Oeuvres complètes. Tome X. Correspondance 1691-1695

[p. 433]

N^o 2798.
Christiaan Huygens à B. de Volder.
24 mars 1693.

La minute se trouve à Leiden, coll. Huygens.
De Volder y répondit par le No. 2800.

Aen de Hr. Professor De Volder den 24 Mart 1693.

Mijnheer

Ick send UE hier neffens weder het Journael van M. de Graef met mijne aenmerkingen ende gepointeert de Caert van Africa¹⁾ nae dat ick volgens UE goede advisen²⁾ verbetert hebbe 't geen ik bij abuis anders gestelt hadde als mijn eygen raisonnement mede bracht. Waer voor UE nochmaels bedancke. Hier door, gelijck UE wel geremarqueert hadde wordt die vreemde gewaende kromte der Cours wegh genomen, en blijft evenwel de Lengde tusschen St. Jago en de Caep bij 't horologie afgemeten, de selfde, en met de Caert accorderende. Het is waer dat, in de herstelde plaetsen de berekende Cours nu seer Westelyck loopt van de gegiste Cours der Stierluyden, afwijckende tot 8⅔ graden. en bij nae maer 2 graden van de Cust van Brasilien afblijvenden. Maer het is wel moghelijck dat de generalen vloedt van Oost nae Westen het schip aldus vervoert hebbe, konnende de Stierluyden 't selve nergens aen gewaer werden. ten waer men seyde dat se van 30 duytsche mijlen distantie de Brasiliaensche Cust souden konnen vernomen hebben, 't welck ick niet en geloof; behalven dat men oock niet seecker en weet hoe nae dese Cust in de Caert op haere waere Lengde leght.

Ick hebbe, gelyck UE bekent is, de daghelyckse verachtering van 't horologie, van S. Jago af, genomen soo die bij de Graef gebruyckt is van 1′. 58″. Aengaende nu 't geen UE seer wel aengemerckt heeft, dat in dese verachtering te definieren eenighe veranderlyckheydt geweest is, 't zij door schult van 't horologie, of bij faute in 't observeren, soo segh ick dat dit laetste verre het waerschynelijckste is want anders soude het horologie in de 24 uren tusschen den 31 Mart, ende 1 April, ontrent 1½ minuten te veel verachtert hebben, naer advenant van dat het de 5 voorgaende daghen gedaen hadde, welcke al te groote ongelyckheydt niet en is te

1) Le Journal de De Graaff et la carte pointée de l'Afrique ne se trouvent pas dans notre collection. Quant aux ‘Aanmerkingen’, une pièce intitulée ‘Verklaeringh en aenmerckingen op het Journael van J. de Graaff’, écrite de la main de Huygens, ainsi que quelques pages de calcul détachées se rapportent au journal de De Graaff et y renvoient en plusieurs endroits. Comme les résultats auxquels arriva Huygens se trouvent résumés dans ses lettres à De Volder et que les détails, pour être compris, exigent la consultation du journal et de la carte qui nous manquent, nous avons cru devoir passer ici cette pièce.

2) Nous ne les connaissons pas.

[p. 434]

presumeren, aengesien de naegenoegh getroffen Lengde tusschen St. Jago ende Caep door middel van 't selve horologie. De oorsaeck van de veranderlijcke begrooting der verachtering kan geweest sijn dat in de laetste observatie van den 1 Apr. de minutwyser op 49 sal gestaen hebben als gemeent wierdt op 48 stondt, gelijck daer in licht konde gedwaelt werden, door de ongeoeffende observateurs. Waer door dan de verachtering van 't horologie in de 6 daghen geweest soude sijn van 10′ 51 sec. en in een dagh, van 1′ 48½ sec. 't welck met de voorighe observaties veel beter accordeert als de 1′ 58½″. Ick hebbe dit aldus een[s] willen supponeren, en daer op de gestipte Coers in de bijgaende Caerte geformeert welcke men siet dat wat verder afblijft van de Americaensche Cust, als de andere nae 't horologie getrocken. Maer even wel niet veel, soo dat ick voor vast houde, dat het schip, ontrent dese daghen van den 23 en 23^en Apr. door de vloedt uijt den Oosten seer verre vervoert is geweest. Ick weet wel dat volgens dese gestipte Cours de Lengde tusschen S^t. Jago en de Caep ontrent 2½ gr. meerder soude komen als de 48 gr. die ick te vooren, met de caert accorderende, bevonden hebbe, en ick beken dat het horologie voor soo veel kan gemanqueert hebben, maer het kan oock de faut van de Caert sijn, daer men niet vast op gaen kan, soo langh men door onfeilbare observatien, gelijck die aan de omloopers van Jupiter de voorsz. lengde niet perfect heeft gedetermineert³⁾. En het waer te wenschen dat de O. Indische Comp.^ie tot redres der Caerten en bevorderingh der Lengdemetingh al sulcke observatien dede in 't werck stellen; waer toe soo goede gelegentheydt heeft.

UE gelieve 't geen hier nevens gaet aen de Hr. van de Blocquerij toe te senden, als mede UE opinie aengaende dese Proeve want ick aen Sijn Ed. en aen de Heeren Bewinth.^s geschreven hebbe dat ick UE hier toe versoecken soude⁴⁾. Daer is aen gelegen dat haer Ed. sien dat dit laetste Experiment niet te vergeefs aengestelt is, en beter uyt gevallen als sij op het raport van Mr. de Graef gelooft hadden⁵⁾. Waer nae oock haer Ed. soo ick geloof, niet onmoghelijck sullen oordeelen met de Lengde Metingh te reussieren; en te meer om dat ick haer Ed. verseeckert hebbe van iets beters als de horologien met Pendula daer toe geinventeert te hebben⁶⁾. Ick blijve

Mijn Heer

UE. ootmoedige dienaer

3) La différence en longitude entre Santiago, îles du Cap-Vert, et le Cap n'est en réalité que de 42 degrés.

4) Voir la Lettre N^o. 2796.

5) Voir, sur ce rapport pen favorable, la Lettre N^o. 2773.

6) Voir la fin de la note 5 de la Lettre N^o. 2796, à la page 425.