Paraenesis politica of politijcke onderwijsinghe tot dienste van alle menschen om te gebruicken maticheyt in voorspoet, en stantvasticheijt in teghenspoet

(1614)–Johan Baptista Houwaert– rechtenstatus



[pagina 26]
De Temperantie in voorspoet, en Constantie in teghenspoet. ICk mach nu wel te verhalen laten t'leet, Hoe ick subytelijck met gheweldighe handt, Ben overvallen geweest van 1000. soldaten wreet, Die my gesaccageert hebben tot den lesten pant, En hoe ick ben gheweest onder eenen tyrant. Wat sou my oock baten dat ick soude verhalen, Hoe sy mijn Huysen, Schueren, Hoven, hebben verbrant, En mijn vruchten verslonden op Berghen en Dalen, En hoe sy t'sconincx schult meynden doen betalen, En hoe ick gheraect ben uyt alle dit verseeren, Door behulp van justitie met mijnder eeren. MAer wy mogen wel seggen dat wy in ellenden nu leven, En dat is soo quaden en miserablen tijt, Daermen sou mogen af hooren oft vinden bescheven. Wy hebben groote dierte, pest, Oorloghe en strijt, De partialiteyt den haet en nijt, Meerdert van daghe te daghe het lyden. D'afjonsticheyt t'discoort den schimp en t'verwijt, Dexaxtien, schofferingen en moorderyen, Die overvallen ons soo van alle syen, Min noch meer dan of al de vloeden waeren, Die in de Zee Oceanum vergaren.
[pagina 27]
DAer en is geen troost daer en is geen helpen,, dan, Daer en is geenen raet secours noch bystandt, De bloedige wonden die en sijn niet om stelpen,, van Belgica, ons verwoest desolaet vaderlant. Het is vierich blakende aen elcken cant, En wy sijn met vier en vlamme omringelt, Wy sijn verlooren bedorven en vermant, Wy sijn int prisoen van lyden gheringelt, Onsen soeten dranck die is nu geminghelt, Met fenynich regael en met bitter traenen, Soo ick Belgicam clachtich, wel heb hooren vermanen. En Godt seyt dat wy de plaetsen en de Landen,, snel Souden vlieden der hy sijn plaghen sent, En dit quartier wort soo wel van vrienden als vyanden,, fel Dagelijcx verwoest verbrant en in den gront gheschent, Den vader die verdruct hier sijn eyghen kint. De zone veronghelijct synen natuerlijcken vader, D'obstinaete vrouwen sijn soo verblint, Dat sy teghen haer mans worden lancx soo quader, Diemen voor vrient hout, is een verraeder. Die t'Landt souden voorstaen, comen dat onvryen, Die ons beschermen souden, comen ons castyen.
[pagina 28]
DIe den peys souden vorderen en avanceren, Dat sijn de ghene dien verachteren en breken, Die d'Oorlooghe bedectelijck nourrisseren, En de hant dus tusschen schors en boom steken, Dees worpen de brandende fackel met boose treken, Tusschen de t'wistighe legers,soo plechten te doen, De priesters van Martis tempel, al dat sy spreken, Is van den peys te vorderen op elck say soen: Maer haer faux samblantich opinion, Is om onder dat dexel den peys te beletten, Om in troubel water te spreyen haer netten. WAert dat sy al t'samen met ongenaden, Als Mamus was op eenen Esel ghebonden, Die de Romeynen uyt giericheyt hadden gheraden, Teghen Mithridaten t'Oorloghen in voorleeden stonden, Daer en souden niet Esels ghenoech sijn vonden. Om de gierigaerts daer op te setten, Die nu den peys prysen met geveysde monden, En d'Oorlooghe voorderen en hun met peck besmetten: Maer om dat dit som sijn seer groote cadetten, Soo en mach men hun advijs niet weder legghen, Dus moeten de wyse meer peysen dan segghen.
[pagina 29]
VVY hopen dat beteren sal van daghe te daghe, En dat wy sullen verlost sijn uyt den noot, Men geeft ons troostighe woorden naer ons behaghen, Dat corts sal ten eynde sijn gheloopen den cloot, Maer wy sullen eer sien d'eynde ons levens en de doot, Dan wy sullen gheraecken vrees' ick uyt dees tribulatie. Dus bid' ick u, o weerde Constantia minioot, Dat ghy door u seer goedertieren gratie, My wilt raden of ick uyt dees tribulatie My best wil vertrecken met d'ander ondersaten,, al, Hy behoeft raet die twijffelt wat hy doen of laten,, sal, T'Volck segt my dat beter is naer haer intentie, Lantloopich te sijn en elders te leven, Met vryer en gheruster conscientie, In armoede dan te vreesen te sorghen te beven, In weelden en die hem wilt tot Godt begheven, De weerlt en de boose menschen moet schouwen, En dat beter willich ghegaen is dan verdreven Als Ballinck te sijn uyt sijns Vaders Landouwen, En datmen hem niet en behoort te houwen, In Landen daermen de conscientien wilt dwinghen, Met noch al veel meer diergelijcke dinghen.
[pagina 30]
Constantia. DAer sout gy ryden, vvaer sout gy gaen of loopen VVaerom sout ghy u vadertlant verlaten, Al siet ghy t'volck dat ruymen met hoopen, Het vertreck en can haer helpen noch baten, Het sy Heeren, Vassalen, oft Ondersaeten Die meynen t'ontvlieden het lyden en verdriet, Draegen in haeren gheest, t'gene dat sy haten, Al meynen sy t'lyen te vlyen, sy en vlien dat niet, VVant vvaer dat de sulcke loopt of vliet, Hy dracht altijt de droefheyt van de smerte, Met hem in vvendich in sijn eyghen herte. SO een Amoreus minnaer niet en can uytgestellen, De vierighe liefde die hy in t'herte draecht, Hoe hy verder van lief is hem meer sal quellen, Soo ist dat den lantlooper meer naer huys haect en vraecht, VVant hy van t'lyen dan meer vvort geplaecht, Als gy vertrocken is uyt den vaderlande // saen Door dat den tegenspoet hem heeft mishaecht, Soo meynt hy te verloopen en uyt den brande // gaen, en hy doet hem selven veel meer verdriet schade en schande // aen, Dan rust, eere, ghemacke vvelvaert of profijt, Daer den vogel ghebroet is wilt hy sijn altijt.
[pagina 31]
GElijck het ghestof ons somtijts doet vvijcken, Van den rechten vvech, al en cant ons niet hinderen, Min noch meer oock, maer recht desgelijcken VVijcken sy som de fortuyne of soo de jonghe kinderen, Vreesen de hertissien oft de slinderen, Al of sy hun het vel souden afstroopen: Die de kinders niet en vvilen crencken noch verminderen, Maer die selve van henluyden vvech loopen, Desgelijcx loopet volck uyt den Lande met hoopen, Door een ydel vreese van Tyrannyen, Sonder te peysen dat Godt elders vvel can castyen. OCh hoe veel heefter daer hun selven bedorven, Die uyt den Lande sijn gheloopen en gevlucht, Hoe veel isser daer van gebreke ghestorven, Hoe veel isser daer die door een cleyn gherucht Vertrocken sijn, en die in plaetse van eenen sucht, Gelden hebben thien duysent verdrieten, En die uyt haer s'Vaders Palleys in een slecht gehucht, Veel meerderen tegenspoet hebben moeten ghenieten, Den brant die sy hier vvel costen uytgieten, Met eenen roomer vvaters oft een keeren der cranen, Costen sy elders niet blusschen met een Zee vol tranen!
[pagina 32]
GElijck de siecke die van coortsen sijn onghesont, Hun van beddenen veranderen keeren en vvenden // daer, Door een ydel hoope die haer t'onrecht orcont, Enighe versoetinghe van haerder allenden, vvaer, Desghelijcx ist dat sy bedroghen vinden haer, Die sonder groote reden veranderen van Lande, De sierte des geests canse soo verblinden claer, Dat sy haer quale vvelthoonen t'haerder schande, Maer niet en ghenesen als d'onvaliande, Gheven sy te kennen haer hitte hierentusschen, Die sy niet en doen verdvvynen noch uyt en blusschen. De siecke heeft inne uyt der natueren, Soo Seneca seyt, en het is oock vvaer, Dat sy op een plaetse niet langh en can gedueren, Maer dat sy veranderen vvilt voor en naer, Min noch meer en alle leens oft sy daer, Secours of remedie in vont tot haren vvee, En dit is den oorspronck dat de siecke haer, Dickvvils veranderen maer somtijts tot haren lee, Als nu reysen sy te Lande dan varen sy ter zee, Daer de lichtveerdicheyt hun can toebringhen, Die altijt doot vyant is van presente dinghen.
[pagina 33]
EN ghelijck de siecte niet en gheneest, Door de veranderinge, soo vvy voor ooghen sien, En by de Prince der Poëten oock claerlijck leest s'Ist met de gen' die t'perijckel meynen t'ontvlien. Sy myden den gracht en vallen inde zee, doordien En sy sullen d'een ongeluck op d'ander cryghen, Die vveeldich vvaren, vvorden catyvige lien, En sy die te spreken plochten, moeten dan svvyghen, Die van ander geeert vvaeren, moeten daer voor nygen, En die haeren staet en goet meynden te vereeren, Sietmen dan corts arm en beroyt vveder t'huys keeren. WY moeten vvel vveten dat ander steden, De lantloopers niet tegen en senden Ambassaten, Oft dat sy van ander natien niet en sijn ghebeden. Gelijck Rutilius vvas, die buyten slants uytermaten Vol vrienden vont, vvant veel benyders die t'volck haten, Mitsgaders veel vyanden op alle palen, Veel droefheden en allende voor alle staten, Sijn nu buyten slants te vinden en te haelen, En daer sijn veel onvruchtbaer Bergen en Dalen, Deserten, vvoestynen maer luttel vruchtbaer velden, Sulck loopt in t'Dal van lyden van den Berch van vvelden.
[pagina 34]
Dut sijn sy verre verdoolt die vvelvaert en rust Soecken int vlien uyt haer s'vaders lant, Al en comet hier niet al naer haeren lust. De vverelt is voltroublen en verdriet aen elcken cant, Daert nu noch niet en vonct onsteeck morghen den brant, Men mach het lant vlien maer t'perijckel niet // daer Omme spreect Aristophane scavant, VVelte propooste soo men nu hoort en siet, claer Dat Iupiter de heel vverelt brengt int verdriet swaer, En dat hy met synen grouvvelijcken Blixem en Donder, Het opperste sal neder slaen en vverpen onder. DAt de menschen comen in dit allendich // verdriet En onpatientelijck vreesen suchten en op haer tanden byten, Door dat heur groot overdaet amendich // geschiet Van schoffieren, rooven, brantschatten, stoten, smyten, D'oorsake van dien Godt geve vvien sijt vvyten, Comt over hunnen hals met veel bloedighe vvonden, Door dat sy al leven als Hypocryten, In grooter booscheyt vol grouvvelijcke sonden, Daerom hebben alle landen tot diversche stonden, Met sterfte, dierentijt, oorlooch gevveest gheslagen, VVaeren daer geen sonden daer en vvaeren gheen plaghen.
[pagina 35]
ALs ghy met verstande dan vvilt overlegghen // dat De sonden en verdriet in alle landen sijn ghemeyn, Soo moet gy my vvel bekennen en met my seggen // dat Ghy elders van sonden niet en sult sijn suyver en reyn, En of ghy dan hier oft elders in t'svverelts pleyn, Gecastijt vvort moet ghy niet lyden dat u Godt toesent, Maer dat ghy Godts straffe in geen manier certeyn En cont ontvlien: vvant de hant Godts omnipotent, Is altijt boven u hooft hy slaet, hy schent, Hy vvont, hy salft, hy gheneest en can salveren, VVel hun die Godts straffe verduldich tolereren. EN soot dicvvils ghebeurt dat de menschen, Die teghen de moorders haer lijf avontueren, Haeren vyant crencken naer haer vvenschen, En ongevvont uyt haer handen comen door haer vroom cueren En dat de ghene die haer niet en rueren, Noch vveyren en dorsten maer steldent op loopen, Door haer blootheyt achterhaelt vvorden, en ter selver uren Haer pugilaminiteyt moeten becoopen, Desghelijcx soo sien vvy t'volck met hoopen, In t'verdriet comen die uyten lande gaen, En vvelvaren die den teghenspoet manlijck vveerstaen.
[pagina 36]
Oft ghelijck de scheppers die daer vvillen myen, Som vvilen Scyllam als groote mallen, Hun selven dan bringhen in veel meerder lyen, Door dat sy inde vreeselijcke Charibdin vallen, Alsoo meynen veel menschen cleyn gheschallen, En verdriet te ontloopen en te ontvlien, En sy loopen int soet vvater inden vloet vol gallen, Eer dat sijt selve vveten als rasende lien, Oft ghelijck vvy claerlijck voor ons ooghen sien, Dat de vogelen door het vergrouvven, Dirkvvils int net vlieghen dat sy meynden te schouvven. ALs Plantius vvel eer meynde te vluchten, Sonder grooten noot uyt zijn soet Vaderlant, Is Orestilla zijn huysvrouvve vol onghenuchten, Hem volghende als een ghesellinne Constant, Ondervvegen ghestorven en soo t'lichaem vvert verbrant, Heeft Plantius uyt groote desperatie, Hem selven ghevvorpen aen den eenen cant Van t'vier, en is met haer verbrant ter selver spatie, VVat lyden verdriet of tribulatie, Soude hem t'huys meer hebben connen ghebeuren, Die de doot meynt t'ontloopen comt sy eerst verscheuren.
[pagina 37]
DOen Archibiadus Philosooph gevloden // vvas Vyt Athenen in Phrigiam, om den haet en nijt Te schouvven, hebben sijn vyanden geboden // ras Haer dienaers sy hem souden volgen met vlijt, Soo sy oock deden, en sy hebben hem subijt, Inde camer daer hy vvas ghevveken, Ende daer hy vvel meynde te sijn bevrijt, Levende verbrandt met subtyle treken, Maer hadde hy t'huys ghebleven hy vvaer besvveken Ter avontueren op sijn bedde, en sijn vyanden En souden met bloet niet hebben besmet haer handen. DEmosthenes Atheniensis meynde te ontloopen // snel Den Coninck Antipatrum, maer (eylaes) hy vloot Tot in Calabrien, en hem volchden met hoopen // fel Van des Conincx dienaers soo vvel cleyn als groot. Dies Demosthenes door vreese van straffer doot, Den penne uyt synen schriftoris heeft ghetoghen, Daer hy met bedroefden moede svvaer als loot, Seer crachtich fenijn heeft uytgesoghen. En Themistocles vont hem buyten lants bedrogen, VVant hy hem selven liever heeft doorsteken, Dan sijn leet op sijn Vaderlandt te vvreken.
[pagina 38]
ALs Hippolitus vol svvaermoedighe ghepeysen, Vyt sijn soet vaderlant meynde te gaen, Soo brocht hem de quade fortuyne int reysen, Veel meer druck en verdriet en lyden aen. Sijn peerden braken hem de leeden in t'smyten in t'slaen, Soo sy hem hadden ghevvorpen van den vvaghen, En hadde hy t'huys ghebleven, hy en had niet misdaen, Aldreychde hem Phaedra dat sy over hem sou claghen, T'vvas d'ydel opinie die hem vvilde verjaghen, En quaden raet die hem te vertrecken riet. Opinie brenght veel menschen in svvaer verdriet. DAt veel lantloopers haer goet hebben vercocht, Verloopen, oft gheleden hebben allende svvaer, Daer en heeft haer niemant toeghebrocht, Dan quaden raet oft eyghen opinie voorvvaer. Hadden sy d'ydel opinie voor en naer, Als hunnen dootvyant van haer verdreven, En hadden sy my en de Reden in plaetsen van haer VVillen ghelooven, en goet ghehoor gheven, Sy en vvaren niet comen in het allendich sneven, Daer sy vvilens en vvetens als groote mallen // sijn Door haer eyghen opinie in ghevallen // fijn.
[pagina 39]
Wy hooren Platonem vvijsselijck ghevvaghen, Hoe met de menschen het meest quaet vvort geboren, En dat sy t'selve niet en vvillen sijn ontslaghen, Te vveten d'Opinie die meest elck heeft vercoren Soo dat blijct, vvant t'geene dat sy brengt te voren, Dat vvort van de menschen meest vvaerghenomen, Daer op raet de Philosooph de menschen dat sy met thoren, De dvvase sinnelijckheyt t'haerder vromen Souden verdryven, als sy by hun vvilt comen! VVant sy hun beneemt Oordeel en verstant, En sy d'vvinghtse gheheelijck naer haer handt. EN Demadis ghelijckenisse is oock vvaerachtich, Dat de siecte der ooghen is belettende Het ghesichte, al ist uyt der natueren rachtich. Van ghelijcken is d'eyghen opinie besmettende Het verstant: en sy is de Reden besyden settende. Maer de Reden vvijst ons de rechte vveghen, En sy is de boosheyt en vville verplettende, Daer vvy uyt der natueren toe sijn gheneghen, Die de reden ghehoor te gheven pleghen, Die en plochten in gheen saken te failieren, Sy sijn vvijs die de reden obedieren.
[pagina 40]
REden en opnie sijn tvvee beginselen, Die den mensch oproeyen tot deucht en quaet, Opinie raedt quaet sonder te versinnen d'insselen, Maer reden geeft den mensche altijt goeden raet, Opinie is verhert en seer obstinaet, En reden en doet niet dan dat betaemt: Maer naer opinie volcht berou te laet, Daer reden haer meester niet en laet beschaemt. Die reden ghebruyct vvort deuchdelijck befaemt, VVant reden can de menschen altijt tot deucht vervvecken, Soo de sonne de goubloeme nae haer can trecken. DIe de reden volcht sonder te verlaten, Gelijck Theseus volchde synen draet, Die sal sonder dolen gaen door alle straten, En door alle svverelts doolhoven intricaet. D'opinie raet u dat ghy uyten lande gaet, Reden raet u dat ghy hier verdriet en torment, Verduldich sout verdraghen als u Godt slaet, Gelijck een verduldich kint obedient, T'hooft in sijns moeders schoot leyt, sijnde content, Correctie te lyden sonder gaen te loopen, Die Godts straf ontloopen vvil, moet dicvvils becoopen.
[pagina 41]
ALsmen uyt een Stadt de Tirannyen VVil verdryven, moetmen de Casteelen afbreken. Desghelijcx moet ghy d'opinie tot allen tyen Raseren, en uyt de Stadt des verstants steken. Sy maeckt den mensche tvvijffelachtich en vvort geleken By een schip, d'vvelck vanden stierman is geabandonneert, Datmen siet sincken door der klippen geneken. Soo den gheest oock doet daer d'opinie regeert, Als reden den rechten stierman failleert, En dat het schip d'opinie vvort bevolen, Soo moet het schip door d'opinie vvel dolen. Themistocles heeft vvel eer de Borgers geraden, Datmen Athenen stercker soude bemueren, Om dat den vyant de stadt niet en soude beschaden En Theramenes die riet hier ter selver uren, Datmen de mueren sou afbreecken sonder opvuren, Op dat de Borgers hun daerop niet en souden vertrouvven: Maer dat sy door Vigilantie en vroomcuren, De Stadt te Beter souden teghen houvven: VVant de raden dan meest die de menschen ontfouvven, Seer verscheyden sijn moet men altijt in t'leste, Van diversche opinien verliesen de beste.
[pagina 42]
EN ist dat ghy t'onrecht ghecalumnieert, Vervolch, en ghebannen vvort verre van u vrienden, Soo maect dat ghy u affectie changeert, En peyst dat ghy u s'Vaders lant elders sout vinden. T'banissement en can een constant man niet schenden: Maer vvaer dat hy is hy is altijt t'huys, Daer een dvvaes ballinck altijt leeft in allenden: VVant als hy is in een goet lant t'is hem een cruys, En vvant uyt d'opinie oock dit groot abuys Is spruytende, soo moet ghy u selven te vreden stellen, Sy sijn dvvaes die in teghenspoet hun selven quellen. ICk sal u met claer ghelijckenis t'hoonen, Dat al den teghenspoet, verdriet en pynen, Cleyn lyden is daer de menschen soo seer tegencroonen: VVant dees dinghen door den vvaen maer sulcx en schynen, T'is opinie schult dat sy daeraf verdvvynen, Diese verheft voetsel geeft en int herte drinct, En diese rysen en vvassen, doet tot alle termynen. Dus moet ghy dees doncker vvolcke die u omrinct, Van u verdryven en sien in de claer sonne, die blinct, Alden tegenspoet vvel aen met verstant en reden, Die verstant ghebruyct stelt hem selven te vreden.
[pagina 43]
GHy vreest in dese publijcke calamiteyt, Verdriet, armoede, ballinschap en de doot, Luttel sijn dese dingen te vreesen, voorvvaer geseyt, Ist dat ghy die te recht insiet en u svvaerheyt groot, VVilt vergeten, stelt voor u ooghen bloot, D'exactien, tyrannyen die u arm connen maken snel, En ghenomen oock ghy lijt armoede en noot, Oft ghy siet u goet rooven en pachthoven blaken // fel VVat is dit al als ghy te recht overlecht de saken // vvel Natuere heeft u arm ghemaect vvaerom vvilt ghy clagen, Ghy en hebt niet met brocht ghy en meucht niet met dragen. En al is daer niet meer te vreesen dan de doot // svvaer Soo en durven vvy daer voren niet seer sijn vervaert, VVant vvy al sterven moeten cleyn en groot // maer Dat d'een meer dan d'ander is besvvaert, Dat is d'opinie schult oock, vvant vvaert Dat vvy peysden dat vvy tot sterven sijn gheboren, En dat de doot de deure van t'leven vvvort verclaert, En om die de doot voor t'leven hebben ghehadt vercoren, VVy en souden den moet niet gheven verloren, Maer sterven ghelijck meer ander constante mannen Onbevreest, als de doot haeren boghe sou spannen.
[pagina 44]
DOen Philippus met groote heyr-cracht vvas gevallen, In Peloponnesum, en dat sommighe spraken, VVy sien Lacedemonien door dese gheschallen, Swaren teghenspoet, en verdriet naken, Sonder eenighe faulte, ten vvaer dat saken Dat vvy ons in tijts vvilden beraden, En reconcilieren sonder Philippi gratie te laken. Soo antvvoorde Damidas vvel te recht, vvat ongenaden Can hy gedoen de ghene die t'leven versmaden, En die de doot niet en ontsien noch en vreesen, VVant vvy moeten al in den slach comen ghelijck de meesen. EN doen Philippus het fenijn hadde doen gheven Arato inder vveghen, dat hy moeste sterven, En dat daer geen remedie en vvas om sijn leven Te behouvven, maer dat hy dat saen moest derven, En dat hy sach dat hy niet en cost vervverven Gesonte, soo heeft hijt patientich verdraghen, En sprack tot sijn vriendt, O Cephale, dit doorkerven, Is den loon van de Conincklijcke vrientschap by vlagen, Ende sonder voorts meer te suchten oft te claghen, Oft hem te verschroomen voor des doots tempeest, Soo gaf hy ghevvillichlijck synen gheest.
[pagina 45]
SOcrates die antvvoorde soo vvy lesen, Naer dat hem gheseyt vvort met vvoorden sture, Dat die van Athenen hem hadden vervvesen Ter doot, dat sy al t'samen van de natuere VVaren veroordeelt, en dat sy dach noch uyre Versekert en vvaren, gevoelende dat in svveerlts conroot, Niemant en behoort te vallen lastich noch suere, Dat hy t'onrecht vvort vervvesen ter doot, Naerdien dat hy soude moeten comen in noot, En corts daer naer uyt dit dal van vveene reysen, Sy sijn dvvaes die hun te seere van de doot vereysen. VVIlt dan dees dvvase opinien met u sinnen dryven, Die u mochten oproeyen en maken ompatient, En vvilt in u vves Vaderslant in ruste blyven, Al ist dat u fortuyne somtijts lyden toesent. Ick sal u vromelijck by staen sijt vvel content, En helpen u benemen der fortuynen macht, Als de Constantie van u niet en rent, En derft ghy niet vreesen haer gevvelt oft cracht, Al vvort ghy door den tijt verdruct en veracht, Als ghy d'opinie verdrijft en u selven niet en quelt, Sult ghy vvel vvederstaen der Fortuynen ghevvelt.
[pagina 46]
SOude sy altsamen uyt den Vaderlant loopen, Die tot vertrecken vvorden ghepersuadeert, T'volck sou al van hier reysen met groote hoopen, VVant meest een jeghelijck vvort nu ghereprocheert. Ick laete veel exempelen onghereciteert, Om dat vvy noch daghelijcx voor ooghen sien, Dat daer soo veel menschen sterven en vvorden gesaccageert Eer dat sy ter plaetsen sijn daer sy vvillen vlien, En haer en cost voorvvaer niet erger gheschien, Al hadden sy in haer soet Vaders landt ghebleven, Niemant en can meer verliesen dan sijn goet en leven. MAer trouvven ist dat ghy u selven soo misgaen // hebt Dat u feyten niet en sijn excusabele, En dat ghy teghen recht en reden ghedaen // hebt Oft u selven hebt bepect aen het schip oft cabele, Oft dat ghy met eenighe particulier notabele Feyten te recht sout vvorden gheaccuseert, Soo meucht ghy mijn verhael vvel houvven voor fabele, VVant ghy dan te recht sout moghen sijn ghepumeert, Maer ist dat ghy u soo hebt ghegouverneert, Dat ghy u feyten met reden cont verschoonen, VVilt vrylijck hier blyven en u ontschult t'hoonen.
[pagina 47]
SO lange als d'Overheyt u niet en vvilt verdryven, Noch doen vertrecken met rigeur of mandaet, Soo hout u stille en vvilt in u, Vaderlant blyven, En lijt vande hant Godts dat u overgaet, Ghy moet vvel vveten dat Godt niemant en slaet, Hy en heeft vvel verdient duysent male, Veel meerder straffe door sijn sonde obstinaet, Daer hy langhe in gheleeft heeft vol van rigale, Lijt verduldich, dan sijt een gehoorsaem kint loyale, En alsmen u verdruct, en aendoet turbatie, Peyst datmen ten Hemel comt door veel tribulatie. DE ghene die hier luttel begeeren, Die en sal voorvvaer niet veel ghebreken, En den teghenspoet die can ons luttel deeren, Als vvy de passien met reden vvillen versteken, En soo den hont svvijcht als hy sijn Meester hoort spreken, Soo sullen de tribulatien cesseren, Dat veel menschen door t'lyen sijn besvveken, Is door faute van niet te vvillen tolereren, En van ghebreke van hun vveten t'accommoderen, In het lyyden dat ons Godt vvilt toesinden, VVaer door vvy ons selven aendoen meer allinden.
[pagina 48]
MAer ist dat ghy naer mynen raet blijft in dees landen, Soo moet ghy u by my houden als u beste vriendt, En vvilt ghy ontslagen sijn veel schaden en schanden, Soo moet ghy hoorende doof sijn, en siende blindt, Ghy en meucht niemant betrouvven vvilt gy niet sijn geschint, Voor Plumstrijckers en verraders moet ghy u myen, Men siet den vader nu Verdrucken het kindt, En den zone teghen den vader stryen, Den eenen broeder brengt den anderen in lyen, De vverelt is vol bedroch en ghebreken // svvaer Dus moet ghy meer hooren sien en peysen dan spreken // claer. UEel doorluchtighe mannen vol vromicheden, Die vande fortuyne vvaeren geslaghen int sant, Die veel verdraghen hebben en gheleden, Heb ick vvel eer uyt drucke geholpen metter hant. Ick hebse van gheest en moede ghemaect soo constant, Dat sy alle lyden verdriet en teghenspoet, Achterclap, injurie, van vrient en vyant Verdraghen hebben, met corageusen moet, En ist dat ghy mynen raet volcht en daer naer doet, Soo sult ghy in alle teghenspoet sijn onverbolghen, En ghy sult patientelijck de deucht naer volghen.
[pagina 49]
d'Autheur. HOe waert mogelijck dat ick sou connen verdragen, O Constantie den achterclap, schimp en verwijt! Hoe waert moghelijck, wilt my dat gewaghen, Dat ick sou lyden de partialiteyt en nijt, Hoe waert eenichsins moghelijck dat ick altijt Mijn leet sou moeten hooren, sien, dencken en swyghen! Hoe waert moghelijck dat ick ghenen strijdt En sou hebben teghen die my t'verwoeyde aentyghen! Hoe waert moghelijck dat ick nu sou nyghen, Voor die my onlancx ghehonoreert,, hebben Ghedient, verknaept, en gheobedieert,, hebben! HOe sou een hoochmoedich herte connen passeren, Dat hem soude moeten verneeren voortaen, d'Welck hier in weelden plach te domineren. Hoe soude den Leeu den plompen Esel sijn onderdaen! Daer de Waghen wilt, voor de Peerden gaen, Daer ist altijt seer sorgelijck om ryen. Die op den Berch van weelden recht heeft ghestaen, Die valt seer noode in het Dal van lyen. Die langhe heeft gheleeft in melodyen, Die is ser bevreest voor verdriet en druck, Elck blyft gheern soo langhe als hy can in sijn gheluck.
[pagina 50]
EN secht het is oock goet van patientie spreken, Maer die t'lyen ghevoelt en steect in middel den last, En die schandelijck wort veracht en versteken, Voorwaer die en heeft dach, noch nacht geen rust. Al waer een steenen herte aenghetast Van de nydighe fortuyne het soude moeten claghen. Suchten, weenen, crochen, en ten soude niet vast Blyven staen, in groot ongelijck te verdraghen, Maer het soude ten lesten sijn verslaghen, Door het swaer verdriet, lyden, en pyne, De benaude soect troost, de siecke medecyne. Constantia. ICk meynde dat ghy Ferme en Constant, Van Corage gevveest had door mijn vermonden En dat ic alreet gelijc een Barbier met der hant Door mijn curabel salve hadde ghestelpt u vvonden, Hoe vvel ick aen u spreken nu hebbe vonden, Dat u vvonden vvederom opgheborsten sijn. Ghy segt dat de menschen in dese stonden Sijn seer boos, partiael, vol nijt en fenijn, En dit liedeken dat is van over langhen termijn, Van u groot-Vaders en Ouders ghevveest ghesonghen, En sal naer u noch ghesonghen sijn, met droever tonghen.
