De geest van Waraku

Kritieken over Surinaamse literatuur

[p. 214]

Een Spaans schilderij van woorden
(over Miguel Slory, Poemas contra la agonía)

Het Instituto para la Cultura y la Cooperación heeft een uitstekend initiatief genomen: het starten van een reeks poëziebundels van Spaanstalig werk uit Suriname. Te verwachten is niet dat veel oorspronkelijk in het Spaans geschreven werk van Surinamers naar boven zal komen; aan het weinige in deze taal geschreven werk is De Ware Tijd Literair van 10 januari 1987 gewijd geweest. Maar wat er is, zal nu zeker boven water komen, en bovendien geeft deze reeks de mogelijkheid om van de voornaamste dichters een Spaanse vertaling uit te brengen. (Zo heeft Frank Agerkop nog maar enkele maanden geleden Shrinivási's lange gedicht ‘Een ongebruikelijke stilte’ in het Spaans vertaald.)

Als nummer 1 in de ‘Colección Autores Surinameses’ is op 16 april 1988 verschenen Poemas contra la agonía van Michaël Slory, een veelbetekenende titel in deze tijd, want hij kan zowel betekenen: Gedichten tegen de angst als Gedichten tegen de doodsstrijd. Van Slory werd eerder een twaalftal Spaanse gedichten opgenomen in het Literario-bijvoegsel van het Venezolaanse dagblad El impulso (van zondag 24 augustus 1986). Hij maakt er geen gewag van in deze bundel en geen van die twaalf gedichten is erin opgenomen, wat iets zegt over Slory's grote produktiviteit.

Wie vertrouwd is met de poëzie van Slory vindt ook hier bekende motieven terug: vederlichte observaties van de natuur (glimwormpjes, vlinders), de onbereikbare geliefde, de verwondering over de kracht van het woord, de schoonheid van de negerin en van

[p. 215]

de jeugd.¹³ Toch is de toonzetting van de hele bundel aanzienlijk somberder dan die van voorgaand werk. De dichter van deze bundel is een zich belaagd voelend iemand. Hij zoekt naar rust tegen de aandrang van de meute. De dichter is een kwetsbare, een angstige en hij heeft alleen zijn woord als schild. Het eerste gedicht (de bundel geeft geen vertalingen, zodat u het met mijn gebrekkige weergave zult moeten doen):

Yo quisiera
decirle a la tormenta
que se calme

A la oscuridad
que retroceda,
que no se meta
en mis pensamientos
que no me ponga miedo.

Ik wou
zeggen aan de storm
dat die gaat liggen

13 Uitvoeriger hierover is mijn inleiding tot de bloemlezing uit Slory's poëzie Ik zal zingen om de zon te laten opkomen (In de Knipscheer, Amsterdam 1991).

[p. 216]

 

Aan de duisternis

 

dat zij wijke,

 

dat zij niet kruipt

 

in mijn gedachten,

 

dat ze mij geen angst aanjaagt.

Dit is wat een dichter voor zijn volk kan doen: zich verzetten tegen de duisternis en de hoop levend houden. Schreef Orlando Emanuels niet in zijn laatste bundel: Klinkende namen die/niets ontziend/ons duisternis en dood te gast zenden/en angst als huisgenoot?

Al de 31 korte gedichten uit Poemas contra la agonía zijn oorspronkelijk in het Spaans geschreven en het is toch knap dat Slory dezelfde, herkenbare vorm in het Spaans weet te realiseren die hij voor zichzelf in het Sranan heeft gereserveerd. De gedichten bestaan meestal uit niet meer dan de combinatie observatie plus kort commentaar in de vorm van een beeld, vraag of overpeinzing. Bij die kortheid moet de taal wel trefzeker zijn. En dat is ze ook:

Arde tu sangre
en mi sangre?

El carbón
de tus ojos
tus labios
tu piel

Arde tu risa
en mi risa?

Desde los tacones

[p. 217]

 

de tus zapatos,

 

desde tus pechos

 

 

 

Arde tu aliento

 

en mi aliento?

Brandt jouw bloed
in mijn bloed?

Het bruin van je ogen
je lippen
je huid

Brandt jouw lach
in mijn lach?

Vanaf de hakken
van je schoenen,
vanuit je borsten

Brandt jouw adem
in mijn adem?

Juist aan de variatie in het patroon van de eerste, derde en vijfde strofe herkent men de meester, al moet ik eerlijk bekennen dat ik met die schoenhakken niet zo goed raad weet. Zit hier weer een eerbetoon in aan Jan Matzeliger, de Surinamer die in de V.S. een schoenmachine uitvond en die door Slory al geëerd werd in zijn bundel Konten konten fu esrede nanga fu tamara?

[p. 218]

Hoezeer Michaël/Michel/Miguel Slory zich bij het Spaans als een vis in het water voelt, geeft ook het gedicht op pagina 13 te zien. Het is getiteld ‘Ternura’, een woord dat op Slory's maat geschreven lijkt. In het Nederlands bestaat er geen goed equivalent voor, het betekent zoveel als: verliefde woorden die men richt tot een vrouw. In het gedicht keert datzelfde woord ‘ternura’ weer, maar dan betekent het ‘tederheid’. Fraai is ook de tegenstelling in deze strofe:

Quietud
conquistada
a fuerza
de no sé qué
inquietud olvidada

Rust
veroverd
met geweld
op ik weet niet welke
vergeten onrust

Met deze bundel is Latijns-Amerika over dat enorme oerwoud heen weer wat nader tot Suriname gekomen. Van die inbedding schijnt Slory zich scherp bewust te zijn geweest op het moment dat hij een balletdanseres zag:

De barro
es la carne
que habla
De barro

Las cenizas
de los siglos
de danza ritual

La Serpiente Oscura

[p. 219]

 

que se remonta

 

a los tiempos

 

de los Mayas

 

de los Aztecas

 

 

 

América nuestra

 

América del Indio

 

Y ahora también

 

nuestro pasado, América.

Van aarde
is het vlees
dat spreekt
Van aarde

De resten
van eeuwen
rituele dans

De Donkere Slang
die dateert
uit de tijden
van de Maya's
van de Azteken

Ons Amerika
Amerika van de Indiaan
En vandaag ook
ons verleden, Amerika.

[p. 220]

Er waren wel wat losse Spaanse gedichten in de Surinaamse literatuur (bijvoorbeeld van Joseta de la Mar) en er waren ook wat vertaalde verzen (Dobru, Mechtelly, Shrinivási). Miguel Slory heeft nu voor 't eerst een hele bundel gegeven, die niet enkel als curiositeit in de boekenkast thuis hoort. Zoals hij het zelf zegt: He ahí/un cuadro de mis palabras. Zie daar/een schilderij van mijn woorden.