Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 292.
Philips Huygens à Christiaan Huygens.
30 mai 1656.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.

Philippus Hugenius Christiano fratri S.P.

Quod promiseram me nempe de Telescopiis Hevelij ad te scripturum, etsi tarde, tamen denique praestare volui. Post immodicas laudes quibus opera sua mihi com-

[p. 420]

mendaverat, ac metu ne a nullo fieret vehementer extulerat, valde cupidus eram videndi quid plane de re esset. Cum itaque audirem dominos Legatos¹⁾ (quos prout est homo valde sociabilis visitaverat) ad eum commeare velle comitem vt soleo me iis dedi. Sed fateor me nunquam magis fuisse deceptum quam vbi nos in turrim aut speculum vt vocat in eum finem plane extructum deduxisset, ac Telescopia dua, pulchre certo coreo deaurato vestita nobis monstrasset. Optimum quod vocabat ac quod 12 pedum circiter erat, constat e sex vitris bene constructis ac optime perpolitis. Sed iam dico vos esse praestantissimos verrekyckatorum Slypatores²⁾, nam vestrum quod eiusdem est longitudinis ac duo tantum vitra habet Hevelianum plane mortefacit. Iam quaeres an valde clare ac dilucide obiecta representet, qualem faciat aperturam, item quomodo magnitudinem rerum multiplicet: maer hier sal ick mijn heer op dienen. Satis acute vt vocat omnia refert, aperturam facit provt videtur quid volam manus adaequat; sed tam parum multiplicat vt si homines dimidiae horae spatio absint, non possis discernere non solum cuius sexus vel an fortasse vtriusque sint sed plane impossibile sit diiudicare an homines, canes vel aliud quoddam genus animalium sint. Maer a propos van dat utriusque.

Te Danzick is een manneke van mijn goede kennis, heer Salomons, is koopman: die heeft omtrent tot syn 17 of 18 iaer daer inder stede voor joffrouw gepasseert, soo dat sommige andere luyden die ick daer ken, my geseght hebben, dat sy dickwils op bruyloften en in andere gelegenheden hem altijdt voor joffrouw Flora Salomons opgepast hebben. Dit dier eenige extuberati omtrent de middelste quartieren van sijn lichaem vernemende, iae soo veel dat het begost een manneken te gelycken: Gelyck een eerlycken huysarmen sulck een dingh al wat vreemt voor behoort te komen was seer verbaest en openbaerde het aen syn mamatie. Die in geen kleynder tribulaty, riep met luijder stemmen eylacy, maer eyndelyck docht op de collacy, en nooyde de vrienden ter stacy. die, nae lange deliberacy, goetvonden om met goeie gracy van die andere natuurlijcke spaty te maecken een behoorlycke pullulaty, dat Flora Salomons souw doen een navigaty: zij bedancktese voor de presentacy, en nae een algemeene salutacy ging nae Amsterdam by Doctor Tulp³⁾. Die gelyck hy een groot kunstenaer is gaf haer noch een sne of twe en maeckte dat alle dingen voor den dagh quaemen, en dat sy soo wel versien was als een manspersoon soud meugen wesen. Daer op treckt sy een broeck aen, gaet voor een iaer of twe nae Vranckryck. Komt daer nae weder te Danzick. daer ick wel tien mael met

1) Voir la Lettre N^o. 267.

2) Mots hollandais auxquels l'auteur a donné des terminaisons latines, et qui signifient: polisseurs de verres de lunettes.

3) Nicolaas Tulp naquit le 11 octobre 1593 à Amsterdam, où il mourut le 12 septembre 1674. Il était médecin et anatomiste renommé et publia plusieurs ouvrages. Le célèbre tableau de Rembrandt, la Leçon d'Anatomie du musée royal de peinture à la Haye, représente Nicolaas Tulp, entouré de ses auditeurs. Appelé, en 1622, au Conseil de la ville, il n'a pas cessé d'en faire partie jusqu'à sa mort. Dans l'intervalle, il fut quatre fois échevin et quatre fois bourgmestre.

[p. 421]

haer of hem ouer straet gegaen heb. Hy heet nu Floris en heeft een kleyn baertie, is omtrent nu achtentwintigh iaer out en is van de Joffrouwen niet te slaen. Is een seer kleyn manneken en seer onbesckaemt. Mais a nos moutons.

Domini Legati qui nescio quid sibi promiserant ac imaginati erant, risum tenere non potuerunt. Maxime cum aliud adhuc perspicillum produxisset incurvum quod nunc a latere tum a superiori parte inspiceretur. Pudebat me sane illorum intemperantiae quum hominem qui miracula sese ostendere putabat, non solum non laudarent sed risu immodico quasi ludibrio haberent. Vnus aiebat: puto me aliquid vidisse sed non certo scio. Alius se vidisse aliquid dicebat sed quum parum abiisset artifex, praeter tenebras nihil fuisse iurabat. Duo reliqui se vidisse, sed non magni facti momenti. Rosen voor de varkens docht ick, maer ick vergat het te seggen. Ars non habet inimicum nisi ignorantem nam revera satis bonum erat hoc perspicillum, etiamsi parvum redderet admodum foramen. Aliud adhuc monstrabat quinque pedum quo se fere omnes observationes fecisse dicebat. Quod mihi quidem plane impossibile videbatur. Invitabat me vt vespertino tempore venirem aliquando: sed interdum occupationes saepius caelum turbulentum ac nubibus obductum impedimento fuere. Si Domum redituri iterum Gedanum venimus, non intermittam hominem adire ac ac videre an Jupiter Saturnus, ac alij vestrorum amicorum etiam in hac mundi plaga reperiantur. Vale.

Saluta meo nomine Cognatum ac fratres. Cognatum Doublet aliosque qui mihi bene esse cupiunt.

P. Huygens.

Marenburgi 30 May 1656.

Christiano fratri.