Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 143]

Ellen Ombre
Gêne

I: Neen maar, wat krijgen we nou! Friede, meisje, wat doe jij hier? Hoe gaat het?

F: Ach, onkruid vergaat niet.

I: Jij in de toneelbus! Sinds wanneer zit jij in het acteursvak? Ik wist niet dat jij ook actrice was, kind.

F: Niet om wat, maar ik heb nooit kunnen wennen aan een negen-tot-vijf-job, dus toen ik hoorde van deze casting... Ik heb altijd al bij het minderhedentheater gewild.

Maar kijk uit, kom zitten, we gaan rijden. De chauffeur heeft op jouw persoon gewacht. Je bent gewichtig, hoor.

I: Nou daar gaan we dan voor de zoveelste keer. Ik ben benieuwd of het voor mij een goede rol wordt. Ik hoop dat ze voor jouw type ook iets hebben, want ik heb het niet in het stuk gelezen. Meisje, wat heb ik jou lang niet gezien! Wanneer zagen we elkaar voor het laatst?

F: Daar vraag je me wat. Was het niet op één juli; keti-koti-party, twee jaar geleden, Den Haag.

I: Keti-koti 1984! Ik houd het bij hoor; 1863 de ketens gebroken en de slavernij afgeschaft. Honderdtwintig jaar. Ik was vanzelfsprekend present.

Mens, we draaien snel. Ik heb me rot gerend om op tijd te zijn. Dit gehossel is niets voor mij. Vorig jaar werd ik voor alles gevráágd. Helemaal bij me thuis werd ik opgehaald. Maar iedereen noemt zich tegenwoordig artiest; de spoeling wordt dun.

F: Als ik zo om me heen kijk, moet ik je gelijk geven. Ik wist niet dat zoveel van mijn kennissen roeping hadden voor het toneel. Die hindostanen achterin, wie zijn dat? Heb je ooit van je leven, komedianten!

I: Ik persoonlijk zeg altijd, de meerderheid van de minderheid speelt toneel. Even geen grap, maar ik ben ongeveer de enige die wezenlijk professioneel bezig is.

F: Met uitzondering van mijn persoon dan. Dit is al mijn derde stuk, aangenomen dat ik een rol krijg. Maar het is waar wat je zegt, je hebt gelijk, we zijn niet meer exclusief.

[p. 144]

Neem nou diezelfde hindostanen, vijftien jaar geleden toen we hier met verlof waren zag je ze weinig, sporadisch. Maar nu! Als je een voet op de Albert Cuypmarkt zet, zou je zweren dat je in Calcutta bent.

I: Friede luister, wij Surinamers moeten ophouden om onze eigen mensen zo laag neer te zetten, wat dat betreft wil ik echt het gevoel uitdragen dat wij één bigi famiri zijn. Weet je dat ik vreselijk mijn best doe om integer te zijn, zeker als actrice.

F: Maar is het niet waar dan, wat ik zeg? Ik ben pritpangi, ik neem geen blad voor mijn mond.

I: Persoonlijk heb ik niets tegen koelies. Je moet toegeven Friede, dat hun eten heerlijk is.

F: Dat hangt er helemaal vanaf wie het eten gemaakt heeft. Roti is nou niet bepaald iets wat je van iedereen kan eten, al dat handwerk... Je hebt wél een paar móóie hindostaanse meisjes, dat moet wel gezegd worden.

I: Vroeger had ik een hindostaans kindermeisje voor mijn dochtertje Malobala, weet je, ik zat toen in het onderwijs. Het was zo een lief kind.. Maar in die tijd kenden wij elkaar van afstand, jullie kwamen net terug uit Holland baya, high-brow, upperclass Toraricamensen... Het was voor de revolutie.

F: Klets niet hoor, Imelda. Oké, we hadden het goed, maar het waren óók de omstandigheden. Er was geld zat in Suriname en we leefden volgens onze stand. Zeg eerlijk, al was je het zelf. Wat dat betreft is het hier pinaren en wat je zegt over kindermeisje, waar kan je hier in Holland dienstmeisjes, huispersoneel erop na houden? Wat heb je aan een tuinman op zeven-hoog? Cassius en Floyd hadden hun kindermeisje, een kweekje. Ze kwam uit Meerzorg. Dat kind was hooguit tien, elf jaar, een klein opdondertje, maar stérk! Dag en nacht kon ze werken. Ik kan me niet herinneren óóit een poepluier verschoond te hebben. Ik heb te doen met moeders met baby's hier, werkelijk. Dat gesleep met die kinderen, wat een armoedige toestand.

I: Mijn gunst, als we zo zitten te praten krijg ik me toch een heimwee. Ik mis mijn land vréselijk.

F: Vooral de goodies! Al was het alleen maar het klimaat, want wat dat betreft zal ik hier nooit wennen. Weet je, wanneer mijn man Delano en ik thuis bij elkaar zitten en we onze sweet memories ophalen, dan hebben we het er vaak over, dat je met één switch je airco kon bedienen, terwijl we hier helemaal naar de Costa Brava

[p. 145]

moeten gaan om een beetje zon en een beetje warmte te kopen.

