Ellert en Brammert. Een reuzenclaim van een 'Drents' roversverhaal

[p. 19]

Ellertsveld en Brammershoop

De persoonsnamen van de rovers (of reuzen), Ellert en Brammer(t), zijn waarschijnlijk bedacht naar aanleiding van de niet meer begrepen aardrijkskundige benamingen Ellertsveld en Brammershoop. Naamsverklarende sagen hoeven echter in het geheel niet op waarheid te berusten. Voor de wetenschappelijke vergelijking van het volksverhaalonderzoek staat dit volksverhaaltype bekend als TM 2601, Hoe het dorp (de stad, heuvel, het stuk land) aan z'n naam is gekomen. Zo zou het Friese Akkrum zijn ontstaan tijdens het graven, waarbij reuzen bemerkten dat het kanaal krom gegraven was: ‘Ah... krom!’.⁸ En ook ‘aan het Reuzendiepje bij Roden werkten verschillende reuzen. Elk nam een schep op z'n eigen manier en dat is de reden dat dit Diepje tussen Lieveren en Roden zo kronkelt. Tussen Dwingeloo en Ruinen hadden de reuzen ruzie. Ze vochten fel en gooiden elkaar zo hard tegen de grond, dat er deuken in de bodem kwamen. Vandaar de vele plassen om Kraloo.’⁹

Eller(t)sveld komt in werkelijkheid van het woord ‘eller’, dat ‘els’ betekent, een berkachtige boom die voorkomt in het Drentse heidelandschap. Ellersloo betekent niets anders dan ‘Elzenbos’ en Ellershaar verwijst naar ‘Elzenhoogte’. Voor Brammershoop, volgens de sage van de reus Brammer(t) afgeleid, kan gedacht worden aan ‘braom’, een brem, een of meer struiken met gele bloemen die op heide- en zandgrond voorkomen. Naast het Ellertsveld en de Brammershoop woonde Brammert volgens de vertellingen ook wel op de Emmerberg en Ellert op de Zwartenberg.¹⁰

Rondom de Moordkuil, die in verschillende versies van het verhaal opduikt, zou inderdaad eens een moord plaats gevonden kunnen hebben, of de naam is pas achteraf aan het gebied gegeven.

8 Id.nr. CJ006508, Collectie Jaarsma, verslag 65, verhaal 8.

9 Poortman (1951), p. 236-237.

10 De Haan (1962), p. 306.