[pagina 51]
VVIlt den lachter schimp, haet en vervvijt, Van de partiael menschen verduldich verdragen, Sy letten hun selven meest vanden nijt, De Constante niet en deert, maer can t'nydich herte doorknagen, Al ist dat sy u oock beschimpen by vlagen. Peyst dat ghy door schamper vvoorden niet en sijt beschimpt, Als sy u onghelijck doen oft injurie ghevvaghen. Peyst dat ghyt met u sonden vvel hebt verdient, Maeckt van uvven vyant eenen goeden vriendt, En vvreeckt u leet niet, ist dat ghyt vermeucht, Maer die u quaet doet, doet ghy dien deucht. VVY hooren den vvysen Senecam uytlegghen, Dat de destineen de ghevvillighe leyen, En dat sy d'vvinghen d'onvvillighe die haer tegen segghen, Oft tot dat te geschien staet, hun niet en vvillen bereyen: Maer de vvyse die patientich verbeyen Haer gheschedenissen die keeren het quaet int goet, Sy en laten haer vanden voorspoet niet vleyen, En sy verdragen verduldich den tegenspoet. En de mensch behoort oock te sijn soo vroet, Dat hy liever de deucht sou volghen met pynen, Dan dat hy een man met eeren sou schynen.
[pagina 52]
IN als ghebruyckende discretie en vvijsheyt, En opiniaetheyt en questien shouvven, Sonder hem te onder vvinden sonder advijsheyt, Ander luyden saken daer door hy mocht flouvven, Maerin als mate en regel houwen, En naer Epicteti leere myen die groot // sijn, En die cleyne helpen uyt jonste vol trouvven, Misgaders VVeduvven en VVeesen als sy in noot // sijn Minnelijck en soethertich in het explact // sijn En dvvinghen boven nal de concupiscentien, En leeren nijt vervvinnen met patientien. PYthagoras en Demosthenes hebben gehouvven // dat Patientich te syne en een ander vvel te doene, De beste daden sijn diemen can ontfouvven // plat En die van boven ghegheven sijn de menschen coene. En alsmen Pythagoram, vvijs van bevroene, Vraechde vvaer door de menschen best Godt ghelijcken, Antvvoorde hy, als sy tot alle saysoene, Patientich sijn, en dat sy de boose vvijcken, Epaminondas en Pittacus soot mach blijcken, Die vvorden van Pindare seere ghepresen, Dat sy verduldich en vvaerachtich plachten te vvesen.
[pagina 53]
T'Is qualijck mogelijck datmen sijn leet vvreecken // can, En hem tegen sijn vyanden revenceren, Ten sy dat men sijn ruste vvilt versteecken, dan En met veel quellingen hen selven tormenteeren, Tvvelck de gheleerde plochten te nommeren, Sijn eygen herte, vleesch en bloet op eeten, En hem selven veel meerder offenseeren, Dan synen vyant, die hun selven dus vergheeten, Die ghelijcken seer vvel den indiscreeten: VVant d'inpatientie cause is van groot quaet, VVel hem die verduldich is in al dat hem overgaet. ALs die van Lacedemonien met reverentie De Goden biddende vvaren, soo begeerden sy mede In haer oratie, dat sy met patientie, Den nijt den achterclap, en d'injurieusheden Souden moghen verdraghen, om te leeven in vreden. En sy en hielen oock niemant nut noch bequame, Om te Gouverneuren eenich Landen oft Steden, Die berucht vvas van soodanighe fame, Dat hy hem stoorde door haet, schimp, blaeme, Oft injurie diemen van hem mocht sprecken. VVel hun die naer den raet Cheloi gramschap versteken.
[pagina 54]
GElijck den Noorden vvint de groote Boomen velt, En het teer Riet niet en schaet door het vvijcken, Soo ist dat die verduldich is alle ghevvelt Lichtelijck vvederstaet sonder besvvijcken. Sien vvy oock voor ooghen niet van ghelijcken Dat den vloet de groote schepen inden gront slaet, En dat hy de teere cruyden voor by sal strijcken, Sonder die te beschadighen metter daet: Van ghelijcken oock die hem teghen den haet En Injurie vvillen defenderen, VVorden beschadicht, maer niet die onrecht tollereren. DIe hier alsynen vvil heeft soo hy begeert, En die eenparich gheluck vvort ghegheven, Al vvort hy op de vverelt gheluckich vermeert, Hy mocht vvel verlooren sijn naer dit leven. Godt spaert de ghene die hier suchten en beven. Ongheluckich en arm vvorden bevonden, En die hier seer gheluckich sijn en verheven, Die vvorden vvel ghevvorpen in d'afgronden. Den rechtveerdighen Godt die vvilt de sonden, Hier op de vverelt oft namaels corrigheren. Godt Oordeelt de menschen naer haer meriteren.
[pagina 55]
T'Geluck dat vertrocken is en ghepasseert,, schier Dat en can niemant salich ghemaken, Overmits dat ydelheyt is, en al presenseert // hier Hem oock eenich ongheluck, bitter int smaken, Ten sal de vrome moeden niet verslaen noch doen slaken, Noch de vvyse tot desperatie vervvecken: VVant sy sullen peysen als die naer troost haken, Dat het ongheluck vvel mocht vertrecken, En dat den tegenspoet in alle plecken, Ontallijck veelvolcx vveenen en treuren // doet En dat het tot haerder salicheyt ghebeuren // moet. SVmma naer dat alle natuerlijck dinghen Veranderlijck sijn, soo en mach hem niemant Op groot geluck verlaten, sonder hem te dvvingen, Noch door langhen teghenspoet despereren: vvant De voorsienicheyt Godts boven al puissant, Heeft al dees saken soo vvillen ordineren, Dat sy veranderlijcke en Inconstant Souden vvesen ten can oock niet accorderen, Dat fytelijcke dinghen sonder corrumperen, Hier seer lange gheduerich souden blyven: VVant den tijt cant al veranderen en verdryven.
[pagina 56]
DAerom raet ons Plato dat vvy niet en souden claghen, Al vvorden vvy vercort door verdriet en tegenspoet, Om dat vvy niet en vveeten, als vvy sijn gheslaghen, Oft t'lyen ons schadelijck is oft t'goet. En in Phoedone verhaelt hy als Philosooph vroet, Dat meest al t'gene dat vvy begheeren, Als Rijckdom, Staten, Hoocheyt, Lof en vveelde soet, Ons dicvvils meer verargeren schaden en deiren, Dan sy ons verbeteren oft quaet doen ontbeiren. Ons moeten vvy altijt naer sijn vertellen In als onsen vville in Godts vvile stellen. MAer het is altijt de natuere der menschen, Dat sy int herte drucken en hun verslaen, In den druck en tegenspoet die sy van hen vvenschen, En dat sy de ghepasseerde vreucht vergeeten saen: Ghelijck de vvilde dieren niet langhe stille en staen, Op de schoon vlacke effen Velden en VVeyen, Maer in Bosschen, Hegghen en Haghen liever gaen, Oft op Berghen in dalen en moeyelijcke contreyen. Soo ist dat de claghende gheesten al schreyen, De goede fortuyne en voorspoet passeeren // saen En door den teghenspoet lange al lamenteeren // gaen
[pagina 57]
MAer dat de goede fortunen van veel domme // menschen Inden meesten voorspoet als sulck triumpheert, Meucht ghy seggen als een afgetrocken bloome verslenschen Oft verloopen soot vvater duer eenen teemst passeert, En dat de tegenspoeden daer vvorden gearresteert, Om dat de flauhertighe nenen consideratie Opt t'geene dat praemt, d'vvinght oft punieert, En niet op den voorspoet en recreatie. Noch sy en overlegghen niet tot der consolatie, Dat den teghenspoet vvel mocht verkeeren, Oft dat haer vvelvaert leyt in het verseeren. MAer gelijck den visch die int net is gheraeckt, Oft eenen vlieghe die in een uvvele is gevloghen, Die haer selven tormenteeren en blyven gestaeckt, Deur dat zy een uytganckt niet vinden en moghen: Soo vvorden daer oock veel menschen bedroghen Deur cleynen tegenspoet en gheschallen, Daer sy hun selven in brenghen sonder te letten, ongelogen, Dat de vverelt is vol bitter gallen. Maer sy en souden voor vvaer niet med' allen Verslagen zijn, vvaert dat zy den ancker van Hoop inden vloet, VVilden vverpen en arresteeren op d'opperste goet.
[pagina 58]
EN vvilden sy staen op dat Ecclesiastus seyt, Dat die Godt vreest niet en sal suchten noch beven, Om dat hy haer hope is en haer salicheyt, Haer schermschilt, haeren borcht, en haer leven. En op dat David claerlijck heeft gheschreven, Dat alle de ghene die Godt betrouwen, Geen quade tydinghe en vreesen, en daer beneven Dat Godt de gheloovighe lost uyt benouvven, Sy souvven hun in haer Vaderslant vrylijck houvven, Verduldich levende int middel haer vyanden. Godt en laet sijn vrienden niet comen ter schanden. d'Autheur. O Constantia u stichtende lessen, Sijn uytnemende goet soo ick wel can verstaen! Maer wie soude dus connen geleven sonder messen, Als hem te cort en ongelijck wort ghedaen! Wie can achter en voren in vrede gheghaen, Alsmen met soo veel vyanden is omzinghelt! En als wy hier een cleyn vreucht ontfaen, Soo worden wy terstont dan van den teghenspoet geringelt Int prisoen van druck en onsen dranck wort gheminghelt, Met bitter tranen, soo dat wy voor een vreucht cleyn, Moeten lyden duysent verdrieten certeyn.
[pagina 59]
Constantia. OM dat ghy in vrede en gherust sout leven, fier In middel van u vyanden vervvoet, Soo sal ick u openbaerlijck te kennen geven // hier Hoe ghy met eenen coragieusen moet V selven sult reguleren in voorspoet, En hoe ghy al u saken sult uytrechten met Temperantie, En daer naer sal u oock maken vroet, Hoe ghy in teghenspoet sult ghebruycken Constantie, En de straffe Fortuyne vveerstaen met valiantie. Opent u ooren ick sal u ondervvysen // dan Goede instructie niemant misprysen // can. PIndarus, Tacitus, Salustius, Cato, Socrates, Plutarchus, en dierghelijcke, Aristoteles, Aurelius en Plato, Die hebben gheschreven int publijcke, Dat veel svvaerder is leven voor arm als rijcke, In gheluck en voorspoet, dan in teghenspoet en last, Om dat die in voorspoet sitten sonder versijcke, Gemeynlijck plochten te hebben veel onrast, Met gulsicheyt onghestadicheyt sijn sy beclast, Met oncuysheyt en meer derghelijcke ghebreken, Die den thoren Godts vervvecken tot vvreken.
[pagina 60]
DAerom heeft Chilo van Lacedemonie geschreven // plat Dat men soo gheregelt en ghemodereert, Hem behoort te draghen, in dit sterffelijk leven // dat Men van de cleyne niet bevreest noch gereprocheert En soude zijn, en dat men van die hooch gexalteert Sijn, niet versmaet noch veracht en soude vvesen. En de menschen sijn ghebooren soo Cicero doceert, Tot behulp van haeren naesten jae boven desen: Moeten sy om niet te zijn mispresen, Ghetempert, Constant sijn, en van goede conditie, En beminnen VVaerheyt, Reden, Recht en Justistie. MEn diffinieert Iustitie en Constantie,, van VVillens een yeghelijck te geven het syne, En men diffinieert de Temperantie,, dan Een Constantie en Moderatie ten fyne Van alle dinghen vvel te ghebruycken t'allen termyne, VVaer door toecomt (soo Titus Livius verclaert) Dat het goet eynde sonder druck oft pyne, Gemeynlijck volcht den goeden raet en aert, En datmen vryelijck abandoneert on vervaert De lichtveerdicheyt, vervvaentheyt, en onbetamelijcheyt, Sonder aenschouvv te nemen op d'aenghenamelijcheyt.
[pagina 61]
ALs ghy op de vverelt dan voorspoedich sult sijn, En meucht gy u niet beroemen met dvvaes vermeten. Ghy en meucht niet hoveerdich noch hoochmoedich sijn, Noch u selven door vervvaentheyt vergeten: VVant vvat ghy heden sijt dat meucht ghy vveten, Maer vvat ghy vvorden sult en vveet ghy niet, En zy die nu neder sijn gheseten, Moghen u morghen te boven gaen. Men siet Voor ooghen een sake die oock daghelijcx gheschiedt, Dat die meynen vast t'sitten dat die falen // vvel En dat d'alderhoochste Berghen alder eerst dalen // snel. DEn grooten voorspoet uvven geest versteken moet, En den teghenspoet die moet gy vvederstaen, Ghy moet in alle dinghen u selven breken vroet, En den smallen vvech door deuchden inne gaen, Van t'vveder staen van d'een, en int nederslaen Van d'ander, is den prijs en loon gheleghen. De vrome en souden geenen loon ontfaen, Vercreghen sy gheen victorie teghen Haer vyanden: t'segelijcx moet de mensch sijn gheneghen, Teghen den teghenspoet vromelijck te stryen, En peysen dat naer voorspoet comt veel lyen.
[pagina 62]
OM dat den voorspoet den mensch maeckt hoveerdich, Vervvaent van sinnen en onghestadich, Dat hy hem peysen doet, dat hy veel eeren is weerdich, Vergetende sijn broosheyt, d'vvelck hem is schadich. Voorspoet maeckt tyrannich en onghenadich, VVant als de mensch in eeren zit verheeven, En kent hy hem selven niet, en is ander versmadich, De vveeldighe maeckt hy onghestapelt van leven, De rijcke vervvaende die doet hy sneven, Tot de deucht, soo is hy een groot belet, Hy heeft veel menschen bedroghenen besmet. HEt sijn voor vvaer vvel cativighe menschen Die hier gheluck hebben, en avantage, Vreucht en ghemack naer haer selfs vvenschen, Iae zy sijn seer miserabel en sauvage: VVant die noyt allenden en proefden noch oultraghe, En vveten niet vvat catyvicheyt mach vvesen // dier Noyt te stryde en ginck met couraghe, Noch vvederstoot en hadde boven desen // hier Diens cracht en can niet vvorden ghepresen // fier VVant sijn macht die is noch onbeproeft, Hy is de vreucht on vveirdich die noyt en vvas bedroeft.
[pagina 63]
TIs eenen seeckeren regel authentlijcke, Als menschen hier hebben veel verblyen, Dat t'selve een merckelijck teecken is van versijcke, En dat daer naer sal volghen eenich ongheluck oft lyen. Men siet selden stilte inde Zeevloet ghedyen, Daer niet naer en volghen dan vresselijcke plaghen. De vehemente hitte des dachs, doet by tyen Des snachts volghen eysselijcke Donderslaghen. Desghelijcx leyt fortune oock haer laghen, Als sy den menschelijcken voorspoet toesent. Naer grooten voorspoet volcht het meeste torment. SEneca die verhaelt hoe dat daer gheschiet, (D'vvelck vvy in meer ander boecken lesen) Menich haestich en onversienlijck verdriet, En dat de menschen meer ongevallen boven desen Overcommen, eer sy d'oude connen los ghevvesen. En dat de ghene die hoochmoedich // sijn Eerst overvallen vvorden en mispresen, En dat die toe seer geluckich en voorspoedich // sijn Gelijck de gerechten die te overvloedich // sijn Van vvater door de volheyt overloopen, Insgelijcx haer abundanticheyt moeten becoopen.
[pagina 64]
ALle overmatighe dinghen quetsen en steken, Door te groote drachticheyt valt ter eerden het cooren, Groote vruchtbaerheyt doet de telgeren breken, Eer de vruchten sijn dat sy blyven verlooren. T'sghelijcks oock die hier te grooten gheluck oorbooren, Die mogen vvel vreesen voor t'meeste verstranghen, Men crycht oock ghemeynelijck eenich gheluck te vooren, Eer datmen comt in catyvich pranghen, Soo dieren en visschen, beyde vvorden ghevanghen, En met lieflijcken ase gheloct int net, Comt de mensch door den voorspoet in t'percket. DAerom hooren vvy Tullium ghevvaghen, Secundo Rethericorum dat sy sijn ignorant, Die gheluckich sijnde haer quade daghen, Hier meyne overleden te hebben, vvant Sy prysen vvyselijck die met verstant, In tyde van gheluck en van ghenuchten Voor teghenspoet, die altijt is by de hant, Met achterdincken, sorghen, vreesen duchten. VVant naer vreucht en geluck volcht verdriet en suchten, En dat met vreucht begint dat eynt met drucke, En het ongheluck dat leyt seer by t'gheluck.
[pagina 65]
PAnetius seyt dat Africanus plach te spreecken, Gelijck men de vveeldighe Peerden quaet om dvvingen De Beryders levert, om dat sy met soete treeken, Ghetemt souden vvorden van tvvulps loopen en springhen: Datmen soo de vermetel-mans en jonghelinghen Die door de voorspoedicheyt sijn onghetemt en opstinaet, Behoort te bestellen en te brenghen, By vvyse vrienden die met reden en goeden raet, Hun moghen ondervvysen hoe intricaet, En onseker dat hier is, gheluck en voorspoet, Om dat sy temmen souden haren vervvaenden moet. EN den raet die de goede vrienden u gheven, Die moet ghy meest ghebruycken altijt: Maer als ghy al voorspoedichste sult leven, Soo moet ghy dien raet oock meest volgen met vlijt, En hy is vvys die hem nauvve vvacht en vermijt Voor Pluystrijckers, die veel volcx bedrieghen: VVant die jonghelinghen die vvorden subijt, Als sy haer teer sinnen soo laten vvieghen, Dat sy de Pluymstrijckers gelooven die haer vvieghen, Vervvaent hoveerdich en opgheblasen, Die de flatteerders ghelooven, sijn groote dvvasen.
[pagina 66]
DE menschen behooren meer over hun selven te clagen, Als sy vande voorspoedicheyt vvorden berooft, Dan over fortuyne, al leyt sy haer listen en laghen. Ist dat ghy Suetonium en Xantippum ghelooft, En Plutarchum die t'leven der Princen by een hebben geschooft Als van Pompeio, Marco, Pyrrho, en Hannibal, Die hun selven meer dan de vverelt hebben verdooft, Van Mario, en Dictatore, Sylla, vol gheschal. En van den onvervvinnelicken Caesare den val, Dees en claechden soo seer niet over svverelts besvvaren, Als sy deden dat sy in voorspoet onachtsaem vvaren. VVIl is vvaer dat soo vvel vyanden als vrinden De menschen vvel aendoen tribulatie en verdriet: Maer de svvaerste lasten die hun schinden, Doen de menschen hun selven aen, soo men siet. Ist niet dickvvils en mennichmael gheschiet, Dat veel menschen soo vervverren haer saken Dat sy sonder schade en schande daer niet Alsoo sy meynen en connen uytgheraken, En dan sietmense treuren en onghenuchte maken, Om dat sy veel teghenspoets hebben en vyanden, Veel menschen veteren hun selven in banden.
[pagina 67]
XErxes die Egiten hadde vervvonnen met cracht, Die vvert naer dat hy van Themistocle vvas vervvonnen Van Arthabane vyandelijck ter doot ghebracht, En Policrates die fortuyne hadde vvillen jonnen, Soo veel ghelucx als jemant onder der Sonnen Souden moghen peysen, gheschieden of vvenschen, Die en heeft hem selven niet bevryen connen, Maer hy is als d'ongheluckichste der menschen, In voorspoet kensch sijnde, niet onverkenschen Van groete aen een galghe ghehanghen, Veel menschen brenghen hun selven in verstranghen. MIthridatis Coninck van Ponto verheven, Die veertich Iaren hadde ghedaen De Romeynen veel schade, en leet daer byneven Die Asien niet en hadde connen vvederstaen, Die Quintum Oppium en Aquileum saen Tvvee Ambassaden hadde ghevangen ghenomen, Die en cost in voorspoet den druck niet ontgaen, Maer hy moest in Atropes bedvvanck comen: VVant naer Pompejus hem vervvont, t'sijnder vromen, Heeft hy met sijn handen ghedoot hem selven, Niemant behoort putten om in te vallen, te delven.
[pagina 68]
NAer dat Pompejus had vervvonnen Iarban valiant, En in Hispanien Sertorium verjaecht, Tygranem den Coninck van Armenien landt, Aristoblum en Mithidatem gheplaecht, De Spaenjaerdenen d'Albanen onversaecht, Mitsgaders de Ioden en meer ander natien Vervvonnen, en dat hy alreed vvas out ghedaecht, Is hy in voorspoet door confederatien, In Thessalien door de inhortatien, Van Ptholomaee daer hy Caesarem ontvloot // snel Seer miserabelijck ghebrocht ter doot // fel. EN Caesar die Pompejum verneert // hadde, Als hy van de Gaulen Pontico en Africanen, En van de Spaengnarden ghetriumpheert // hadde En t'meeste deel der vverelt met cracht en vermamen Onder hen brocht hadden, is hy van dees tvvee hanen, Cassio en Bruto ter doot ghebracht, Die om sijn voorspoedich leven heel uyt te plamen, Hem drientvvintich Poignaert steken gaven onsaecht, Hy is seer deerlijck in sijn bloet versmacht, En als hy meynde aldergheluckicst te vvesen, Soo is op hem den meesten teghenspoet gheresen.
[pagina 69]
AL vvas Dedalus in voorleden tijen, Soo gheluckich dat t'peryckel is ontvloghen, Soo en cost hy hem ten lesten niet bevryen, Voor t'vvilt svvijn d'vvelck hem d'een lidt van dander scheurde. De fortuyne heeft soo veel menschen bedroghen, Die in d'eerste voorspoedich en gheluckich vvaren, Dat ick die niet en soude vermogen, Al t'samen te noemen op zeven jaren, Die hem vanden voorspoet niet en vervaren Noch hooren en vvilen naer den raet van vrinden, Die sullen hun ten lesten oock bedrogen vinden. SO dese Prinsen Heeren en Vassalen, Naer veel victorien sijn comen in noot, Soo mocht ick u van veel meer ander verhalen, Die ghestorven sijn een cativighe doot. Och vvatten druckighen miserabelen exploot! VVatten schande naer soo grooten glorie! VVatten neerlaghe en perijckel groot, Naer soo veel voorspoedicheyt en victorie! VVatten grooten tegenspoet in t'svverelts ciborie, Naer soo veel goede aventueren! Naer cleyen voorspoet volcht meest swaer besueren.
[pagina 70]
DOen hem eenen vervvonderde van den voorspoet // en moet Den Coninck van Persen door veel blyde maren, Soo sprack Agesilaus tot hem, O arme bloet // onvroet En hebt ghy noyt ghelesen noch hooren verclaren, Dat Priamus oock van geen besvvaren En vvist te spreken, doen hy niet ouvver en vvas: Daer mede dat hy vvilde openbaren, Dat de vvrede fortuyne haer omme keert ras En dat oock niemant het sy in vvat cas, Geluckich en behoort te sijn ghenominieert, Die den lesten dach noch niet en is ghepasseert. DVs moet de vvyse man het eynde aenmercken, Van den toecomenden last en tegenspoet, Het is groote vvijsheyt in alle vvercken, D'eynde te overlegghen eer datmen het doet: VVant al schijnt het begin lieflijck en soet, En al ist dat het heeft een goet behaghen, Soo leert ons het out Proverbium vroet, Dat het eynde altijt den last moet draghen. Als vvy in t'leste moeten vvenen en clagen, Soo baet ons vveinich de voorleden vreucht. Maer die de vvysen volcht int leste verheucht.
[pagina 71]
DAerom hebben de geluckige soo Plato seyt, Niet min van doene van ander goeden raet, Dan die ongeluckich sijn en vol cativicheyt, En doen troosten verlossinghe met der daet: VVant een die langhe op effen vvegen gaet, VVort vvel soo moede, en sal sijn natuere temmen, Als de gene die schijnt te sijn desolaet, En alleen eenen berch heeft op te climmen, En als de mensch inden vloet der vreucht meynt svvemmen, Soo vertegent hem somtijts de meeste stromme, Men moet in voorspoet meest sien naer perijkel omme VVY bevinden claerlijck door experientie, Als de boom seer bloeyt dat bloeytsel valt in de biesen. Den stijf gespannen boge breeckt door vehementie. Een vroom Capiteyn sal t'lijf slechtelijck verliesen. Hoe t'vvater stilder is hoet eer sal vervriesen, En Piloten sterven meest als sy sijn op t'lant, En als de mensch meynt rust en ghemack te verkiesen, En met de fortuyne te maecken bestandt, Soo bereyt sy hem eenen nieuvven brant, En sy comt met veel meerder gheschallen In synen meesten voorspoet onversiens overvallen.
[pagina 72]
UVeet ghy niet dat vroomhertige mans schavant, Meer besvvaert sijn in dry gheluckige vveken, Dan in dryehondert maenden onplaysant, Als de fortuyne haer straffelijcke handelt en vvilt versteken, Och hoe veel dvvase menschen heb ick hooren spreken, En sien verliesen haer prosperiteyt! En als de vverel in voorspoet haer leyde treken Sien vallen in groote cativicheyt, En door een corte vreucht (voorvvaer gheseyt,) Overviel haer een seer lastich besvvaren. D'ongheval comt op een uyre en duyrt veel jaren. EN ter contrarien heetmen vonden veel menschen, Die hier gheleeft hebben in jubilatie, En die voorspoet hadden naer haer vvenschen, Om dat sy de deucht volghen sonder variatie. En om dat sy haten de boose en quade natie, En dat sy elcx vrient vvaren en niemant vyant, VVel te vreden sijnde tot elcker spatie, Met t'geen dat haer den lieven Godt toesant. Iae sy bleven langhe leven in vrede: vvant In voorspoet vvisten sy hun veel te myen, En in teghenspoet teghen den druck te stryen.
[pagina 73]
DVs sal de mensch van goeden verstande, Het gheluck en ongheluck gheluckich draghen, Als hy dit overpeyst als goederhande Sonder cleymoedicheyt, suchten of claghen, En hy en sal synen troost niet stellen op d'onseker laghen Der vverelt, als hy vvel heeft overpeyst, D'ongestadicheyt der dinghen, by nachten en daghen, En de sorge die Godt voor de syne draecht ongeveyst, En hy en sal niet overvallen sijn, vvaer hy gaet oft reyst, Van de vyanden, noch van jemant vvorden vercleent, Maer gevvillich vvedergeven dat Godt hem heeft geleent. Als de menschen misprysen de rijckdom en staten, De hoocheyt glorie en t'vvellustich leven, En dat sy het verlies van goede niet en haten, Het verdriet noch de siecte daer beneven Sullen sy ontslagen sijn, het suchten en beven, Van den geest soo Xenophon in sijn Paedie vertelt, Van Pheraulo die Cyrus hadde gegeven, Een heerlijcheyt, vveert sijnde veel goet en gelt, Die als hy bevont dat synen geest vvas gequelt, Van d'onrustich goet, en dat hy peysde om sijn armoede, En contentement, stack hem de vvalge vande voorspoede.
[pagina 74]
NAer dat Epaminondas Victorieuslijck, Den slachte Leuctra hadde gheslaghen En dat hy dien dach glorieuslijck, Daerinne hadde gheschapen behagen VVas hy t'sanderdaechs bedroeft, dat de Borgers saghen Veel merckelijck aen sijn continantie: Soo dat hem ten lesten eenen vvilde vraghen VVaerom dat hy bedroeft vvas tot sijnder instantie: Sprack hy om dat ick de intemperantie En vreucht van gisteren soude straffen, VVel hun die in voorspoet vvysheyt schaffen, ALs Sertorius in sijn voorspoedicheyt // vvas En dat hy hadde avantage groot, By gheluck vercregen over den majesteyt // ras Van Metello en Pompejo heeft hy naer dexploot, Hun ontboden dat hy bereet vvas tot der doot, Als een ghemeyn Borgher hun te obedieren, Behoudelijck dat sy hem als vriendt minioot Souden doen inroepen, en sijn eere restaureren: VVant hy liever hadde naer sijn confesseren, Verseeckert den minsten Borger van Romen te vvesen, Dan ghebannen te blyven een Keyser ghespresen.
[pagina 75]
NAer dat Agesilaus hadde victorie, Teghen de Atheniensis en Argivos mede, Teghen te Thebanes en Corinthios mede, En dat hy vvederom vvas ghekeert in sijn stede, Hoe vvel dat het meeste feyt was, dat hy oyt dede, Soo en heeft hy hem daerinne niet verheven // yet Noch hy en heeft oock door glorieushede, Daer door verandert sijn manier van leven // niet Maer hy is in dien grooten voorspoet ghebleven // siet Onveranderlijck van herten en constant van sinnen, VVel hun die in voorspoet hun selven kinnen. ALs eenighe persoonen vervvondert vvaren, Dat Agesilaus soo slechten spyse at, en cleren droech, Als ander Borgers hoorde men hem verclaren, Voor dit sober leven sullen vvy maeyen ghenoech. Daer mede hy segghen vvilde dat tot smenschen gevoech, Geen leven soeter dan de liberteyt en vvas, En dat die liberteyt diet al vervvoech, Niet lange en blijft staende, maer moet vvycken ras, Daer overdaet regneert en in dit cas Hadde hy gelijck, vvant daer vvreetheyt en malitie Regneert, daer en is liberteyt noch justitie.
[pagina 76]
DOen hem een van sijn ondersaten Vermaende, dat hy de soberheyt van leven schouvven, Modereren, en af souden laten, Soo hoordemen daer teghen ontfouvven, Door dat de fortuyne die veel volcx brengt in benouvven, Soo veranderlijck is, maeck ick my armoede gevvoone, Om dat ick in teghenspoet niet en sou flouvven, Gelijck de vveeldighe menschen plochten te doene. Die hier matelijck leeft avont en noene, En ghevvoon is vvat voor den ouden dach te sparen, Dien en sal den tegenspoet soo seer niet varen. ALs hem eens eenen Ridder vvilde vraghen, VVaerom dat hy Somer noch VVinter met een habijt Achter straten ginck in sijn oude daghen: Soo antvvoorde hy om dat de jongers altijt, Dees maniere souden na volghen met vlijt, Daer mede dat hy vvilde verhalen, Dat d'ouders behooren te schouvven alle vervvijt, En exempel te syne van haer vassalen, Om dat alt'gene daer de Princen in dvvalen Oft dat sy voor doen dat al het selve seer saen, Van de jonghers en ondersaten vvort naer ghedaen,
[pagina 77]
AL heeft Henricus de sevenste Keyser veel lyen En teghenspoet ghehadt binnen synen leven, Soo was hy van sulcker ghestadigher fantasyen, Dat hy hem in genen voorspoet en heeft verheven, Noch dat hy den moet noyt verlooren ghegheven En heeft, in tribulatie noch teghenspoet, Maer hy vvederstont het lyden en sneven, Met eenen Constanten vromen moet, En hy verdroech altijt soo vvel suyr als soet, VVant ghenen voorspoet, lyden, verdriet noch smerte En cost veranderen sijn ghestadich herte. DOen den Coninck Philippo vader van' Alexander, Die hier langhe gheleeft hadde in prosperiteyt, Ghebootschapt vvas van d'een van d'ander, Dat hy seer veel ghelucx en voorspoedicheyt Op eenen dach ontfaen hadde, heeft hy gehseyt, O goede Goden! die ick hoochlijck moet prysen. Ick bid u instantelijck op dat u immers greyt, VVilt my vvederom vvat verdriet toe vvysen, Voor soo veel voorspoet en verjolysen, Als ghy my goedertierlijck hebt verleent, Op dat ghy my namaels niet gheheel en vercleent.