I: Ik ga zeker terug, naar huis, dat staat als een paal boven water. Alleen kan ik met mijn know-how in Paramaribo geen genoegen nemen met een baan zus of schooljuffrouw zo. Ik weet niet of jij het weet, maar ik ben zo langzamerhand een expert in roots-dingen, Anansitori's noem maar op. Het zijn subsidiabele zaken. Als ik terug ga, wil ik op zijn minst een ministerspost, Kunstzaken of Cultuur of zo.

F: Laat me niet lachen, Imelda, één ding, je hebt een geweldige humor. Volgens mij bestaat die hele post van Kunstzaken en Cultuur niet eens.

I: Noem het humor, ga je gang. Je zult zien, wanneer ik iets bereiken wil...

Nu al heb ik mijn mensen bij Ontwikkelingssamenwerking. Ik heb een persoonlijk contact met iemand van Minderhedenbeleid...

F: Wie is de gelukkige?

I: Je denkt dat ik grappen maak? Mijn man bij Minderhedenbeleid zegt zelf: ‘Imelda, jij bent de aangewezen persoon voor een hoge politieke functie, desnoods de diplomatieke dienst, Suriname heeft mensen als jij hard nodig.’ Dit zijn dus niet mijn woorden, begrijp je. Ik zeg altijd, als je maar de juiste mensen kent, ben je gedekt.

F: Ik heb jaren geleden Pronk, je weet wie ik bedoel, ontmoet in Het Park, of was het Torarica? Soul-man hoor, geen heilige Anthonius. En zo gewóón, een fijne vent hoor. Ken je hem niet?

I: Zal ik je een tori vertellen over Pronk...

F: Ik zal het niet weten... Hij schijnt werkelijk van Suriname gehouden te hebben. Ach, in zijn positie was het natuurlijk een paradijs voor hem. Anyway, zodra het in mijn land weer rustig is, ben ik de eerste om terug te gaan. Afgezien van andere dingen, iedereen is tegenwoordig hier. Van Weg naar Zee tot Pad van Wanica, van Latour-project tot Mohabierprojectmensen kom je in Amsterdam tegen. Imelda, hoe lang zit jij hier al eigenlijk?

I: Ik ben vóór Rijksgenoten baya, een dikke tien jaar.

F: Als het niet om politiek was, had men mij zo een uur niet in dit kikkerland gezien. Voor onze eigen mensen moesten we vluchten. Alles, álles hebben we moeten achterlaten, tv, video, alles.

I: Ik heb het indertijd gehoord...

F: Mijn dienstmeisje Swardjo heeft ons helpen onderduiken in de kampong, waar ze familie had wonen. Als we haar hulp niet hadden

[p. 146]

gehad... Zo kun je zien, dat ik mijn personeel goed heb behandeld. Enfin, via Albina konden we tenslotte Frans Guyana bereiken.

I: Had je een javaanse bediende?

F: Hoezo? Als ik je zeg dat mijn kinderen vanuit de slendang hebben leren lopen.

I: Persoonlijk zou ik nooit en te nimmer een javaanse meid nemen...

F: Wacht even. Chauffeur, chauffeur! Mag die muziek wat zachter, ik kan mijn eigen woorden niet verstaan. Zie je hoe deze witte mensen zijn? Dacht je dat meneertje zou durven om die muziek zo keihard aan te zetten, wanneer er bakra's in die bus hadden gezeten?

I: Je hebt gelijk hoor, je moet korte metten met ze maken. Maar wat ik zeggen wilde, ken je dat meisje Romana, je moet haar kennen, het was ook zo een prominente in Paramaribo, lichtkleurig, een halfzuster van die jongens Diaz.

F: Hollandse Dame...

I: Juist. Dus Romana had een javaanse bediende. Mens, op een dag in de grote regentijd, straten vol water, scholen dicht, de helft van het ambtenarenapparaat zit op zijn droogje thuis en Gods water vloeit door Paramaribo. Romana ging naar d'r werk, maar halverwege was ze zo nat, dat ze naar huis moest terugkeren. Net of ze een ingeving had, ze gluurt door de jaloezieën van de bottelarie [keuken] om te zien wat Maë uitvoert. Het is doodstil, die meid zit te strijken. Ze ziet die kleine jongen van d'r op de grond liggen bij Maë's voeten en ze weet niet wat ze ziet...

F: Vertel, je maakt me nieuwsgierig!

I: Je raad het nooit, dat kind ligt half te slapen met die meid haar grote teen in zijn mond, waarop hij zuigt.

F: Mijn Gód! Mijn vader; het is niet waar!

I: Romana heeft één winti gekregen hoor. Vandaar, ik en javanen, mij niet gezien. Ik heb een treef [taboe] voor die mensen.

F: Stóp Imelda, laat me niet braken...