Oeuvres complètes. Tome II. Correspondance 1657-1659

N^o 540.
J. Hevelius à Christiaan Huygens.
26 octobre 1658.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Elle est la réponse au No. 515.

Clarissimo atque Doctissimo Viro Domino Christiano Hugenio Johannes Hevelius S.

Pro transmissâ novi tui horologij descriptione, gratias habeo sanè magnas, daboque operam, ut suo tempore par pari referam. Inventio ut est profectò ingeniosa, sic, absque omni dubio, ad rem Astronomicam haud parum inde redundabit emolumenti. Ante aliquot annos, nostro automaturgo, tale quid pariter, sed paulò diversum, dedi fabricandum; quod tamen hucusque nondum fuit absolutum: uterque enim nostrûm multivarijs negotijs fuit impeditus; ego quidem altioribus studijs et observationibus Astronomicis, at iste, meo bono, fabricandis amplissimis, ex solido metallo, ad observationes coelestes, varijs organis: quamprimum tamen aliquid otij suppetet, dictum negotium seriò curabo, quò non minus amicis id impertire possim. De novo Saturni Comite, hoc te scire velim, me multoties, ab aliquot jam annis, eandem stellulam circa ♄ animadvertisse: verum, cum non quotidie eo tempore Saturno invigilarem, istam pro errone haud agnovi, sed pro fixâ tantum habui: at verò, cum ante biennium circiter, Saturnum singulis diebus diligenter contemplarer, optimè deprehendi, et quidem eo ipso telescopio, quo

[p. 262]

antea usus etiam fueram, eam ex erraticarum stellularum esse familiâ, periodumque suam 16 absolvere circiter diebus; nec non ultra 3 à corpore Saturni discedere: prout observationes, quas penè multas possideo, accuratè commonstrant. De quibus has pauculas tibi habeto: num cum tuis omnino consentiant, avidè exspecto.

Anno 1657, die 21 Martij horâ 9 vespertina Comes ♄ visus est ad Orientem in maximâ remotione, et cum globulis, seu ansulis ♄ prorsus in lineâ rectâ. Interstitium inter dictum Satellitem et Saturnum ipsum vix aequabatur interstitio inter Montem Argentarium, et Lacum nigrum majorem in Lunâ: atque ita, meo iudicio, vix tribus minutis à corpore ♄ distabat.

Die 23 Martij vicinior erat Saturno.

Die 24, 25, 26, 27 et 28 verò nusquam planè apparebat.

Die vicissim 30 Martij horâ 9 vespertina Comes à latere iam occiduo micabat, distans tantum 1½ minuti; sed vix ac ne vix cernebatur, ob lunam, ut autumo, eo tempore Saturno admodum vicinam.

Die 7 Aprilis vespertina denuò à latere ♄i ortivo, in maximâ circuli elongatione apparuit.

Die 8, Saturno propius adstitit Satelles.

Die 10 et 12 omninò disparuerat.

Die 13, rursus à parte occiduâ, respectu ♄, comitem deprehendi.

Die 14, in eâdem plagâ comitem adhuc magis à ♄ remotum vidimus.

Die 15, motu retrogrado propinquior ♄ extitit: sic ut die 16 ex conspectu planè se se subduxerit.

Die 20 Aprilis Corpori ♄ ab ortu penè adhaerebat; spectaculum profectò erat jucundissimum.

Die 8 Maij, notabili spatio, pariter ab ortu erat a ♄o elongatus.

At die 16 eiusdem mensis rursus ad occidentem in maxima circiter digressione deprehensus est.

Libellum istum de Saturno, Hodiernae (quem autorem aliàs de nomine tantum novi) nondum quidem vidi; sed aliquid tamen iam de eo ab Illustrissimo et Reverendissimo Caramuelo Lobkowitzio¹⁾, Episcopo Campaniensi, Neapoli iam commorante innotuit. vellem ut libelli istius particeps fieri possem. Solem rectè observasti triennio et amplius paucissimas generasse maculas; quanquam non singulis semper serenis diebus istum, ratione macularum sum contemplatus: attamen quoties id factum est, toties vel paucissimas imò planè nullas me deprehendisse scias: cum tamen alio tempore, uti ex meis, nec non Scheinerianis observationibus²⁾ clare patet,

1) Voir la Lettre N^o. 360^a, note 6.

2) Christoffel Scheiner publia sous le pseudonyme ‘Apelles latens post tabulam’:
Tres Epistolae de Macvlis Solaribvs. Scriptae ad Marcvm Velservm. Avgvstae Vind. II. Virvm praefect. Cum obseruationum iconismis. Avgvstae Vindelicorum. Ad insigne pinus. Cum Privilegio Caes. perpet. Anno m.dc.xii. Non. Jan. in-4^o. et sous le pseudonyme ‘Vlysses sub Aiacis clypeo’:
De Macvlis Solaribvs, et stellis circa Iouem errantibus, accvratior Disqvisitio, Ad Marcvm Velservm Avgvstae Vind. II. Virvm Perscripta. Interiectis obseruationum delineationibus. Avgvstae Vindelicorvm. Ad insigne pinus. Anno m.dc.xii. Idib. Septembr. in-4^o.
De ces cinq lettres, datées du 12 novembre, 19 et 26 décembre 1611, et du 14 avril et 25 juillet 1612, il y a une réimpression avec le titre:
De Macvlis Solaribvs Epistolae: de iisdem et Stellis circa Iovem errantibvs Disquisitio Apellis post tabulam latentis. Romae. 1613. in-4^o.
Plus tard Scheiner publia son Rosa Vrsina. Voir la Lettre N^o. 498, note 5.

[p. 263]

multò fuerint frequentiores, et nobiliores. Quotquot autem maculae annis 4 praecedentibus à nobis annotatae fuerint, non minus lubenter communicabo.

Anno 1654, die 25 Augusti, binae maculae conspectae sunt, quae ad diem 27 usque in Sole subsistebant.

Die 18 Septembris tres insignes maculae prope Solis horizontem ortivum visae sunt.

Die 19, quatuor circa Solis centrum apparebant.

Ao. 1657, die 22 Decembris unicam maculam rotundam, sed valde exiguam animadverti; quae die subsequente 24 et 25 magis magisque decrescebat.

Die 26 Decembris prorsus evanuit, sic ut haec macula in solis hemisphaerio nobis patente planè orta sit, et occiderit physicè.

Praeter has autem maculas ab initio anni 1654 huc usque, ut ut multoties Solem inspexerim, ut dixi, nihil prorsus, quod sciam deprehendi. Caeterum de spurijs illis imaginibus Solis, quicquid Warsaviae à viro aliàs jngenioso Martino Bernhardi³⁾ observatum est⁴⁾ Tibi simul transmitto, tum exemplar⁵⁾ schematis, quod ipse autor, jussu Regis nostri mihi nitidissimè delineatum obtulit. Quibus fruere, et rem literariam, prout coepisti exornare perge. Vale amice Honoratissime.

Dantisci Ao. 1658

Die 26 Octobris.

3) Martinus Bernhardi était Polonais, docteur en droit, et Chambellan du Roi de Suède.

4) Voir les Lettres N^o. 541 et 542.

5) Voir la planche du N^o. 542