Briefwisseling. Deel 2: 1634-1639

1512. Aan P.C. Hooft⁶⁾. (L.B.)*aant.

Dewijle het vervolgh onser geschiedenissen U.E. door soo dichten bosch beleidt heeft tot aen den stamm, daer ick een slechte tack af heete, wenschte ick U.E. met soo bondighe onderrichtingen aengaende die bewuste ende, mijns bedunckens, wel denckwaerdighe sake,

6) Uitgegeven door Dr. J. van Vloten, Hooft's Brieven, III, blz. 193.

[p. 217]

te konnen by zijn, als men dienaengaende onder ijemand van den onsen behoorden te vinden, wanneer wij ten tyde onses vaders sal. ged. niet te naerlatigh waren geweest, van die ende dergelijcke sijne verhalingen in 's lands voorleden saken, welcker hij seer kundigh was, uijt sijnen mond op 't papier te vergaderen. Dien misslagh verwijte ick mij menighmael met verdriet, ende erdencke des te ernstigher somwijlen, hoeseer de luyden van mijnen tijd beklaghen sullen het onschattelicke versuijm, dat 'er heden werdt gepleeght aen den persoon van graef Henrick van den Bergh¹⁾, een heer, als U.E. bekent is, die, bynaest even oud als onse heetste beroerten, alle deselve - ick en sondere gheene uyt - ofte als soldaet, ofte als overste ende opper-overste, bewandelt heeft; die soo verschen heughenisse van de oudste heeft, soo innerlicken van de geheimste, ende d'eene en d'andere soo geern ende soo mildelick mededeelt. Ick ben getuijghe van menighe treffelicke onderrichtingen, die hij aen S. Ex.^e ende andere, selfs aen mij, soo wanneer 't mij gelust heeft, tot uyterste genoeghen heeft weten te doen, in verscheiden voorvallen, van dewelcke men hier de verthooninghe buyten de gaerdijne alleen hadde gesien. Wat waer der dan, Mijnheere, meer aen vast, dan dat ijemand sich ontrent den voornoemden heere - welckers gelijck niet te hopen en staet - voor weinigh tyds onthoudende, op d'eene ende andere geschiedenissen, die men wiste sijner kennisse niet te hebben konnen ontstaen, schriftelicke aenteeckeningen maeckten van 't gene hij met sooveel gemacks ende genoeghens van hem soude hebben vernomen? Ende waermede sullen sij het tegendeel verantwoorden, die heden, ten dienste van de gemeene sake ende om haer eighen eere will, soo hoochelick aen het ondervinden onser waerheden ende anderen onwaerheden is geleghen? U.E. sal twijffelen, dat ick, Gus, seggende, de beste hoenderen met de slechtste meene, ende ick en sal 't niet ontkennen, maer hiermede mijnen ijever stakende, U.E. naecktelick aenbieden all wat sij in mijn vermoghen sal oordeelen om tussen deselve ende gemelte heere soodanighen onderlinghen verstand ende vrundschap te maeckelen, als U.E. ten uijtvoer van sijn deftighe werck nutt ende aengenaem wesen sal. Dus verre mij van mijnen ouden stamm verpraet hebbende, keer ick derwaerts, Mijnheere, et gratias ago; nam video, si celebretur a te, immortalem gloriam esse propositam, et multum perpetuitati eius scriptorum tuorum aeternitatem addituram. Soo sprack de groote man²⁾, U.E. bekent, tot eenen, dien het maer neffens U.E. en paste.

Belangende de saecke hebb ick voor desen de weinighe stucken gevonden, die hier neffens gaen: 1. Mijns vaders last tot in Zeeland toe, ende 2. een beworp - beide van syn eighen hand - van 't werck, in Engeland te beleiden; noch 3. copie van D. Bernandins³⁾ verbintenisse; 4. pasport by den secretaris Walsijngham⁴⁾, doemaels groot dienaer van de Coninghinne ende deser landen vrund, geteeckent naer 't stuck verricht was; ende endtelijk 5. des Princen voorschrijven aen de Staten van Zeeland ten behoeve van den helbaerdier, mij onder andere stucken by gevalle eens ter handen gekomen. Namen ende andere kleine omstandicheden sal U.E. uyt 't een en 't ander konnen trecken. Het meeste beleidt andersins ende den grond daervan, acht ick, Rhedanus⁵⁾ wel ten besten verhale op het eindt van syn .....⁶⁾ boeck, twee of drij jaeren naer den dagh, by gevalle van den gewesen greffier Bodimont⁷⁾, om welcken tot Amsteldam te doen lichten, ick bevinde mijn vader ettelicke jaeren daernaer bij acte van den Raed van State gelast is geweest. Soodat ick geloove, hij mijn' vader mondeling daerop gehoort sal moghen hebben. Mij heeft dese wel verhaelt gehadt, hoe dat hij, afscheidt van den Prince nemende, ende in 't uytgaen van de stove haperende aen de touw, die de deure met gewicht toehaelde, de Prince lacchende hem waerschouwde: het waer als een voorspoock, hij hadde sich in dit werck van de coorde te wachten. Daer en is niet te twijffelen, oft hij heeft

