Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 250]

Ronald Julen
Paramaribo
(Drie beelden)

I

‘Dit aardse leven,’ zo sprak plots de lange, schrale, grijzende en zich op zijn gemak voelende man langzaam en filosofisch voor zich uit, ‘is een romance tussen sterven en groeien voor allen die ook maar een wijle onder zijn invloed zijn geweest.’ Een glimlach speelt om zijn sinistere ogen. Met een traag gebaar pakt hij een glas whisky dat hem aangeboden wordt en hij drinkt, kijkt vergenoegd om zich heen, neemt de omgeving in zich op, laat zijn blik rusten op de kinderen van de overleden vrouw en zwijgt.

De mensen zijn sinds de komst van de vreemdeling ietwat onzeker geworden. Hoewel de ongenode gast de kinderen van de overledene volslagen onbekend is, heeft hij voor hen tegelijkertijd iets verontrustend bekends. Hij straalt iets uit van de man wiens naam tijdens het leven van hun moeder taboe in huis was. De warmte die zij jarenlang vruchteloos hebben gezocht, vormt voor hen opeens een aantrekkelijke stralenkrans om deze opvallende verschijning. Waarom zegt de vreemde niets meer? denken de kinderen. O, laat hem toch iets doen!

De vreemdeling voelt intuïtief de stemming aan. Hij wil nog niets zeggen, maar de spanning eerst opvoeren en tegelijk genieten van zijn persoonlijke aanwezigheid die welhaast voelbaar is in de kamer. De andere aanwezigen doen hun best om niet te laten merken dat ook zij onweerstaanbaar door de vreemdeling worden aangetrokken. Zonder twijfel, de ouwe is terug! Telkens weer dwalen hun blikken naar hem toe.

‘Dood en leven gaan hand in hand! Het bloed spreekt! De liefde zal nooit verdwijnen! De cirkel is nu rond!’ De vreemdeling is na het spreken van zoveel wijsgerige woorden opgestaan. Zijn heldere, warme en melodieuze stem doorbreekt de gespannen sfeer. Er gaat kracht vanuit, wat de aanwezigen geruststelt, maar ook beangstigt.

Men verwacht dat hij verder zal spreken, maar in plaats daarvan kijkt hij tevreden om zich heen hoe men van de warme chocola, broodjes kaas en sukr'erki geniet. Hierna schrijdt hij gracieus naar de zoon des huizes die hem op bevel opnieuw een borrel inschenkt.

[p. 251]

Enkele bezoekers van deze aitidei [rouwfeest] kijken elkaar polsend aan. Ze weten niet goed wat ze met deze situatie aan moeten. Op gedempte toon komen er nu weer langzaam wat stemmen los. En dat is precies wat de vreemdeling beoogt.

‘Yanda na a kondre, engel e nyan prei... wi sa moksi nanga den. Nanga hemelserafin... wi sa moksi nanga den.’ [In het hiernamaals spelen engelen... wij zullen ons met hen verenigen.] De kinderen zingen uit volle borst mee. Het geluk straalt uit hun ogen. Met vader hebben ze vroeger altijd veel gezongen.

De vreemdeling drinkt zijn glas leeg, werpt nog eenmaal zijn blik op de gelukkige kinderen en het verbouwereerde gezelschap en zegt zacht maar gedecideerd: ‘De cirkel is nu rond!’ Dan loopt de bezoeker incognito, tevreden glimlachend de kleine uurtjes van de nacht in, het huis uit, vergezeld van gezang van over de grens.

II

De zon breekt door, het oosten ontwaakt. Dauwdruppels glinsteren als sterretjes op de rode bougainvillestruiken. Enkele voetgangers. Nostalgische witte gebouwen met groene deuren en ramen en rode bakstenen stoepen kleuren de omgeving. De grillige takken van de amandelbomen werpen een ietwat sinister beeld op de boulevard. Twee vroege bamistands. Waterkant.

De Maratakka pendelt eindelijk weer. Een file auto's. De kleine veerboten varen af en aan. Springvloed. De Platte Brug is ondergelopen. Op de achtergrond een glimp van de Goslar. De Tapoeripa vaart uit. Een donkere rookkolom in de verte. Bruynzeel. Een Japanner werpt het anker uit. De marineboot dobbert achter het fort.

