Logo DBNL
De schilder-konst der oude (1641)

De schilder-konst der oude

(1641)–Franciscus Junius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. XIII.

NV komen wy tot de alghemeyne gherustigheyd van vreedsaeme bloeyende tijden, als wesende een van de voornaemste middelen waer door dese Konsten eertijds dapper ghevoordert sijn gheweest; want het immers seker gaet dat des naeryvers lust, de eersucht, de sorghvuldighe naerstigheyd, en andere middelen meer, dese Konsten

gantsch gheen voordeel souden hebben toegebraght, ten waer saecke datse de voorspoedighe onbekomertheyd van een vaste ende onghemoeyde vrede ontmoetet hadden. Soo en is dan dit onse meynighe niet dat d' alghemeyne ghelucksaeligheyd van een voorspoedighe eeuwe daer in voornaemelick bestond, dat de verstanden van d' oude Konstenaers onghelijck beter waeren dan d' aller beste verstanden onser huydens-daeghscher Meesters. 't Is wel waer dat eenighe oude schrijvers dit stuck soo schijnen te verstaen; Daer en is gheen twijffel aen, seght Senaca*, of de wereld heeft beter dinghen voord-ghebraght, eerse verworden en 't eenemael veroudert was: Soo hadden oock die mannen eenen gantsch verheven gheest, dewelcke versch van de Goden afkomstigh waeren. Sidonius Apollinaris stelt het noch scherper; Den bestierer der eeuwen heeft d' oude tijden meest van allen met een sekere kracht der Konsten beghiftight, seght hy*, welcke kracht door den ouderdom des afgaenden werelds als in haer veraerdende saed uytghemerghelt sijnde, nu ter tijd gaer weynich en dat maer in weynighe voord-brenght 't welck verwonderens ende verhaelens waerd schijnt te wesen. Dese woorden van Seneca ende Sidonius, sijn om de waerheyd te segghen, al te scherp en nerghens anders toe nut dan om d' aenkomelinghen t' eenemael van 't volghen der ouder Meesters af te schricken, 't Segghen des Rhodischen Ambassadeurs dunckt ons minder partijdig en meer troostelick te sijn; Wy hebben ons verstoutet, segt dien moedighen ghesante*, eenen gantsch loffelicken strijd van deughden en allerhande goede Konsten met onse voor ouders aen te vanghen. Den jonghen Plinius en schroomt sich niet even soo veel, of liever meer te segghen; Ick stelle my selven onder 't ghetal der ghener, seght hy*, die d' oude in grooter waerde houden; evenwel en kan ick de huydensdaegsche verstanden niet verachten, als eenighe plaghten te doen. Want de natuyre en is immers noch soo seer niet afghement ende uytgheteert, datse niet maghtigh soude sijn yet prijswaerdighs voord te brenghen, siet Tacitus Lib. III Annal. Cap. 53. Lactantius de Origine erroris, Cap. 8. Galenus in opusculo Quod optimum medicum etiam philosophum esse oporteat. Andere autheuren gaen verder, wanneer sy naemelick dit schaedelicke ghevoelen van de dorre onvruchtbaerheyd onser eeuwen niet alleen teghenspreken, maer arbeyden bovendien de rechte reden voer te stellen hoe het bykomt dat sich veele menschen soo lichtelick met het selvighe laeten innemen. De quaedwilligheyd onser ghebreckelicker nature brenght te passe, seght eenen*, dat wy 't ghene langhe ghepasseert is altijd in grooter waerde houden, ghelijck wy 't ghene teghenwoordigh is ghemeynlick plaghten te verwalghen. Velleius Paterculus spreeckt noch duydelicker; 't Is den menschen aengheboren, seght hy*, dat sy min wercks maecken van 't ghene sy voor haere ooghen aen-

schouwen, dan 't ghene hun maer alleen door 't hooren segghen aenghebroght wordt, Wy plachten de teghenwoordighe dinghen met een sekere afgunstigheyd, de voorleden dinghen met een sonderlinge eerbiedigheid te bejegenen: d' eerste schijnen ons overlastigh te sijn, waer als wy ghelooven dat d' andere tot ons beter bericht dienen. Ghelijck wy het dan op goeden grond daer voor houden dat ons d' oude tijden in verstand niet te boven ginghen, soo moeten wy doch evenwel bekennen dat die heldachtighe dappere eeuwe deughden-rijcker sijnde dan dit ons verbastaerde wangheslacht, met eenen oock meer wercks ghemaeckt heeft van den loon der deugden; Gewisselick, seght Plinius*, onse slaphertighe traegheyd heeft den ondergangh deser Konsten veroorsaeckt. Wy versuymen d' afbeeldinghen onser lichaemen, om dat wy ons ghemoed van de verbeeldinghe der deughden ontbloot vinden.