1) Zie I, blz. 99.

2) Nl. Plinius Secundus, Epist., VI, 16, § 1 en 2.

3) Bernardino de Mendoza, Spaansch gezant in Engeland.

4) Sir Francis Walsingham (1530?-1590), de bekende minister van Koningin Eiisabeth.

5) Everard van Reyd (1550-1602), of Rhedanus, burgemeester van Arnhem, raad van Willem Lodewijk van Nassau, schreef Oorspronck ende voortganck vande Nederlantsche Oorloghen.

6) Niet ingevuld. Het is het 4^de boek, blz. 112 van de 3^de uitgave (1644).

7) François Baudimont, vroeger secretaris van prins Willem, daarna griffier van het Hof van Friesland, heeft verraad gepleegd. Hij is in 1586 gevangen genomen.

[p. 218]

ter wederkomste een daghelix verhael van sijn wedervaren gelevert, maer sulx en hebb ick tot noch toe niet ondervonden. Binnen Londen hebb ick verscheidene reisen in 't selve huijs van den ambassadeur gegeten, by de weduwe van den H.^e Winwood¹⁾, die het in eigendom bewoonde, ende wel kennisse van 't feit hadde, soo mij noch onlanghs Mylord Andever van den huijse Howard verhaelt heeft, de geschiedenisse tot den grave van Arondel, synen oom²⁾ - dien wij desen avond wachten - in schilderije uytgebeeldt te hangen. Ick meene daernaer te talen ende een dobbel daeraf te bekomen, is 't doenlijck. Want den aenslagh, schoon geensins van de grootste zijnde, is daerin wat aensiens waerd, dat hij met vernuft en stilte, en niettemin met spoed moste verricht werden, om de ratten sonder schrick aen de vall te krijgen; sulx doch van elders belett werde. Sonder gevaer en gingh oock alles niet toe. D'ambassadeur - naer veel dreighens ende verspiedens, daertoe een bijgeleghen kerxken seer diende - op eenen naermiddagh wandelen gereden zijnde, vatte men den jongen van onder de dienaers ende kinderen, daer hij mede speelde, paeyden hem in 't schreewen met klein geld, of appelen, of ijet sulx, en ruckten hem in 't huijs, dat daertoe open stonde; vandaer doorstack men hem, soo ick meene de schrijvers wel verhalen, maer daer quam bij, dat de Spaensche knechts, in huijs gevolght zijnde, dewijle de gemeente te hoope quam, mijn vader ende den helbaerdier eenen wenteltrap met den deghen mosten verdedighen, soodat het middel van geweld feilende, ende den ambassadeur daerover thuijs komende, met luyd geschreew over straet: mi hyo, mi hyo, etc. den wegh van 't hof koos; rende flux naer de Coninghinne, maer keerde ongehoort; men wende voor, het was laet, ende de Coninghinne vertoghen in 't gemack. U.E. sal daeraen ende uijt dese stucken oordeelen, dat die Majesteit niet ongewaerschouwt was, hoewel sij in de saecke niet en roerde, als door haere eene hand, Walsijngham, die mijn' vader, noch voor middernacht, met den jongen in een' gedeckte barge by sich onthode, ende hertelick geluck over d'uytkomste wenschte, oock met de voorsz. paspoort sonder melden van eenighe sijne bedieningh in Nederland versagh. D'ambassadeur woedden ende woelden ondertuschen, als te dencken is, en speurde seker den schaecker soo dicht op de hielen, gewapender hand, ende selfs met eenighen schijn van hooger hands wegen, dat 't als niet en scheelde, hij en hadde den jaegher met de proije betrapt in seker scheepken, daer sij versaeckt, oft versteken, oft andersins uijtgeholpen werden; want die omstandicheidt, vele der andere waerdigh, is mij ontgaen. T'huijs werde de saecke ende haer beleidt gelovet, de goede dienaer gedanckt, ende hem te keure gestelt, een stuck ter gedachtenisse daervoor te doen maken. De kennisse van syns meesters ongelegentheid was het snoer van sijn' begeerte, ende het loon een goude penningh met de hoofden van den Prince ende Princesse ten wederzijden, ende op de dickte van 't metael dese woorden, wichtigher dan haer stoffe: Mandati strenue executi monum. Mijn broeder bewaert het κειμήλιον; mij heught de spreucke des te meer, dat ick mijn vader hebbe hooren verhalen, hoe sich de H.^e van S.^t Aldegonde ende andere tegens het woord executi vergrepen, alsoft het passive onroomsch luijde, tegens 't ghene hij dienaengaende naerder ondersocht hadde, als inderdaed by de suyverste schrijvers soo gebruijckt zijnde; de plaetse in L. 19 A. de Jurisd. hebb ick er mede door onthouden. Hoe dwaele ick wederom van den boom, Mynheere, maer U.E. heeft mij door dese struijckjens heeten wandelen, et potissima excerpet; aliud est enim epistolam, aliud historiam, aliud amico, aliud omnibus scribere³⁾, seyt noch eens die groote man, die syn' oom niet liever en konde hebben dan ick mijn' vader. Het vermaeck dan van dese sijn' gedachtenisse, ende het ontsich van U.E. bevelen sullen myn' onschuld ten halven doen. Ick scheider uijt, met dese bede; dewijl U.E. doch gelieft, ter oorsaecke van dit verhael, in sijn dapper werck mijner onwaerdicheids te gedencken, ende den nakomelingen een baken te thoonen van de vrundschap, die wij gevoedt hebben, dat het in soodanighe woorden geschiede, by dewelcke niemand oorsaeck en neme van twijffelen, of ick de man was. Ick eische, Mijnheere, eenen hoed, die mij op het hooft passe, ende niet over 't aensicht schiete; nu gae ick ten schouderen toe in die vorm; waer sal men mij vinden? Auguror - nec me fallit augurium - historias tuas immortales futuras⁴⁾ - noch eens, en voor 't leste, een goed woord van Plinius sijn neef - quo magis illis, ingenue fatebor, inseri cupio; sed esse nobis curae solet, ut facies nostra ab optimo quoque artifice exprimatur⁵⁾;

