Logo DBNL
De schilder-konst der oude (1641)

De schilder-konst der oude

(1641)–Franciscus Junius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. XIV.

DE bysondere fortuyne der Konstenaeren dient eyndelick tot besluyt van het ghene wy tot noch toe geseyt hebben; aenghesien de vaerdighe toegheneyghtheyd onder Konst-lievende nature, de sorghvuldigheyt van goede Ouders en trouwe Meesters, de vreese van strenghe wetten, des naeryvers lust, de eenvoudigheyt en soetigheyd deser Konsten, als oock alle d' andere voorgaende middelen sonder de bysondere fruyne der Konstenaeren seer weynich vermoghen. Dient onderentusschen aenghemerckt, dat wy alhier niet en spreken van dat blindt gheval 't welck den Hond van Protogenes en 't Paerd van Nealces door 't behulp van een onverduldighe korselheyd volmaeckt heeft, maer van de fortuyne, de welcke den Konstenaer als haer eenigh dierbaer troetel-kind gunstighlick omhelst en by der hand

neemt, om hem in de kennisse van groote Koninghen en maghtighe Princen te brenghen. Daer is dapper veele aen gheleghen, in wat tijden de deughd van yeder een verschijnt, seght den ouden Plinius Lib. VII nat. hist. Cap. 28. Daer en wierd noyt sulcken oververvliegher ghevonden, seght den jonghen Plinius*, dat hy daedelick sonder de helpe van een bequaeme materie, van een goede-gheleghenheyd, van eenen gunstighen aenleyder en voord-kruyer konde uytmunten, siet Lucanus carm. ad Pisonem. Alhoewel het dan blijckelick is dat de bysondere Fortuyne der Konstenaeren een sonderlinghe ghewight heeft, nochtans moghen wy niet dencken dat de gantsche Fame der Konstenaeren maer alleen aen de Fortuyne hangt; want het immers vereyscht wordt dat sich den Konstenaer door 't eene of 't andere werck soude bekent maecken, eer hy de goede gunste van d' aller gheringhste Liefhebbers kan verwerven. De Ghiet-konstenaers en worden niet gheoordeelt, seght Socrates*, nae't ghene sy van haer selven wijd-mondighlick bestaen te roemen; maer als wy vernemen dat yeman sijne voorighe statuen wel ghewrocht heeft, dan beginnen wy eerst te ghelooven dat hy sich insghelijcks in d'andere wel sal quijten. Corn Celsus dringht mede hier op aen; Die sijne eyghene Schilderye wenscht wel getrocken te hebben, seght hy*, plaght nae eenen welversochten Konstenaer om te sien.

2. Wat nu d'ongelijckheyd van dese bysondere Fortuyne belangt, deselvighe wordt maer alleen in soedaenighe Konstenaers ghespeurt die malckanderen in dese Konsten niet veele ontloopen. De woorden van Vitruvius sijn aenmerckens waerd; Alhoewel de Konstenaers groote dinghen beloven, seght hy*, nochtans konnen sy door den gantschen ernst haeres arbeids soo veele niet verwerven, datmen hun gheloof soude gheven in 't ghene sy haer selven onderwinden. 't Loopt hun al teghen indien sy niet ghelds ghenoegh hebben om d' autoriteyt der Konste nae behooren te hand-haeven, indien sy door d' oudheyd haeren winckels in de kennisse niet en gheraecken, indien sy de ghemeyne gunste derven, indien sy haer selven met schoon praeten niet en weten te behelpen. Dit wordt meest van allen in d' oude Ghiet-konstenaers ende Schilders aenghemerckt; overmids men in de selvighe bevindt, dat dieghene maer alleen een eeuwighe fame verkreghen, dewelcke door de gunste van maghtighe Land-voogden en geweldige Republijcken aengenomen ende voordghekruyt wierden, om datse de rechte merck-teyckenen van een grootsche ende Konst-waerdighe aensienlickheyd betoonden; als Myron, Polycletus, Phidias, Lysippus, en andere die eenen grooten naem door de Konst bequaemen: Want dese, ghelijck sy voor gheweldighe Republijcken, Koninghen, ofte oock voor eenighe Edele mannen wrochten, soo verworven sy een groot en goed gherucht. d' Andere daerenteghen, die met even soo grooten arbeyd, kennisse ende vernuft niet min treffelicke wercken voor gheringhe ende ghemeyne persoonen ghe-

maeckt hebben, bleven ongheacht om dat het hun aen de bysondere Fortuyne ende niet aen de naerstigheyd van een ghestaedighe Konst-oeffeningh ontbrack als Hellas Atheniensis, Chion Corinthius, Myagrus Phocaeus, Pharax Ephesier, Bedas Byzantius, en andere meer. Dit selvighe is oock veele Schilders werdervaeren; als Aristomenes Thasius, Polycles Atramitenus, Nicomachus, en verscheyden andere. Want alhoewel het hun aen naerstigheyd, vernuft, en Konst-oeffeningh niet en schorte, nochtans bleven sy verdonckert, en wierden altijd door haere armoede, ramp-spoed, en door d' een sijdighe gunste van eenen hoop partijdighe oordeelers in haere achtbaerheyd verkort wanneer sy met eenighe andere Konstenaers den strijd aenvinghen. Plinius* verhaelt dat Telephanes Phocaeus onbekendt ende onberucht bleef, om dat hy sich in een slechte ende onvermaerde woon plaetse onthield. Den selvigen autheur verhaelt mede in een andere plaetse dat veele overtreffelicke wercken van Scopas, die eenighe andere stad een sonderlingh cieraet souden hebben toeghebraght, te Roomen onbemerckt bleven; d' ontallicke menighte van soo veele en soo gantsch uytnemende wercken die in deselvighe stad te sien waeren, broght te passe dat dien Konstenaer naulicks ghemeldt wierd. Veler Konstenaeren fame light verdonckert, seght hy wederom*, soo wordt oock eenigher vernaemtheyd door 't groote getal van andere Meesters t' onder-ghehouden; ghemerckt een alleen niet maghtigh is alle d' eere tot sich te trecken, en soo veele konnen te ghelijck niet ghenaemt worden.

3. Dewijl het dan seker gaet dat veele Konstenaers niet soo seer in haere Konst als in haere bysondere Fortuyne van d' andere groote Meesters verschillen, soo is het daer uyt lichtelick af te nemen dat men weleer van veele dappere mannen door een verkeert voor-oordeel min wercks ghemaeckt heeft dan sy verdienden, en dat andere redelicke Konstenaers daerenteghen door een al te gunstighen voor-oordeel boven haere verdiensten verheven wierden. Het ghemeyne volck heeft dit, seght Cicero*, dat het veele dinghen nae 't ghemeyne ghevoelen oordeelt, weynighe nae de waerheyd der dinghen selver, siet Aelian. var. hist: Lib. I. Cap. 24. De wercken van Zeuxis, Polycletus, en Phidias, wierden in meerder achtinghe ghehouden, om dat al de wereld met een seer groot ghevoelen van dese Konstenaers ingenomen was, siet Maximus Tyrius Dissertat. xxxix. 't Ghene wy sien ende gevoelen, seght Plutarchus*, heeft niet altijd deselvighe kracht in ons ghemoed, als het niet vergheselschapt is met een ghewisse opinie dat den Konstenaer sijn werck wel en naerstiglick voltrocken heeft, siet Plutarchus in de voornoemde plaetse; want hy daer, onder vele andere dinghen die tot dese teghenwoordighe verhandelingh dienstig sijn, een koddigh verhael maekt van Parmenos vercksken.


Vorige Volgende