Logo DBNL
De schilder-konst der oude (1641)

De schilder-konst der oude

(1641)–Franciscus Junius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. VII.

DIe gene dan de welcke door den volstandigen ernst harer AEmulatie d' eenvoudigheyd der ouder wercken gheluckighlick hadden uytghedruckt, vonden haere herten so dapper daer in verghenoeght, dat haer ghemoed door de soete vermaeckelickheydt der Konste eenmael gheketelt sijnde, sich niet en ontsach den aller swaersten arbeyd t' ondergaen, op hope dat het de loffelicke eygenschappen der ouder Meesters door een onbedwonghen naevolginghe naerder en naerder soude treffen; so plaght oock de voorspoedighe uytkomste en vremde werckinghe die op dese slechte maniere van doen volghde, sulcken verwonderingh in hun te verwecken, dat sy sonder eenigh ghevoelen des arbeyds in haer voornemen lustighlick voord-ginghen.'t Valt den Konstenaer ghenoeghelicker, seght Seneca*, te schilderen, dan gheschildert te hebben, d' ernstighe bekommernisse die hem ontrent het gantsche beslagh sijner wercks besigh houdt, vindt een sonderlinghe lust in de besigheydt selver. De vreughd der ghener die 't voltrocken werck aen een sijde legghen, is nerghens nae so groot. Sy ghenieten nu de vrucht haerer konste, daerse van te vooren de konste selver ghenoten, soo langhe naemelick als sy noch schilderden. Alhoewel de jeughd onser kinderen profijtelicker is, so is nochtans haere kindscheydt soeter en lieflicker. Plutarchus geeft ons een levendighe exempel van de verlustinghen die den werckenden Konstenaer ghevoelt; Die haer selven tot de Schilder-konst begeven, seght hy*, worden so krachtighlick door den schijns haerer wercken verwekt, dat Nicias, als hy besigh was met een stuck werck het welck Necija ghenaemt wierd, sijne dienaers menigh-werven afghevraegd heeft of hij oock sijn noen-mael hadde ghehouden. Sijne vemoeyde gematteerde sinnen wierden te elcker stondt door de smaeckelickheyd deser arbeydsaemer leckernijen so vaerdighlick ghespijst ende ververscht, dat hem dese verlustinghe voor een bancket der bancketten verstreckte. Ick heb vele Schilders ghesien, seght Libanius*, die haer werck al singhende volghden. So en verdient het oock gheen groote verwonderingh, dat sy haer werck sonder eenighe verdrietsaemheyd schijnen te volghen de-

wijl het seker is dat de Konstenaers ghestaedighlick verquickt worden door de kracht des levendighen roerende gheests die den onverwachten voord-gangh haeres wercks in hun overvloedighlick uytstort. Het roert en leeft al wat daer is, seght Quintilianus*, so plachten wy oock de nieuwe en versche invallen met een gantsch sorghvuldighe gunste t' ontmoeten.

2. Het en magh daerom niet gheloochent worden dat die ghene, dewelcke dese hittighe werck-lust der kloecker gheesten beschimpen, noyt iet bemint ofte ghekent hebben 't welck 's menschen verstande door sijne waerdigheydt plaght te bekoren tot een aendachtighe opmerckinghe te bewegen; so geeft hy daerenboven met dese sijne spotterije duydelick te verstaen dat hy noch noyt uyt het albeschickende bedrijf der jongher kinderen gheleert heeft, hoe ons beste deel (het welck onghetwijffelt Goddelick is) door den arbeydt ghevoedt wordt.

Wy sien 't daghelicks, seght Cicero*, dat het den kinderen onmooghelick is te rusten: Men wordt oock ghewaer, als sy nu tot meerdere jaeren ghekomen sijn, datmense nauwelick met slaeghen van gantsch swaere en moeyelicke oeffeningen kan afkeeren: En soo wie daer op letten wil, deselvighe sal bevinden dat dese bedrevens lust met hun plaght op te wassen. Seneca heeft het, selvighe seer wel aenghemerckt; ghelijck de vlamme opwaerd stijght, seght hy*, sonder datse stille ligghen ofte ter neder ghedruckt kan worden; soo is ons ghemoed altijd in d' eene of d' andere beweghinghe; en dat dies te levendigher en besiger hoe meer doordringhende het selvighe is. 't Gaet dan immers vast dat d' onvermoeyde gheneghentheyd onser nature, waer door selfs oock d' aller domsinnighste menschen aengedreyen worden om altijd wat te knoeyen, de Konsten gheweldigh voord-helpt: Want als de naetuerelicke werck-lust eenighe dappere verstanden door een heymelicke toegheneyghtheyd tot dese Konsten aenleydt, soo en kan 't anders niet gheschieden of het werck moet hun gantsch licht en seer vermaeckelick vallen; overmids den werck-lust, in haeren eyghenen aerd on-overwinnelick wesende, door d' aentreckelicke aenghenaemheyd der dinghen die ons best ghevallen ghestijft wordt.

