Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur. Deel 3

De geschreven literatuur van 1596 tot 1923

[p. 305]

7. Genootschapsleven

De sociëteiten, centra van vermaak, gingen sterker de rol vervullen van centra van cultuur. Er kwamen er zes bij in het laatste decennium van de 19de eeuw, en drie in de eerste jaren van de 20ste.¹⁹⁴ Maar ook de al bestaande lieten plots meer van zich horen. In 1891 adverteerde Buiten-Sociëteit Het Park met een spektakel waarvan de opbrengst bestemd was voor de kas van de jongelingen van de Zeevaartschool: er zou een vierstemmig mannenkoor optreden, er was een voorlezing over pluimveeteelt en er waren vertoningen met de Skiopticon, een soort toverlantaarn. Het Park had een leestafel met tijdschriften en couranten en wie wilde kon die ook kopen.¹⁹⁵

Op 21 juli 1894 werd de Surinaamsche Scherpschutters Sociëteit geopend als onderdeel van de een jaar eerder opgerichte Surinaamsche Scherpschuttersvereeniging.¹⁹⁶ De S.S.S., bijeenkomend in het benedenlokaal van de loge Concordia, had het bekende sociëteitsdoel om door gezellige samenkomsten de onderlinge band van de leden te versterken. Daartoe werd ook een Maandblad uitgegeven en een reeks ‘soirées variées’ en toneeluitvoeringen georganiseerd. Zo werd in 1897 het stuk Arbeid adelt opgevoerd.¹⁹⁷ Gezelligheid en schietoefeningen bleken echter moeilijk samen te gaan. In augustus 1900 werd de S.S.S. geliquideerd.¹⁹⁸

De loge Concordia was tegen het einde van de 19de eeuw uitgegroeid tot de belangrijkste plaats waar gekleurden en blanken elkaar ontmoetten. Op 1 juli 1899 kende zij 61 leden en het bestuur werd gevormd door heren die alle in de toneelwereld actief waren. De loge kende een ‘Maçonniek leesgezelschap’ en een ‘Maçonnieke bibliotheek’ en organiseerde een groot aantal lezingen.¹⁹⁹

Overigens was de eerste functie van de sociëteiten niet het dienen van de culturele verheffing. Kwamina geeft dit scherp genoeg aan in deze schets uit 1913:

Aan den overkant ligt de Buitensocieteit ‘Het Park’, waar de beau monde van Paramaribo danst, de militaire Kapel muziekuitvoeringen geeft, waar een kletstafel is en de heeren in hobbelstoelen onder Whisky Soda de nieuwtjes van den dag behandelen; waar

194 Een tweede Buiten-Sociëteit (1898-1899), Onze Toekomst (1892-1898), de Surinaamsche Scherpschutters Sociëteit (1894-1900), de Paramaribo-Sociëteit (geopend op 15-7-1896), U.N.I. [Uitspanning Na Inspanning] (1898-1949), Het Toeval (1899), De Harmonie (1900), Constantia (1900) en de Union Club (1912). Jaartallen geven de vroegst en laatst bekende vermelding aan.

195 S 62/10-7-1891. DS 22/17-3-1901 e.v. Ook later werden er boeken verkocht: zie advertentie in DS 5166/5-9-1941.

196 S 58/20-7-1894. Over de oprichting op initiatief van J.W. Bueno de Mesquita, zie men het bericht in S 63/24-7-1894, dat wordt aangehaald door Samson 1956/57: 221. Samson vermeldt dat de oprichting op 28-7-1894 zou zijn geschied, wat merkwaardig is, want dat zou dan ná de opening van de sociëteit zijn geweest. NSC 293/21-4-1895 maakt melding van het Maandblad.

197 De auteur ervan is mij onbekend; mogelijk was het een stuk van de Duitse auteur F. Gerstaecker. Het lijkt mij weinig waarschijnlijk dat het om Joh.C. Marcus gaat, die in 1906 in eigen beheer een bijna gelijknamig boek over de verbetering van Surinames lot uitbracht (zie zijn Profiel).

198 NSC 845/16-8-1900. In DS 53/5-7-1900 e.v. adverteerde J.E. Abarbanel voor een veiling van o.m. een volledig toneel, bestaande uit scherm, coulissen, vloer enz. De oud-leden deden nog een poging een nieuwe sociëteit op te zetten onder de naam De Harmonie; of de naam uiteindelijk Constantia werd - een in december 1900 geopende sociëteit (verg. NSC 884/30-12-1900) - is mij niet bekend.

199 Van Lier 1977: 209. Bestuur: W.L. Loth, J.P.W. van Eijck, M.P. Heilbron, S.H. Pos en D. Fernandes; alleen van S.M. Swijt is onzeker of hij ook aan toneel deed (Surinaamsche Almanak 1900: 110). Surinaamsche Almanak 1897: 125.

[p. 306]

gegokt wordt tot na middernacht en geflirt, waar de beaumonde kindertjes stoeien en de dames haar modekleeren laten zien.²⁰⁰

200 Kwamina 1913: 774. Blijkbaar was die kletstafel legendarisch, want ze komt ook voor in Philip Samson, ‘'t Verhaal van een super-kellner’, in Currie 1957: 78-82.