[pagina 78]
DOen den selven Philippus hadde vercreghen De victorie over gheheel Grieckenlandt: Soo en heeft hy als de eergierighe pleghen, Hem niet verheven van de victorie, vvant Om dat hy in voorspoet sou blyven temperant, Soo heeft hy een Jonghelinck by hem doen halen, Die hy belaste op pene van den bant, Dat hy alle morghen met luyder talen, Tot dry reysen toe sou roepen sonder falen. Philippe al sijt ghy voorspoedich naer uvven vvensch, Soo sijt ghedachtich dat ghy sijt een mensch. SEptimius die heeft oock opentlijck gheschreven // dat Men, als te Romen jemant triumpheerde, En den vervvinder hoogelijck verheven // sat Achter op den triumph vvaghen eenen ordineerde, Die met luyder stemme pronuntieerde. Gedenct dat ghy een sterffelijck mensche sijt, En dat de fortuyne die u exalteerde VVeder can veranderen, vvant sy verkeert subijt, En sietmen oock voor ooghen, niet dat sy alder eerst benijt De gene die daer sit op den alderhoochsten graet, Noch die in de meeste voorspoedicheyt is vroech en laet
[pagina 79]
EVripides die heeft ons te kennen gegheven // van Capaneo hoe hy door sijn rijcdommen groot, Hem noyt meer en heeft verhoveerdicht noch verheven // dan D'armste mensch die gelt en hadd' noch broot, En al vvas hy gheluckich in t'svverelts conroot, Soo sprack hy tot die hem plochten te eeren, Mits datmen de fortuyne in soo menich exploot Seer subytelijck heeft sien verkeeren: Soo behooren alle verstandighe Heeren, In de schoonste dagen om tempeest // te peysen En in den meesten voorspoet haer meest // te vereysen. CLaudinus die was niet alleen een edel Romeyn, Soo vvy openbaerlijck van hem lesen, Maer hy vvas in swaer saken sorchvuldich certeyn, Soo voorsichtich in raet als eenich mensch mocht vvesen, Bystandich en ghetrouvve voor sijn vrienden gepresen, Stout en saechtmoedich teghen sijn vyanden, Een beminder der ghemeyn vvelvaert boven desen, Oock sprack sijn tonghe noyt tot jemants schanden, Noch sijn leeren en verachgerden noyt jemant vanden Borgers, in voorspoet vvas hy seer ghemodereert, En in tegenspoet van herten ongheturbeert.
[pagina 80]
ONder al die hier gheluck onfaen // hebben En hebben vveten te gebruycken in vorleden stonden Onder al die d'ongheluck vvederstaen // hebben, Is Aurelius een vande principaelste vonden, Die noyt des vverelts oft fortuyuen soet vermonden, En gheloofde hoe favorabel sy haer gheliet, Noch noyt en sprack hy een onghebonden VVoort, in al synen teghenspoet en verdriet, Nochtans is hem in sijn leven gheschiet, Groot onghelijck leet en violentie. Een vvys man vervvinnet al met patientie. ALphonsus en vvas oock niet saen versleghen, Al vvas hy overvallen van den tegenspoet, En gheen goede fortuyne en cost hem bevveghen, Dat hy seer verhief synen hoghen moet, Nerva verdroech oock den teghenspoet onsoet, Hy en heeft hem in gheen gheluck verheven, Boetius vvas soo voorsienich en vroet, Dat hy patientich verdroech een allendich leven, En naer dat hy opentlijck heeft gheschreven, Soo stont hy corageuslijck op vveder Al vvas hy vande fortuyne gheslaghen neder.
[pagina 81]
EN ten dunckt my oock voorvvaer geen vvondere! Als den teghenspoet een VVys man heeft verneert, Dat hy boven comt als hy eens lach ondere, Dat hy den tegenspoet dan vvat herdeert, Soo den boom Vberius sijnde ghetransporteert En verplant meer vruchten voort brengt abundant, En soo der bloemen soeten reuck meer vigoreert, Als sy ghcrockt vvort en ghevvreven sijn van jemant, Soo sullen de vroome mans met sinnen constant, Als den tvveeden tegenspoet haer vvilt t'onderslaen Hun valiantelijck vveeren en teghenstaen. DE versochte cloecke verre siende menschen, Sullen groote vreese en toesicht hebben altijt Op toecomende tegenspoet, diese van hun vvenschen Om dat sy vvel vveten dat sy dickvvils subijt VVorden bedrogen, en verstooten in t'svverelts crijt, En met teghenspoet en verdriet omcinghelt, Soo dat haren soeten dranck en jolijt, Met seer bitter tranen dan vvort gheminghelt: Dus sy vvel voor hun sien, eer sy vvorden gegringhelt In t'drucx prisoen daer sy niet uyt en gheraken // saen VVel hem die in tijts oversiet hoe sijn saken // staen.
[pagina 82]
IVlius Caesar Dictator heeft tegen sijn vyanden Vyftich mael met opgherechten vendelen gestreden, En hy heeft veel Rijcken, Provincien, en landen Doen floreren, en ghestelt in vreden. Hy heeft ghevvonnen veel Castelen en steden, En vervvorven menighe schoon victorie: Hy vvas soo begaeft met vromicheden, Dat hy vercregen heeft tot sijnder glorie Een eeuvvighe onsterffelijcke momorie, Die soo langhe opder eerden // dueren // sal Als Iupiter synen scepter van vveerden // vueren // sal. OP eenen tijt dat Caesar sacrificie dede // vvas Hem vanden VVaerseggers geseyt voorvvaer, Dat binnen dier daghen ontrent die stede // ras Den slach soude gheslaghen vvorden int openbaer Ende soo Caesar den VVaersegger vraechde, naer Den uytganck vanden selven, soo respondeerde Datter groote veranderinghe sou gheschieden, en daer Omme vvaert dat hy hem adviseerde Dat indien hy hem vvel vont, en dat hy prospereerde, Dat hy daer naer quade fortuyne verpachten // soude En vont hy hem qualijck dat hy beter vervvachten // soude.
[pagina 83]
EN doen Caesar ouder vvas ghevvorden, Heeft hy om te blyven in sijnder eeren, Door vreese dat hy van fortuyne sou sijn verdorden, En dat hy sou ghecomen hebben in verseeren, Om datmen den voorspoet soo saen siet verkeeren, VVillen ophouden van meer te stryen // vvel, Bevroedende naer der vvyse leeren, Dat naer veel voorspoet volcht druck en lyen // fel VVant die hier niet om en sien in het ryen // snel Die sijn sonder vreese ghelijck // mallen En sy doen gemeynelijck haren vvaghen int t'slijck // vallen. DIe gevveest heeft in eenich perijckel, groot, En die hem daer vooren niet en vvil vvachten voortaen Die doet als vlisses die naer dat hy uyt den noot, Ciclops ontvloden vvas vvederom vvilde gaen In sijn speloncke, daer hy den Reuse sach staen Door arrogantie en stout vermeten, Om synen hoet en riem die hy daer had af ghedaen, VVeder te halen die hy hadde vergeten, Sonder vvillen peysen dat Ciclops had' opgeten, Corts daer te vooren sijn mede ghesellen, Sy sijn d'vvaes die hun sonder noot in perijckel stellen.
[pagina 84]
MAer gelijck den Molenaer in t'alderliefste vvedere Synen molen doet versien, besorgen en toerecken, Soo d'ambachtsman doet oppe en nedere Het dack van sijn huys met drooch vveer decken, Soo den schipper in tijts doet sijn schip bepecken, Teghen vvatergolven en tempeest daer beneven, Soo behoort een voorsinnich man te ontvvecken, En achterdincken te hebben in dit sterffelijck leven, Peysende dat t'geluck hem niet en is ghegheven, Maer dat hem van fortuyne en is geleent // maer VVant den teghenspoet den mensch alle uren verleent // daer. DImus een out Coninck van de Pontanen, Sprack eens tot synen Philosooph die by hem stont, Met een groot hoochmoedich vermanen, Ick heb voorspoet, rijckdom, eere, en ick ben ghesont, Mach my van Godt jet meer vvorden ghejont? VVilt my daeraf de vvaerheyt ontbinden: De Philosooph sprack sgelijcx en vvas my noyt vermont, VVant rijckdom, gheluck, gesontheyt, eer en vrinden, Sijn saken diemen selden al can bevinden, In eenen persoon die als ghy in jubilatie // leeft, VVant Godt een elck sijn besonder gratie // gheeft.
[pagina 85]
EN ist dat Godt dees dinghen al te samen Eenen persoon geeft, soo is den tijt cort, Dat hy die hier besidt tot sijnder vramen, VVant d'een oft d'ander hem saen afgenomen vvort, Soo dat daer bat-tranen behooren te sijn ghestort, Om dat hem dit saen al benomen vvort, met bedvvanck Dan datmen sou verheucht sijn alsmen den hoochsten spoort Besidt in voorspoedicheyt vry en vranck, En al gaef Godt jemant sijn leven lanck, Aldees gaven voor een vveirdich present, Sy en souvven hem niet helpen sonder contentement. D'VVElck hy voorvvaer u niet en heeft ghegeven, Noch oock niemant geven en sal in t'svverelts crijt, VVant soo rechtveerdich is Godt verheven! Dat die hy rijcdom geeft en maect verblijf, Neemt hy meest het contentement altijt, En die hy contentement geeft al teenen, Die sal hy vvie dat t'selve oock benijt, Seer selden grooten rijcdom verleenen, Om dat Dimus synen hooghen moet sou vercleenen, En om dat hy sijn ontrequidantie sou breken, VVilde hy dese vvyse vvoorden spreken.
[pagina 86]
HEt schijnt dat de groote Princen en Heeren In rust leven, die rijckdom hebben en ghesontheyt, Mitsgaders oock goede vrienden, en veel eeren: Maer hebben sy gheen contentement (voorvvaer gheseyt) Soo hebben sy niet dan perijckel en arbeyt, En soo den arbeyt van d'arm meer is, soot can blijcken Dan den arbeyt die leven in prosperiteyt, Of van den gheluckighen en vveeldighen rijcken Min noch meer oock, maer rechts van gelijcken, Is t'miscontentement vanden rijcken (achermen) Ongelijck meerder, dan t'vvroeghen van den armen. VVAer dat ghy hoorde vertellen en clagen // plat Een out Prince al sijn miserien groet, Die hy gheleden heeft van sijn kintsche dagen // dat Hy gheboren vvas tot dat hy sterf de doot! En dat sijn tonghe verhaelde al t'lyens noot, En sijn herte syne teghenspoet begost t'ontfouvven, Voorvvaer u herte sou svvaer sijn als loot! En my dunct dat veel menschen hun verschricken souvven, Van een lichaem dat soo veel benouvven Opde vverelt gheleden en ghepasseert // heeft En van een ghemoet dat soo veel ghedissimuleert // heeft.
[pagina 87]
MAer de fortuyen die seer onghestadich // is En die de menschen groot verdriet aendoet, Die seer vvreet straffet onghenadich // is En sal gheen cracht meer hebben naer de doot onsoet. Die gheluckich is in die vverelt, die moet Alle voorspoet laten als hy sterft, Daer en is geen gheluck ter vverelt noch voorspoet, D'vvelck hy door sijn aflyvicheyt niet en derft, Het gheluck d'vvelck de mensch hier vervverft, Dat schijnt vvel eenigerhande doot te syne, VVant die gheluckich is die is het sterven pyne. DAerom en mach een man die voorsienich is en vroet, Nimmermeer betrouvven eenich gheluck oft bate, Maer hy moet in vveelden en in den vollen vloet, Hem selven kennen, en houvven middel mate. Verliest hy dan sijn goet, eer, oft de hoocheyt van state Soo en salmen hem met reden niet reprocheren, Dat hy vervvaent vvas, maer dat hy uyt hate Oft sonder sijn schult heeft moeten declyneren. Dus sijn sy vvijs die in voorspoet doceren, Vervvaentheyt, glorieusheyt, en hoveerdicheyt schouvven, En in alle saken leeren de middel mate houvven.
[pagina 88]
d'Autheur. O Constantia want ick schryve voor mijn divyse, Hout middel mate, soo bid' ick u minnelijcke, Dat ghy my als de voorsienighe wyse, Nu wilt verhalen en maken kinnelijcke, Wat middel mate is, en hoe ick voorsinnelijcke Haer sal volghen, eeren, dienen, avont en noene: Haeren naem dunct my wesen Goddinnelijcke! Wilt ghy my voorts verhalen als de coene, Wat sy de mench raet te laten en te doene, Ten is niet ghenoegh dat sy in mijn behaghen staet,, soet Maer ick sou my geern voeghen naer haeren raet,, goet. Constantia. DE Philosophen hebben vveleer ghestelt Vier sonderlinge crachten in den geest, te vveten De Reden den Wille de Gramschap die den mensch quelt, En de Begeirlijckheyt onghemeten, Daer sy in te logeren niet en hebben vergeten, Vier deuchden en dat in elcke eene, Namelijck Wijsheyt vvas in d'eerste plaetse gheseten, En in de tvveede Iustitie, reene, Inde derde Sterckheyt, Inde vierde ghemeene, De loffelijcke middel mate oft Temperantie, Die oock vvort ghenaemt Constantie.
[pagina 89]
EEn chieraet des levens is de maticheyt // dan Haer susters sijn Schamelijckheyt en Eerbaerheyt, Sy is Bescheydentheyt en Besaticheyt,, van Des herten verstooringhe en svvaerheyt, En van alle dinghen de rechte mate inder vvaerheyt, Hier in is gheleghen der Latynen vromelijcheyt, D'vvelck sy Decorum heeten, en vvy door declaerheyt Gemeynelijck noemen betamelijckheyt, Oft t'gene dat lieflijck is door d'aenghenamelijckheyt, D'vvelck van sulcker natueren is int beleyden, Datmen van d'eerbaerheyt niet en can ghescheyden. VVAnt al dat betaemt dat is eerlijck // fijn En vvat eerlijck is dat betaemt oock mede, Maer daer is vvat onderscheyt soo de vvyse leerlijck // sijn De Eerbaerheyt hout by de Betamelijckheyt stede, En dit mach lichter verstaen vvorden met voorsienichede, Dan uytghesproken vvorden met soet vermaen, VVant men merct meest soo vvel in strijt als vrede, Maer de daet vvat t'gene is dat betaemt te sijn ghedaen: Maer als de menschen buyten de reden gaen, Soo en houvven sy geen betaemte noch mate, En sy beclagen haer d'vvaesheyt te late.
[pagina 90]
HEt betaemt datmen ghebruycke reden // dat Men vvyselijck spreke en pijnt sijn tonge te dvvingen, En datmen al sijn vverck doe met voordachticheden // vvat En datmen vvaerachtich is in alle dinghen: VVel rake aenschouvve en pijn te volbringen, T'is soo onbetamelijk hem laten te bedriegen, Alst is dat Vrouvven dolen met vvulpsche jongelinghen, Oft alst is als d'vvaes en uytsinnich te lieghen, Oft hooger d'ant betaemt te vvilen vlieghen: Daerom soo moetmen alle dinghen en saken, Ter deucht stieren en met maticheyt volmaken. SOnder maticheyt en is geen rechte deucht, Sy verriet Princen, Heeren, en ondersaten, Sy maect t'menschen lichaem en gheest verheucht, Sy doet de gulsicheyt en overdaet haten, Sy dient tot eenen breydel aller staten, Om te bedvvinghen den vleeschelijcken lust! Sy doet de nydicheyt het vvreken haeten, Den grammighen hittighen thoren ist dat sy blust, Sy maect de gierighe herten gherust, Gy stelt te vreden d'ongheruste sinnelijckheyt, En sy middelt alle saken met minnelijckheyt.
[pagina 91]
SOnder haer vvaer Wijsheyt en Verwaentheyt groot, Sonder haer vvaer Ootmoet een vervvorpentheyt, Sonder haer vvaer Iustitie een vvreet exploot, Sonder haer vvaer sterckheyt een creduliteyt, Sonder haer sou van Penitentie vvorden gheseyt, Dat hypocryse of geveynstheyt vvare, Sonder haer sou van Godts dienst vvorden uytgeleyt, Dat Superstitie vvare in t'clare, Sonder haer sou alle goede mare, Voor opspraeck vvorden gheinterpetreert Om dat ondeuchdelijck is, al dat maticheyt passent. SOnder haer soo vvaer Eendrachticheyt t'vvistinge, Sonder haer vvaer Liberaelheyt gepresen, Een verstroynghe oft een verquistinghe, Sonder haer sou Soberheyt overdaet vvesen, En Volstandicheyt soude boven desen, Sonder haer sou Dertelheyt sijn oft Obstinaetheyt, Sonder haer sou t'Gelove int spreken, int lesen Vol erreuren sijn, en intricaetheyt, Sonder haer sou Ghehoorsaemheyt sijn quaetheyt, Iae alle deucht sou Boosheyt sijn rigalijck, En alle soetheyt sou bitterheyt sijn finalijck.
[pagina 92]
SOnder haer en sou niemant lof noch glorie Hier op der eirden vvorden ghegeven: Sonder haer en soudmen geen victorie Vervverven in dit sterffelijck leven: Sonder haer en sou niemant vvorden verheven, Oft hy en sou moeten vreesen van meerderen val, En daer de Maticheyt vvort veracht oft verdreven, Daer en is niet dan discoort en gheschal, Die sonder haer jet ter handen trect is mal, VVant sy is in allen handel bequame, Sonder Maticheyt en is Godt niet aengename. AL dat Godt geschapen heeft dat heeft sijn oorden, Sijn mate, sijn palen, en sijn ghevvichte VVat daer buyten is dat is vol discoorden, Als buyten sijn natuere en Godts ghestichte, Noch zee, noch Aerde, noch den Hemel dichte, Noch sterren, Planeten, noch het firmament, En souvven blyven staen dat mate svvichte, Noch oock haeren Schepper sijn obedient: Dus ist vvel reden dat hy Maticheyt kent, Die hem hier tot de deucht vvilt begeven // dan VVant sonder Maticheyt jemant deuchdelijck leven // can.
[pagina 93]
MAticheyt doet hier leven naer Godts geboden, Sy maeckt den mensch deuchdelijck van conditie! Sy is het prysbaer sout d'vvelck de joden VVel eer ghebruyckten in haer sacrificie, D'vvelck discretie is die sonder malitie, En met redene tempereert alle saken, En die ten rechten vveghe sonder superstitie De verdoolde menschen doet gheraken, En die de tvvyfelachtighe doet staken Den doolenden vvech, daer natuere is toegheneghen, De maticheyt leert ingaen de rechte vveghen. HOut dan den middelen wech die ten eynde verheucht, Soo u vanden Alderhoochsten vvort bevolen, In de middel daer leyt alle deucht, Die den middelen wech hout, en sal niet dolen, Noyt sterffelijck mensch en heeft hier ghequolen, Door dat hy den middelen wech vvas inghegaen, Soomen in de leechste noch inde hooghste scholen De meeste gheleertheyt niet en placht t'ontfaen, En die naer te leeghe oft hooghe dinghen staen, Doen hun selven t'minste profijt en vvelvaert, En sy vvorden alderrampsalichste vermaert.
[pagina 94]
TE veel hebben doet benyden gemeynelijck. Te veel begeren hindert naer Platonis leere. Te veel vveten doet den Geest dolen vileynelijck. Te veel arbeyden brenght het lichaem in verseeren. Te veel vveelden ghebruycken beneemt d'eere. Te veel eeten en drincken crenckt natuere. Te veel vasten maeckt het lichaem teere. Te veel ghelooven comt meest op in t'suere. Te veel gheven t'sy vriendt of ghebuere. Doet dickvvils eyghen nootdruft derven. D'over vloedicheyt can alle dinghen bederven. HOut dan middelmate schout overvloedicheyt, VVilt u van te grooten Exces altijt vvachten, Die te seer staet op sijn voorspoedicheyt, Mocht inden vloet van benautheyt vvel versmachten. Die hem te veel ondervvint by dagen en by nachten Die moet dat dickvvils int leste beclaghen, Die tast op laden vvilt boven sijn crachten, Die en can die niet seer verre verdraghen. Die te hooge vvilt vlieghen by vlaghen, Oft die hem teghen Berch te loopen vvilt rasschen, Die vint hem selven tusschen tvvee stoelen in d'asschen.
[pagina 95]
DEucht leyt in middel tusschen tvvee quaden, VVaer af d'een overvloeyt en d'ander doet ghebreken, Gelijck de sterckheyt oft vrome daden Tusschen blootheyt en vervvaentheyt moet steken. De vervvaende bestaet met subtijl treken, Te ondoenelijcke en te groote dinghen, En de bloode en darf niet bestaen noch spreken, Van saken die hy vvel machtich is te volbringhen: Daerom moetende menschen haer selven dvvinghen Dat sy niet en bedryven te stoute cureren // fel Maer dat doenlijck is mach elck aventueren // vvel. DE miltheyt die is in middel ghelegen, Tusschen de prodigaliteyt en de vrechede, De prodigale menschen die pleghen Te geven aen sulcke persoonen, oft tot sulcke stede, Daer sy niet geven en souden, en daer genoech is mede, De vrecke en geven niet daer sy geven souvven En daer ghebreck is, dus is de beste zede, In als de middelmate te houwen: VVant alle redelijcke dinghen vol trouvven, Die sijn in de middelmate gheleghen, VVel hun die tot middelmate sijn gheneghen.
[pagina 96]
TVsschen gulsicheyt en te grooten abstinentie, Is de soberheyt de middelmate bloot, VVant die de lange vast, oft doet penitentie, Die brengt hem selven somtijts ter doot, En die te gulsich is in svverelts conroot, Die sal door d'oovervloedich eeten en drincken Hem selven oock vvel brenghen in den noot, En sijn natuere en lichaem crincken, In alle andere saken diemen mach dincken, Oft ter handen trecken t'sy vroech of late // moet Men altyt ghebruycken middelmate // vroet. DEn middelen staet sy dan ghepresen, VVant in middel sech ick noch eens alle deucht staet, Daerom heeft Christus u voor ghevvesen, Dat hy de middel sout houvven vroech en laet, In de vverelt sijnde heeft hy metter daet, Den middelenwech ghehouvven publijcke, Alsoo vvel in sijn gheboorte delicaet, In sijn leven, als in sijn doot, desghelijcke: Hy en ded' hem niet dienen als de vveeldige rijcke, Al vvas hy een Prince boven alle Princieren, Maer hy hieldde middelmate in alle manieren.
[pagina 97]
HY vvert hier gebooren ter middernacht, En in middel der vverelt vvert hy ontfanghen, Hy vvert gheleyt tusschen tvvee dieren onsacht, Naer t'middel der Doctoren nam hy sijn ghangen, Sijn leven vvas tusschen den sachten vvech en den strangen, Hy vvert tusschen tvvee moorders met crudeliteyt Aen de galghe des cruyces ghehanghen: Tusschen Ioseph en Nicodemum in t'graf gheleyt, Tusschen tvvee Discipulen t'hoonde hy sijn goetheyt, In middel van sijn Apostels is hy ten Hemel opgeclommen, In middel van alle volck sal hy neder commen. GEbruyct oock de middel mate als Ridder Constant, Gebruyct maticheyt in concupiscentie, Gheeft maticheyt over de begeirte d'overhandt, Ghebruyct maticheyt in diligentie, Ghebruyct maticheyt in penitentie, Ghebruyct maticheyt in Wijsheyt en Rechtveerdicheyt, Ghebruyct maticheyt in Cracht en Obedientie, Ghebruyct maticheyt in consten Expaerdicheyt, Ghebruyct maticheyt in Traecheyt en Veerdicheyt, Ghebruyct in al u daet Maticheyt in 't schryven in t'spreken, Die gheen Mate en gebruyct vvort van de vvyse versteken.
[pagina 98]
HOut middel mate in rijckdom te vergaren, Hout middel mate in hoocheyt te begeiren, Hout middel mate in u eer te bevvaren, Hout middel mate in t'goet te verteiren, Hout middel mate in 't goet t'ontbeiren, Hout middel mate in t'employeren u sinnen, Hout middel mate in u te gheneiren, Hout middel mate in de vverelt te minnen, Hout middel mate en vvilt u selven kinnen, Hout middel mate in als met reden, Hout middel mate en leeft met Godt in vreden. ICk hebbe verhaelt al t'gene dat u is nootelijck, Om ghetempert te syne in voorspoet, Dus bid ick u instantelijck en miniootelijck, En ghebruyckt alleen niet den smaeck seer soet Van dese hooghe materie, maer doet Die als t'saet in vruchbaer eerde beclyven, En hoort alleen niet, maer besticht in uvven moet Dees heerlijcke instructie, en vviltse schryven In u herte, latse in u memorie blyven, Op dat sy u niet alleen aggreabel // sy, Maer in tyde van voorspoedicheyt profitabel // sy.
[pagina 99]
d'Autheur. Ick bedanc u Constantia van de vroede,, instructie Die ghy my door u goede gratie hebt gegeven, Ick hoope door dese goede,, deductie Dat ick daer naer sal reformeren mijn leven, Ick wil nu gaen ghewillich aencleven, De Temperantie en middel mate houwen, Door uwen raet sal ick my wachten van sneven, En alle nedere en overvloedighe dinghen schouwen, Ick en heb mijn leven noyt hooren ontfouwen Beter lessen, weert in gouden letteren te schryven,, al Leert my hoe ick in teghenspoet constant blyven,, sal. Constantie. VVAnt gy nu vvet hoe gy in voorspoedicheyt // siet Vals man met eeren getempert moet dragen, en dat gy door onachtsaemheyt en onvroedicheyt // niet Als veel ander menschen en sout clagen, Sal ick u tegen de cleynherticheyt gevvagen, Hoe ghy in teghenspoet sult blyven constant // hier Sonder dat ghy inden gheest sult sijn veslaghen, Van verlies van goede door vvater oft vant // vier En sonder dat ghy sult vreesen eenighen tyrant fier, Die u mocht soecken te evelen oft te verveiren, Die patientich en constant is, en can niemant deiren.
[pagina 100]
OM dat ghy constant sijn in teghenspoet // sout En dat ghy door flauherticheyt niet en sout dvvalen, Maer t'lyen verdragen met corageusen moet // stout Soo sal ick u eenighe selsaem saken verhalen. Ter vverelt plochten veel menschen te falen, Door dat sy ignorant plochten te vvesen, En daer heefter veel moeten t'ghelach betalen, Door dat sy niet veel ghehoort en hadden noch ghelesen, En al vvorden de Historien van eenighe mispresen, Die segghen dat sy niet al vvaerachtich // sijn Soo leeren sy ghetempert constant en voordachtich // sijn. GHy moet langhe peysen en overlegghen te vooren, In voorspoet dat u t'svverelts goet maer en is geleent, En dat ghy naeckt moet sterven, so ghy siet gebooren, En dat soo de fortuyne verheft dat sy soo vercleent, En dat de ghene die heden lacht, morghen vveent, En dat de vrienden in haer gheloften liegen, Door dat de sulcke spreeckt dat hy niet en meent, En dat u schuldenaers u sullen ontvlieghen, En dat u pachters u sullen bedrieghen, Dat u ghevvas sal sijn verslaghen vande tempeesten, En dat u kinderen sullen sterven en u beesten.
[pagina 101]
DAt u VVijf en Dochters sullen vvorden ontschaeckt, Dat u sal ontvremt vvorden uvven besten pant, Dat uvven vvijn qualijck sal sijn gheraeckt, Dat u schepen sullen verdrincken oft u landt Dat daer is gheleghen aenden vvatercant, Dat u gelt en goet u sal vvorden ghestolen, Dat u huysen sullen vervvoest sijn oft verbrant, Dat ghy uyt u t'svaderslant sult moeten doolen, Dat fortuyne u slaen sal onder haer solen, Dat u niemant sal bedrieghen met practijcke, Oft dat u veel teghenspoet sal quellen publijcke. PIttacus Philosooph die plach te seggen, Dat het d'officie vvas van een vvijs man VVel en voorsichtelijck te overlegghen, Al den teghenspoet die hem toecomen can, En dat hy hem sorchvuldich behoort te myden, van Hem selven te brenghen in eenighen versijcke, En vvaert dat fortuyne hem daer naer overviel, dan Dat hy den teghenspoet verdraghen sou vromelijcke, Door dat de patientie arm en rijcke, Door de ghevvoonte verdraghen leert, Tot dat d'onghestadich rat der fortuyne keert.
[pagina 102]
DEmetrius en hiel niemant malevreuser, Dan de geene die noyt en proefde tegenspoet, Alsijn sy hier vvat tijts orgeveilleuser, Dan ander, en al svvemmen sy inder vveelden soet: VVant het blijckt dat fortuyne haer niet en misdoet, Om dat syse soo vileyn hout en nedere, Dat sy on vveerdich sijn onder de voet, Getorden te vvorden om dat sy niet vvedere Opstaen en souden, en als den Cederre Haer vvederom als grootmoedich verthoonen: Men vint ter vverelt veel flauhertighe persoonen. DE menschen sijn verbonden seyt Seneca te verdragen Den teghenspoet, het verdriet en lyden, D'vvelck sy niet en connen sijn ontslaghen, En t'ghene dat sy niet en connen ghemyen. Plato beveelt hun oock dat sy souden stryen Teghen de straffe fortuyne en d'aventuere, En soo vvanneer dat hun Godt comt castyen, Dat sy t'hooft inden schoot souden legghen t'elcker uyre, Den gheest booghen en in alle teghenspoet stuyre, Die hun toecomt door Godts providentie, Hun selven leeren payen met patientie.
[pagina 103]
DAerom heeft Panetius een van de Stoicienen Philosophen die seer gheleert vvas en scavant, Gheschreven, dat de menschen hun enghienen, Altijt behooren bereedt te hebben en te zijn constant, Ghelijck de schermers voor t'hooft bereet hebben inde handt, Het svveert om haer lijf vromelijck te vervveiren, Teghen de rigorieuse fortuyne: vvant Sy u dagheijckx soeckt onversienst te deiren, En als ghy dus voor u siet sonder te vervveiren, Soo en sal sy u met svvaer gheschallen, Soo subytelijck niet connen u vervallen. GHelijck een vroom out Ridder int stryen // yet Hem in synen moet niet en sal verslaen, Soo en mach een vvijs man hem vermeyen // niet Noch oock vervaren vanden teghenspoet saen: Die vroom en verstandich is sal vvel vveerstaen Den teghenspoet en draghen met obedientie Den last die hem de fortuyne doet aen: VVant de menschen niet en leven tot d'intentie Om vveeldich te syne, maer om met diligentie In het stryen te perseveren // vailliantelijck Teghen die hun vvillen verxeren // tyrannelijck.