3. So is het dan blijckelick waer uyt de soete vermaeckelickheyd der Konste het voord komt; alhoewel daer noch vele andere dinghen sijn door welcke den arbeyd deser Konsten wonderbaerlick versachtet ende versoetet wordt, 't en is niet moghelick dat sich ieman in 't midden van allerhande wellust en overvloedighen rijckdom so ongeveynsdelick verheughen kan, of den Konstenaer is noch al met een meerdere vreughd opghenomen, als hy bevindt dat vele grootmoghende aensienelicke mannen tot hem daghelicks toeloopen ende eenen meer dan wenschelicken ringh rond om hem slaen. Den heerlicken luyster van

het edele geselschap treft sijn eerlick nederigh ghemoed met sulck en diepe verslaeghentheyd, dat hy sijne eygene oogen ende sinnen niet en durft betrouwen; hem dunckt dat sijne ooghen schemeren, dat sijne sinnen als met een bedrieghelick droom-ghesicht ghetroetelt worden; want hy niet versinnen kan, hoe't by komt dat het puyck der menschen, menschen die de gheheele wereld te wille schijnen te hebben, menschen die nae haeres herten wensch vol sijn van eere ende van goed, so vele wercks van hem maecken, 't streckt oversulcks tot groot voordeel der Konste dat hem binnen 's deurs sulcken moedghevinghe bejegent; hy valt dies te vierigher aen het werck, wel wetende dat hem dese vreughd ghestaedighlick sal volghen, so langhe naemelick als hy sijne Konst ernstelick volght: Maer noch plaght hem de Konst meer aen te soeten, als hy te Hove ontboden sijnde ofte in eenighe groote woelende Palaysen verschijnende gewaer wordt dat hem dese eere oock buyten 's Huys ontmoetet. De menighte der ghener die hem aldaen eerbiedighlick aenkomen, vergeselschappen, volghen, de verbaesde verwonderingh van andere die stock-stille op hem staen en gaepen; het veselen der ghener die melckanderen iet van hem in d'oore wisperen, doen hem goed aen het herte, 't brenght hem insghelijcks een sonderlinghe blijschap aen, dat sijnen naem een van d'eerste naemen is die de Konst-lievende ouders haeren kinderen inplanten; dat het sorgeloose onachtsaeme ghemeyne volck nae 't exempel der opperster Landvooghden en Heeren vele van hem beghint te houden, hem by sijnen naem noemende en met den vingher aenwijsende wanneer sy hem sien voor by gaen; dat de vreemdelinghen die buyten 's lands iet van hem ghehoort ofte ghesien hebben, soo haest als sy aenghelandet sijn, nae hem vernemen. Dit sijn de rechte blaesbalgen die den werck-lust meer en meer in hem ontsteken. 't Blijdmoedighe gunstighe hand-gheklop des ghemeyne volcks, seght Ovidius*, placht even d' aller traeghste verstanden t' ontvoncken.

4. d' Oprekeningh van dese slechte ghemeyne vreughden, die yeder een by sich selven ghenoeghsaemlick beseffen kan, heeft ons al te langhe opghehouden; ghemerckt daer anders en vele grooter verlustinghen in 't herte des Konstenaers heymelick verborghen ligghen, die nieman beter ghevoelt ende verstaet dan den Konstenaer selver, Want wanneer hy een volmaeckt ende allenthaven door-wrocht werck aen 't licht brenght, soo ghebeurt het dat de vreughd die hy daer in schept, niet min als 't werck selver, haer ghewight ende een duersaeme bestendigheyd krijght; wanneer hy daerenteghen met een schielick ende half-ghedaen werck voordkomt, soo gheschiedt het dat

den anghst sijnes vreesachtighen ghemoeds hem tot meerder vreughd ghedijt, als hy ghewaer wordt dat het onvoltrocken werck d' onverwachte gunste der aenschouwers begint te verwerven. 'tIs boven dien onmoghelick dat sich dien mensche niet en soude ghelucksalich achten, die nu soo verde buyten scheuts gestelt is dat hy 't quaed-willighe raesghekal van de gausichtighe nausiftighe nijdigheyd in 't minste niet behoeft te vreesen; die door een grondige kennisse sijner deughden met een sekerder hope der onsterffelickheyd inghenomen is dan hun de loftuyterije vanden eenen of den anderen baetsoeckighen lief-laffer kan toebrenghen; die nu alreede by sijn leven siet en hoort watmen nae sijne dood van hem ghevoelen sal. Den voorsmaeck der dinghen daermen gheerne toe gheraecken soude, seght Plinius iunior* is uytdermaeten soet en lieffelick. Soo seght oock Lattinus Pacatus* seer wel; ghelijck ons de vlieghende vreughd van een kortstondighe voorspoed op 't aller schielickste aenkomt, soo plaghtse ons met der vaerd te verlaeten. Het is een langhduerigher ghelucksaelicheyd datmen niet en vreest te verliesen 't ghene men verwachtende is. Hier op is 't voornemen van die Konstenaers eertijds ghegrondt gheweest, dewelcke haere volmaeckte stucken in den Tempel van Apollo Delphicus onder 't heyligdom plaghten op te hanghen. Die ghene dewelke den Goden eenighe treffelicke gaeven hebben opgheoffert, seght Libanius*, plaghten den overighen tijd haeres levens in een lust-sinnige vrolickheyd door te brenghen, dewijl sy in allerley gheselschappen ghenoegh te segghen vinden van een saecke die hun aengaet en verhaelens waerdt schijnt te sijn. Sy verswijghen de rest, en spreken maer alleen van 't ghene tot verbreydinghe haerer fame dienstigh is; vastelick vertrouwende dat haeren loffelicken goeden naem nimmermeer in verghetenisse begraeven sal worden, om dat haere wercken op 't tooneel des gantschen aerd-bodems te pronck ghestelt sijn. Soo en is 't oock niet ongherijmt dat sy haer selven daer op souden verlaeten. Want het waerschijnelick is dat hy sich eenen eewighen lof sal verwerven, die den voornaemsten arbeyd sijnes verstands voorstelt in een plaetse daer den voornaemsten toeloop is. Dit ooghen-merck hebben, mijnes dunckens, die Schilders ghehadt de welcke haere konstighe hand-wercken in den Delphischen Tempel hebben opghehangen.


Vorige Volgende