Oeuvres complètes. Tome V. Correspondance 1664-1665

[p. 496]

N^o 1475.
R. Paget à Christiaan Huygens.
5 octobre 1665.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Elle est la réponse au No. 1471. Chr. Huygens y répondit par le No. 1484.

S.P. Clarissime, doctissime atque amicissime D. Hugeni,

Libellos liberali favore mihi commodatos, cum gratiis quàm possum maximis, remitto. Dissertationes istas, simulatque per occupationes graviores licuit, ocyùs percurri. Verùm in Italicis & Gallicis, quae mea est linguarum istarum ignorantia, pauca admodum ex voto sum assecutus. Interim literis tuis, optimis harum rerum arbitris, adjutus, lectione hac qualicunque, avido meo desiderio de novo nuncio sidereo plura cognoscendi satisfactum agnosco.

Id volupe fuit animadvertere, inventiones & observationes Hugenianas, non ab aliis tantùm, sed et ab ipsis adversariis & aemulis, licet invito & sequiore affectu, comprobari. Si propriâ manu haec traderem, rogarem an ad ultimum illud Eustachii scriptum¹⁾ quicquam²⁾ publicè regestum sit. Prioris³⁾ refutationem vestram⁴⁾ habeo; nec video equidem quid in posteriore magnopere responsum desideret.

Si fidem merentur quae Magister Hook in Luna se vidisse & porro visurum ferè confidenter pronunciat⁵⁾, est quod conterraneis meis primariam orbis Lunaris detectionem, si non primum in oras istas appulsum gratuler: prout alias pridem se avium volantium aurigatione eò subvectum ingeniosè fabulabatur. Sed vereor ne curiosac huic indagini, quid in Planetis exstet & agatur, nimiùm indulgentes vel remissiùs attendamus ad ea quae fidei divinae telescopio in coelis supremis contemplanda; vel negligentius curemus ea quae ante pedes sunt, quaeque in orbe nostro terrestri nobis satagenda. Quocirca longè praeferendum censeo conatum & successum vestrum in Horologiorum perfectione promovendâ; quibus docemur tempora nostra eorumque minimas numerare portiones, & itinera longinqua in Oceano vasto accuratiùs metiri. Id sanè laudem non exiguam meretur, quod exactam eamque experimentis probatam, praebeas temporis aequandi rationem: quae Astronomos adeo solicitos habuit, ut Argolus⁶⁾

1) Son ouvrage ‘Pro sua Annotatione’.

2) Huygens n'y a pas répondu.

3) La ‘Brevis Annotatio’.

4) Voir la réplique ‘Brevis Assertio Systematis Saturnici’.

5) Consultez la ‘Micrographia’ à la fin et les Philos. Trans. N^o. 4, pag. 67.

6) Argoli (Andrea) naquit le 15 mars 1570 à Tagliarorro (Naples) et mourut le 27 septembre 1657 à Padoue. Il fut professeur de mathématiques au collège de la Sapienza à Rome: mais, à cause de son goût pour l'astrologie, il dut se retirer à Venise et devint professeur à Padoue. Il enseigna l'astrologie à Wallenstein.

[p. 497]

eam vocet⁷⁾ rem difficillimae speculationis^a), & Longomontanus affirmet⁸⁾ se nusquam in toto Astronomico studio majore difficultate laborasse^b).

Ne quid diffitear, subiit haec animum meum dubitatio, annon ad loca Solis in Zodiaco potius quam ad mensium dies tabula fuisset concinnanda. Sed forsan haud tanti est discrimen hinc emergens, ut facilior haec atque usui vulgari accommodatior supputandi ratio fuerit posthabenda. Illud etiam non leviter salivam movit quod ad editionis⁹⁾ prioris, ni fallor, calcem subnectitur de pendulorum vestrorum oscillatione sympatheticâ vel homotonâ, non absimili chordarum Musicarum motui harmonico. Speramus nos aliquando & jucundum istum admirandumque naturae lusum, & eruditam vestram in ejusdem causam inquisitionem spectaturos.