2. Wy verstaen dan door den alghemeynen welstand der tijden anders niet dan een sekere diepe vrede-rust, die d' oude Konstenaers in sodaenighe tijden ghenoten, als de Konste allermeest toenam. Den pays is een bequaeme voedster-moeder van goede Konsten, seght Cassiodorus variarum lib. 1. Solinus sprekende van de vreedsaeme regheringhe des Keysers Augusti, Dit schijnt den eenigen tijd gheweest te sijn, seght hy*, waer in de waepenen stille stonden en de verstanden dapper besigh waeren; want het hun onbehoorlick docht dat allerley deughdelicke wercken gheduerende desen stillestand der waepenen souden achterblijven. De noods-praeme daer in verscheyden Koningh-rijcken ende Republijcken als door een onvermijdelicke beurtveranderingh vervallen, plaght in ons de standvastigheyd onses ghemoeds t' eenemael t' ontstellen door welcke dese Konsten worden opgheholpen. Het en is niet moghelick dat eenighe sterffelicke menschen haer voornemen volstandighlick souden volgen, wanneer sy haer selven rondom met allerley rampspoedigheyd ende verdriet beset vindende noch met een swaerder vreese van 't ghene hun over 't hoofd hanght bevanghen sijn. Verslaeghene herten, seght Ovidius*, worden haer voorberaed eerst van allen quijt; soo plaght ons oock de sinwackere gauwigheyd onses ghemoeds daedelick te begheven, soo haest als ons de behulp middelen benomen sijn. De wenschelicke gherustheyd daerenteghen van ghemackelicke ende onverseerde tijden plaght den naeryver met t' saemen d' eersucht in onse herten wonderlick op te koesteren; De eergierigheyd, midsgaeders oock den deughdenstrijd, sijn beweghinghen der voorspoedigher menschen, seght Tacitus Annal. XV. Cap. 16. De woorden van Diod. Siculus sijn aenmerckens waerd; Den veldtocht dien Xerxes eertijds in Griecken-land dede, seght hy*, heeft alle de Griecksche volckeren eenen byster grooten schrick aenghejaeght, want sy wel ghenoegh verstonden dat

het om haere vrijheyt te doen was. Als dan dese oorloghe buyten de verwoestinghe van alle menschen een goede uytkomste kreegh, soo ist dat de Griecksche volckeren niet alleen haerer vrijheyd behouden ende eenen sonderlinghen lof verworven hebben, maer alle de bysondere steden sijn insghelijcks soo schatrijck gheworden, dat sich ieder een over sulcken veranderingh niet te onrecht verwonderde; ghemerckt het land vijftigh jaeren nae die tijd wonderbaerlick bloeyde; soo dat allerhande goede Konsten in dese welghestelde rijcke eeuwe dapper toenaemen; en vele treffelijcke Konstenaeren, onder welcke Phidias een van de voornaemste was, hebben de selvighe eeuwe tot noch toe vermaerdt gemaeckt. Staet oock alhier aen te mercken dat het tot dese alghemeyne ghelucksaeligheyd der tijden behoort, wanneer de Kunstenaers in het eenen of het andere land quaelick ghehandelt sijnde, haere woonplaetse in het midden van een vernuftigh ende leersaem volck nemen; Allerhande Konsten ende wetenschappen sijn verniewt gheworden, seght Athenaeus*, als de sevensten Koningh Ptolomaeus, die op seer goeden grond van de Alexandrijnsche inwoonders Cacergetes ghenaemt wierd, het opperste ghebied in AEgypten voerde. Want als desen Koningh vele inghesetende door de gantsche stadt ombroght, en vele aensienlicke Mannen die met sijnen Broeder opghegroeyt waren verbande, soo ist dat gantsche steden ende eylanden met Letter-konstenaers, Philosophen, Landmeters, Musicanten, Schilders, Schoolmeesters, Medicijnen en andere Konstenaers meer vervult sijn gheweest: dese Ballinghen hebben hebben naederhand een groote menighte van fraeye Mannen voordgebracht, vermids sy, om haeren kost te winnen, ghedwonghen waeren andere te onder wijsen in het ghene sy gheleert hadden.


Vorige Volgende