Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur. Deel 3

De geschreven literatuur van 1596 tot 1923

[p. 81]

4. Bibliotheken

Op grond van onder meer veilinggegevens kan er een idee gevormd worden van wie er in de kolonie een rijke bibliotheek bezaten. Zo beschikte de heer De Montel voornoemd over een bibliotheek ‘rykelyk gestoffeerd met zeldzaame en voortreffelyke boeken’ die hij ter beschikking stelde van de leden van het letterkundig genootschap Docendo Docemur.⁷³ Als de dichter Paul François Roos van zijn tweede en laatste reis naar Holland terugkomt, wordt hij door zijn vriend F.C. Stolkert uitgenodigd. Roos beschrijft diens huis als een tempel der cultuur met een uitgebreide bibliotheek.⁷⁴

In 1783 richten gouverneur Texier, raad-fiscaal Wichers, luitenant-kolonel De Friderici, geneesmeesters Van Wiert en Schilling en de heren Meinertshagen en Van Dam samen met verschillende andere liefhebbers een bibliotheek op ‘die zo groot en wel voorzien is van werken over allerhande soort van onderwerpen, datze voor geene in gansch Amerika behoeft te wyken, en verscheiden groote Bibliotheeken van Europa evenaart’.⁷⁵ Hier doet het gezelschap van geleerde joodse mannen wel erg dik, want uitgaande van de veronderstelling dat een aantal particulieren hun complete privécollecties ter beschikking hebben gesteld⁷⁶ en dat die collecties die van David Nassy benaderden, dan komen we nog lang niet aan iets wat zou lijken op bijvoorbeeld die van het Amsterdamse Athenaeum Illustre.⁷⁷

Wat er van de in 1783 opgerichte publieke bibliotheek geworden is, is onbekend. Als zij het fundament heeft gevormd voor die van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, dan is zij bij de grote brand van Paramaribo in 1821 verloren gegaan.⁷⁸ Op grond van het aantal zeventien- en achttiende-eeuwse werken dat vermeld wordt in de Catalogus der Koloniale Bibliotheek (1911) is de mogelijkheid niet helemaal uit te sluiten dat (een deel van) de collectie in 1857 mede de basis heeft gevormd voor de Koloniale Bibliotheek.

Tot slot valt nog te vermelden dat de Surinaamsche staatkundige almanach voor den jaare 1793 melding maakt van de Algemeene Huur en Lees Bibliotheek by Leonard Letsch. Deze Letsch zat blijkbaar altijd met zijn neus in de boeken, maar wanneer hij zijn bibliotheek heeft geopend weten we niet.⁷⁹

73 Nassy 1791: II, 145.

74 Hollanders 1984: 114.

75 Nassy 1791: II, 69. Het oordeel is door verschillende historici kritiekloos overgenomen: Wolbers 1861: 417; Thomson 1902: 71; Van Lier 1977: 60.

76 In ieder geval niet die van de genoemde Van Dam, als hij althans dezelfde is als M. van den Dam wiens bibliotheek op 10-9-1787 bij Eleazer Soesman Jacobzoon onder de veilinghamer kwam (DSN 118/6-9-1787).

77 ‘Voorloper’ van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek waarvoor al in 1578 een stevige basis werd gelegd en die huist in onder meer de St. Jorisdoelen waar van 1674 tot 1792 de West-Indische Compagnie en vanaf 1746 de Sociëteit van Suriname gevestigd was (Kleijn 1992: 64-79).

78 ENW 139.

79 Brouwn 1792: 20. Onduidelijk is ook of zijn bibliotheek valt onder de categorie kort bestaand hebbende leesbibliotheken die Lammens vermeldt (Lammens 1982: 95).