[pagina 104]
VVIlt ghy sijn een vroom Capiteynen gepresen, Ghy moet in veel perijckel hebben volleest. VVilt ghy een vervaren stierman vvesen, Ghy moet gheleert sijn in storm en tempeest. VVilt ghy een vroom man sijn en een cloeck gheest, VVaerom en sout ghy den teghenspoet niet verdraghen? Daermen door dese toetsteen proeft aldermeest De cracht en Constantie by nachten en daghen, Die hier in vveelden leeft naer sijn behaghen, En vveet ghy niet dat d'armoede soo scherpen roede // is De vrome vveet oock qualijck hoe de bloode te moede // is. HOe can jemant van sijn cracht en Constantie Sijn verseeckert, die noyt en vvas in den strijt, Hoe van een piloot van sijn valiantie, En const hem beroemen die voor vvint seylt altijt, Hoe can een man constant sijn die in t'svverelts crijt Noyt lyden noch teghenspoet en heeft gheproeft, Hoe can hy verheucht ghesijn en verblyt, Die hier noyt en suchte noch en was bedroeft, Hoe de vvrede fortuyne meer heeft doorgroeft, Met haren teghenspoet een vroom mans herte, Hoe hy min vreest en bat verdraecht de smerte.
[pagina 105]
CAEsar die is eens gedeguiseert secretelijck, T'schepe gegaen om naer Brundusium te varen, En soo hy t'schepe vvas comen on vvetelijck, En dat den Piloot om de straffe zeebaren Vuyt de reviere Anco, daer sy in vvaren, Met al sijn diligentie niet en cost gheraken, En dat Caesar den Piloot tot sijn volck hoorde verclaren, Dat sy om te rugghe te keeren ghereetschap souden maken, Stont hy op, liet hem kennen, sprack met luyder spraken, Mijn vrient vaert door sonder te vreesen versijcke, VVant ghy vuert Caesarem en sijn fortuyne desghelijcke. EN doen AEneas, soo de Poeten vertellen, T'schepe in groot perijckel vvas door tempeest en vloet, Sprack hy, u is vvel kennelijck, O lieve ghesellen, Dat vvy sijn ghepasseert veel meerder teghenspoet: Godt sal ons hier noch helpen, maeckt eenen moet, Stelt de svvaricheyt en de droefheyt besyen, Als vvy sijn ontcomen dat perijckel onsoet, Soo sullen vvy dat noch vertellen met melodyen, En flauvveert niet al sijn vvy nu in verdriet en lyen, VVy vervvachten t'gheluck vvaren vvy t'lyen ghepasseert: Hy vervvint den tegenspoet die vromelijck resisteert.
[pagina 106]
VVAer hier geen vechten daer en vvaer geen victoie, VVaer hier geen teghenspoet, soo en soude daer Geen vroomheyt sijn, noch croon der glorie, VVantmen om den prys hier vecht voor en naer, Niemant can de croon der victorien voorvvaer Vercryghen, dan die in het cryghen is constant. Die in vveelden leven en vechten niet, maer Sy laten hun vervvinnen van haren vyant, En als sy ligghen ghesloghen int sant, Door de vreesselijcke slaghen die fellijck treffen, Soo en connen sy hun selven niet vveder opheffen. GHy moet vveten dat vroomheyt oft verbinnelijcheyt // niet Anders en is dan een neerstich behouvven, Oft behoeden sijns ghemoets en sinnelijcheyt // siet En in voorspoet of teghenspoet niet en flouvven, Maer soo vvel in vreucht als in benouvven, Onberoerlijck te sijn van herten en sinnen fier, Alsmen dan den teghenspoet niet en can gheschouvven, Soo moetmen die mannelijck over vvinnen // schier En die hun selven te flauhertigh kinnen // hier Die moeten Godts hulp nemen tot haerder baten: Die Godt betrout en sal hy niet verlaten.
[pagina 107]
DE grootmoedicheyt die is gheleghen, In dat ghy u selven cont commanderen, En dat ghy mannelijck en cloeckmoedich teghen Alle lyden en verdriet voorneemt te resisteren: Maer dese ghepeysen en imagineren, Vereyschen patientie, cracht en magnaminiteyt Van herten, die t'volck alleen niet en releveren, Maer sy verachten seer de pijn en arbeyt: Dan ghelijckervvys (metten corten gheseyt) Een bevreest bloode Ruytter oft Lansknecht, Sijn vvapen vvech vvorpt alsmen strijt oft vecht. OFt soo saen als hy synen vyant heeft ghesien, Sijn courage en moet soo laet vercouvven, Dat hy door vreese vvech loopt, door vvelck vlien, En blootheyt hy hem selven brengt in benouvven, Daer ander die vromelijck vechten en houvven, Niet en comen in sulcken druck en lyen, Desghelijcx de ghene die als teere vrouvven, In haer imaginatie en fantasien Pyne, leet, verdriet noch castyen, En connen verdraghen die verliesen ghemeynelijck, Hun selven en sy flauvveren vileynelijck.
[pagina 108]
MAer sy die cloeckelijck gheresisteert // hebben Die crieghen als vervvinders de victorie meest, VVy lesen dat ons Ouders ghecompareert // hebben D'acten des lichaems met d'acten des Gheest, En soo men bevint als jemant volleest, En sijn cracht te vverck stelt draecht meerderen last, Dan de ghene die hem vermijt en is bevreest, Oft ongevvillich daer van verre naer tast: Desghelijcx oock valt den arbeyt alsulcken gast, Veel lichter die hem maeckt ghevvoon te draghen, Dan die overcleynen last vvroegen en claghen. MEn moet sijn ongheluck oock altijt verschoonen, En minghelen met sijn goede aventuere, VVilden dit doen de pusilanim persoonen, Haer leven en sou haer onvaer vallen soo suyre, Daerom dunckt my dat ick niet te vergeefs en ruyre, T'ghene dat d'ouders plochten te segghen in t'communne, Te vveten: dat jeghelijck tot elcker uyre, Den vverckman is van sijn fortuyne, Soo gy hem ghevvent het sy in vvijt of bruyne, Naer sijn sinnelijckheyt en maniere van doene // fier Een jeghelijck doet geern dat hy is ghevvoone // hier.
[pagina 109]
DIe hier lange hebben gheleeft in vreuchden, Die sijn terstont ghetorden onder de voet, Maer de vrome mans die groyen in deuchden, Hoe dat sy meer bestormt sijn vanden teghenspoet De contrarie fortuyne versterckt den moet, Ghelijck den vvijndt aen de Palmen boomen doet vvassen Meer vvortelen hoe hyse meer torment aen doet, Soo en can den tegenspoet den vroomen niet mispassen, Hy en can de lasten d'een op d'ander tassen, Soo men t'hout tast al sijn sy menich vuldich, Een vroom man verdraecht den tegenspoet verduldich. ICk en lochent niet, en t'blijckt by experientie, Dat tusschen Geluck en Tegenspoet neemt daer op goom Soo grooten onderscheyt is, en differentie Als daer is tusschen den Wortel den Boom, Tusschen de Gheschiedenissen en tusschen den Droom: Tusschen het Doncker en tusschen de Claerheyt, Tusschen den Neve en tusschen den Oom, Tusschen de leughen en tusschen de Waerheyt, VVant die gheluckich is, is sonder svvaerheyt, Door dat voorspoet is vol melodyen, En door dat den teghenspoet is vol druck en lyen,
[pagina 110]
MAer Acticorum primo daer staet gheschreven, Dat door den teghenspoet en d'ongheluck, De deucht gheproeft vvort in s'menschen leven, Gelijckervvijs datmen in het vier proeft een stuck Goudts, ghelijck als de menschen sieck sijn en in druck, En dat sy hun vveder ghesont vvillen maken, Soo moeten sy door recepten oft met ghepluck Van bitter cruyen vveer aen ghesontheyt geraken, Al is den teghenspoet oock bitter in smaken, Hy can de menschen die vande vverelt sijn gevvont, Als een goede medecyne maken ghesont. AL schijnt den teghenspoet hert, hy is te prysen Hy leert de getrouvven vriende kinnen, Hy can de menschen leeren en ondervvysen, VVat sy behooren te verachten en te beminnen, Hy verscherpt des menschen verstroyde sinnen, Hy leert de gulsighe buycken abstineren, Hy can de hoveerdighe herten vervvinnen, Hy can de gramme moeden contenteren, Hy can den Luxsurieusen lust restringeren, Hy can de tvvistighe naer vrede doen haken, En hy can de boose deuchdelijck volmaken.
[pagina 111]
DEn tegenspoet can onsen slapenden geest ontvvecken // dan En hy is ons ghevende veel beteren raet, VVant hy ons herte dvvinghen en sinnen trecken // can Tot de vreese Godts en doet ons met der daet Den hooghen Godt aenroepen vroech en laet, En hy doet ons leven reformeren, Al ist dat den tegenspoet den mensch verslaet, Soo is hy beter en can meer avanceren, Dan den voorspoet en het prospereren, VVant den teghenspoet die maect den mensch scavant, En den voorspoet die maect hem heel ignorant. EN can den teghenspoet meer baten de menschen, Dan het gheluck of den voorspoet doet, Soo hooren sy naer goede dinghen meer te vvenschen, Dan naer valsche dinghen al schynen sy goet, En soo danich en goet is den tegenspoet, VVant hy hem thoont in sulcker voeghen en maten Als hy inder vvaerheyt is, hy maect den mensche vroet, Dat hem niemant op vrienden seer en derf verlaten, D'vveck den voorspoet tot des menschen baten, In geender manieren laten blijcken // sal VVant hy de menschen soeckt uyt te strycken // al.
[pagina 112]
AEn de Bryne vveetmen oft goet sout // is Of medicinael vruchten sijn smaecktmen aen den keest Op den tout-steen proeftmen, oft goet gout // is En in den tegenspoet kent den mensch sijn vrienden meest, VVat helpt dan een vriendt met blyden gheest, Iemant in voorspoet met vreuchten helpt den tijt verslyten, Als hy in tyden van tegenspoet is bevreest, Synen vrient by te staen om te helpen cryten, Men mach sulcke menschen haer ontrou vvel vervvijten, Die in voorspoet vrienden sijn en beminnen // siet En die in tegenspoet haer vrienden en kinnen // niet. DVs moet ghy in teghenspoet eenen moet maken, En u vromelijck vveiren in tribulatie // daer En ghy moet u vvachten voor alle saken, Dat gy niet en valt in desperatie // svvaer VVant sy sullen alle moeten derven Godts gratie // claer Die niet tot den eynde en resisteren, Teghen den teghenspoet ende temtatie // maer VVilt ghy alle lyden dan verduldich herdeeren: VVant die door teghenspoet saen flauvveeren, Die vvorden van haer vyanden licht vervvonnen, Die saen flauvveert en sal Godt gheen gratie jonnen.
[pagina 113]
MAer die in lyden const ghestadich // sijn Danckbarich sonder impatientie, En in vveelden door vrients raet beradich // sijn Sonder vervvaende magnificentie, Mate houdende met prudentie: Maer dat het vviel der fortuynen draeyt, Die soude sonder eenighe violentie In al dat hem ghebeurde, sijn ghepaeyt, En hy sou peysen als sijn vruchten vvorden ghemaeyt Van ander dat hy leeft, diet hem vveder geven // sal De hoope doet veel volck in rust leven // al OCh sijnt dan niet vvel d'vvase en slechte menschen, Die hier altijt meynen te leven in voorspoet, In vreucht, gemack en vveelde naer haer wenschen, Meynende dat hier altijt is volle vloet, Niet denckende dat het hier oock ebben moet, En dat de straffe fortuyne hun niet en sal sparen, En dat hier te vinden is meer suer dan soet, En dat Lachesis van uyren t'uyren mindert haer jaren, En dat haer lyden en allendich besvvaren, Daghelijcx ghelijck t'graen t'soomers meer en meer vvast: Hoe de mensch' langer leeft, hoe hy bevind' meerder last.
[pagina 114]
SOmma in voorspoet en sult u dan verblyen //niet Als u fortuyne thoont haer schoon fier ghelaet, Noch in teghenspoet verdriet en lyen // niet Geheel overduldich sijn, noch verslaghen en quaet. Ist dat de fortuyne u op den hoochsten graet, Daer vville, gheluck oft jonste heeft ghestelt, Soo moet ghy in voorspoet houvven den middelen staet, En al comt sy namaels met groot ghevvelt, En dat ghy van haer vvort ter eerden ghevelt, Reden ghebruyct, en denct in uvven moet // fier T'is al t'samen goet // schier // dat Godt en fortuyne doet // hier. d'Autheur. ICk gheloof seer wel O Constantia gepresen, Dat het lyden, verdriet, druck en Melancolye, De sterffelijcke menschen saliger mach wesen, Dan het gheluck en de melodye: Maer menich mensch is soo cleynhertich en vol fantasye, Dat hy terstont gheneghen is tot desperatie. O Constantia! wilt hy dan vroet maken ghye, Wie hem bedorven heeft in voorleden spatie, Door dat sy den teghenspoet en tribulatie, Niet en costen weerstaen noch verdryven, Om dat ick door u verhael te constanter sou byven.
[pagina 115]
Constantia. GElijck men het teer lichaem van een schoon vrouvve Siet beroeren, verslaen en verdvvynen, Alst maer en ghevoelt eenighe hert couvve, Oft als de heete Sonne comt beschynen, Soo vintmen veel mans van vveecker mynen, Die den teghenspoet qualijck connen verdraghen, Die vande straffe fortuyne met cleynder pynen, Subitelijck vvorden ter eerden gheslaghen, Daer sy blyven liggen treuren vvenen en claghen, Sonder dat sy hun vveten op te heffen: Fortuyne can de clyenmoedighe saen treffen. DAer sijn veel menschen van cleynmoedicheyt, En door dat sy ignoreerden vvat daer is geschreven, Van de Constantie in teghenspoet gheschreven, Deirlijck ghecomen in allendich sneven: Iae daer heefter veele ghelaten haer leven, Door dat sy my noyt sochten noch en kinden, Nochtans ben ick bereet elck een de handt te gheven, Die daer ghevallen ligghen in den gracht der allinden: Maer die vvillens hun selven vvillen schinden, Die en doen ick gheen hulpe noch assistentie, De vvanhoope doot veel volcx in mijn absentie.
[pagina 116]
GElijck de Diamanten en de Robynen, Hooger en minder sijn van coleure, Naer de foille daer sy opstaen en door schynen, Soo ist hier oock met den lyden en ghetreure, VVant het sacht oft hert valt van rigeure: Maer dat de mensch t'eer oft sterck is van ghemoet, Oft naer dat hy hem selven vecht daer deure, Oft naer dat hy hem veel oft luttel quellinghe aendoet, Oft naer dat hy hem laet duncken dat den teghenspoet Licht oft svvaer is: vvant de svvaer ghepeysen Doen de menschen treuren verschroomen en vereysen. GElijck de selsaem droomen bethoonen, De grove humeuren des lichaems en deperturbatie Des geests, alsoo doet den vvaen veel persoonen In verdriet leven, door haer selfs molestatie, En soomen jemant ontvvert uyt gratie, Die met svvaermoedighe frenesye is bevaen. Desghelijcx en ist maer dvvase imaginatie, En ydel opinie alst vvy vvillen verstaen, Daer veel menschen voor vreesen en hun in verslaen, VVant de vreese niet anders inde fantasy is, Dan eenen tyrant oft draeck in een schildery is.
[pagina 117]
EN ghelijck het vier d'vvelck Moyses sach In de doornen hun niet en lette noch en verbrande, Om dat Godt daer in middele vvas: soo plach De verduligen en vvyse van verstande, Godt en sijn vvoort als de goeder hande, Te mengelen in al sijn verdriet en slagen, VVaer door hy dan als de vailiande, T'lyen veel te lichtelijcker sal verdraghen, Om dat hy in danck neemt de vreucht en plaghen, En alle het gene dat hem Godt toe sint, Gelijc een goet vvillich gehoorsaem kindt. ALle die toevallende accidenten, Noch aldat vvy fortuyne nomineren, En sou de menschen niet by brenghen eenige tormenten Costen sy teghen de sonde en boosheyt resisteren, En dat sy niet en vonden om in te logheren, Een laf delicaet of vrouvvelijck herte, Als hun den tegenspoet comt asfailleren, VVaer doore dat hun seer lastich dunct cleyn smerte: En dat door d'ydel opinie die het vvit voor t'svverte, Niet en kent, door dat sy in hun is ghedruct, Van de cleynmoedicheyt alst qualijck gheluct.
[pagina 118]
MAer vvaert dat de menschen te samen vvilden mingelen, Den teghenspoet met de vreuchden dilicaet En vvillen d'ydel opinie vuytgringhelen, Met een vroom ghemoet, alst qualijck gaet, En dat sy t'lyen door de hoope vroech en laet VVilden veranderen, en den druck uyt herte stellen, Soo en soude vreese d'unpatientie en d'opinie quaet, Noch oock den strael der doot haer soo seer niet quellen: Iae al vvaert dat het lyden niet om verfellen, Desen raet sou haer dienen in alle verdriet en pyne, Voor een sonderlinghe recepte en goede medecyne. EN ghelijck Sampson eertijts heeft ghevonden, In het binnenste van den Leeu hoonich soet: Soo souden sy oock tot alle stonden, Vreucht vinden in middel van den teghenspoet, En sy souden door de Constantie vvorden vroet, En vvederstaen alle vreeselijcke accidenden, Ghelijck eenen vervaren Piloot inden zee-vloet, Een lachende aenschijn thoont inde tormenten, Die hem met voorspoet al schijnt hy niet om verexellenten, Niet en abuseert, maer hem pijnt om te behelpen, Met alle vvinden, soo souden sy haren commer stelpen.
[pagina 119]
SY sijn seer catyvich diens herte // daer Met de veranderinghe der tytelijcker dinghen Verandert door eenich verdriet lyden en smerte // svvaer En als een cleyn ongheluck de menschen comt dvvinghen, Dat sy dan terstont haer handen vvringhen, Hun hayr uyttrecken claghen, vveenen en treuren, Haren dranck met bitter tranen minghen, En onghebayichlijck haer cleren scheuren: VVant sy vermeerderen daer door haer doleuren, En sy en connen daer met haren druck niet minderen, Maer d'impatientie de canse seer hinderen. WAt quam d'impatientie te baten // noch Adriano de Keyser die menich vverven, Door de sieckte van sijn ondersaten // noch Een svveert begeerde om sijn hert te doorkerven: Om dat hy voor sijnen tijt soude sterven, En om dat hy t'leven soude ontslaghen sijn, D'vvelck ander menschen soo noode derven. Iae hy begeerden noch van synen medecijn, In plaetse van curabel recepten fenijn, En in plaetse van convalescentie, Begeerde hy de doot door impatientie.
[pagina 120]
WAs den Dienaer niet inconstant en slecht, Van Argentario als hem vvert op geleyt, Dat hy Alexandrum Faunij knecht, Hadde vermoort met groote cruydeliteyt, Doen hy door cleyn pyne bekende het feyt, VVaer doore hem het leven vvert benomen, En corts naer sijn doot en aflyvicheyt, Soo is den selven Dienaer t'huys ghecomen, Die hy bekent hadde tot sijnder onvromen Vermoort te hebben, d'vvelck niet en vvas gheschiet: Die inconstant is brenght hem selven aen in verdriet. OM dat Petrus Vineis ghebanden // vvas Van Frederico den Keyser machtich, Soo sloech hy van mistroosticheyt sijn handen // ras Naer den Hemel en vvas soo onstantachtich, Dat hy sijn hooft teghen den muer onsachtich, Soo menichmael stiet met svvaer ghestoot, En met sulcken grooten ghevvelt crachtich, Dat hy hem selven schandelijck brocht ter doot, Dus is hy deirlijck ghestorven sonder noot, Die sijn remissi saen sou hebben ghecreghen, Had hy sijn lyden verduldichlijck verdreghen.
[pagina 121]
MEnippus Phoenix vvas seer inconstant, Die door sijn groote giericheyt vvert versvvoren, Hem selven verhanghen heeft met der hant, Naerdien dat hy sijn goet hadde verlooren. En Lycambes heeft uyt inckelen thooren, Hem selven met sijn dochters verhanghen, Om dat Archilochus die d'een hadde vercooren, Met hem vvas spottende met lachende vvanghen, Door dat hy hem niet en hadde vvillen ontfanghen, Voor sijn schoon Soone, en hem sijn dochter geven // hier VVee hun die hun selven benemen het leven // fier. VVAt vvillen vvy de incoustantie ghevvaghen, Van Dioxippo schermer van Athenen in synen tyen, Hoe dat hy d'onghelijck niet en cost verdraghen, Dat hy door inkele calumnye, VVas beschuldicht van valsche diverye, En dat hy hem selven daer door heeft vermoort, Oft Zegangiris van herten onblye, Naer dat hy de quade tydinghe hadde gehoort, Van sijn broeders doot hem selven rechte voort, Sonder daer naer een vvoort te spreken, VVreedelijck met den svveirde heeft doorsteken.
[pagina 122]
OM dat Marcus Antonius hadde verstaen, Door een ydel faem die vanden vvint vvert gedreven, Dat Cleopatra sijn lief haer hadde verdaen, Benam hy hem selven met den svveerde het leven. Om dat Antigone vvas comen in sneven, Heeft Haemen vvesende van coragie laf, Hem selven deerlijck al suchten en beven, Met den svveerde doorsteken op Antigonus graf. En Silanus die heeft met moede straf, Hem selven met sijn selfs svveerdt ghekeelt // ras Om dat Octavia ontschaeckt met ghevvelt // vvas. DOen Adrastus had inghenomen, De machtige Stadt van Theben met der tocht, Is hy naer d'innemen vvederom ghecomen, Te Megaren daer hy synen legher brocht, Daer hy van droefheyt soo heeft ghesucht en gecrocht, Om dat sijn lieve soon Agraleus vvas ghestorven, Hoe vvel hem de droefheyt niet helpen en mocht, Soo heeft hy hem van mistroosticheyt bedorven, Om dat Eduardus de derde genen troost en heeft vervvorven Soo vvenschte hy naer de doot menich vverven, Om dat hy Eduardum synen soone moeste derven.
[pagina 123]
LAbienus Poëet oock seer inconstant // vvas Soomen aen sijn acten vvel cost ghemercken, Soo saen als sijn boecken met edict vvaren verbrant // ras Openbaerlijck voor Leecken en Clercken En vvilde hy niet langher leven dan sijn vvercken. Cato Vticensis brocht hem oock int verstranghen Om dat Caesar voorspoet had in s'vverelts percken, Ephus die heeft hem selven verhangen, Om dat Sardanapalus sijns vyants prangen Sou schouvven, verdeed hy hem in vierige voncken, Demonsthenes heeft hem selven fenijn gheschoncken. ALs Lucas van Hercule maer en vvas gedreicht, Soo is van vreese gestorven de doot, Heliogabalus, die soo seer vvas geneycht, Tot een dertel vvellustich leven minioot, Die is door ancxt vanden soldaten inden noot, Met sijn moeder in een vuylgoote gecropen, Als de Flaminij Vitellum verdreven bloot, Is hy in Potiers kelderken geslopen, En doen sy de deure hadden ghedaen vvijt open, Soo vvert hy van daer met versmaden groot Te Romen openbaerlijck ghebrocht ter doot.
[pagina 124]
VVAnt Hearbita Maurus niet en cost naer volghen, Timagenem den Philosooph in svverelts crijt, Soo vvas hy op hem selven soo verbolgen, Dat hy is geborsten van groot en haet en nijt. En Publius Terentius die heeft uyt spijt, Om dat hy hondert acht fabulen had verlooren, Die hy uyt t'griecx had getranslateert subijt, In zee springende de doot voor t'leven vercooren. Silius Italicus die heeft door thooren Hem selven oock t'leven benomen ten fyne, Om een quelende sieckte ontslaghen te syne. ENeus Vatienus die heeft ghehouvven Vyt vreese de vinghers van zijn slincke hant, Om dat hy naer d'Italiaensche Landouvven Niet en soud trecken met d'ander Ridders vaillant. En Arthemen vvas soo bevreest en inconstant, Dat hy seer langhen tijt thuys is ghebleven // daer Daghelijcx tvvee Slaven van dat Landt Eenen benckelaer hebben boven zijn hooft geheven // swaer En Archilochus heeft gheschreven // claer Dat beter vvas den Schilt vvech vvorpen en te loopen, Dan datmen sijn vroomheyt soud moeten becoopen.
[pagina 125]
CLeanthes en Chrysippus en Zeno t'samen, Mitsgaders Empedocles sijn onbedvvonghen, Met meer ander, daer van ick versvvyge de namen, In den vierighen berch Aethnam ghespronghen, Eer ick u met eloquenter tonghen, Alde flauhertighe Heeren en Vassalen, Daer d'oude Poëten af hebben ghesonghen, Soude connen repeteren verhalen, Ick soude eer tellen alle de stralen, Der sterren die inden blauvven Hemel staen, Oft al de voetstappen die de pelgrims gaen. DAerom vvil ick u een jeghelijck persuadeeren, Dat de svvacke menschen souden handelen en vvoonen, Spreken, gaen, staen en converseeren Met statelijck gheleerde persoonen: VVant hoe vvijt, vernuft of vveerdich der croonen Dat t'volck is, behoeven sy een Vader die haer rade, Een broeder die haer vrientschap mach bethoonen, Een meester die haer ondervvyse met stade, Een overste die haer regere met ghenade? Oft anders connen sy d'impatientie qualijck myen, Die in rust vvil leven moet patientich lyen.
[pagina 126]
d'Autheur. ICk bedancke u Constantia van de goede lessen En onderwysinghe die ghy my hebt gegeven, Gy hebt my verhaelt op dat ic niet en sou messen, Hoe ic ten tyden van tegenspoet moet leven. Wilt my nu uyt goeder jonsten daer byneven, Eenighe loffelijcke exemplen verhalen,, daer Over langhen tijt af is gheschreven, Van verscheyden schryvers in verscheyden talen,, claer Op dat ick mach hooren hoe Princen en Vassalen,, haer Droeghen als den teghenspoet hun heeft verweghen: Door veel hooren en sien wort de wijsheyt ghecreghen. VVIlt my voor d'eerste verhalen in oorden, VVie sy sijn die patientelijck hebben verdraghen, Achterclappen, schimpen, en spytighe vvoorden, Sonder hun te stooren oft hun te beclaghen, En die daer niet en plochten naer te vraghen, Als van hun injurie was,, gheschreven, Op dat ick mijn vyanden die van my ghewaghen, Blamatie, hun dat oock mach ras,, vergheven: Want alle sterffelijcke menschen die op dit pas hier leven, Hebben meer benyders dan dierbaer panden, En veel min goede vrienden dan vyanden.
[pagina 127]
DOen de Peloponnesi diffameerden, Den Coninck van Macedonien publijckelijck, In de spelen Olympiacis: soo persuadeerden Sijn heeren van vrienden hem ghelijckelijck, Dat hy met ghevvelt oft practijckelijck, D'injurie en reproche souden vvreecken, Hy spraeck ick en sal, sijn sy my afvvijckelijck, En ist dat sy injurie van my spreecken, Als ickse deucht doen, vvat svvaerder ghebreecken, Souden sy van my dan al vertellen, Als ickse strafte oft begost te quellen? NAer dat Trasippus had gheinjurieert // coen Pisistratum over tafel ter quader trouvven, Heeft hy synen moet soo ghetempereert // doen En sijn sinnen van thooren soo onthouvven, Dat hy sijn gheselschap niet en vvilde schouven, Maer hy noode hem noch als hy vvech soude gaen: En hoe vvel hy droncken sijnde heeft ghespouvven In sijn aenschijn, en heeft hy hem niet misdaen, Maer hy verhaelde hem met soet vermaen, Dat hy een onbetamelijck feyt hadde bedreven: Men moet de dronckaerts somtijts veel toegeven.
[pagina 128]
ALs Magas de Coninck hadde bespot // gevveest Van Philoemene in sijn commedie spelen, Soo en is hy niet soo slecht noch bot // gevveest Dat hy volbracht sijns raetsheeren bevelen. Die hem rieden dat hy sou doen bequelen, Den Poët d'injurie die hy hadde ontbonden, Om dat hy hem voortaen sou vvachten te stelen, Eens anders eere, met stout vermonden: Maer Magas heeft Philaemene alleen ghesonden, Om dat hy sou spelen met kinders en mallen, Eenen groot en hoop coten en caetseballen. DOen Caesar vvas in sijn meeste prosperiteyt, En dat hy te Romen hadde ghetruympheert, Soo heeft Catullus stoutelijck de hoocheyt, Van Caesar in sijn schriften ghereproceert, En noch vvas hy met hem saen ghereconcilieert En Caesar en heeft hen sijn misdaet niet vervveten, Maer hy heeft hem den selven dach ongheturbeert Ontboden, dat hy met hem soude comen eeten, En Catullus heeft den selven avont gheseeten, Naer des Keysers bevel als de vrye, Aen de tafel aldernaest sijn sye.
[pagina 129]
ALs Pericles van Athenen den heelen dach // daer Van eenen spotter patientelijck hadde verdraghen, Veel quade vvoorden en menighen schimpslach // svvaer In presentie van sijn vrienden en maghen, En dat hy naer huys ginck om hem te sijn ontslaghen, Volchde den spotter hem naer al roepen en schreyen, En in plaetse dat een ander hem sou hebben doen plagen, Soo dede hy hem met sijn dienaers t'huys leyen, En die Periclis schande dus socht te verbreyen, En tot schimpen soo seer vvas geneghen, Die heeft voor onbeleeftheyt vriendschap ghecregen. ALs Pherien eens een Oratie soude doen, VVas daer een schimper die sijn uytspraken gelaect // heeft Die hy patientelijck op t'selve saysoen, Al stille svvygende plaetse ghemaeckt // heeft En doen den schimper sijn propoost ghestaect // heeft: Soo is Pherien vveder op sijn plaetse ghegaen, Die des Schimpers berispen niet versaect // heeft: Maer hy sprack, ghy Heeren, ghy hebt seer vvel verstaen, En van voetvolck hooren spreken, nu sal ick vermanen Maken van Capiteynen en Ruyters te peerde, Die de vyanden vervvonnen hebben met den svveerde.
