Oeuvres complètes. Tome X. Correspondance 1691-1695

N^o 2800.
B. de Volder à Christiaan Huygens.
6 avril 1693.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Elle est la réponse aux Nos. 2798 et 2799.
Chr. Huygens y répondit par le No. 2802.

Wel Edele Heer,

Ick hebbe UEdts aangename van den 24^ste maart nevens de bijlagen wel ontfangen, maar door indispositie niet konnen examineren als heden, en gisteren. Nu de saack insiende, weet ick bijna niet wat conclusie te formeren. Want onseecker sijnde hoe groot de dagelyxse vertragingh van 't Horologie is geweest op S^t. Jago, en wel sodanigh onseecker, dat het een verschil van 2½ of oock wel meer graden op dese wijs soude komen te importeren, hoe kan men met eenige seeckerheijd van de rest concluderen? T'is wel waarschijnelyck, gelijck UEdt dit aanmerckt, dat in de observatie van den 1^ste April een misslagh is begaan, en misschien is 't oock wel soodanigh een, als UEdt. bybrengt, maar dit schijnen mij ten minsten altijdt het laatste, alleen gissingen. Tis oock waar, dat de lengde van de Caap, die de caart aanwijst soo vast niet is, dat men dese 2½ graden verschil, seeckerlyk tot een fout aan de Horologien soude konnen toeschrijven; maar aan de andere kant is 't oock waar, dat de caart soo wel kan missen met de Caap oostelijcker te leggen, als Westelijcker alst behoort. Twelck soo waar mocht sijn, en dat de Caap inderdaat minder ten oosten van S^t. Jago verscheelde, als de caart van Visser¹⁾ medebrengt sou dit de fout der Horologien noch grooter maacken.

1) Africae accurata Tabula ex officina Nic. Visscher. Elle fait partie d'une série de cartes publiée sans titre général par Visscher et Van Waesberge à Amsterdam.

[p. 436]

Waarbij komt, dat de observatie van de Franse Jesuiten gaande naar Siam²⁾, die misschien de seeckerste is, die wij omtrent des Caaps lengde hebben, den Horologien gansch niet schijnt te favoriseren. Want die determineren de lengde van de Caap naar de meridiaan gaande door l'isle de fer op 40½ gr. dat is, naar de meridiaan van onse caarten gaande door Tenariffe, wat meer als 38 gr. waarmede de caarten van de Compagnie schijnen overeen te komen. So dat na dese observatien het Horologie een verschil van lengde tusschen S^t. Jago en de Caap soude hebben aangewesen, 'tgeen van het waare over de 5 gr. soude verschillen, ten minsten altydt incas dat S^t. Jago, te recht 7 gr. westelijcker gestelt wert als de meridiaan van Tenariffe.

Uyt welck alles ick dan niet anders sie te concluderen, als dat dese proeve ten besten genomen de saacke laat genoechsaam in deselfde staat als voorheen, als hebbende de observateur door de daaghelyxse vertragingh vant Horologie niet accuraat genoech geobserveert te hebben, ons buijten postuur gestelt, om met eenige seeckerheijt vant qualyck of wel uijtvallen der Horologien, uijt dese proeve te konnen oordelen.

Ick hebbe gemeent van mijn plicht te sijn, eer ick iets aan de H.^ren van de Compagnie schreef, UEdt van dese mijne gedachten communicatie te geven. Waar op UEdts antwoort te gemoet siende, sal ick eyndigen met UEdt te verseeckeren, dat ick met alle respect blijve

Wel Edele Heer

UEdts ootmoedige Dienaar B. De Volder.

Leyden, den 6 April 1693.

Hiernevens gaat de quitantie van mons.^r van der Aa³⁾.

Aan de WelEdele Heer

Mijn Heer Christiaan Huijgens Heer van Zelúm etc. etc.

int Noortende in de Crabbe

in den Haagh.

2) Consultez la Lettre N^o. 2455, note 10, et la pièce N^o. 2519 à la page 274.

3) Très probablement, le libraire cité dans la note 3 de la Lettre N^o. 2534.