Een nonchalante zeemeerman stapt uit het water de glooiing op. Zijn fraai versierde indyi kurkuru [indiaanse korf] drijft met de stroom mee. Fanowdu [ritueel].

Een propvolle pokubus stopt tegenover de Centrale Bank. Een rondborstige jonge vrouw wringt zich met moeite uit het voertuig. Een soldaat haast zich naar het fort.

‘Pssst...’ Een lange tyuri [afkeurend geluid].

[p. 252]

De Lions Club South-speelplaats is een ravage, het openbaar toilet een muurkrant.

‘Motyo Kamla... Cis Noodmarkt... Make love... A.I.C. ever, Intervention never... Mr. B. was here...!’

Troep. Overal cups, rietjes en papier. Een broodmagere zwerver haalt uit de vuilnistonnen zijn kostje. Een straathond doet mee. Duiven doen zich te goed aan verspilde nasi op de grond.

Verstikkende hitte. Voor Sociale Zaken staat een eskimo. Grote versleten legerschoenen. De handen gestoken in groene en zwarte sokken. Jute Roodkapje-puntregenjas. Een grote omgekeerde mangrasi [bloem] op de toch al weelderige, wilde haardos. Indiaans getooide twee meter hoge bamboestaf.

De zon stijgt hoger en schittert op de zwangere grijsbruine rivier. Financiën slaat zeven maal. Drukte. Een militaire vrachtwagen komt uit het fort gereden en dendert langs het plein. Klapband. Suriname is goed wakker!

III

‘Yu sroto kaba! Yu no kan fasi mi. Mi na grootmeester fu loktu. Solanga mi no puru mi pi kon a doro, yu no man broko mi. A wansi yu lusu wan bari grontapu uma tapu mi, yu no man du mi neks. Yu sroto kaba!’ [Je zit gevangen! Je kunt me niet pakken. Ik ben de grootmeester van de lucht. Zolang ik mijn piemel niet te voorschijn haal, kun je me niet kapot krijgen. Ook al laat je een schreeuw, de vrouwen van de wereld beschermen me, je kunt me niks doen. Je zit gevangen!]

Zwerver in okergele wayambera. Grijze broek met losse kof [omslag], half hangend op kapotte zwarte schoenen, half slepend over de grond. Verweerd, verwaarloosd. Een propvolle tas meetorsend. Overal en nergens tegelijk. De straat is zijn huis, de stoep zijn bed.

‘San a seks? Noti! Yu sroto kaba! Ala presi yu fok mi op. Yu fok mi op a Parapasi... [Wat is seks? Niks! Overal dwarsboom je mij.

[p. 253]

Je dwarsboomt me aan het Pad van Wanica...] Jij wordt bevrijd als jij mij erop betrapt dat ik mijn penis toon aan mensen!’

‘Syori, fa?’ [Syori, hoe gaat het?]

De zwerver knikt.

‘Bun bun kil. Bun bun elektrisyen. Na sma poti en so.’ [Een goede kerel. Een goede elektriciën. Het zijn de mensen die hem zo gemaakt hebben.]

‘A den bakra poti mi so! Wan dei mi sori tu pikin businengre meid a Kamtaweg mi froiti. Den bakra teki mi tyari go a el pe i...’ [De Hollanders hebben me zo gemaakt. Op een dag liet ik twee kleine bosnegermeisjes op de Kamtaweg mijn fluitje zien. De Hollanders hebben me naar 's Lands Psychiatrische Inrichting gebracht.]

De ouwe peinst. Eigenlijk vroeg oud, maar wellicht pas een vijftiger. Geelgrijze baard. Maripakop-Straattoneel onder het wakend oog van Bolivar, met het postkantoor als decor. De acteur spreekt en gesticuleert heftig daarbij. Publiek. Gedempte stemmen.

‘Mijn vrouw heeft me gewaarschuwd. Syori, zei ze, toon nooit je fluitje aan mensen. Dat verlaagt je. Now Mavies libi mi. [Nu heeft Mavies me verlaten.] Ze had gelijk. Ik heb het nu al enige jaren niet meer gedaan. Ik masturbeer ook niet meer. Niemand ziet mijn wurm meer.’

Gedempte stemmen. Gehoon.

‘Yu sroto kaba! Yu no kan fasi mi moro. Mi na grootmeester fu loktu. Yu no kan du mi noti moro. Yu sroto kaba!...’