Quod de novis catenatis operibus operibus¹⁰⁾ dicitur, nescio an sit intelligendum de catenâ in funis locum succedente in iis quae pondere moventur, vel in chordae cono aequatorio circumvolutae in iis quae elateris vi circumaguntur. Sed dubia ista aliaque solvet proculdubio, quam promitti videmus, Horologiorum descriptio¹¹⁾. Si pretio mihi ac aequo comparari possit automaton accuratum, minuta & secunda indicans, quod ab elatere motum in mensa poni, levique negotio in locum quemvis transferri queat, quod & semel tantum in hebdomade revolvi opus habeat, nam intellexi antehac ejus generis confici quae ad plures septimanas eodem tenore decurrant; spondeo me Severino¹²⁾ vestro, mihi non ignoto, emptorem futurum. Justum & moderatum pretium voco, quod non artis excellentiam, ususque multiplicis praestantiam, sed quod praeter materiae valorem, artificis laborem & industriam debitè compenset. Consilium & opem vestram in negotio isthoc implo-

7) Andreae Argoli Medici, Philosophi, ac in celeberrimo Patauino Gymnasio, mathematicas profitentis, Ephemerides annorum L iuxta Tychonis Hypotheses, et accuratè e Coelo deductas observationes. Ab Anno 1630 ad Annvm 1680. Cum Priuilegiis. Venetijs. 1638. III Vol. in-4^o.
Consultez-y la page 105 du ‘Liber Tertius’.

a) Ephaemerides pagina 105 [R. Paget].

8) Astronomia Danica, Vigiliis & Opera Christiani S. Longomontani, Professoris Mathematum, in Regia Acad. Hauniensi, elaborata, & in duas partes tributa; Quarum Prior Doctrinam de diurna apparente siderum revolutione super sphera armillari veterum instaurata, duobus libris explicat: Posterior Theorias de motibus Planetarum ad observationes D. Tychonis Brahae, & proprias, in triplici forma redintegratas, iterum duobus libris complectitur. Cum Appendice de Asscititiis Coeli Phoenomenis, nempe, Stellis Novis et Cometis. Nunc denuo ab Authore locis nonnullis emendata & aucta. Amsterdami, Apud Joh. & Cornelium Blaev. Anno m.dc.xxxx in-folio.
Consultez y ‘Theoricorum Liber Primus, Caput 2’, page 182. La première édition est de 1622.

b) Theoricae pagina 42 [R. Paget]¹⁴⁾.

14) C'est probablement la page de la première édition, que nous n'avons pu consulter.

9) Il s'agit de l'Instruction pour l'usage des pilotes, où fut insérée une traduction hollandaise de l'extrait, donné par le Journal des Scavans, de la Lettre N^o. 1335. Consultez encore la Lettre N^o. 1338 à la page 248.

10) Biffez ce mot.

11) Paget indique le ‘Horologium Oscillatorium’, qui ne parut qu'en 1673.

12) Severijn Oosterwijk.

[p. 498]

rans, ut super eodem mihi nonnihil, quando oportunum fuerit, rescribatur oro, reliqua quoad nummorum & Horologii transmissionem per tabellarium transacturus. Reverendus Dominus Colvius, cui in pluribus mecum munificentiae vestrae participi alterum tradidi exemplar mihi missum, à Deo Optimo Maximo vitam tibi diuturnam & valetudinem vegetam ad coepta utilissima consummanda, seriò mecum apprecatur. In quo voto desino

Generosissime Domine Hugeni

Tibi Obstrissimus¹³⁾ Robertus Pagetius.

Dordrechti. Octobris 5. 1665.

Den Wel Edelen, seer vermaerden Hoogh-geleerden Heer, Mijn Heer Christiaen Huygens van Zulichem in S Graven-Haghe.

VI

met een packjen C.H.

13) Lisez: Obstricttissimus.

14) C'est probablement la page de la première édition, que nous n'avons pu consulter.