[pagina 130]
LIcurgus van Athenen Orateur, Die vvert eens berispt en ghereprocheert, Om dat hy eenen clappart en contrerolleur Met gelt had omghekocht, en gheappaiseert: VVaerop dat Licurgus heeft gherespondeert, Ick verblyde my naerdien ick de republijcke Soo langh heb ghedient en gheregeert, Dat ick niet berispt en ben, dat ick met pratijcke Van t'gemeyn goet my hebbe ghemaect rijcke, En dat my gheseyt vvort en naergheschreven, Dat ick alleen mijn eyghen gelt heb uytghegeven. NAer dat eenen clappaert met vehementie // quaet Van Diogene hadde ghesproken veel oneere, Sprack hy, datmen my in mijn absentie // slaet Dat en quetst noch en doet my oock niet seere. Hem vvert noch eens ghevraecht voor een leeren, (Te vveten) hoemen synen vyant sou doen t'meeste gepijn? Hy sprack dat elck soo leve tot elcken keere, Dat hy voor de beste mach gherekent sijn. Noch sprack hy op eenen anderen termijn, Al spreectmen van u schande en vvilt u niet stooren // maer Ist vvaer, svvijcht, ist logen, en vvilter niet hooren // naer.
[pagina 131]
ODiogine, daer heeft noch eens eenen gheseyt // bloot Men vint ter vverelt veel quade berken, Die, door dat ghy leeft in catyvicheyt // groot Met u daghelijcx spoten en ghecken, Diogenes sprack: d'Esels die daer ontdecken Haer tanden, die sotten met hun, als met my. D'ander sprack sy en vraghen naer de kerken Van d'Esels niet, Diogenes sprack met moede bly, En ick en vraech naer haer niet, al ist dat sy Van my sprecken injurie oft schande: Die injurie verdraecht, die is goederhande. HOe patientelijck dat Socrates verdroech, De schimpen van Xantippe sijnder huysvrouvven, Dat is een jeghelijck kennelijck ghenoech. Onder ander, soo vvy hooren ontfouvven, Naer dat sy hem clacken hadde naerghespouvven, Soo heeft sy hem met vuyl vvater ghegoten, En al vondt Socrates hem selven in t'benouvven, En dat hy smaecte dees bittere noten, Soo en heeft dit leet hem niet seer verdroten, VVant hy alleen sprack onverbolghen, Ick vvist vvel dat naer Donder reghen sou volghen.
[pagina 132]
ANtagoras poeet vvas ghehouvven voor sot, Om dat hy Archesilaum met nydich vermaen, In middel vande merct heeft beschimpt bespot, VVant daer Archesilaus meer volck sach staen, Daer is hy vvillens en vvetens by ghegaen, Om dat sy de dvvaesheyt souden hooren, Van den schimper die ghehouvven vvert saen, Voor een Doctoor met tvvee langhe ooren: VVant Archesilaus hem niet en plach te stooren, Soo ded' hy den schimper seer groote smerten: Veel schimpers eeten door nydicheyt haer eyghen herten. DOen Tiberio eens vvert gheseyt, Dat daer veel schimpers quaet van hem spraken: Soo antvvoorde hy met goede graviteyt, Al ist dat sy naer mijn qualijck vaert haken, VVat leyt daer aen als sy my niet en gheraken. Hy vvas oock noch te segghen ghevvone, Dat de Coninghen in alle saken, Altijt behoorden deucht en vvel te doene, En al vvorden sy dan berispt avent en noene, Oft al hooren sy quaet van haer ghevvaghen, Dat sy dan daer naer niet en behooren te vraghen.
[pagina 133]
Antoninus Pius sijnde in Omuli huys, Sach daer columnen schoon en uytghelesen, Ia soo triumphant, dat hem docht abuys: Dies hyse hooghelijck heeft ghepresen. En hy vraechde Omulum boven desen, VVaer hy de columnen hadde ghecreghen? Omulus antvvoorde: ghy behoort te vvesen Doof en stom, vvant t'is beter ghesvveghen In ander lieden huysen, dan te sijn gheneghen Tot veel ondersoecken ende te vraghen, En Antoninus heeft dat patientelijck verdraghen. NAer dat Alphonsus eens hadde ghehoort, Dat daer veel schimpen van hem vvaren geschreven, Daerom hy te recht hadde moghen vvesen gestoort: Heeft hy den schimper dat niet alleen vergheven, Maer hy dede hem tellen daer byneven, Vijf talenten gelts in synen gouvve, Niet om t'quaet te loonen dat hy had bedreven Maer dat hy geen schande meer spreken en souvve: Desen schimper hielt synen mont doen touvve, Men hoorde hem van Alphonso geen leet spreken // meer: T'is beter sijn leet met soetheyt, dan met quaetheyt vvreken // seer.
[pagina 134]
ALexandrinus vvert met schimpich vervvijt Van een Ionckman beschimpt en gheblameert, Met injurieuse vvoorden door haet en nijt, VVaer teghen hy niet een vvoort en heeft gemurmureert, In t'huys gaen vvert hem ghepersuadeert, Dat hy d'injurie op t'sye soude setten, Daer op hy antvvoorde ongheturbeert, Dat hy daerop niet eens en sou vvillen letten, En soo den schimper niet en cost besmetten, Alexandrini fame daer hy naer had' verlanghen, Heeft hy hem selven van mistroosticheyt verhanghen. NAer dat Timagenes groote cleynicheyt Van Augusto en sijn huysgesin hadde laten uytgaen, Verdroech hy patientelijck de vileynicheyt, VVant hy ontboot hem alleene van stonden aen By hem, en hy gaf hem te verstaen Dat hy sijn penne behoorde te ghebruycken gestadich, En al en achte hy niet op des Keysers vermaen, Soo en vvas Augustus te hem vvaert niet ongenadich, Maer om dat hy bleef schryven soo onberadich, En dat d'injurien vvaren te veel en te grof, Soo verboot hy hem alleene ten lesten sijn hof.
[pagina 135]
NAer dat Augustus de Keyser hadde ghehoort // claer Dat hy van valsche tonghen vol van fenyne VVas beloghen, en heeft hy hem niet gestoort // maer Hy sprack met seer blyden aenschyne, Dat in een vry Stadt behooren te syne Vry monden en tongen tot alder tijt, VVant den achterclap doet meer verdriet en pyne Den benyder, dan die daer vvoort benijt, VVat can hem gheschaden schimp of vervvijt, Voor die hem d'injurie niet aen en draecht, T'is oock veel beter benijt sijn, dan beclaecht. NAer dat desen Augusto groote injurie, In seker boecken vvas naer gheschreven, En heeft hy sijn beet niet ghebroken met furie, Noch eens ghevraecht vvie sulcx hadde bedreven, En soo hy inden Hooghen Raet verheven, Eens soude doen een corte Oratie, Soo heeft hy de berispers vergheven, Dat sy hem beschimpten door een cleyn fallatie, En hy voleynde met een goede gratie Sijn uytspraeck, daer hy inghetupereert // gevveest // had Al of hy niet ghevitupereert // ghevveest // had.
[pagina 136]
ALs den selven Augusto eens vvierd' gheseyt // dat Den oproerighen Bibilus vvas overleden: Soo antvvoorde hy met goede gramteyt // plat Naer dat hem tijt ghebrack om te leven in vreden, Soo en vveet ick d'oorsaeck niet noch de reden, Hoe hy tijt ghehadt heeft om te sterven. Desen Bibulus die hadde uyt boosheden Den Keyser te naer ghesproken menich vverven: Maer al vvas dit een peste op de Roomsche erven, Van oproer te maken en injurie te spreken // siet Soo en vvilde Augustus sijn leet vvreken // niet. ALs den selven Augustus hoorde segghen // dat Daer jemant van Tiberio vvas gheblameert: Soo sprack hy, laet hem vry vvederleggen // plat Ten schaet niet dat hy met vvoorden reprocheert, Als hy metterdaet niemant en verneert. De vvoorden die en doen t'lichaem gheen pyne, Als een Coninck vvel doet en vredelijck regeert, Soo en schaet hem niet berispt te syne, Als jemant hem vvat aenbrocht, sprack hy ten fyne, En spreect gheen quaet meer van ander lieden, Dan ghy en vvilt, dat ickt hun sal ontbieden.
[pagina 137]
ARistippus en plach hem niet tormentich // te stooren Als hem jemant qualijck plach aen te spreken: Maer hy sprack, ick ben patientich // int hooren. En ghy meester van te verhalen jemants ghebreken, Die een ander vvilt blameren oft versteken, Die behoort aldereerst te corrigeren hen selven, En sorchvuldichlijck met behendighe treken, Het oncruyt uyt synen hof te delven: VVant die eens anders ghebreken telt met t'vvelven, Behoort van ghebreken suyver en net // te syne En met ghelijck ghebreck niet besmet // te syne. ALphonsus Tarraconensis van Sicilien, En vvas noyt binnen synen leven gram ghesien, Van alle die vvaren van sijnder famillien, Noch ock van eenighe vremde lien. VVat leet dat Brixiensi plach te gheschien, Oft vvat vervvyten dat hy heeft ghehoort // claer Soo en vvas hy in dertich Iaren door dien, Op gheen menschen ter vverelt ghestoort // maer Hy vergaf een jeghelijck rechte voort // daer D'injurie die sy van hem spraken oft schreven: Dien hier vergeeft, dien sal vvorden vergheven.
[pagina 138]
DE Capiteyen hebben Faebio eens gheraden, Dat hy slach sou leveren en stellen t'volck in oorden, Liever dan hy langer tot sijnder schanden en schaden Sou verdraghen, der vyanden spytighe vvoorden, Daerop hy sprack: sou ick door dees discoorden, En schimpen my selven en mijn volck avontueren? Om mijn vyanden furieuselijck te vermoorden? Soo soumen van my vvel moghen segghen en rueren, Dat ick door haer schimpen spottende cueren, En door vreese hadde verandert mijn intentie // vroet Daer een Capitein verdraghen veel violentie // moet VEel Princen hebben noch met patientie D'injurie verdraghen, in voorleden jaren, Van haer Ondersaten die haer obedientie En goeden dienst te doene schuldich vvaren, Antigonus hoorde eens sijn Soldaten verclaren, Daer hy in sijn Tente lach van hem grooten lachtere, Hy sprack, vvilt ghy sulcke propoosten openbaeren? Ghy sout vvel doen dat ghy vertroct daer achtere Op dat de Coninck noch synen vvachtere, V redenen niet en soude verstaen, Coninghen te blameren is qualijck ghedaen.
[pagina 139]
ALsoo desen Antigonus eens by nachte, Sijn heyrlegers subytelijck ded' optrecken, Hoorde hy over hem doen seer groote clachte Om dat hyse gebrocht hadde op sulcke plecken, En hy vvist hem soo subtylijck te bedecken, Dat sy hem door den nacht niet en kinden, Ten lesten sprack hy: ghy en derft schimpen noch gecken, Met uvven leytsman beminde vrienden, Maer prijst hem dat hy u uyt dier allinden, Sal helpen en leyen in ander contreyen, Men hoortse te sprysen die ander uyt noot leyen. ALcibiadis die heeft in tyden voorleden, Seven hondert croonen doen coopen eenen hont, Die hy den steert heeft afghesneden, Daer d'Ondersaten hem omme blameerden terstont, En naer dat Alcibiadi vvert vermont, Dat hy hierom van de ghemeynte gheblameert // was Antvvoorde hy dat dit door eenen loosen vont, Van hem alsoo vvillens ghepractiseert vvas, Mits dat t'volck altoos gheinclineert // vvas Van haer overste eenige diffame uyt te legghen // om Dat sy niet argers van hem en souden segghen // som.
[pagina 140]
PYrrhi patientie en vvas oock niet mindere, Als te Caranten een jonck soldaet, Die hy noyt leet en had gedaen noch hindere, Van hem over de tafel sprack groot quaet: Die hy voor hem ontboot inden crychsraet, En vraechde hem of hy sulcx van hem hadde geseyt? Hy antvvoorde met sinnen obstinaet, Iae, ick heb dat gesproken teghen u digniteyt, En daer soude met goet onderscheyt, Noch veel meer schande van u sijn ghesproken, En hadde daer geenen vvijn// ghebroken. Hy vvilde daermit gheven te kinnen, Dat te veel vvijns soo veel by avent als noene, Berooft des menschen verstant en sinnen, En dat hy dickvvils doet spreken met herten coene. En vvant Pyrrhus dit pijnde te bevroene, Soo liet hy den soldaet vvederom gaen, Sonder hem te missegghen of te misdoene: En hy loch in hem selven door dat vermaen, Hem docht vvel dat hy meer eer sou ontfaen, Van hem de injurie te vergeven // snel Dan hem te crincken aen lit oft leven // snel.
[pagina 141]
OM dat Diogenes vvijt en breet vvas vermaert, Begeerde Alexander hem eens te spreecken: Naer dat hy Alexandrum veel saken hadde verclaert, Sprack Alexander, vvant ghy arm sijt en versteecken, En dat ick sien dat u veel dinghen ghebreken, Eyscht my dat u belieft ick salt u gheven, Diogenes antvvoorde: t'blijct en t'is ghebleken, Dat ick bat te vre ben en heb gheruster leven, Dan ghye al sijt ghy hooghe verheven: VVant ick des vverelts goet versmaden // can Daer de heel vverelt u niet versaden // can. ARtaxerxes de Coninck van Perssen, Die hooch verheven vvas en rijck ghegoeyt, Die hadde veel dienaers en dinerssen, Van tonx in sijn hoff vveeldich opghevoeyt, Onder de vvelcke Alcides hem heeft ghemoeyt, Van synen Prince te spreecken injurie, Die hy niet ghestraft en heeft noch verfoeyt, Dan dat hy tot hem sprack sonder furie. Die eenen Coninck sijn boosheyt en luxurie, Vryelijck mocht vervvyten en grieven // coen En dat een Coninck dan mocht sijn believen // doen.
[pagina 142]
AL vvas den Keyser Tiberio ghegeven // coen Den naem van tyrant, door sijn imperfectie, Soo en heeft hy over die hadden gheschreven // doen Veel schanden van hem noyt ghedaen correctie. Hy sprack in die steden die staen onder mijn protectie, Daer moghen seer vvel vry tonghen vvesen: Die veel volcx heeft in sijn subjectie, VVort van d'een bemint van d'ander mispresen, Hy sou vvel veel verbien te schryven en lesen, Die ledich vvare en die niet en ghedinct, Dat hoemen den dreck meer reurt, soo hy meer stinct. DIonisius ghebruycte oock clementie, Al en was hy noyt van bloede sat, Hy heeft vvel een groote patientie, Over een oude vrouvve van Iaren ghehadt. Hy hadde verstaen dat sy de Goden bat, Devotelijck, voor hem deed' hyse halen, En hy vraechde haer, vvaeromme dat Sy voor hem badt, daer al de Borgers en Vassalen, Naer sijn doot haecte sy sprack met soeter talen: Heer Coninck, ick mach bidden voor u lanck leven // vvel VVant de Goden ons noch meerder Prins connen geven // fel.
[pagina 143]
ALs ick jonck vvas en t'lant lang had' ghefloreert, Soo vvert doen dit seer ongheluckich lant, Seer tyrandelijck ghegouverneert, Van eenen boosen en vvreeden tyrant, Die van quaden aerde vvas en groot vyandt, Der deucht daerom bad ick door den uytersten noot, Dat de Goden hem souden halen van cant, En naer mijn begeirte sterf hy de doot, Maer naer hem quaem een tyrant noch vvel soo groot Die veel vvreedelijcker tracteerde d'Ondersaten, Elck een mach de vvreede tyrannen vvel haten. EN om dat ons desolate republijcke, Soude vvorden ghegouverneert in vreden, Bad ick vveder de Goden van Hemelrijcke, Dat sy hem halen souden soo sy den eersten deden En de hooghe Goden verhoorden mijn ghebeden, En sy hebben hem het leven benomen, Ende ghy die ons regeert op den dach van heden, Sijt booser dan de tvvee eerste t'uvver onvromen, En door vreese dat daer noch een arger sou comen, Soo bid ick de Goden in alder ootmoedicheyt, Voor u lanck leven en voorspoedicheyt.
[pagina 144]
ALsulcken vryen stouten antvvoorde, Die dees oude vrouvve doen heeft ghevvaecht, En heeft Dionisio vol van discoorde, Soo seer niet ghespeten noch mishaecht, Dat hy haer misdaen heeft oft over haer gheclaecht. Maer hy liet haer van hem gaen vry en vranck. En van dese antvvoorde onversaecht. VVert sy gepresen al haer leven lanck. Men behoort niet te sien naer danck noch ondanck, Alsmen jemants gebreecken vvil narreren: VVant men behoort de Princen niet te flatteren. NAer dat Plato de Prince der Philosophyen Hade ghevvoont en gheaccompagneert, Den tyrant Dionisium seker tyen Versochte hy aen hem oorlof sijnde gedelibereert, Naer Athenen te keeren. Als hy gheimpetreert Hadde synen oorlof, sprack Dionisius: verclaert My, hoe ick sal sijn gherecommandeert, Onder de Philosophen van Athenen vermaert. Plato antvvoorde stoutelijcken onvervaert, T' Athenen en sijn geen leech meesters noch clercken, Die spreken sullen van u noch van u goey vvercken,
[pagina 145]
DIonisius die heeft seer vvel ghevvesen, Dat Plato hem strafte van sijn quaet leven, Nochtans soo liet hy hem vryelijck vvech gaen naer den eten Sonder dat hy hem een quaet vvoort heeft gegeven. Hebt ghy oock niet ghelesen dat daer staet gheschreven, Dat tvvee oude persoonen stoutelijck spraken, Tot tvvee oude Coninghen verheven, Die gheen eynde van haer lieden saken, Maer veel vervolghens en vvilden maken, En die ten lesten expeditie creghen, Door dat sy de vvaerheyt niet en versvveghen. D'een vvas van Macedonien ghebooren, Die Demetrium strafte om sijn vitie, En d'ander vvas een Romeyn die door thooren, Keyser Adriaen begreep van sijn malitie, Als sy alle beyde begeerde justitie, Soo spraken Demetrius en Adriaen,, snel Hoe dat sy hun tot d'expeditie, Mits ander affaeren niet en costen verstaen // vvel: Daerop dat sy antvvoorden met vermaen // fel, VVilt ghy geen recht doen in u republijcke, Soo verlaet dan liever u Keyserijcke.
[pagina 146]
EN dees tvvee en vverden gheen van beyden Van sulcker antvvoorde ghecorrigeert, Maer zy sijn vry van daer ghescheyden, En hun vvert goet recht gheadministreert; Al hadden sy de Coninghen gheinjurieert, Het succedeerde vvel tot haerder profijt, Die hem selven vint gheinterressert, Die mach voor t'syne vvel spreken sonder vervvijt. De Princen die behooren de vvaerheyt altijt Voor te stane en gehoor // te geven: VVel de Princen dien in goet devoor // hier leven. SO Philippus Coninck van Macedonien, Oorlof nam aen d'Atheniensche Ambassaten, Vraechde hy haer lieden met veel ceremonien, Oft sy noch jeet van hem begeerden t'haerder baten. Democrates, een van hun en cost niet ghelaten, Dit daerop t'antvvoorden in neirsten. niet in spele: Om dat ghy die van Athenen soo begint te haten, VVilden vvy vvel dat ghy u verhinget by de kele Van vvelcke antvvoorde vverden d'ander ele. Ambassaten verbaest, bevreest, en bestaen // siet Van sorghe dat den Coninck hun hou hebben misdaen // iet.
[pagina 147]
MAer de Coninck hadde sulcke patientie, Al hoorde hy dees onbeleefde vvoorden gevvagen, Dat hy door sijn ghevvoonlijcke clementie, Geen semblant en thoonde van mishaghen: Maer hy sprack tot die ander, ghy sult beclaghen Die van Athenen, die u hier hebben ghesonden, Dat hy, die patientich is en can verdraghen, Quade vvoorden, veel modester vvort bevonden, Dan de vvyse van Athenen die sulcke ongebonden VVoorden spreken, en niet en connen svvyghen: Met qualijck spreken en is niet goets te vercryghen. NOch vvas de Coninck Philippus eens seer gestoort, Op sijn huysvrouvve en op Alexandrum mede, Soo Democrates eens by hem quam rechte voort, Vraechde hy hem, oft het volck in elcke stede, Van Graetien leefde in peys en vrede? Hy sprack: Heer Coninck om dat ghy discordeert // Heer In u Palleys, vraecht ghy naer de tvveedrachtichede Van ons Steden en lant, d'vvelck in vreden floreert // seer Voorvvaer ghy sout vvyser sijn en geestimeert // meer VVaert dat ghy in u huys vrede cost douvven, Dan dat ghy naer den tvvist vraecht van ons landouvve.
[pagina 148]
ALs ghevoelde de Coninck als de vroede // vvel Dat hy op sijn seer just vvas gheraeckt, Soo en stoorde hy hem niet moede // fel Noch hy en heeft dees redene niet ghelaect, Maer hy heeft den peys daer door ghemaeckt, Met synen sone en met sijn huysvrouvve: En als sijn gramschap doen vvas ghestaect, Bethoonde hy haerder meerder liefde en trouvve. VVaert dat een jeghelijck hem volghen vvouvve, En als hy int goede nemen de correctie, Sy souden de gramschap haten door perfectie. NAEr dat Philippus had hooren vermonden // saen Dat Nicanor hem blameerde als d'onvroede, En dat t'volck vervvondert vvas dat hy van stonden // aen Nicanorem dede straffen met de roede: Maer Philippus die antvvoorde in teghenspoede, Hy is de booste niet van myne landen, En hoorende dat hy vvas lydende groote armoede, Sont hy hem presenten tot synen onderstande. Doen seyde hy dat Philippus vvas goederhande, En Philippus sprack tot desen accusateur, Met soetheyt canmen best vvinnen des menschen faveur.
[pagina 149]
DEsen selven Philippo vvert oock eens gheraden, Dat hy soude bannen, oft slaen in banden Eenen clappaert, die niet en deed' dan hem versmaden, Hy spract: ick vveet dat hy is een van mijn vyanden, En dat hy veel spreeckt tot mijnder schanden: Maer hem te bannen sal ick vvel laten, VVant hy dan soude in ander vreemde landen My noch meer diffameren en doen haten. Hier door thoonde Philippus sijn uytermaten Groote magnaminiteyt en clementie: Tis goet sijn vyanden handelen met prudentie. NOch seyde hy dat hy grootelijck gehouvven // vvas In de gene die naer sijn doot plochten te haken, En in die hem blameerden ter quader trouvven // ras Soo die van Athenen deden in veel saken, En dat om dat hyse loghenachtich cost maken, Als die van Athenen hem plochten te misprysen: Ia alle de ghene die quaet van hem spraten, Die en vvilde hy noyt corrigheren noch begrysen; Maer men hoordese hem vvel ondervvysen, Met soet vvoorden en stichtende persuasie, En hy benamse oock vvel d'ocrasie.
[pagina 150]
NAEr dat den grooten Alexandervvas gecalumnieert Van sijn Capiteynen, Heeren, Vassalen, Heeft hy in d'eerste vvat gesimuleert, En ten lesten sprack hy met luyder talen: Al hoor ick u lieden mijn fauten verhalen, Het is voor een Prince seer pryselijck, Dat hy verdraecht van Duytschen en VValen, Schimpighe vvoorden en injurie afgryselijck: Maer de clappaerts die doen onvvyselijck, En de schimpers sijn vvel slecht van bevroen, Die quaet segghen van de ghene die hun deucht doen. NAEr dat Frederico derde vvert gheseyt, Datme veel injurie en malitien, Van hem sprack tot vercleyninge van sijn authoriteyt, Sprack hy: vveet ghy niet, dat sijn der menschen conditien Dat sy hun altijt moeyen met der Princen vitien, Door dat de Princen sijn als een teecken ghestelt, Om naer te schieten en de hoochste edifitien, Die vvorden van den Blixem eerst ter eerden ghevelt, En den achterclap is een sake die my niet en quelt: VVant als ick maer en vvorde aen vochten met vvoorden, Soo ist dat sy my niet en quetsen noch en vermoorden.
[pagina 151]
LOst elck dees exempelen vvel achtervolghen, Sy souden haer selven doen eere en proffijt, Sy en souden oock soo saen niet sijn verbolghen, Maer sy souden haer leven beteren subijt, En men sou soo veel achterclappers in svverelts crijt Niet vinden, die quaet van haer naesten souden spreken: Tis een deucht te verdraghen, den haet en nijt Van die achter rugghe verhalen de ghebreken: Maer die in gramschap niet en ontsteken, Alsmen injurie spreeckt in haer presentie, Ghebruycken meer temperantie en scientie. d'Autheur. O Doorluchtige Constantia wilt my vertellen, Wie haer vrienden wel plochten te betrouwen, En al hoorden sy quaet van de selve vermellen, Diese daerom noch niet en wilden schouwen. En wie dat sijn vrienden heeft ghehouwen, Soo recht sinnich en in t'herte verheven, Dat haer Constantie niet en placht te flouwen, Al hinck daer aene haer welvaert en leven, En al wert hun gheseyt u vrient sal u vergheven, Met de dranck die hy u schincken,, sal Wie den dranck daerom niet en liet te drincken,, al
[pagina 152]
Constantia. ALs Dioni Syracusano vvas gheseyt, Dat hy hem voor Calippo soude vvachten: Soo en vvilde hy, door groote constanticheyt, Om dat hy hem voor vrient hiel, daerop niet achten En hy sprac: al sou hy my in mijn bloet versmachten, En al sou ick mijn leven verliesen met schanden, Soo en sal ick met svvaermoedighe ghedachten, Niet vreesen, soo vvel mijn vrienden als vyanden. Sou ick moeten vreesen mijn vrienden handen, Al mijn vreucht en solaes sou ghebluft sijn: VVant ick en soude nimmermeer gherust // sijn. DOor dit verhael comt my in de memorie, Hoe Alexander Magnus hadde teghen Darium ghevvonnen een groote victorie, Soo dat hy seer verhit vvas als de vrome pleghen: VVaer door Alexander vvert gheneghen, In de reviere Sydno gaen te baeyen, Daer hy een groote siecte door heeft ghecreghen. En niet teghenstaende dat hem vvas ontraeyen, Drancken in te nemen die hem mochten schaeyen, Van Philippo synen experten Medecijn, Soo dranck hy die ras uyt ghelijck goeden VVijn.
[pagina 153]
DAer naer heeft hy Philippo de brieven ghegeven Die hem van Permenione vvaren ghesonden, Daer openbaerlijck inne stont gheschreven, Dat Philippus Alexandrum eer langhe stonden Soude vergheven oft sijn herte doorvvonden, En dat hy hem neerstich daer voor sou vvachten // vvat Maer al vvaren hem te voren dees saken ontbonden, Soo en vvilde hy daerop niet eens achten // plat Hy en cost noyt laten comen in sijn ghedachten // dat Synen Medecijn hem bedrieghen soude, Oft dat den eenen vrient den anderen lieghen // soude. NAer dat Sylla hadde vervvonnen sijn vyanden, VVilde hy Marium doen proclameren, Voor vyant van den lande, tot sijnder schanden, Daer Augur niet in en vvilde consenteren. Ende soo Sylla hem meynde te intimideren, Soo antvvoorde Augur sonder vervaren. Al hebt hy my met crijchsvolck doen emuronneeren, En al dreycht ghy my met de doot te besvvaren, Soo en sal ick niet lyden datmen sal verclaren, Marium vyant van de Roomsche erven: VVant hy Romen beschermt heeft menich vverven.
[pagina 154]
OM dat de thien Praetores van Atheenschen rijcke, Het crijchsvolck onbegraven hadden ghelaten, Soo sloten sy eenen raet in t'publijcke, Dat sy se doot slaen souden op der straten: Maer Socrates, die doen een vvas vande Staten, Die en vvilde dien raet niet ghehinghen, VVant hy t'hooft vvas van de ondersaten, En mochten sy haer voornemen niet volbringhen, Om dat hy constantelijck bleef doordringhen, Datmen de Praetores niet en behoorde te slaen // doot: Het sijn goede vrienden die haer vrients saken voorstaen // bloot. ADrianus die heeft seer patientelijck Verdraghen sijns dienaers malitie, Die hem met vvapenen vehementelijck, Van de lyve meynde evelen, over vvelcke vitie, Hy niet en vvilde datmen punitie, Al vvas t'feyt leelijck, sou hebben ghedaen, En hy begeirde van de justitie, Dat sy hem vry en los souden vvillen ontslaen: Iae zy heeft hem doen bevvaren voortaen, Door dat hy vvas soo furieus van sinnen: Men can de boose best met soetheyt vervvinnen.
[pagina 155]
DE nyders en costen discoort ghemaken // noyt Tusschen meer oprechte en goethertighe vrinden, Al deden sy haer beste met daden en spraken // oyt. Sy en costen Castoris en Pollucus liefde doen inden, Tideus en Polinices die beminden D'een d'ander soo vvel in voorspoet als in noot, Nisus en Eurialus d'een d'ander soo jonstich kinden, Dat zy niet en vreesden perijckel noch vvreet exploict. Patrocli en Achillis liefde vvas soo groot, Dat sy d'een d'ander en verlieten // noyt Men sach Damonis noch Phytiae jonst verschieten // noyt. AL deden sommighe benyders haer cracht // siet Om onminne en discoort te maken Tusschen Oresten en Pyladem, ten vvas in haer macht // niet Noch sy en costen noyt tot haer voornemen gheraken: VVant ghelijck de visschen opt sant naer t'vvater haken, Haecten sy om d'een d'ander vrientschap te doene, Al sochten eenighe oock te vervveiren de saken, Tusschen Laelium en Scipionem met loosen opinioene, Soo en aten sy nimmermeer avont noch noene, Met vreuchden dan als sy by d'een d'ander vvaren: Geen meerder vreucht dan daer goede vrienden vergaren.
[pagina 156]
d'Autheur. O Goede Constantia wilt my verhalen, Wat persoonen dat in voorleden tyen, Noyt gheraect en waeren van Cupidinis stralen? En wie hier gheschout heeft t'vleesch melodyen? En wie die vrouwen soo plochten te myen, Dat sy daeraf selve plochten te vlien? En wie hun vreedsen voor hinderlijck lyen, D'vvelck naer de wellusticheyt plach te gheschien? En wie soo eerbaer en constant vvas van eugien, Die alsmen hem schoon dochters presenteerde, Die onbeschadicht vvederom restitueerde? Constantie. AL vvaert dat Xenocrates by Phrynen playsant, Geheel droncken sijnde eens vernachte, Soo bleef hy soo eerlijck en soo constant, Dat hy noyt en creech onreyn ghedachte: Nochtans meynde Phryne met amoreuse drachte, Hem tot haer liefde een luxurie te bringhen, Maer sy en cost hem door liefde noch met crachte, Daer in geender manieren toe gedvvinghen. VVant sy t'sanderdaechs sprack tot ander Iongelinghen, Daer Xenocrates niet en seyde teghen, Dat sy by een steenen beelt hadde geleghen.
