Verzamelde werken. Deel 6. Biografie

[p. 488]

J.J.G. Vürtheim
1869-1928^*

De rijzige gestalte, kloek en recht van houding, het licht gebruinde gelaat, scherp van trekken, doch jeugdig en weinig gegroefd, zouden hem het voorkomen van een militair hebben gegeven, wanneer niet een zekere behoedzaamheid in gang en bewegingen toch den indruk van den studieman had laten overwegen. Zijn spreken, uiterst nauwkeurig, haast pijnlijk verzorgd van uitspraak en woordenkeus, versterkte dien indruk, en voegde er een aan toe van een bewuste gespannenheid, die voortdurend iets bedwong, en geen ruimte liet voor gemakkelijk spontane uiting. Hij scheen altijd op zijn hoede, alsof hem plotseling iets zou kunnen belagen.

In hem brandde het. Een vriendschappelijk gesprek, - hij was een die groote behoefte had aan vriendschap -, deed in zijn woord een warmte van belangstelling en welwillendheid gloeien, die weldadig aandeed. Vroeg men hem voorlichting of hulp, dan hielp hij vriendelijk, snel en goed. Te dikwijls echter sloeg dat inwendig vuur naar buiten in fellen toorn. Een moeilijke aard en een heftig temperament maakten, dat hij zijn leven lang veelal strijd vond, ook daar waar vrede had kunnen zijn. Doch op den bodem van dat alles wat aan de oppervlakte kwam als niet dulden van meeningsverschil, als argwaan voor persoonlijke krenking, lag zijn vurige liefde voor de wetenschap, die hij met overgave van heel zijn wezen diende, de klassieke philologie. In die hartstochtelijke verhouding tot zijn wetenschap was iets wat hem verbond aan de reeks der groote oude philologen, die hij vereerde. Zulk een band lag ook in de diepe overtuiging, waarmee hij als onverbiddelijken eisch en eerste voorwaarde van elke beoefening der klassieke philologie een grondige kennis der taal vooropstelde.

Met al zijn eerbied voor de traditiën zijner wetenschap, was Vürtheim als geleerde verre van ouderwetsch of conservatief. Zie ik goed, dan ligt juist zijn beteekenis in het talent, waarmee hij al hetgeen de jongere takken der oudheidwetenschap aan nieuwe gegevens hadden aangebracht, wist te verwerken en toe te passen tot beter verstaan der Grieksche letterkunde. Zijn geest was een van vaardige, stoute combinatie gepaard aan diep peilenden kritischen zin.

Al wat hij wist en kon heeft hij aan zijn leerlingen volop gegeven. Zij

* Almanak van het Leidsche Studentencorps, 115e Jrg., 1929, p. 196-198. S.C. van Doesburgh, Leiden 1928.

[p. 489]

hadden, in dagelijkschen omgang, hem leeren begrijpen, in de onverwachte moeilijke reacties van zijn karakter en in de volle waarde van zijn toegewijde genegenheid. Meer dan een hunner heeft getuigd, wat hij voor hen geweest is; hier zij er verder van gezwegen.

Wie hem in zijn laatste maanden, eer het onduldbaar lijden elk verkeer verbood, mocht bezoeken, die verbaasde zich over de geestkracht, waarmee hij zijn lot aanvaardde, en de onverflauwde belangstelling, die nog zijn studie gold. Die hoorde met weemoed, - wetend dat het einde niet meer ver af kon zijn -, hoe dit broze instrument van zijn scherpen geest nog voor het laatst zoo fijn en zuiver werd bespeeld, en zag met verteedering, hoe, op zijn vermagerd gelaat slechts de zachte trekken gebleven waren. Hoe verhelderde die blik, wanneer hij sprak van de dingen, die nog in dit droevig lijden plaats lieten voor echte blijdschap: het levensgeluk, dat zijn vereenzaamd huis nog opnieuw had doorschenen en zijn lot verzacht, en de voldoening over het verschijnen van het boek, dat hij nog na de ziekte, waarvan hij drie jaar geleden slechts als door een wonder van heelkunde weer opstond, had mogen voltooien. Zijn uitgave, met inleiding en commentaar, van Aeschylus' Smeekelingen zal wellicht als zijn rijpste en beste werk in eere blijven. Hij heeft de eerste bewijzen van waardeering voor dien arbeid, mondeling, schriftelijk en zelfs in druk, nog mogen vernemen.

Hij heeft de bitterheid van het leven ten volle geproefd. Zijn opgang voerde hem over hindernissen en teleurstellingen. Van de groote rampen, die ons deel zijn, is hem weinig gespaard. Het was hem, ook in voorspoed, niet gegeven, de dingen licht of gelaten te nemen. Een wreed lijden heeft hem weggenomen op het tijdstip, toen een rustig naar den avond schrijden, in heldere, volle kracht van geest, voor hem open scheen. Toch zinkt, in het herdenken, de deernis over dit harde levenslot weg in het besef van een harmonie des geestes, waarvan de klank niet verloren gaat.