Oeuvres complètes. Tome VIII. Correspondance 1676-1684

[p. 40]

N^o 2108.
Christiaan Huygens à O. Römer.
11 novembre 1677.

La minute se trouve à Leiden, coll. Huygens.
La lettre est la réponse au No. 2104 et s'est croisée avec le No. 2107.
O. Römer y répondit par le No. 2110.

Sommaire:
Mon avis-qu'il doit sçavoir mieux que moy ce que valent ses arguments. Qu'il n'expose pas trop sa santè en veillant aux observations.
Explicari velim argumentum 7 Exclusorum. Videris negare excentricitatem aliquam dari in primo satellite. Sed lu bens expectabo donec edat.
An observationibus maculae jovialis sperat rem posse decidi, an satis conspicua situs mutatio in 10 minutis horar. cum tantum 1/60 percurrat circumferentiae, nec bene terminata cernatur macula.

Clarissimo Viro Olao Romero Christianus Hugenius S.P.

Serius quam debueram atque etiam quam volueram ad literas tuas respondeo Doctissime Romere, nescio quibus tum negotijs tum fortuitis casibus identidem à scribendi proposito revocatus. Illud vero minimè in causa fuisse existimes quod parum mecum constitutum haberem quid in causa tua judicij ferrem. Lectis enim ac perpensis quae a te allata sunt argumentis, non parum in priore sententia me confirmatum scito, vixque jam dubitare, quin verissimam aeque ac maximam rem in lucem extuleris. Quod a D. Cassino contra adfertur secundi nimirum Jovialis comitis observationibus nullum retardationis accelerationisve effectum animadverti, non multum me movet. Cum tu plures causas easque satis manifestas adducas cur ea inaequalitas minus bene in illo notari queat, certe valere adversus te illud argumentum non potest quamdiu ephemerides meliores motuum ejus planetae non habebimus. Nam illa ¾ horae, si vera est, nimia est aberratio, ut aliam quam dicis latitudinis missam faciamus. Recte etiam ut puto causas rejicis, in quas falso referatur observata inaequalitas, ea sola ratione scilicet quod quae inde sequerentur vicissitudines nihil habeant commensurabiles accessui Telluris ad Jovem aut recessui. Unius tamen argumenti, quod palmarium dicis, quo probetur excentricitatem quoque primi comitis frustra obtendi, ejus non bene adhuc sensum ac vim intelligo, cum magis ostendisse videaris non habere illum excentricitatem quae ullius momenti sit hac in re, quam, concessa excentricitate, non posse huic attribui causas phaenomeni tui. Quanquam et hoc postremum satis mihi videar perspicere quippe cum semper sibi constent tempora circuitus integri nec mutatio loci Jovis ipsius nec Telluris, trimestri spatio variationem sensibilem ibi efficere queat. Tu autem, qui diligentius multo ista omnia quam ego examinasti, corrige si quid erro, et mentem tuam apertius expone. Ex observatione maculae quae Jovis corpori inhaeret non multum spei affulgere crediderim ad confirmandam sententiam tuam, neque etiam periculum imminere ut inde confutetur: Quia

[p. 41]

intra horae quadrantem vix puto mutationem loci aliquam vel longissimo telescopio notari posse. Tuarum vero observationum, quas circa emersiones satellitis habere pergis successum exacto mense decembri exspecto.

Postremis meis ad Illustriss. Colbertum¹⁾ literis de tuo hoc invento quid sentirem scripsi, meque magis eo gavisum quod id ipsum quod a te demonstratum ponendo scilicet emanationem lucis cum tempore fieri omnia ejus phaenomena non infeliciter explicassem, atque inter caetera mirabilem refractionem crystalli Islandicae. Qua quidem in re hypothesi usus sum tam simplici²⁾ tamque accurate cum omnibus quae in hoc lapide observantur consentiente ut non dubitem quin et tu et omnes aequi talium rerum censores utiliter operam me collocasse dicturi sitis.

Caeterum scire ex te velim quisnam sit ille Bartholinus³⁾ qui descriptionem hujus crystalli primus in lucem edidit.

Nemone item quod scias ante eum quisquam eadem de re prodiderit. Vale.

Mercurium in Sole die hujus mensis 7^a frustra apparitionem speravi, nubibus omnem conspectum adimentibus⁴⁾. Quomodo vobis cesserit observatio ex tuis cognoscere aveo.

11 nov. 1677.

1) Consultez la Lettre N^o. 2105.

2) Consultez la Lettre N^o. 2105, note 2.

3) Erasmus Bartholinus, un des correspondants de Huygens, l'auteur de l'écrit cité dans la Lettre N^o. 2110, note 2.

4) Le livre E des Adversaria témoigne que Chr. Huygens s'était préparé à cette observation. A la page 85 on y trouve noté:
Mercurius in Sole apparebit 7 nov. st. n. hor. 11. 32′ 18″ ingress Londini. proximus centro ☉ h. 2. 12′ 35″. Emersio 2. 52′ 42″.
Ergo hic hagae ania. h. 11. 54′ 18″ (ob diff. merid. 5^o 25) ingr. Prox. centro ☉ h. 2. 34. 35. Emersio 3. 14. 42. (au-dessous de ces derniers chissres on trouve encore noté 1.23 et 3.52) die domini. Keplero Hagae h. 10. 40. 21.