[pagina 157]
DOn Sophocles redelijck out vvas ghedaecht, Die seer geschikt vvas en zeebaer van vvesen, Soo vvert hem eens van jemant ghevraecht, Of hy hem noch moeyde met Veneris bloemkens te lesen? Daerop hy een antvvoorde gaf, vveirt ghepresen: Den lieven Godt vvilt my daer af behoeden: VVant ick ben soo geerne ghelopen van desen, Als ick sou loopen uyt den viere oft zeevloeden, Oft ghelijck ick my neerstich soude spoeden: Te loopen uyt een Heerschappye, Daermen in plaetse van recht ghebruyckt tirannye. ANtiochus Cilix Philosooph verheven Die plach de vvellusticheyt too te haten, En soo onverbaest en constant te leven, Dat hy dickvvils in den VVinter op der straten In den Sneeu vventelde, om de soldaten Te leeren, dat sy in lyen vvesen souvven Patientich, en om dat sy souden laten De oncusheyt en de lichte vrouvven: Die hy in sijn lessen oock leerde schouvven, Gelijck Tyghren, VVolven en fenynighe Serpenten, Om dat sy de mans dickvvils aendoen meer tormenten.
[pagina 158]
DE Philosooph Polemon van Athenen, VVas seer tot de vveelde genegen, en hy plach te dolen, Tot dat hy met ander Discipels ginck henen, In de Accademie en openbaere scholen, Van Xenocrate, die niet en hiel verhoolen, Voor hem t'groot perijckel dat daer is in vvellusticheyt: En door dat hem van Xenocrate vvas bevolen, Dat hy voor de vveelde sou kiesen de gerusticheyt: Soo heeft hy de begeerte en quade imbusticheyt, Met d'inconvenientie uyt sijn sinnen verdreven, En heeft hem tot de Philosophye begheven. VVAt vvick ick u vande abstinentie, Van den jonghen Scipione veel verclaren: Hy hadde sulcken constantie en patientie, Als hy maer out en vvas vierentvvintich jaren, Datmen hem eene van d'alderschoonste charen, Van de Celtiberis vvert gepresenteert, Dat hy hem daer met niet en vvilden paren, Maer hy heeftse Indibili gerestitueert Onbeschadicht, ongheschent, en ongeforseert. VVelcke vrienstschap Indibilis hem heeft vergouvven, Met vrede te stichten tusschen de Landouvven.
[pagina 159]
ALexander die heeft Roxanem getrout, Vyt groot liefde, vveert omlauderen, En hy is op de schoon Statiram ghehout, Om de landen en natien te unieeren, En men hoorde nooyt dat hy plach te boeleren, Met ander Ionckvrouwen van Perssen jent: Maer hy plach hem van den vvellust soo t'abstineren, Dat hy seer luttel vrouvven heeft bekent. Al vvas Darij huysvrouvve schoon en exellent, Al had hy haer lief en onder sijn bedvvanck, Hy en vvildese niet bekennen tegen, noch met haren danck. NAer dat eens een vrouvven persoon vvas comen By den selven Alexandrum spade inden nacht, Vraechde hy vvaerom dat sy hadde genomen, Haer vertreck soo lange, en vvaer naer sy hadde gevvacht? Daerop dat sy antvvoorde lichtveerdich bedacht: Ick hebbe getoeft tot dat mijn man vvas slapen; Alexander dat hoorende en heeft geen vreucht verpacht, Maer hy riep terstont een van synen knapen, En sprack, ghy ghy groot vileyn, door u betrapen, En bybringhen heb ick by naest overspel // ghedaen Dus doet dit vvijf terstont by haren man snel // thuys gaen.
[pagina 160]
Drusus Germanicus heeft desghelijcke, De luxurie gheschout metter daet, Al vvas hy vvellustich, jonck, schoon en rijcke, Hy volchde de deucht en myde hem voor t'quaet, By sijn broeder Augustum vvijs van raet, En by sijn Stiefmoeder vvas veirt geleecken, Die t'gemeyn profijt sochten vroech en laet, En die haren houvvelijck noyt en pijnde te breecken. Die die vvellusticheyt aldus versteecken, En die daer schouvven der vrouvven by vvesen, Die sijn vveerdich te syne ghepresen. ALs de Metinenses en Prienaei vochten Dede Bias surrumberen de Metinensche armeyen: VVant hy t'hooft vvas. vvaert dat de ruyters hem brochten, Veel schoon Maechden uyt dier contreyen, Om te vercoopen oft om hem te vermeyen, Soo vvas Bias soo eerlijck en soo constant, Dat hyse al t'samen dede leyen, Onbeschaet, en ongeschent naer haer vaders-land, VVaer door hy de Metinensen haet so vervvant, Dat sy den peys vervvorven, daer sy naer haecten, Door Bian dien sy oock een statue maeckten.
[pagina 161]
ALs vvas Hippolitus van sijn stiefmoedere, Tot Luxurie versocht, hy vvilde haer schouvven. Euripides vvas uyt der natueren vroedere, Dan dat hy hem sou hebben ghepaert met vrouvven. Diogines die heeft hem daeraf oock vvel onthouvven, En Democles leefde hier seer eerlijcke, En soo de poeeten van Adoni ontfouvven, Soo en cost Venus met amoureuse practijcke, Hem niet behouvven binnen haeren vvijcke, Narcissus die in sijn selfs schoonheyt had behaghen, En heeft noyt tot vrouvven vvillen liefde draeghen. AL vvas Ioseph van Potiphars huysvrouvve // siet Tot der Luxurie begeirt en versocht, Soo en vvilde hy sijn heere die ontrouvve // niet Doen, al vvas sy schoon jonck en van gheeste locht. Door dese ghetrouvvicheyt en eerbaerheyt soo brocht Hy hem selven nochtans by naest int verstrangen, T'vvas vvonder dat hy sijn deucht niet en becocht, VVant door valsche betichtinghe vvert hy gevanghen. Maer de ghene die hier gaet de rechte ganghen, Al valt hy in eenich perijckel groot, Godt die helpt hem t'sijnder tijt vvt den noot.
[pagina 162]
DAt de divine poëten verheven, Van veel vroom mannen en monstren maken mentie Dat hebben sy naer mijn advijs gheschreven, Tot dier meyninghe en Intentie, Dat sy door haer vroomheyt de concupiscentie Hebben verdreven, met de vveelde en vengantie, En meer ander ghebreken volder reprehentie, Als de lichtveerdicheyt en Intemperantie, VVaer door dat sy oock dat Ceolus met Constantie, De vvinden haeren vville niet laet volbringhen, Maer dat hyse can modereren en dvvinghen. d'Autheur. O Weirde Constantia ick moet u vraghen, En bidden in alder reverentie, Dat ghy my noch sout willen ghewaghen, Wie hier gheleeft heeft in abstinentie? En wie met slechten cost hier patientie Hebben ghehadt? en sijn gheweest te vreden, En believet u verhaelt my met eloquentie, Met wat spyse en dranck dat sy hun gheleden Hebben? en uyt wat oorsake oft uyt wat reden, Dat sy soo verduldich en sober waren? En oft sy abstineerden om haer ghelt te sparen?
[pagina 163]
Constantia. POrvs den Coninck van Indien verheven, Al en had hy etens noch drinckens noot, Die heeft hem tot abstinentie begheven, Hy contenteerde hem met vvater en broot, Masinissa Coninck van Numidien groot, Die hier gheleeft heeft over neghentich Iaren, En at maer eens daechs tot dat hy sterf de doot, Van slechten cost heeft hy vvel ghevaren, Socrates soo d'Ouders van hem verclaren, En soo hy oock selve heeft gheschreven, VVas soo sober dat hy noyt sieck vvas in sijn leven. VVY lesen oock dat hy niet en heeft ghedroncken, Al had hy seer grooten dorst, ten vvas Dat hy den eersten eemer vvaters heeft uytgheschoncken, Die hy gheput hadde om dat hy soo ras, Niet en soude drincken dan tot dat gaf pas, En om dat hy daer doore den bequamen tijt Soude leeren verbeyen, en door dit cas Maecte hy hem selven patientich met vlijt, Soo dat hy het schimpen den haet noch den nijt, Hem int leste oock niet en cost gheletten, En dat hy onderdanich vvas reden en vvetten.
[pagina 164]
PYthagoras en vvilden in geender manieren, Al hadde hy bleecke en magher vvanghen, Dooden, noch eeten eenighe dieren, Die opde vverelt leven hadden ontfanghen. Anachrus leefde in sulcken verstranghen, Dat sijn spyse maer Moet en vvas cleyn van vveirden, Seer slechte cleeren heeft hy om sijn lijf ghehanghen, Sijn slaepsteed' die vvas de coude eerde, Als hy uyt eeten vvas soo aenvierde Hy den slechsten cost diemen op tafel stelde, Hy en vvas oock nimmermeer verladen met gelde. PLato die plocht te reprocheeren en te bekyven, Die hier deden groot exces oft overdaet. Met vvater, met broot, en met olyven, Soo versade hy synen buyck vroech en laet, Als Timotheus sprack van synen staet Tot jemant die ghevvoon vvas veel te snaren, Soo sprack hy: vvilt ghy soberlijck leven, soo gaet By Platonem eeten, hy en sal u niet besvvaren. Noch seyde hy oock dat sy gheluckich vvaren, Die by Platonem aten en hem gheselschap hielen, VVant sy d'een d'ander met drincken niet en overvielen.
[pagina 165]
ZEno die leefde hier by rouvve spyse, Sijn cleeren vvaren seer slecht en niet lanck, Den vvijn die vvas hem soo diere van pryse Dat hy niet dan claer vvater en dranck, Hy en sonck sijn discipels anders ghenen sanck, Dan dat sy soberlijck leven souvven: VVaer door dat sy teghen synen danck, Een proverbium van hem hebben ontfouvven, Te vveten: Soberder dan Zeno die in benouvven, Hier seer armelijck te leven // socht En de gulsighe goet exempel te gheven // plocht. MEt een ander proverbium can ick bethoonen, Dat Tolemachus anders niet veel en at voor vvaer, Dan groote platte ghesoden boonen, VVant men sprack van hem int openbaer, Den pot van Tolemacho voor en naer. Diogines die was int vasten verduldich, Al en had hy geen ghelt hy en vvas niet svvaer, VVant van eeten noch drincken vvas hy niet schuldich: Hy en vvas oock nimmermeer sorchvuldich, Dan alleenlijck voor den tijt present, Met vvater en broot vvas hy seer vvel content.
[pagina 166]
CAto d'eerste die vvas soo patientich, Als hy Hispanien soude gouverneren, Dat hy maer dry dienaers obedientich En Hadde, om sijn saken t'administreren; Men sach hem op de spaensche reyse maer despenderen, Vijftich Asses: hy at vanden selven cost, Gelijck de grove schippers plochten t'useren, Noch versaeyde hy natuere naer synen lost, De ghevvoonte van soberheyt die hy had begost Aentenemen van in sijn jonghe jeucht, VVas oorsaeck dat hy in armoede schiep vreucht. APolonius Tyaneus de plach te sijn, Soo sober en mager dat sijn vrienden hem niet en kinden, Hy at selden vleesch en dranck selden VVijn. Al plochten eenighe om Periclem te sinden, Soo en ginck hy niet eeten by sijn goede vrinden, Om dat hy t'huys soude sobereren t'sijnder vramen. Die van Lacedemonien en beminden Geen discipels, meer dan die sobereren naer t'betamen, De vetste jongers die daer eerst studeren quamen, VVisten sy eer langhe vvel sober te maken, En seyden dat de studie vereyschte mager caken.
[pagina 167]
DE AEgyptische Priesters noch de Magi van Perssen, Met de Gymnosophisten van Indien Lant, Die en vvaren niet te doen excerssen, Maer sy vvaren ongheloovelijck sober: vvant Sy en aten maer vruchten die sy hadden gheplant. Constantius de Keyser heeft hem soo onthouvven Van gulsicheyt, al hadde hy van als abundant, Datmen hem noyt fruyt en heeft sijn knouvven, Men sach hem oock noyt snutten noch spouvven. Epaminondas en mocht van gheen vette lien Hooren spreken, noch oock met den ooghen aensien. DOen Leontichides vvas ghevraecht, VVaerom dat de Epartanen soo soberlijck Droncken, soo antvvoorde hy onversaecht: Om dat voor ons noch arme noch rijcke, En sorcht, maer om dat vvy voor de republijcke Raetslaghen en sorghen dach en nacht, En om dat hy hem selven bevrijt van svvaren versijcke, Die hem vande gulsicheyt en overdaet vvacht: VVant de gulsicheyt heeft soo grooten cracht, Dat sy meer volcx helpt onder d'Eirde, Dan daer vvort ghedoot met den svveirde.
[pagina 168]
LIcurgus diemen in sijn lant eeren // sach Die deed' sijn beste om gulsicheyt te crincken, VVant hy sijn discipels te leeren // plach Datmen niet meer behoort t'eten noch te drincken, Dan alleen om den hongher en dorst te mincken, En dat d'abstinentie t'lichaem can ghesont maken, En dat sy den gheest oock doet ghedincken, Alle goddelijcke en redelijcke saken. Plochten de Heydenen dus de gulsicheyt te laken, Soo moghen de Christenen vvel doen abstinentie: VVel hem die op de vveirelt doet penitentie. SEneca seyt dat de sterffelijcke creatueren, Met cleyn saken gheholpen vvorden en ontladen, En dat sy den buyck tot elcker ueren, Eer connen vervullen dan d'ooghe versaden. Die naer der natueren leeft vvel beraden, Die en can nimmermeer arm ghevvesen, En nimmermeer rijck, die tot sijnder schaden Naer den vvaen leeft, vvant natuere ghepresen Is met cleyn saken te vreden: maer soo vvy lesen: Soo is den vvane ghevvis // onversadelijck: Te sober oft te gulsich sijn is // versmadelijck.
[pagina 169]
DIe hun tot vveelde en gulsicheyt begheven, Die doen natuere to cort in t'svveirelts conroot, Sy bederven en crincken haer jeugdich leven, En vvorden gepraemt als sy minst sorgen voor vvederstoot: Die oock de natuere door vreckheyt oft noot Haer voetsel onthouvven vroech en late, Die pronoqueren en verhaesten haer doot: Dus moet elck houden de middel mate, Soo gulsicheyt verboden is tot t'smenschen bate, Soo staet te schouvven groote soberheyt, VVant alle dinghen in maet, ghevvicht en ghetal leyt. d'Autheur. O Getrouvve Constantia wilt my,, ontbinden Wie hier constantelijck hebben verdraghen, De doot van haer kinders die sy,, beminden Sonder treuren suchten weenen oft claghen, En diemen blymoedich hoorde ghewaghen, Dat sy gheboren waren op t'sweirelts erven, Niet om te leven tot eeuwigen daghen, Maer om de bittere doot te sterven, En die niet en lieten al moesten sy derven Haer lieve kinders te doen haer Oratien, Mitsgaders oock haer ander negotiatien.
[pagina 170]
Constantia. MAer dat Paulus AEmilius hadde verlooren, Vier dagen voor sijn triumphe, sijn knapelijck kint, Soo heeft de doot uyt nydigen thoren, Dry dagen naer sijn triumphe oock geschint Synen anderen sone: noch sprack hy blyelijck ghesint, T'its den vville Godts dat sy sijn overleden. Hy heeft de ghemeyn vvelvaert soo seer bemint, Dat hy de hooghe Goden dit heeft ghebeden, O Goden sijt met mijn verlies te vreden, En vvilt de ghemeynte voor besvvaren // bevvaren En in peys en vreede veel jaren // ghesparen. DOen Pericels van tvvee sonen vvas berooft, Op vier daghen tijts heeft hy ten selven termyne, Dat seer constantelijck verdraghen soo men gelooft: VVant hy heeft voor t'volck met blyden aenschyne, Een Oratie ghedaen sonder druck oft pyne. Als Atropos Syllae soon ter doot hadde brocht, Soo en liet hy niet vroomhertich te syne, Noch sijn vyanden te bestryden met cracht, Nochtans heeft hy dien soon vveerdiger gheacht, Dan alle de scepters en croonen bepeerlt, Sulck bemint sijn kint boven alle t'goet der vveer'lt.
[pagina 171]
ALs den Coninck van Athenen hoorde ghevvagen Van eenen gheloof vveerdighen persoone, Dat sijn outste soone vvas verslaghen, Soo leyde hy neder sijn Conincklijcke croone: Maer doen hem verhaelt vvas met claren verthoone, Dat hy hem vervveirt hadde met vromicheyt, Soo en achte hy t'verlies sijns soons niet een boone, En de Croone die hy hadde afgheleyt, Stelde hy vveder op sijn hooft en heeft gheseyt: Dat hy meer vreucht hadde door sijn soons exploot // groot Dan hy droefheyt dede door sijn bitter doot // bloot. De Coninck Antigonus heeft constantelijck, De doot sijns soons Alcinois verdraghen. Alsinus Pallio heeft vaillantelijck Gedeclameert openbaerlijck naer vier daghen, Dat sijn sone ghestorven vvas sonder versaghen, Daer een ander nauvvelijck het vvitte voor t'svverte En sou kinnen, door het verdriet en svvaer mishaghen, En door de allendighe bittere smerte, Die hy sou lyden in sijn Vaderlijck herte, Als hy verloren sou hebben sijn liefste kint // fier T'is natuerlijck dat een Vader sijn sone bemint // hier
[pagina 172]
NAer dat Quintius Martius ras // hadde verlooren, Synen seer beminden sone minioot, Soo sprakk hy om te sterven, vvas // hy ghebooren Atropos en heeft maer ghedaen haer exploot. Naer dat Bibuli tvvee sonen vvaren doot, Soo ginck hy staensvoets besoigneren inden raet, Al is der Vaders herte daerom svvaerder als loot, Soo en liet hy niet te bedienen synen staet. Als Dionis sone vanden hoochsten graet Tot beneden vvas ghevallen doot ter eirden, Soo bleef hy couten by sijn vrienden van vveirden. DOen Anaxagoras hadde verstaen, Dat hy synen beminden sone hadde verlooren, Soo en storte hy daerom noyt eenen traen, Maer hy sprack: ick vvist vvel dat hy vvas ghebooren, Om dat hem de doot soude versmoren: VVant al die nu leven op t'svveirelts erven, En al die gheleeft hebben hier te voren, En alle die t'leven noch sullen vervverven, Die sijn al ghestorven oft sy sullen noch sterven: VVant die doot jaecht ons al t'samen mollen rooven, Dat vvy voor ooghen sien moeten vvy ghelooven.
[pagina 173]
DOen Harpalus onvvetens hadde gheten Sijn soonen die hem vvaren voor gedient uyt spijt, Van den Coninck van Perssen daer hy vvas geseten Soo vvert hem ghevraecht naer de maeltijt, Oft niet ghevveest hadde een goeden imbijt? Als hy doen het bedroch vvas vvorden gevvaer, Soo heeft hy seer patientelijck den nijt Verdraghen, en hy gheliet hem blyde voor en naer, En hy heeft daerenboven int openbaer, Voor al die daer ontrent mochten vvesen, Sonder svvaricheyt de maeltijt ghepresen. DOen Amasis den Coninck eenen hoorde clagen, Dat Atropos synen soone hadde ghehaelt seer ras, Soo hoordemen daer op ghevvaghen, VVaert ghy niet droeve eer hy ghebooren vvas, Soo en derfdy u niet quellen in dit cas, Als hy nu u soone en is niet meere, En de doot sal u oock halen alst geeft pas, Al vvaerde ghy noch soo grooten Heere. Gy brenget ghevveldelijck in verseere, Al die op der eirden oyt nam sijn ganghen, En dat op de vveirelt leven heeft ontfanghen.
[pagina 174]
NAer dat d'sone van Crasso lach verslaghen // fel Die seer vromelijck hadde ghestreden, Verloren de soldaten haeren moet door dat sy sagen // vvel Deirlijck sijn doot lichaem onder voeten treden, VVaer door Crassus dapperlijck is ghereden Lancx de benden, luyde roepende slaet // slaet, Mijn lieve vrienden sijt ghy lien toch te vreden, VVant my alleen dit verlies aengaet, Maer de hooghe glorie die Romen metter daet Vervvorven heeft, en is niet vermindert, En haer authoriteyt die blijft onverhindert. MAer hebt ghy eenighe compassie met my, Dat ick soo vromen sone hebbe verlooren, Soo bid ick u grondthertelijck dat ghy My nu vvilt helpen vvreken mynen thooren, En vvilt ons vyanden de vreucht die sy oorbooren, In druck en droegheyt doen verkeeren terstont, Neemt vvrake over die daer hebben ghesvvoren, Romen te destrueren inden calen gront, Maer en verslaet u niet dat sy dus hebben ghevvont, Mynen sone de ghescheyden is uyt t'svveirelts erven, Maer peyst dat hy gheboren vvas om te sterven.
[pagina 175]
SY die groote saken vvillen uytrechten, Die moeten verlies ghedooghen by tyen, Lucullus en heeft Tigranem niet connen bevechten, Scipio en heeft Antiochum niet connen bestryen Sy en hebben verlies van volck moeten lyen, Noch ons voorouders en hebben tot haeren lee, In Scicilien te vvinnen niet connen bevryen, Sy en verloren meer dan duysent schepen in zee, Veel volcx oock, en vroom capiteynen met vvee, Sijn ons afgheslaghen en vvech gheleyt gebonnen, Van de gene die vvy daer naer noch hebben vervvonnen. HEt Keyserlijck van Romen en is voorvvaer // niet Door faveur van de fortuyne ghepresen, Soo machtich en groot dat is openbaer // siet Maer met grooten arbeyt en pyne soo vvy lesen, En met Constantie boven desen Te hebben in lyden, verdriet en teghenspoet, Al mocht fortuyne de Romeynen contrarie vvesen, Sy en verloren noyt haer couragie en moet, Dus bid ick u dat ghy nu met my al doet V beste dat vvy moghen ons vyanden desen dach // vervvinnen En datmen ons voor vroome Romeynen mach // kinnen.
[pagina 176]
d'Autheur. O Weirde Constantia wilt my ontfouwen. Wie niet gierich en waren in voorleden stonden? En wie sy waren, die haer landouwen Meer beminden dan de menichte van ponden? En wie die giften en gaven weder sonden, Liever dan sy hun souden hebben laten Corrumperen? om niet te blyven verbonden, Aen eenighe Princen, Heeren en Potentaten, En wie die presenten soo plochten te haten, Dat sy se niet en wilden aenveirden, En wie haer eer meer dan t'gout hielen in weirden? Constantia. NArpalus Curius en Fabricius, Hebben de presenen vande Samniten ontseyt, En sy hebben de groote gaven die Pyrrhus Haer hadde ghesonden, oock vvederleyt, En den selven Fabricius sprack met gratieusheyt: Soo langhe hy ghesont vvas van leden, Dat hy geen gelt en begeirde planteyt. Lysander ontseyde t'ontfanghen met goede reden, De baggen die Dionisius vol vvreetheden Aen sijn dochters dede presenteren, Die de gierige niet en souden restitueren.
[pagina 177]
VVY lesen dat Phocion t'ontfanghen refuseerde // siet De presenten die hem Alexander schanck, En dat hy die van Antipatro en accepteerde // niet. En Xenocrates en vvilde schier met bedvvanck, Voor hem, voor sijn vrienden en aenhanck Iet behouvven van den dertich duysent Croonen, Die Alexander hem sont, maer bleef vry en vranck. Alcibiades en meer ander persoonen, Die Socratem met ghelde vvilde loonen, En costen hem niet vervvillighen totter acceptatien, Maer hy nam onvveirdich alle presentatien. VVAnt hy seyde dat synen goeden gheest, Verschroomde vande giften en gaven, En hy ontboot Archidaniae die hem aldermeest Presenteerde, van synen goeden en haven, Dat het broot t'Athenen voor Heeren en slaven Seer goeden coop vvas, en dat t'vvater hem niet En coste, om hem selven met te laven, En soo d'Ouders van Menandro schryven, soo liet Hy hem oock seer vvel ghenoeghen // siet Met soet vvater en broot avont en noene, Segghende dat hy niet anders nootlijck en had van doene.
[pagina 178]
AGesilaus heeft oock gherusseert // het Present dat den Coninck van Perssen hem sont. En Demetrius en heeft niet gheaccepteert // met T'gene dat Iulius Caesar hem had ghejont. En Epamynondas sont vvederom terstont Den Coninck van Perssen sijn dertich duysent Croonen, En overginck Diomedem met eenen straffen mont, Diese hem om te schincken quam thoonen, En sprack, segt uvven Concinck die my vvilt loonen, Dat ick sonder synen cost en sonder sijn vermanen, Sijn vrient sal sijn, vvilt hy vrient sijn van de Thebanen. PHilopaemenes de Generael van Achayen, Ontseyde veel duysent Croonen te ontfanghen, Van die van Lacedemonien en sprack in d'afscheyen, Dat gheen luyden met eeren en behooren haer ganghen Te nemen, om jemant te corrumperen: vvant die verlangen Naer vrientschap, in deuchden moghen die vervverven, Sonder haeren cost: maer die jemant in verstranghen Soecken te brenghen, oft te bedreven, Behooren de boose menschen die houvven en kerven, Daer toe te soecken en te employeren // snel Om dat sy hun niet en souden defenderen // vvel.
[pagina 179]
DErghelijcken schrijft men van een man constant, Te vveten: van Cimone diemen hoorde gevvaghen, Oft men hem hiel voor vrient, oft voor vyant, En hielmen hem voor vrient, datmen vveerom sou dragen De presenten, daerinne dat hy geen behaghen En hadde. En soo eenighe groote Cadetten, Eenen Rechter van Lacedemonien vvilden vraghen, VVaerom hy de giften van Messenen vvilde setten Besyden? om dat ick gheenen peys met de vvetten, Sprack hy, en sou ghehadt hebben, had ickse aenveirt De eere is vvel meer, dan het gout vveirt. DE Romeynen hebben t'ontfanghen ontseyt, Van den Coninck van AEgypten vier hondert duysent Croonen, Van gelijcken hebben sy vvederleyt, De presentatie die seecker persoonen, Van vveghen den Coninck van Sicilien quamen verthoonen Te vveten, den Schepter en de Croone van gouvve, Sy ontseyden noch de presenten niet om verschoonen, Die ghesonden vvaren van de Napelsche Landouvve, En om dat sy niet croken en souvven, eer noch trouvve, Oft hun in jemanden obligheren, En vvilden sy die tribuyten voor den tijt niet laten desbourseren.
[pagina 180]
VVIe hoorde oyt van meerder continentie, Dan d'oude Romeynen vvel eer en bevvesen, Doen den vromen Pyrrhus de benevolentie, Van de Romeynen meynden te coopen, soo vvy lesen, En dat hy synen Conincklijcken schat ghepresen, De Borgers van Romen hadden ghesonden, Soo slooten alle de Invvoonders door desen Haren deuren vast toe ten selven stonden, En daer en vvert niemant van hun bevonden, Die dese costelijcke schatten van vveirden // groot VVilde aensien, ontfanghen oft aennveirden // bloot. DE groote abstinentie van de Romeynen,, Is in voorleden tyden noch vvel ghebleken, Als Marius en Cinna als vileynen Van de Overheyt, eens vvaren versteken, Haer goeden tot roof ghegeven sijnde, is t'volck gevveken Van daer, en sy en vvildent niet oprapen vander eirden, Maer myden dees panden te gheneken, Al oft ghevveest had heylichdom van vveirden: Ia sy liepen van dees huysen haerder veirden, Als oft ghevveest hadden Tempels der Goden, Nochtans en vvas d'oprapen niemant verboden.
[pagina 181]
DE Aphytensis hebben giericheyt ghevveken // vvant Sy vvaren soo rechtveerdich dat sy aen Ander luyden goet niet en vvilden steken // de hant. Hoe vvel sy haer deuren lieten vvijt open staen, Onder ander quam daer eens een VVijncooper ghegaen, Die aldaer veel vvynen heeft inneghecocht, Die hy op straet liet ligghen, om dat t'Schip soo saen Afstack, oft dat de Schipper niet laden en mocht, En als hy langhen tijt daer naer vveder quam, soo en socht Hy de selve vvynen gheen langhe stonden // maer Hy heeftse terstont onbeschadicht vonden // daer. DEn Thebaenschen Philosoop Crates die plach De giericheyt van hem soo te verdryven, Dat hy naer gelt noch naer goet om en sach, Soo Suidas en Diogenes van hem schryven, Hy vercocht al sijn goet, en de gouden schyven Die daeraf quamen gaf hy secretelijck te bevvaren Synen vrient, op conditie dat sy souden blyven, In sijn hant tot dat sijn Sonen vvaren Philosoophen vervaren, In vvelcken ghevalle hy t'gelt niet en dorst sparen Voor hun, maer vvaren sy geen Philosophen vroet, En bloot van deugden, soo moest hyse gheven het goet.
[pagina 182]
ALs Marcius hadde inghenomen, De Stadt Coriolos en veel goets gerecouvreert, VVerden hem door sijn vroomheyt int vvedercomen, Alle de crychse benten gheoctroyeert. En het Senaet sou hem hebben ghedeteert, Met hondert bundel lants groot van vveirden // claer Met thien edel die hy hadde geapprehendeert. Met hondert Ossen, en thien vercierde Peirden // maer Hy en vvilde niet met allen aenveirden // daer Dan een Peirt daer hy ten stryde met is ghereden, Boven dat hy synen vveirt hadde verbeden. MEn sach Marcum Curium versmaden, Der Sammiten groote rijckdommen, Als sy hem opt lant brochten gheladen, Van gout en van silver groote sommen. En soo hy melck en moes at uyt eirden commen, Sprack hy met voyse en tonghen eloquent: Ick en ben met gout noch silver niet te crommen, VVant ick heb veel liever gouvernement Te hebben, over die rijck en machtich sijn bekent, Dan selve voorspoedich en rijck te syne: VVant den rijckdom is oorspronck van verdriet en pyne.
[pagina 183]
SCipio Emilianus heeft de glorie, Veel meer dan schat gelt en goet ghesocht, Naer dat hy vervvorven hadde groote victorie, En in sijns Vaderlants veel schatten ghebrocht. Door den roof die openbaerlijc vvas vercocht, En verrijckte hy hem niet van dier haven, Al vvaert dat synen staet veel meer vermocht, Soo en vvert hy maer verknaept van ses svaen, Boven rijckdom juvveelden, giften en gaven, Estimeerde hy een glorieuse fame: VVel hem die achterlaet eenen goeden name. ALs Caesar onder meer ander presenten, Demetrio Cynico sont specialijck, In ghereden gelde tvvee hondert talenten, Sprack hy: al vvaert dat Caesar my socht rigalijck Te vvinnen, soo en heeft y my niet omgecocht finalijck, Maer als hy my hadde villen proeven met practijcke, Soo soude hy moeten hebben ghesonden cordialijck, Al sijn thresooren, en presenteren sijn rijcke. En noch soo soude ick openbaerlijck, Al sijn gaven voor sijn voeten ghevvorpen // hebben En ontseyt al sijn landen Steden en Dorpen // hebben.