1) Zie I, blz. 66.

2) Zie blz. 207.

3) Plinius, Epist., VI, 16, § 22.

4) L.l., VII, 33, § 1.

5) L.l., § 2.

[p. 219]

daer wilde ick geen wesen, ende en eische maer 't mijn; quis enim se prudens ob aliena miratur? Nu is 't tyd van scheiden, Mijnheere, of ick geraecke wederom op 't Roomsche pad, daer ick lestmael van daen seide te komen. Tegenwoordigh en dient het 'er mij niet, want in Nederlandsch hebb ick noch voor mijn' gewichtigste boodschap te seggen, dat ick Mevrouwe Hooft ende U E., Mijnheere, eeuwigh blijven sal ..... 's Gravenhaghe, den 22^en Dec. 1636.

In 't krabbelen van dit lange geschrift, 't welck ick noch lust, noch tyd en hebbe te herlesen, is overgeslagen, dat de gevrydde jonghen¹⁾ naermaels capiteyn te water ten dienste deser landen is geweest, ende 't geluck syner verlossinghe door myn vader veeltyds bevroedt ende erkent heeft, als hebbende op den trapp van geestelicke ende lichamelicke slavernije gestaen.

Van den H.^e Barlaeus wacht ick wat deeghs op dat voornemen, ende bedancke mij der moeijte van hem gaende gemaeckt te hebben over onsen eersten steen²⁾; maer U.E. gedencke sich van 't opperampt te ontlasten, daer d'er hier twee naer verlangen.

1) Hij heette Nicolaes Willemsz. van Hoorn.

2) Zie blz. 214, Noot 1. Barlaeus heeft er vier versjes op geschreven (vgl. Poem., II, blz. 500).