Oeuvres complètes. Tome III. Correspondance 1660-1661

[p. 139]

N^o 788.
Christiaan Huygens à Leopoldo de Medicis.
11 octobre 1660.

La lettre se trouve à Florence, Bibl. Nazionale, Manoscritti Galileiani^a).
Le sommaire se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Elle est la réponse au No. 781. Leopoldo de Medicis y répondit par le No. 802.

Sommaire:
Principi Leopoldo. Bedancken van d'antwoord. al te veel los van 't Systema. hoe aengenaem de inventie my is en hoe subtyl. prysen Antonium Mariam¹⁾. net geteyckent. verwondere dat geen stut aen 't oogh is. De andere observatie met verlangen te gemoet sien. dat ick oock een manier bedacht heb, dewelcke naer mijn wederkomst sal beproeven, en dan afteyckenen en senden. 2 of 3 maenden nyt. dat ick niet en twijffel of men soude de verkyckers tot 100 voet en meer konnen goet maecken. als men de schotels had. dewijl men de platte sijde goet kan maecken. Venectien glas. te pijne weert om d'observatien in Saturnus, en in d'andere planeten en Maen. en Mars Periodus. Judicium suum rectè suspendit donec meum responsum viderit. dat ick geloof dat haer Verkyckers immers soo goet sijn als de mijne.

11 Octobris 1660.

Serenissime Princeps,

Non leviter mihi gratulatus sum accepto quo Celsitudo Tua me dignata est, responso, reque ipsa nunc comfero minora viris²⁾ esse quae de incomparabili comitate Tua, qua caeteras virtutes exornas, saepenumero reserri audiveram. Certe illa in literis hisce Celsitudinis Tuae ubique expectationem meam superavit, sive ad ea attendo quibus suam erga me benevolentiam testari voluit sive ad laudes nimias quibus tenue opusculum meum collaudavit, sive denique ad illa quae de Telescopijs suis observationibusque familiariter exponere non gravata est. Omnia inquam haec ab eximia humanitate Tua procedunt, Princeps Serenissime, non meo merito debentur; quibus tamen mirifice me confirmari atque impelli sentio ad insistendum porro studijs ijs quae Celsitudini Tuae quoquo modo conciliare me potuerunt. Plurimum illi debeo ob inventum pulcherrimum quod mecum liberaliter communicavit; in quo admiratus sum autoris¹⁾ ingenium, qui maximae difficultati rara prorsus industria subvenerit. Nemini sane in mentem adhuc venerat tubum telescopij

a) Aga dei Comite li 11 octobre 1660.
Signor Christiano Ugenio.
Accusa la riceuuta d'una lettera di Sua Altezza. dice partirsi alla uolta di francia. Auer meditato l'inuenzione d'un nuouo occhiale, et altra forma di lauorare i uetri. [main inconnue].

1) Antonio Maria del Buono. Voir la Lettre N^o. 781, note 3.

2) Lisez: veris.

1) Antonio Maria del Buono. Voir la Lettre N^o. 781, note 3.

[p. 140]

ad instar nervi in arcum intendi posse, atque ego quidem semper plurimi feci primas inventorum ejusmodi conceptiones et veluti ideas. In parte ea qua spectator consistit fulcrum nullum expressum video, unde conjicio tam exacte circa furcillam in aequilibrio suspendi telescopium ut quemlibet situm servet, quod tamen creditu difficile videtur. Ego semper fulcro ejusmodi usus sum cum ligno transverso mobili,



sicut ex figura hac Celsitudo Tua intelliget. Ex altera parte fune trochleoque tubum in altum attollo juxta tripodem ligneum, circiter 16 pedibus altum, et in ea quidem longitudine, qua adhuc fuere telescopia mea facile rectitudinem servarunt tubi ex ferri bractea constructi. In longioribus vero puta 32 pedum (quale circiter est maximus ille Serenissimi Magni Ducis) vel majoribus etiamnum omnino praestrare arbitror Mariana machina uti. Caeterum et aliam rationem excogitare coepi, quae, si ex voto succedat simplicior quoque quàm illa futura sit. Eam experiar quam primum Parisijs reversus fuero (revertor autem post menses duos vel tres), ac deinde si merentur, Celsitudini Tuae describam. Nihil prohiberet vel ad 100 aut 200 pedes telescopia tunc protrahi, quod utinam quandoque mihi detur efficere. Vitra quidem ad quamvis longitudinem si modo materia pura ac proba, Venetijs suppeditetur, fabricare me posse confido, hujus praecipue persuasus, quod planam superficiem ex altera parte lentis, quod soleo, rite efformare noverim quae est portio sphaerae veluti infinitae. Labore tamen et sumptibus nonnullis opus esset; sed et operae pretium, ut opinor, eximium ex ijs quae in luna, Saturno, Venere, sed et Marte praecipue, designanda supersunt. Hujus enim tempus periodicum, quo circa centrum convertitur, non dubito quin ex osservationibus haberi possit si grandioribus telescopijs ejusmodi potiamur. Imo nec meis, qualia nunc sunt, post annos aliquot eam periodum deprehensum iri, despero. Nihilo autem viliora esse existimo quae Celsitudo Tua isthic adhibita scribit, utique postquam comitem saturni illorum ope jam conspiciunt. Verum de his hactenus. Responsum meum³⁾ ad Annotationes Divinianas Fabrianasque diebus aliquot priusquam Celsitudinis Tuae literae mihi traderentur misi⁴⁾: jamque perlatam esse spero. Et gaudeo quidem Celsitudinem Tuam suum circa controversiam nostram judicium cousque suspendisse, donec quae ab utraque parte adferuntur considerarit. non dubito enim quin aliquid saltem momenti habitura sint ad adstruendam nostram ista quae Celsitudini Tuae postremo exhibui. Quod si vero et obser

3) Huygens désigne ici la ‘Brevis Assertio’.

4) Consultez la Lettre N^o. 783.

[p. 141]

vationes, ejus jussu institutas, quarum copiam mihi factam iri benigne pollicita est, adstipulari meis hypothesibus, hoc est non adversari comperiatur (pro nobis enim esse arbitror quae non sunt contra nos) haud dubiè et Celsitudinis Tuae et Illustrissimae Academiae, cui praesidet, secunda mihi suffragia augurari audebo. Deus Te Princeps Serenissime diu praestet nobis incolumem atque ea cumulet felicitate quam ex animo praecatur

Serenissimae Celsitudinis Tuae

Addictissimus Obedientissimus Chr. Hugenius de Zulichem.

Hagae Com. 11 Octobris 1660⁵⁾.

5) Quoique le manuscrit semble indiquer la date du 22, il est bien certain que la lettre est du 11 octobre, date du Sommaire.