[pagina 184]
DOor de Neerlaghe van Perssen, heeft Menander Hem inde Stadt van Alpacra ghesalveert, En hy heeft Cleomeni onder ander Veel silver, en veel gout ghepresenteert. Maer Cleomenes en heeft dat niet alleen gherefuseert T'ontfanghen, maer hy is terstont ghegaen, By de Ephoros en heeft met hun gheordineert, Datsy hem souden doen vertrecken van stonden aen, Het vvelck sy staensvoets oock hebben ghedaen, Door vreese dat hy eenighe Borgers van binnen, Tot verraet met den goede soude vvinnen. MAndanus Gymnosophist vvas soo vry en constant, Dat als Alexandri boden by hem quamen, Segghen dat hy by Iovis Sone vaillant Sou comen, die hem soude beschincken t'sijnder vramen, En dat hy hem selven soude doen veel blamen, VVaert dat hy by Iovis Soon niet en vvilde comen ras, Daerop antvvoorde: dat sy teghen het betamen, Alexandrum Iovis Soon noemden, vvant hijs niet en vvas, En dat hy niet bevveecht en vvas op t'selve pas, Door de bloofde presenten niet vveirt om delven, Van die nimmermeer ghenoech en hadde voor hem selven.
[pagina 185]
NOch sprack hy, dat hy niet met allen en achte, Op Alexandri beloften en dreygementen groot, Mits dat Indien hem voede by daghen by nachte, En al vvaert saecken dat hy hem brocht ter doot, Dat hy dan verlost soude sijn uyt den noot, En verandert sijn in een suyverder leven, Dan hy en ghebruycte in t'svveirelts conroot. En naer dat den grooten Alexander verheven, Dit vvas ghebootschapt, heeft hijt hem vergheven, En hy heeft daerenboven Mandanum in desen, Noch hoogelijck ghelooft en seer ghepresen. ISocrates schreef aen Nicolem specialijck, Dat hy seer vvort geestimeert, Die t'gelt en t'goet uyt deylt liberalijck, En dat hy gelachtert vvort die gaven accepteert. En dat die de vrientschap niet en recompenseert, Dat hy van vileyne vvort gheblaemt. En dat ondanckbaerheyt vvort ghevilipendeert, Van alle die oprecht en edel sijn ghenaemt, En dat de vry gratien hooghe sijn befaemt, Om dat sy een jeghelijck int ghemeene, Altijt tvvee vveldaden doen voor eene.
[pagina 186]
d'Autheur. NOemse my O Constantia wie met tegenspoede Van de weirelt hier sijn geweest gheraect? En wie hier gehadt hebben verlies van goede? Die daer geen swaricheyt in en hebben gemaect. Op dat ick teghen t'verlies mach sijn gestaect, En dat ick t'selve mach verdraghen patientelijck, Ingevalle dat mijn goet wort ghelaect, Verdorven, verwoest oft verbrant violentelijck. VVy sien voor ooghen nu presentelijck, Dat de schoon palleysen over al in t'vier,, staen: Die heden rijck is vvort morghen bystier,, saen. Constantia. DOen Zeno schipbrekinghe had gheleden, En dat hy hadde verloren alle sijn goet, Soo en vvas hy niet droeve noch qualijck te vreden Maer verdroech dat met eenen constanten moet. En als Aristippus door den teghenspoet, Eenen playsanten hof hadde verlooren, En dat sijn vrient beclaechde t'verlies onsoet, Soo antvvoorde hy: O lieve vrient vercooren, Ick heb noch dry ackers behouvven om toorbooren, En ghy hebt maer een cleyn hofken om te bouvven, Ick vergeet t'verlies, en peys om dat ick mach houven.
[pagina 187]
ALs Fabius Maximus vvas bedroghen, Van Hannibal soomen ons vertelt, Meynende volck te lossen die in d'Orloghen Hadden gefangen gevveest met ghevvelt, En dat hy te vergeefs hadde ghegeven t'gelt: Soo vvert hy noch bespot boven desen, Nochtans en heeft hy noyt verandert noch herstelt, Sijn mannelijck aenschijn, noch minnelijck vvesen, Maer hy heeft als een vroom man ghepresen, Donghelijck gheleden sonder treuren oft claghen: Die constant vvilt gheacht sijn moet veel verdraghen. ALs Lupus Simonius hoorde vertellen // dat Eenige van sijn meeste schepen verdroncken vvaren, Met alle de goeden en Bootsghesellen // mat Soo hoordemen hem blymoedich verclaren: Ick vvist vvel dat de vvrede zeebaren, Dese schepen metter tijt souden crincken, Oft dat sy nu, oft in toecommende jaren Souden bederven, verbranden oft verdrincken, Die goet ter Zee heeft moet alijt dincken, Voor perijckel, verliesen teghenspoet // fel Menich mensch verliest ter zee al sijn goet // snel
[pagina 188]
ALs Stilbonis Megarensis Vaderlant // ras VVas ingenomen van Demetrio door thooren, En dat al sijn goet berooft en verbrant // vvas Vraechde Demetrius vvat hy al had verlooren? Hy antvvoorde: Ick en ben niet armer dan te vooren, Als Alphonsus Coninck der Neapolitanen, Van den loop der vveirelt soo vvas versvvooren, Dat hy gevangen vvas sprack hy met stout vermanen, Niemant en can mijn vryheyt uyt geplanen, Noch niemant en can ghenemen mijn goet // bloot Als ick patientelijck verdraghe den tegenspoet // groot. CLito machus Carthaginensis vvas soo constant // hier Als hy verlooren hadde sijn beste panden, En dat gheraseert vvas sijns Vaders lant // fier Van de rigoureuse straffe vyanden, Dat hy cloeckmoedich den meestendeel vanden Invvoonderen vertroosten in haer lyen, En dat hy tot der vyanden schanden, Berispte hunlieden groote tyrannyen, En dat hy om hem en sijn volck te verblyen, Voort stelde veel vreuchden en ghenuchten, Om dat sy niet meer en souden treuren noch suchten.
[pagina 189]
d'Autheur. O Getrouvve Constantia wilt my noch verhalen, Wie hier verdraghen heeft met grootmoedicheyt? D'afsettinghe en het subytelijck dalen, Van Staten? Officien en van digniteyt? En wie constant bleven sijn als hun was ontseyt, De staten die sy vervolchden en begeirden? En die gheen cleyn staten en hebben wederleyt, Als sy de hooghe digniteyten ontbeirden, En die hun daer en booven slechtelijck gheneirden, Met eenen gherusten blyden moet, Als sy waren overvallen van den teghenspoet? Constantia. BY de Spartanos daer vvaeren dry hondert Mannen ghecosen om t'volck te regheren, En het ghemeyn volck vvas seer vervvondert Dat sy (als sy de namen hoorden publiceren) Pedaretum niet en hoorden nomineren, Die daer ontrent lang hadde ghestaen. Als hy de ghemeynte hoorde murmureren, Soo is hy al lachende van daer gheghaen, En de Ephori vraechden met soet vermaen, VVaerom dat hy loech? hy sprack: om dat ick uyt de strick // ben En dat hier drie hondert Borgers sijn, beter dan ick // ben.
[pagina 190]
MEn hoorde Epaminondan niet claghen, Dat den staet van de vveghen te maken Hem vvas ghegeven tot synen mishaghen, Om dat elck desen staet plach te laken: VVant een slecht man plach saen te gheraken, Aen desen slechten staet tot elcken keere, Die Epaminondas niet en vvilde versaken, Al vvas hy een groot en machtich Heere: Het docht hem te vvesen meerder eere, Den staet die hem vvas ghegeven om te houvven, Dan dien te vvederlegghen en te schouvven. NAer dat Paulus AEmilius, dry male Hadde verdraghen met moede constant, De ontsegginge van den staet principale, Die hy vvel verdient hadde door sijn feyten vaillant, Heeft hy vvel groote patientie ghehadt: vvant Hy seer verduldichlijck heeft ghesvveghen, VVaer doore dat hy doen corts naerderhant, Het overborgermeesterschap heeft vercreghen. Al is jemant tot hooghen staet gheneghen, Hy en behoort dien niet seer te vervolghen, En door t'ontsegghen te min sijn verbolghen.
[pagina 191]
MArcus Cato die vvijs vvas en goederhande, Die en achte door sijn volstandicheyt, Voor gheen achterdeel, noch voor geen schande, Dat hem het Borghemeysterschap vvas ontseyt, Maer hy heeft hem met sijn vrienden vermeyt, Des ander daechs corts nae de noene, Met sijn opgheschorste cleeren sonder graviteyt, Bloots voets, naer sijn oude maniere van doene, Hy vvas soo volstandich van opinioene, Dat hem docht dat hy doen eerst vvas Heere // locht Hy en achtet geen schande dat ander oneere // docht. FRancisus Foscarus Hertooch van Venegien, Die vijfendertich Iaer vvel heeft gegouverneert, En de Stadt verciert met schoon privilegien, Die vvert van synen staet ghedestitueert, Alleene door sijn oudtheyt soomen narreert; Hoevvel hy noch behiel synen Majesteyt // hy Heeft hem ciratelijck gheaccoutreert, En hy heeft in vreuchden en vrolijckheyt // bly Als een Prince hem int openbaer vermeyt // vry En overbrocht sonder murmureren sijn jaren: Sy sijn inconstant die hun in teghenspoet besvvaren.
[pagina 192]
NAer dat Lepidus in synen tijt vvas comen, Een van de Triumviris, soo men vertelt, En dat Octavius vvas ghesvvoren, Keyser van Romen heeft hy Lepidum ghestelt, Van synen staet en offitie met ghevvelt, En Lepidus en vvas daerom niet qualijck te vreden, Noch hy en heeft hem daer met niet ghequelt, Dat hy Balbinum bloots hoofts heeft ghebeden, Dien hem ootmoedelijck om seker reden, Selfs hadde ghebeden en bevvesen veel eeren: Sy vvorden vvel dienaers die eens vvaren Heeren. CAjus Caesar bethoonde in dit feyt // siet Van hooger herten te syne als de vroede, Als hem inden vollen raet vvert ontseyt // jet Oft als hy overvallen vvas met teghenspoede Geliet hy hem alder bly hertichste van moede. Hy plach te segghen: de Roomsche Consistorie, En can my niet gheven, soo veel van haeren goede, Als sy mynen persoon tot mijnder memorie, VVel eere lof geeft, en hooghe glorie, Als ick aen haer vierich ben int versoecken, En dat sy my dat te vvegheren hun vercloecken.
[pagina 193]
HEt behoort de Goden toe dat sy veele gheven, Al t'ontfanghen datmen geeft is teecken der dienaeren Niet al toe te laten datmen begeert in sijn leven, Is t'vverck van de vrye naer dat de vvyse verclaren, Te claghen over het vveygheren met besvvaren, Dat plach uyt cleynmoedighen aert te gheschien. Over ghiften ondanckbaer te sijn met den ondanckbaren, Dat procedeert van onbeleefde plompe lien: Maer constant te sijn en de tanden te bien, Den teghenspoet die de menschen comt vercleynen, Dat comt ghevvisselijck uyt de Romeynen. d'Autheur. ICk bid u vrome Constantia wilt my belyden, Wie hier constantelijck heeft verdraghen, Verlies van Oorloghe en bloedighe stryden? En wie, als sy dapper wel waren gheslaghen, En moesten ghedooghen schandelijck neerlaghen? Wederomme met groote vromicheden, Coragieuslijck sonder vertraghen, Teghen haer vyanden hebben ghestreden? En wie sy waren die in tyden voorleden Naer veel neerlaghen hier tryumpheren? Door dat sy constantelijck perseveren.
[pagina 194]
Constantia. ALs den Coninck van Macedonien inden slach, Licinio Consuli tvvee duysent vijfhondert peirden, Hadde vromelijck afgheslaghen // soo en sach Men hem den gepresenteerden peys niet aenveerden, Maer hy vvas soo stantvastich int volheirden Alscheen hy vervvonnen tot sijn vyants onvromen, Dat hy noch sprack met groter onvveirden: Ghy hebt mijn Ruyters, maer moet niet benomen, En ick hoope dat den tijt saen sal comen, Dat ick my van dat verlies revengheren // sal En dat ick u eerlanghe doen succumberen // sal. AL vvas Antiochus verstooten en verjaecht, Door Scipionem van sijns Rijcx palen, Soo en heeft hy sijn verlies niet gheclaecht, Maer men hoorde hem openbaerlijck verhalen, Dat hy bedanckte de Heeren en Vassalen Van Romen, dat hy den grooten last quijt // vvas Van Asien, en dat hy sonder falen Op cleyn erve mocht leven, daer hy onbenijt // vvas En dat hy door de neerlaghe meer verblijt // vvas Dan bedroeft, om dat sy vvas oorsaecke, Dat hy voortaen mocht leven in ghemake,
[pagina 195]
ALs Terentius Varro hadde verlooren, Te Cannes sijn slach en al sijn soldaten, Soo bedvvanck hy soo synen sin en thooren, Dat hy sijns Vaderlant niet en vvilde verlaten. Hem quamen te ghemoet de Potentaten, Met de Senateuren en ander Heeren, Die hem hertelijck bedanckten boven maten, Dat hy hem verneerde vvederom te keeren: Maer om dat sijn volck vvas bleven in verseeren, Heeft hy noyt aen tafel gheten, noch baert geschoren, Om den eet te houvven die hy hadde ghesvvoren. EN groote neerlaghe hebben de Venetianen, By Caravagium subytelijck ghehadt, Maer door t'verlies van standaerts en vanen, En verlooren sy de moet niet binnen de stadt. Den vervvonnen Franciscus Fortia die vermat Hem den legher in staet te stellen, binnen dry daghen, Daer hy eerst en doen d'ander daer toe gaven haren schat, En soo hy vvederom meynde hebben gheslaghen, Soo creech hy den peys naer sijn behaghen, Mitsgaders het Prinschap van Mediolanen, T'is beter in noot moet hebben, dan in voorspoet vervvanen.
[pagina 196]
DE Ventianen met haere ghenooten, Hadden in de tvveede oorloghe Ligustico vvreet, De Genuenses omringhelt en beslooten, Die door vreese al te samen vvaren ghereet, Over te geven hun scheepen en goet onder eet, Hadden sy se los en vry voorts vvillen laten gaen: Maer door de vveygheringhe hebben sy haer leet, Soo vromelijck ghevvroken van stonden aen, Dat sy de Venetianen saen, Desperatelijck vechtende hebben vervvonnen, Die hun eerst gheen gratie en vvilden jonnen. ALs Leonardus Iustianus publijcke, Hertooch van Venegien vvas ghesleghen, Van Ludovico Coninck van Vranckerijck, Heeft hy sijn cracht vveer saen by een ghecreghen, En hy heeft vromelijck vvederomme teghen, Den selven Coninck dapperlijck ghestreden // daer De neerlaghe en cost hem niet bevveghen, Dat hy hem sou verstaen tot vreden // maer Hy bleeft met grooter vromicheden // claer In sijn voornemen persevereeren: Eenen hooghen moet vvil hem qualijck verneeren.
[pagina 197]
NAerdat Alphonsus Coninck van Aragoen, Hadde begost te oorloghen en te stryden, Teghen de Napolitanen met moede coen, Soo en heeft hy om perijckel, neerlaghe noch lyen, Den vvreden teghenspoet niet vvillen myen, Maer naer tvveent vvintich jaer heeft hy naer sijn vvenschen, Voleynt de straffe oorloghe met verblyen, Ghenoech teghen d'opinie van alle menschen, Om dat den Princen moet niet en sou verslenschen, Soo gaf hy sijn naercommelinghen te kinnen, Datmen door het herdeeren can vervvinnen. NAer dat Pompejus hadde verlooren, Den slach teghen Caesarem heeft hy van stonden aen Eenen bode ghesonden tot sijn uytvercooren Huysvrouvve, die vvel meynde hebben ontfaen Beter tydinghe, Sy storte menighen traen Doen den bode sprack, vvilt ghy u man sien, In een cleyn schipken vvilt met my gaen, Daer hy inne spranck om t'perijckel te vlien, Dvvvelck hem niet toe en hoort noch ander lien, Al is hy moghende, machtich en rijcke, Sulck gheraeckt uyt noot met pratijcke.
[pagina 198]
DOen Cornelia dees mare hadde ghehoort, Is sy deerlijck in onmacht ghevallen ter eirden En als sy becomen vvas, is sy rechte voort Door stadt naer den zeecant gheloopen haerer veirden, Daer sy ghevonden heeft haren man van vveirden, Die haer in sijn armen heeft ontfangen, Door dat sy den druck qualijck cost volheirden, VVant sy bedructelijck sprack met betraende vvanghen, Helaes! lieve Man dat ghy comt in dit verstranghen, Dat ghy dus vervvonen en druckich // sijt Is mijn schult, en niet om dat ghy ongheluckich // sijt. GHy vvaert victorieus, cloeckmoedigh, en stout Hier voormaels, maer scedert dat ghy tot uvven lee, My d'onsalige Corneliam hebt getrout, Soo sijt ghy gecomen in desen bitteren vvee, Ghy plocht met vijfhondert schepen in zee Te seylen, en nu sien ick u O druckich gevvagen In een cleen Bootken comen, door ouden vvee Der fortuynen die sy op my oyt heeft ghedragen, Och vvee my dat ick oyt stont in u behaghen, Naer dat fortuyne u om mynet vville doet // leet Sulcx is cause van eens anders teghenspoet // vvreet.
[pagina 199]
OCh hoe salich en gheluckich soude ick vvesen, Hadde ick overvallen ghevveest vande doot, Eer Publius Crassus mijn eerste man gepresen, Vande Parchen vermoort vvas met vvreet exploict, Soo en sou ick u O Pompei minioot, Niet ghebrocht hebben in dit allendich lyen, Dies mijn vrouvvelijck herte svvaer is als loot, En mijn sinnen die sijn vol Frenesyen, Het is een spreeckvvoort van oude tyen, Dat met goede reden een vrouvve druckich // is Als haren lieven man door haer ongheluckich // is. HIer op heeft Pompejus in deser manieren, Gheantvvoort tot sijnder liever huysvrouvven, O Cornelia? vveet ghy niet dat de goedertieren Fortuyne, langhe by my hadde huys ghehouvven, Dan sy vvel ghevvoon is ter goeder trouvven, By jemant te blyven sonder hem de plaghen. Maer vvant vvy haer laghen niet en connen schouvven, Soo moeten vvy den teghenspoet verduldich verdraghen, Vroom mans en moghen over fortuyne niet claghen, Noch door teghenspoet treuren, suchten, noch jancken, Maer sy behooren in als de Goden te bedancken.
[pagina 200]
VVAnt al gheeft ons fortuyne nu dese nope, En dat ons desen teghenspoet qualijck greyt, Het is noch niet gheheel buyten hopen, Dat sy dese teghenvvoordighe calamiteyt, VVel mach verkeeren in voorspoedicheyt, Soo vvel als sy heeft connen verkeeren, Ons voorspoedicheyt die nu onder voeten leyt, In lyden, verdriet, en in verseeren, Al ligghen vvy inden gracht van oneeren, En dat de fortuyne ons heeft borcht in sneven, Een vroom man moet altijt op hoope leven. VVY hooren Tulium Gajum verhaelen, Libro primo Tragaediarum claerlijck, Hoe Scipio Africanus met sijn Vassalen, In de tocht van Africa ter eirden viel svvaerlijck, Soo hy meynde uyt den schepe te gaen openbaerlijck, Dvvelck een teecken vvas van toecomende tegenspoet, Soo sijn Chrychsvolck hun liet duncken vvaerlijck Maer doen Scipio dat hoorde sprack hy met eenen moet, Ghy Heeren en knechten ick hou dit voor een seer goet Teecken, het bediet dat ons vyanden sullen vallen Voor ons voeten, van de Peirden en van de VVallen.
[pagina 201]
ALs Tulius Hostilius in een bataille, vvas En dat sijn principael Heeren hem hadden verlaten, En dat door het vertreck d'ander cavaille // ras VVaren bevreest sprack, hy tot sijn ondersaten, Mijn vrome vrienden en edele sijn door mijn mandaten, En vveete vertrocken om te doen een ander exploickt, Door vvelcke vvoorden sy hun soo uytermate Vromelijck vveirden, dat sy haer vyanden brochten ter doot, Als Mithridates en Sylla vvaren in noot, Didius, Sertorius, Attilius en derghelijcken, Soo ghebruyckten sy oock sulcke listen en practijcken. DAn den mogenden Coninck Alexandro, daer Vinden vvy oock derghelijcke acten afbeschreven, En van meer ander Princen inden noot haer Ruyters en knechten hebben moet ghegheven, Als eenige in perijckel vvaren van haer leven, Sijn sy door de Constantie uyt den last gheraeckt, Daer veel flauhertighe in t'verdriet sijn bleven, En de bitter noten der doot hebben ghecraect, Die in teghenspoet t'hooft opheft en eenen moet maeckt, Die mach hem selven door de coragie helpen, Maer die moedeloos is en can sijn lyden niet stelpen.
[pagina 202]
ICk en seg niet dat het vvel is ghedaen, Hertneckich te blyven in oorloge te vueren, Maer om dat ghyt begeert te vveeten maeck ick vermaen, VVie haer lyven vromelijk plochten te aventueren, En vvie Constant vvaren in neerlaghe te bedueren, En die persevereerden in haer vermeten. Maer die hier oorloghen met vvrede curen, En hun soo schandelijck vergeten, Dat sy op haer vyanden soo blyven ghebeten, Dat sy veel volvx brenghen in benouvven, Die moghen hun voor Godts straffe vvel vergrouvven. d'Autheur. O Vriendinne Constantia ik moet u noch vragen, Wie sy sijn die constantelijck en patientelijck, Hier hebben gheleden en verdraghen, D' afvallinghe haers volcx tormentelijck? En wie indiscretelijck, oft in differentelijck, Sonder reden, twist, of gheschallen, Onbehoorlijck en violentelijck, Haer Heeren en Princen sijn afghevallen? En wie als indiscrete, dvvase en mallen, Hun niet verstaen en wilden tot reconciliatie? Als was haer ghepresenteert pardon en gratie.
[pagina 203]
Constantia. MArcus Antonius de Keyser verheven, Die naer Pium het Rijcke heeft beseten, Heeft dees injurie binnen synen leven, Van Cassio soo uytghestelt en vergeten, Die hy hem in Sirien door rebel vermeten, Sonder eenighe rede hadde aengedaen Dat hyse hem noyt en heeft vervveten, En om sijn doot storte hy menighen traen, Iae hy heeft sijn kinders noch doen gade slaen, En naer s'Vaders doot veel vrientschap bethoont, Hy is te prysen die vyantschap met vrienschap loont. ALs Ferdinandus hoorde verhalen, Doen hy eerst in sijn Rijck vvas gestelt, Dat hem veel groote Heeren en Vassalen, Mitsgaders heel Provincien soomen vertelt, VVaren afgevallen, en heeft hy hen niet gequelt, Noch hy en veranderde noyt sijn vvesen, Ick laet staen dat hy sou hebben gevelt, Om lege synen constanten moet ghepresen, Noyt en sprack hy oock boven desen, Een spytich vvoort teghen d'afvallinghen, Noch hy en verjaechdese niet als ballinghen.
[pagina 204]
DOen hem eens een Ridder afviel van authoriteyt, Sonder reden oft cause uyt enckelen thooren, Soo en heeft hy doen anders niet gheseyt, Dan dat hem leet vvas dat hy hadde verloren, Alsulcken Ridder van edelen stamme gheboren, En dat hem mishaechde dat hy als d'onvalliande, Niet vveerdich te draghen gulden sporen, Sijn gheslachte hadde gedaen groote schande, En dat hy bly vvas in dien verstande, Dat hy hem geen oorsake // ghegeven hadde, Daer door hy sulcke vvrake // bedreven hadde. DOen Baptista Campofulgosus vvas verdreven Vyt Genua door booscheyt van de syne, Soo en hadde hy maer een solaes in sijn leven, Tot verlichtinghe van alle sijn verdriet en pyne, Te vveeten, het lesen en de discipline, Van voorleden gheschiedenissen en historien, Daer hy in begrepen vont hoe de geluckige ten fyne, Dickvvils vvorden berooft van goet en glorien, Als hy overleyde in sijnder memorien, Hoe de vverelt is vol catyvicheden, Stelde hy sijn bedroefde sinnen te vreden.
[pagina 205]
DIe haer Meesters en Heeren hebben begeven // noch En schandelijck verraden hebben metter daet, Met die haer princen sochten te benemen t'leven // och! En landen en steden met herten opstinaet, Hebben overghegheven, en die door quaden raet Noyt en hielen ghelofte, eer noch trouvve, Die hebt ghy selve dickvvils vroech en laet Ghenoemt, en ghy kenter noch veele, soo ick houvve Indien veughen, dat mijn verhalen (desen aengaende) souvve Nodeloos sijn, hoe sy van haer Heeren sijn ghevveken: Dus moghen vvy voorts van ander saken spreken. d'Autheur. O Vroede Constantia wilt my ghewaghen, Een saecke daer ick naer heb verlanghenisse,. Wie dat hier coragieuslijck heeft vry,, verdragen? De Boeyen, de Kerckers, en het Ghevanghenisse, En wie veel lyden en groote verstranghenisse, Patientelijck en constantelijck hebben gheleden? En die niet teghenstaende haers hert en banghenisse, (Al waren sy seer versocht en ghebeden,) Om ander Heeren te dienen uyt vaillianticheden, Hun daer toe niet en wilden verstaen,, maer Die liever hadden ter doot te gaen,, daer.
[pagina 206]
Constantia. DOen Alphonsus Coninc van Aragonien Oorloge voerde tegen de Caitanen, Soo verloos hy al sijn schatten en patrimonien En hy vvert gevangen van die van Milanen. Gheleyt sijnde tusschen de standaerts en vanen, By den Hertooghe synen vyant met blyden aenschyne, Soo scheen hy noch vry te syne door t'vervvanen, Ia vervvonnen sijnde scheen hy vervvinder te syne, Inder vueghen dat sijn vyant sprack ter syne, Dat Alphonsus door synen coragieusen moet, Soo vvel Coninck in verdriet vvas, als in voorspoet. VVAnt den'selven Coninck niet en vvilde vlieden, Soo vvert hy gevangen en vvert brocht by neven T'lant AEnoriam daer hy niet en vvou ghebieden, Dat synen Luytenant d'Eylant sou overgheven, Maer hy sprack noch als een vroom Prince verheven: Ick ben van corragie niet soo cleen, Dat ick al sout ghy my benemen t'leven, Van mijn Rijck sou gheven eenen steen, Al heeft my fortuyn' gebrocht in dit ghevveen, En ghethoont haer groote onghenadicheyt, Sy en heeft my niet ghenomen mijn ghestadicheyt.
[pagina 207]
AL vvas Carolus Malatesta vervvonnen, En ghevanghen vanden vroomen Capiteyn. Philippo Maria, die hem niet en vvou jonnen Vryheyt, maer hiel hem ghevanghen als een vileyn, Soo heeft hy de ghevanghenisse vuyl en onreyn, Seer stantvastelijck en patientelijck verdraghen, Sonder dat hy in t'particulier of in t'ghemeyn, Synen noot oft lyden jemant vvilde claghen, En soo vvanneer hem jemant plach te vraghen, Oft hy hem vanden tegenspoet niet verschroomt // hadde? Sprack hy, dat hem docht dat hyt ghedroomt // hadde. DOen Lodewijck Hertooch van Boarien, By sijn Neve als ghevanghen vvert ghebracht, Soo en vierde hy hem niet, maer ter contrarien, En heeft hy hem in geender manieren ghespaert: VVant hy hiel hem soo hoochmoedich van aert, Als oft hy ghevveest hadde los en vry, En daer d'ander ghevanghenen meest sijn besvvaert, Daer vvas hy altijt vrolijck en bly, Al gaf Henricus sijn Cosijn hem goeden raet, hy En vvilde dien oock niet achtervolghen, Maer hy bleef constant en op hem verbolghen.
[pagina 208]
POntius hadde derghelijcke Constantie, Als hy van Scipione vvas ghevanghen, Die verlost mocht sijn, maer door vailliantie Bleef hy liever sitten in allendich verstranghen. Hy en vvilde Pompejo niet aenhanghen, Hoe vvel dat Scipio daer toe dede sijn beste, Maer hy antvvoorde hem met lachende vvanghen. Ick bedanck u Scipio Ick en sal int leste Mijns levens gheen verrader sijn van mijn gevveste Ick en vvil mijn Rock noch niet ommekeeren, Men can qualijck te pas dienen tvvee Heeren. NAer dat Mevius menich vroom feyt, Onder Augustum dienende hadde bedreven, VVert hy voor Antonium ghevanghen geleyt, Die hem vraechden oft hy vvilde behouvven sijn leven? Daerop hy antvvoorde tot Antonium verheven: Ick bidde u brengt my veel liever ter doot, VVant ick my niet en sou connen begheven Tot uvven dienst, al sijt ghy een Prince minioot, En door dese Constantie seer groot, Heeft hy van Antonio vercreghen, Sijn leven, d'vvelck hy soo licht hadde ghevveghen.
[pagina 209]
NAer dat Lysander hadde gheslaghen Die van Athenen ter zee, soo heeft hy ghekint Philoclem een Capiteyn, die hy vvilde vragen, VVat straffe dat hy vvel hadde verdient, Om dat hy de ghemeynte soo hadde verblint En soo hy seyde gheraden tot de strye svvaer Soo sprack Philocles ongheveysdelijck, O vrient, En beschuldicht nimmermeer uyt haet en nye // daer Die gheen Rechters en hebben om te hooren partye // maer Tracteert altijt u vervvonnen vyanden, Soo ghy vvilt dat sy u doen, valt ghy in haer handen. ALs Boetius ghevanghen vvas ghestelt, Vyt vraeckgiericheyt vol van envyen, En datmen over hem voor recht, gebruyckte gevvelt, Soo verdroech hy soo patientelijck het lyen, Dat hy beschreef met constiger clergyen, Daer hy inden Kercker vvas gheseten, Die vertroostinghe der Philosophyen, Daer hy synen tijt met heeft vergeten, Hy laet u door sijn schriften opentlijck vveten, Hoe ghy in voorspoet moet leven ghehuldich, En hoe ghy in teghenspoet moet sijn verduldich.
