak van 1837.

In de route van Natuurkunst Drenthe vinden we onder meer de ruïne van de toren van de reuzen, de reuzenstoelen van Ellert en Brammert en een gedenkteken van zeven kunstmatige bomen voor de zeven baby's die Marieke kreeg gedurende haar verblijf, en die stierven door de hand van de reuzen. Daarnaast vinden we onder meer een reuzenspel van het tweetal en een reusachtige afbeelding van de vluchtende boerendochter.

De ontsnapte boerendochter Marieke door Anna Mul in de route van Natuurkunst Drenthe (Foto T. Meder, 2007)

58 ‘Ellert en Brammert, de legende’. In: www.natuurkunstdrenthe.nl (2005).