[pagina 210]
NAer dat Pompejus gecomen in verstranghen // vvas, En voor Mithridatem ghebrocht seer gevvont, Sprack Mithridates, of ick u niet en deed' hangen // ras En dat u van my gratie vvorde ghejont, En dat ick u dede cureren terstont, Sout ghy dan niet vvillen mijn dienaer vvesen? Iae ic en trouvven sprack Pompejus goet ront, Ist dat ghy met de Romeynen ghepresen VVilt peys maken, anders al sijt ghy hooch geresen, Soo langhe als ghy soeckt te bedrucken ons landen // snel Sal ick blyven een van u meeste vyanden // fel. ALs Lisimachus straffelijck dreychde te hanghen, Cyrenaeum den vvysen Philosooph vermaert, Soo sprack hy onbevreest met lachende vvanghen: Ick ben van u dreyghementen niet besvvaert. Dreycht de ghene die van uvven sin en aert Sijn, die vergheselschappen u hoocheyt van vveirden, En naer t'vleeschs lust leven, als de doot met heuren svvaert My sal doorsteecken oft by, den hals aenveirden, Soo en denck ick niet, oft ick inde locht oft inder eirden, Naer mijn doot sal hanghen oft ligghen begraven, T'lichaem is gheschapen voor de Pieren oft Raven.
[pagina 211]
Teramenes den Philosooph, soomen leest, En soo d'oude schryvers van hem hebben geschreven, Is in t'ghevanckenisse ghestelt ghevveest, Van dertich tyrannen die stonden naer sijn leven: Nochtans heeft hy sonder suchten oft beven, Hem selver liever vergif gheschoncken, Dan t'onrecht vermoort te sijn in t'vergeven, Hy sprack als hy t'fenijn heeft ghedroncken, Ick brengh dit Critiae, eer hy is ghesoncken; Dus heeft hy met t'volck van Critia noch ghespot, En hy craeckte des doodts bitter not. MAer ick seg u dat hy qualijck heeft ghedaen, Dat hy hem selven brocht in t'verseeren, Daer hy vvel wist dat yeder loon naer vvercken sal ontfaen En evenvvel hy niet en kende den Heer der Heeren. Hem docht dat sijn glorie soude vermeeren, Door dat hy niet van sinnen vyant // vvas. Aen Ioseph droomer soud' hy beter leeren, Stantvasticheyt, die in prisoen seer constant // vvas En aen t'getal der Heylighen, vvelke abundant // vvas Die in den teghenspoet en uytersten noot, Door de liefde Christi niet en vreesden de doot.
[pagina 212]
d'Autheur. VVEl aen stercke Constantia wilt my uyt leggen, Wie sy waren die in voorleden termyne, Niet en wilden lyden noch jeet segghen? Van haer mede gesellen door bedwanck oft pyne En wie daer plochten so constant te syne? Dat sy stille swegen haer eyghen quaet, En die de Tyrannen wederstonden ten fyne? Met verstandighe sinnen vroech en laet, En die door haer valsche belydinghe intricaet, Der Tyrannen beste vrienden brochten int verdriet? En wast injurie de Tyrannen is gheschiet? Constantia. ZEno Eleates is uyt sijn lant ghegaen, Daer hy in vrede mocht leven als de vrye, En hy is naer Agrigentum getrocken saen, Daer de borgers leefden in slavernye, Door Phalaris vvreetheyt en raserye, Die hy meynde te vermorvven met goeden reat: Maer vvant hy versteent bleef en Zenonis pertye, Roeyde Zeno veel borghers op om metterdaet, T'lant te verlossen van sulcken boosen Potentaet, Die soo veel onnosel menschen brocht in noot, Elck een die haeckt naer de Tyrannen doot.
[pagina 213]
ALs desen Tyrant doen hadde ghehoort, Dat Zeno teghen hem hadde vvillen conspireren, Soo vvert hy seer gram, uytsinnich en ghestoort, En heeft Zenonem doen straffelijck tormenteren, Maer in plaetse dat Zeno sou accuseren, Sijn complicen hoordemen hem besvvaren, Des Tyrants naeste vrienden door vvelck nommeren, Sy onder een soo kyvende en tvvistende vvaren, Dat sy den Tyrant niet en vvilden sparen, Maer sy vvorpen hem terstont doot met stenen, Godt can de groote Tyranden saen verclenen. EEnen Philosooph die oock Zeno genaemt // vvas Is om Claerchum den Tyrant ter doot te bringhen, In den secreten raet ghegaen, daer geraemt // vvas Hoe, en vvaer sy hem souden bespringhen, Desen Tyrant meynde Zenonem met pijn te dvvinghen, Maer Zeno vierich sijnde om sijn leet te vvreecken Seyde, dat hy van secrete dinghen Den Tyrant nootsakelijck hadde te spreken, En vvant hem eens met ghebrack om hem te doorsteken, Soo heeft hy des Tyrants oore afghebeten, Doen hy sijn hooft buckte om t'secreet te vvesen.
[pagina 214]
ANaxarchus Philosooph heeft patientelijckt, Onsprekelijcke en allendighe pyne verdragen, Als hem Niocreon tormentelijck Op de pijnbanck dede tormenteren en plaghen, Soo hoordemen hem openbaerlijck ghevvaghen, Van den Tyrant veel boosheyt en tyrannyen // vvreet Als Niocreon over hem dus hoorde claghen, Beval hy datmen hem de tonghe sou afsnyen // heet Maer om dat te beletten en t'secreet niet te lyen // beet Hy sijn tonghe af sonder vergrouvven, En heeftse den Tyrant in sijn aensicht ghespouvven. DEes glorieuse tonghe die vvas te voren, Van Alexandro Magno gheacht voor eloquent, Iae hy hadde dees tonghe seer uytvercoren, Om dat sy ghesproken hadde seer exellent, Van de vveirelt, de zee, en het firmament, En van meer secreten trefffelijcke saken, Al vvas dees tonghe de vverelt door bekent In t'leven, hy vvildese noch glorieuser maken, In sterven al moeste hy dit lyen smaken, Soo ghebeurde dat tot sijnder glorie, En tot sijnder onsterffelijcker memorie.
[pagina 215]
HIeronimus den Siciliaenschen Tyrant, Heeft de roede en pijnbanck ghebroken, Op Theodori lichaem en geblust den brant, Die hy onder sijn oxsels en voeten deed' stoken, En noch en heeft Theodorus niet ghesproken, VVant hy sijn complicen niet en reveleerde, Maer hy heeft sijn leet teghen den Tyrant ghevvroken, Door dat hy Conincx stadthouvver nommeerde, En door dat den Tyrant synen vyandt tormenteerde, Soo verloos hy synen alderbesten vrint, En het secreet en vvas hem noch niet bekint. NAer dat Nero vvilde vveten vvie daer conspireerde Teghen synen persoon, en datter de patientien vele Soo vvel te recht als t'onrecht accuseerden, Niet alleen Slaven, Borghers, maer Vassalen en Ele, Die hy deed' onthalsen en toebinden de kele, En in ander manieren straffelijck schinden, Gebeurde dat eenighe ten lesten met gequele, T'onrecht accuseerden sijn beste vrinden, Die hy oock al deed' dooden en bringhen in allinden, D'vvelck cause vvas dat de fijn // Capiteynen, Teghen hem rebelleerden en sochten sijn // vercleyenen.
[pagina 216]
BLasius Salapinus vvas seer constant van sinnen, Die de vermaerde Romeynen sijn Vader-lant Meynde overgeven, d'vvelck hy gaf te kinnen, Dasio die nochtans vvas des Romeynen vyant, En Dasius heeft dat met rijp verstant, Hannibali sijn Heer te kennen ghegheven, Diese beyde deed' pynighen, vvant Hy een van beyde vvilde benemen t'leven, Maer Blasius is soo constant ghebleven, Dat Dasius Salapiam de Stadt van machte, Self de Romeynen overgaf by nachte. ALs Gentinus den Coninck hadde ghevanghen Pompejum, en dat hy van hem vvilde vveten, Hem dreygende te brengen in verstranghen, Met pynighen als des Raets secreten, Soo heeft hy in synen vingher ghebeten, En daer naer, dien in een brandende keerse gehouvven, Dese patientie niet om volmeten, Dede Gentinum soo vresen en vergrouvven, Dat hy met de Roomsche Landouvven Begeerde vrienschap te houvven en peys te maken, Door vreese laetmen en doetmen veel saken.
[pagina 217]
AGesilaus een vroom Capiteyn, Heeft in Xerxis leger brocht ter doot, Mardonium een persoon van stamme cleyn, Meynende den Coninck te brenghen in noot, Naer dat hy gefailleert hadde dit exploict, VVerden hem seer veel tormenten aenghedaen, Die hy met constanten moede groot, Soo coragieuslijck heeft vvederstaen, Dat hy noyt en suchte, noch en liet traen, En hy ontginck de stricken des doots die hem vvaren bereyt, Sulck behout sijn leven door constanticheyt. AL vvas Papyrius van sijn Moeder gedreycht, En dat t'kint vreesde te sijn ghesmeten, Soo en vvas hy noyt tot clappen gheneycht, Besonder als sijn Moeder dreyghende vvilde vveten, VVat resolutien en vvat secreten, Dat in t'Roomsch senaet vvaren gearesteert, En heeft hy hem selven soo niet vergeten, Dat hy sijn Moeder dat heeft ghereveleert, Maer hy heeft haer cloecklijck gheabuseert, Met een cluchte in haer hant te steecken, Het is veel meerder const svvyghen dan spreken.
[pagina 218]
MEtellus den Capiteyn die cost soo vvel svvyghen, Als vvas hy dickvvils seer ghedreycht en geplaecht, Dat niemant een vvoort uyt synen mont en cost cryghen, Al soudemen hem daeromme hebben ghecraecht, Als hem inden crijch van jemant vvas ghevraecht, Met vvat middel hy vvilde crencken sijn vyanden? Soo sprack hy stoutelijck en onversaecht, Dat secreet en betrou ick niemant dan mijn handen, VVant vvaert dat mijn hemde vvist, ick sout verbranden, Van vreese dat my sou bringhen in benouvven, Sy sijn d'vvaes die ander haer secreten betrouvven. IVlius Caesar vvas oock soo secrete, En hy vvist hem inden crijchshandel soo vvel te veysen, Dat noyt niemant ter vveirelt en creech de vvete, Van sijn aenslaghen, noch vvaer hy vvilde reysen, Oft dat hy sou slach leveren, oft achtervvaerts deysen, VVaer door men hem groote victorien sach cryghen, De vrome Princen die min segghen dan peysen, En haer secreten vvel connen svvyghen, Doen ten lesten meest hun vyanden voor hun neyghen, Maer die hun secreet mellen dickvvils beghect // sijn VVant sy ghelijcken de Mynen vvel die ontdect // sijn.
[pagina 219]
d'Autheur. ICk bid u beleefde Constantia wilt my uytleggen Wie hier patientlijck heeft verdraghen, Sonder creunen oft sonder teghensegghen, Suchten, treuren, crochen, weenen oft claghen, Het ballinschap een swaer mishaghen? Op dat wy t'selve in den noot al gheneralijck Moghen leeren verdraghen, quel ick u met vraghen? Ick bid u en wilt dat toch niet nemen qualijck, Die wat nieusgierich is, die sou finalijck Door vraghen en ondersoecken, geerne vvel weten // perfect Door ondersoecken woorden veel secreten // ondect. Constantia. OVidius Naso en heeft niet alleene Sijn ballinschap verdraghen patientelijck, Maer hy heeft voor elcken int ghemeene, Veel veirsen beschreven seer exelentelijck, En Cicero die soo eloquentelijck Te Roomen en elders hadde gheoreert, Is die niet straffelijck en vehementelijck Vyt Romen verjaecht? daer hy vvel hadde geregeert, Al en hadde Democrates niet ghemeriteert, Noch Demosthenes, met meer gheschicte mannen, Soo vverden sy uyt Athenen ghebannen.
[pagina 220]
DOen Teucer vvedercomen vvas uyt den strijdt Van Troyen, met meer ander soldaten, Soo vvert hy gebannen van sijn vader door nijt, Om dat hy sijn broeder Aliacem had achter ghelaten, En nochtans soo vvas hy boven maten VVel te vreden, en bleef van sinnen onbesvvaert, Hy sprack ick sal tot mijnder baten, Elders soo vvel als hier leven onvervaert, Daer ons vvet is, daer is ons Vaderlant vermaert, En het ballingschap dat is een cleyn ghepijn, VVant vvy uyt de vveirelt vvelck ons vvoonst is, niet en fijn. DIonisius de jonghe die vvert verjaecht, Vyt sijn rijck daer hy hooghe vvas gheseten, Hy en heeft ghesucht, ghevveent, noch gheclaecht, Maer hy heeft synen teghenspoet vergheten, Hem vvert eens ghevraecht met stout vermeten, VVat hy van Platone hadde gheleert, Hy antvvoorde dat is goet te vveten, De fortuyne die subytelijck ommekeert, En die mynen tegenspoet nu heeft vermeert, Die heb ick door hem vrymoedich sonder versaghen, Constantelijck en patientelijck leeren verdraghen.
[pagina 221]
NAer dat Dion Syracusanus vvas verdreven, En ghebannen uyt sijns Vader-landt, Dat Dionisio, die binnen sijn leven Vermaert vvas voor een bloetgierich tyrant, Quam hy te Megaram in een Stadt playsant, Daer hy naer Theodorum eens langhen moeste toeven Dvvelck hy verdroech met sinnen constant, En sprack tot sijn gheselle sonder hem te bedroeven, Lieve vrient, vvy moeten nu selve proeven, Hoemen naer ons toefde in voorleden jaren, Als vvy in digniteyt verheven vvaren. ALs Scipio Africanus vvas gebannen, Hadde hy soo goeden patiente, Dat hy van die hem vvilden verscheuren met tannen, In sijn Ballingschap noyt en maeckte mentie, Om sijn lieve Broeders absentie, Die de vvreede doot hadde bespeurt, En vvas noyt besvvaert synen moet noch intentie, Noch om sijn teghenspoet heeft hy niet ghetreurt, Als vvas hem groot ongelijck en leet gebeurt, Hy en heeft dat sijn vyanden noyt vervveten // mal: Voorleden injurie moetmen vergeten // al.
[pagina 222]
Thucidides Atheniensis die schavant // vvas In Historien te schryven vol const en clergye, Die ghebannen vvas uyt sijns vader lant // ras, Door vermoedinghe van verraderye, Die en heeft noyt uyt haet noch uyt nye, Brasidan die daer vvas oorsaecke, Van sijn Ballinschap binnen synen tye, Berispt met schryven noch met opsprake. En al moeste hy leven in onghemake Soo en badt hy noyt om gratie inconstantelijck, Maer hy verdroech het Ballinschap vailliantelijck. XEnophanes die vvas vijfentvvintich jaren Ballinck, sonder trueren oft te claghen. Socrates ginck als Ballinck soo d'ouders verclaren Alde vverelt doore, sonder hem te versaghen. En soo vvanneer hem jemant plach te vraghen, Van vvaer hy vvas, oft naer sijn Vader-lant, Soo hoordemen daer op ghevvaghen, Dat hy vvas een borgher van de vverelt playsant, En dat hy hem in alle ghevvesten thuys vant, Godt gaf vvaer hy quam ginck ofte gheraeckte, Mits dat hy van eyghendom geen vverck en maeckte.
[pagina 223]
DOen Meleus Pelasgus doolde uyt sijn lant // daer Heeft hy Pythiae sijn ongheluck gheclaecht, En met droeve beroerde sinnen inconstant// vvaer Hy best soude maghen trecken gevraecht: Daerop dat Pythias hem heeft ghevvaecht, O Melee, en vveet ghy niet dat ons republijcke, En Vader-landt, vvie dat oock mishaecht, Een stadt oft lant niet en is, maer heel aertrijcke. VVy vvorden inde vverelt ghebooren alghelijcke, En vvy leven vvat tijts op t'svverelts erven, En vvy vvorden uyt de vverelt ghehaelt als vvy sterven. DOemen Demaratum interrogeerde, VVaerom dat hy uyt Sparta ghebannen vvas? Soo vvaert dat hy daerop respondeerde, VVildy my gheloove gheven in dit cas, Ick en ben uyt Sparta niet ghebannen ras, Om dat ick jemant hebbe te cort ghedaen, Maer om dat de vvettten op dit pas, Daer machtigher sijn dan ick, moest ick uyt Sparta gaen, En al moet ick Spartam verlaten soo saen Soo en geef ick den moet daerom niet verlooren: VVant ick in de vverelt blyve daer ick ben ghebooren.
[pagina 224]
DOen Anaxagoras Clazomenius ghebannen VVas uyt Athenen, sprack een tot hem dat Hy was berooft van de voorspoedige mannen Van Athenen, om dat hy moeste verlaten de stadt: Maer hy antvvoorde, ghy en vveet niet vvat Ghy seght, vvant sy berooft sijn van my avent en noene, Daer mede dat hy gaf te kennen plat, Dat sy Anaxagoram meer hadden van doene, Dan Anaxagoras in dien saysoene, Hadde van doene die van Athene vermaert: Sommige die verdryven haer eyghen vvelvaert. DOen daer eenen seer qualijck cost verdragen, Alcamenes vvas ghebannen tegen t'betamen, Hoorde men hem openbaerlijck ghevvaghen, Dat hy niet ghebannen en vvas tot sijnder blamen, Iae hy sprack, men en derf hem niet schamen, Alsmen sonder misdienste is ghebannen // vry Maer het vvaer verminderinghe van mijnder famen, VVaer ick om mijn boosheyt verjaecht met de bose mannen // sy En derven niet clagen, noch byten op haer tannen // dy T'onverdienst door tyrannye oft vvreetheyt, Aengedaen vvort ghevvelt, cracht oft leetheyt.
[pagina 225]
DOen Crates den Philosooph consoleerde, Demetrium Phalaerium als hy uyt den lande Gebannen vvas, soo vvaert dat hy deploreerde, Dat hy soo slecht hadde ghevveest van verstande, Dat hy tot sijnder schade en schande, Met en hadde ghehoort des Philosoophs verclaren, En hy sprack noch al suchtende als de goederhande, Och! qualijck moeten de handelinghen vaeren, Om de vvelcke ick tot in mijn oude jaren, Sulcken vvysen man niet en heb hooren spreken, Alst te laet is, kent men meest de ghebreken. ANthistenes die plach in voorleden jaren // met Die van Anthenen te spotten en te gecken, Om dat sy seyden dat sy Antochtines vvaren // het VVelck gheseyt, Invvoonders van vier plecken, Om dat sy van geen ander landen noch vlecken En vvaren ghecomen, en dat sy haer Vaders rijcke Niet en hadden verandert, vvaer in sy de Clercken En Schiltpadden (soo hy seyde) vvaren ghelijcke, VVant zy hun huys met droeghen in elcken vvijcke, Gheleeck hyse by dees Asvisters en bloode ghespuys, Die nimmermeer en veranderen haer landt noch huys.
[pagina 226]
d'Autheur. ONverwinnelijcke Constantia wilt my bethonen Wie dat hier geleden hebben vileynicheyt en verdriet? Die daer tegen niet en plochten te cronen, Noch insgelijcx hun daerom te stooren niet, En die soo constant waren als hun leet was gheschiet, Dat sy cleynicheyt patientelijck verdroeghen, T'ghene datmen nu selden gheschieden siet, Sonder qualijck te spreken oft te vroeghen, En wie noch deucht deden en daerom loeghen? Als haer vyanden haer leet bethoonen,, fier En wie vileynicheyt met beleeftheyt verschoonden,, hier? Constantia. SO Marcus Cato eens vvas gheseten, In het Bat om hem te vvasschen en te bayen So vvert hy van eenen onvvetens gesmeten, In plaetse van een ander tot sijnder schayen, Die hem als boosvvicht hadde vvillen versmaeyen Maer doen hy vvist vvie t'feyt hadde bedreven, Soo vvast hem leet en hy is gegaen met staeynen, Catonem bidden dat hijt hem soude vergeven, Maer Cato sprack, ick vveet niet dat ghy binnen mijn leven, My hebt oyt te cort ghedaen oft mijn leet vervveten, En ist dat soo ghebeurt is, soo heb ickt vergeten,
[pagina 227]
HEeft Solon oock patientelijck niet verdraghen, Dat hem vvert ghespouvven in sijn aenschijn, Dies hy berispt vvert van de geen diet vvel saghen Daerop hy antvvoorde op t'selfde termijn, VVeet ghy niet dat de Visschers vvel besprongen sijn, Van het zeevvater om een visken te langhen, Soude ick dan oock niet verdraghen t'ghepijn, Om eenen onbeleefden mensche te vanghen, Al heeft hy vvat nat ghemaeckt mijn vvanghen, Ick can dat vvederom boeten // en afvaghen De goede menschen moeten // veel verdraghen. ALs Phorion Atheniensis ginck ter doot, Om onthalst te vvorden met ghebonden handen, Bedroeft van moede t'herte besvvaert als loot, Quam hem teghen een van sijn meeste vyanden, Die door nydicheyt al crisjeltanden, Phorioni in d'aenschijn heeft ghespouvven, Dies Phorion sprack, desen doet meer schanden Hem selven, dan my voor al diet aenschouvven, Om dat hy hem selven niet en can onthouvven, Daer ick teer doot gae met allendighe pyne, Behoort hy van jemant ghedvvonghen te syne?
[pagina 228]
PYgmenius een Priester by de Romeynen, Heeft Godt ghedanckt en ghebenedijt, Dat hy niet en sach de boose Vileynen, En vyanden der kerken die hem deden Groot spijt, Naer dat sy sijn ooghe uytstaken door nijt, Als Clarevatensis een van sijn beste panden // claer Te vveten, sijn ooge verlooren hadde vvas hy verblijt, En hy sprack, ick heb een van mijn meeste vyanden // daer Verlooren die my aendeden veel schaden en schanden svvaer, Ick mach voortaen mijn ander ooge oock vvel decken, VVant t'ghesichte can de mensche tot sonden vervverken. ARistides vvas seer constant in teghenspoet, Soo de hooge geleerde van hem ruerden, Naer dat eenighe vileynen van sinnen vervvoet Hem sijn aenschijn spouden vol ordueren, Soo heeft hy al lachende ter selver ueren, De selve gasten vermaent met minlijckhede, Dat sy niet meer bedryven souden sulcke cueren, En dat hy niet en begeerde dan peys en vrede, Daerenboven soo leydese hy noch mede, Tot synen huyse en heeftse vrientschap bethoont VVel hem die sijns naesten ghebreken verschoont.
[pagina 229]
DIe van Lacedemonien vvaren soo constant, Dat sy het overdaet hebben vergheten, Van de Chijs die als vileynen onvaillant, In Ephori raethuys hadden ghescheten, En ghespoghen, d'vvelck sy met stout vermeten, Souden hebben ghestraft haddent de Borgers ghedaen, Maer naer dat sy claerlijck hebben ghevveten Dat de Chij ghedaen hadden, deden sy van stonden aen Publiceren, dat de Chij niet en misde den saen En dat sy niemant dan hun selven grieven // mochten En onbeleefdelijck handelen naer haer believen // mochten. HOe mochtmen van meerder onbeleeftheyt hooren, Dan Diogeto en gheschiede in t'ontfouvven, Dat hem niemant en behoorde te stooren, VVant hem in sijn aenschijn vvert ghespouvven, Nochtans heeft hy hem vvijsselijck onthouvven, En verdroech dat patientelijck op t'selve termijn: Hy sprack alleens voor Mans en Vrouvven, Ick tvvijffele oftmen behoort gram te sijn: Maer vvant dit spouvven my en doet geen ghepijn, En dat ick dat vvel can afvaghen, Soo en vvil ick my niet stooren noch beclaghen.
[pagina 230]
Constantia. O Edel Constantia! wilt noch wat tyden besteden Verdrietet u niet dat gy hier so lange sit en staet En wilt my verhalen wie hier heeft gheleden, Seer groote onbeleeftheyt voor weldaet? En wie hun Meesters eynden te crencken door verraet? En die nochtans hun leet niet en hebben ghewroken, En die teghen groote onbeleeftheyt obstinaet, Luttel oft niet veele en hebben ghesproken? En die hun selven soo hebben ghebroken, Dat sy groot ongelijck verdroeghen verduldich, En de doot oock sijn ghestorven onschuldich? Constantia. DOen Alphonso Coninck van Arragoen Eens vvert vervveten, dat hy hadde ghedaen Groote vveldaet Aluarae Lunae, die doen Onbeleeft daer teghen vvas, om dat hy tesaen Vergat de vveldaden die hy hadde ontfaen, Soo antvvoorde den Coninck vol ghenaden, VVeet ghy niet dat groote onbeleeftheyt naer t'vermaen Der vvysen moet vergouvven vvorden met vveldaden? En dat d'onbeleefde hem selve doet meer schaden Dan proffijt, vvant in verscheyden saysoene // snel Heeft d'een mensch d'ander meer dan eens van doene // vvel.
[pagina 231]
MIlciadis heeft tot sijnder glorien Oock ghehadt seer goede patientie, Naer dat hy vervvorven hadde schoon victorien, VVas hy voor Athenen met vehementie Gevanghen ghestelt. Met ghelijcke sententie Quam Aristides oock in groote svvaricheyt, Al hadde hy door sijn vroomheyt en prudentie, Die van Athenen gheholpen en gheseyt de vvaerheyt, Maer door haer onbeleeftheyt en ondanckbaerheyt, Is dees tvvee persoonen groot onghelijck gheschiet: Sulck een ghedenct de voorleden vrientschap niet. VVAt vvil ick u van d'onbeleeftheyt vermanen, Die Dioni oock is ghebeurt hier te vooren, Die verjaecht vvas van de Syracusanen Vyt de Stadt daer hy vvas gheboren, Dien sy oock naemaels vermoorden door thoren, Sonder eens te peysen oft t'overvveghen, Dat als sy haer vryheyt hadden verloren, Sy de selve door hem hadden vveer ghecreghen. Het spreeckvvoort is vvaer dat d'ouders te segghen pleghen, Voor den dienst diemen doet d'onbeleefde ghemeynte, En ontfangtmen gheen loon maer vvel vercleynte.
[pagina 232]
NAer dat Leonidas als ballinck vvas verdreven, Vyt Sparta vvert hy van Agide geholpen uyt den last, Maer al hadde Agis hem behouvven sijn leven, Soo hiel hy Agidem daer naer ghevanghen vast, Met sijn vveirde lieve moeder die hy heeft aengetast, En bedrieghelijck dede vervvorghen In het ghevanghenisse met eenen bast, En al meynde hy t'feyt te hebben verborghen, Soo quam dat in clare met den claren morghen, Dat hy dat secretelijck hadde bevolen: Een moort die blijft seer selden verholen. DOen Orentesvvas veracht en versteken Van Artoerxe sijn schoon-vader bloot Soo seyde hy dat dickvvils vvas ghebleken, Dat des Conincx Vassalen en vrienden minioot Gelken de vinderen van die een somme groot Rekenen die somtijts vele somtijs maer een tellen een, Door dat hun vermoghen dickvvils in den noot, Vermach dat oock somvvylen is seer cleen, Om dat sy haer vrienden dickvvils laten in tgevveen, Die sy vvel helpen souden om cleyn oorsaken: T'is qaet met groote Heeren karssen smaken.
[pagina 233]
NAer dat Demetrius Phalerius ghepresen, Die van Theophrasto const en vvijsheyt had geleert, Die van Athenen grooten dienst hadde bevvesen Thien jaer lanck dat hy t'ghemeyn profijt vermeert, Hebben sy hem met veel statuen vereert, En als sy die door nijt hadden afgheleyt, Verdroech hy patientich dat sy soo vvaren verkeert, En hy sprack alleene met goede gramteyt, Al hebben sy dees Beelden vernielt door ondanckbaerheyt, De deuchden en sullen daerom niet verharen, Van hem daer de Beelden om opgherecht vvaren. MEn mocht van geen meerder onbeleeftheyt lesen, Dan Nero den bloetgierighen Tyrant Seneca thoonde die hem had ondervvesen, Iae daer toe ghebruyckt hadde al sijn cracht en verstant, Die van Nerone gheoordeelt vvas in sijn lant, Al oft hy sijn landen hadde bedorven, Dat Seneca verdudich vvas, is vvel gebleken, vvant Hy seer ghevvillichlijck is ghestorven, Naer dat hy van Nerone hadde vervvorven, Dat hy hem in een bat mocht doot doen laten: De Princen loonen dickvvils qualijck haer ondersaten.
[pagina 234]
d Autheur. VErhaelt my O doorluchtighe Constantia! Ist dat u niet en verdriet so lange te spreken wreken, Wie sy waren die door vailliantie, Haer leet over haer vyanden niet en wilden Door verraderye en subtyle treken Al wert hun de waerheyt secretelijck ontbonden? En wie sulcke verraders hebben versteken, En haer eyghen vyanden weder ghesonden, Om datmen van hun niet en soude vermonden, Dat sy schandelijck haer wederpartye Hadde t'onderbrocht door verraderye? [Constantia.] ROgerius Graef van Palanti van hooger familien Geboren, quam Alphonsum eens secretelijck aen, Seggende, dat hy Iohannem Coninck van Castilien Synen vyant in den sin hadde doot te slaen: Daerop Alphonsus antvvoorde, met verraet te bestaen, En begeer ick niet te vervverven victorie: VVant niet dan met vromicheyt naer der vvysen vermaen En is te vercryghen eere noch glorie: Liever dan ick sou achterlaten sulcke memorie, Soude ick mijn Rijck van Sicilien verliesen, Iae oft de doot voor het leven verkiesen.
[pagina 235]
DOen hy Ludovicum Podium hoorde vermanen // dat Daer een liefhebber vvas soo vroom en vaillant, Die inde schepen van de Venetianen,, plat Secretelijck soude steken den brant, Indien dat hy hem vvilde vullen de hant, Met tvvee duysent Croonen sprack hy sonder dralen: Vervvon ick met bedroch mynen vyant, Men soude niet meer eere van my verhalen, Dan van die den Tempel Dianae met vierige stralen, Aenstark, vviens naem verdonckert vvert met rigeure Door decreet al gheheel Asien deure. TEgen die hem quamen te vooren legghen, Dat sy Franciscum Sfortiam souden brengen ter doot, Hoordemen hem oock openbaerlijck segghen, Dat hem noyt victorie noch exploot, En hadde behaecht al dvvonck hem den noot, Daer hy hem namaels af sou hebben gheschaemt, En dat een vroom Capiteyn van moede groot, Synen vyant met bedroch te vervvinnen qualijck betaemt, En dat de ghene die hier befaemt, Met verraderye dat hy hem selven schint, En dat hy veel meer verliest dan hy vvint.
[pagina 236]
TVsschen Iohannem den vader van Carolo de vierde, En Henricum Hertoghe van Carinthen vvas Grooten tvvist: en soo Iohannes eens tierde Op synen vyant, sprack daer een, ick sal hem doorsteken ras VVilt ghy my dat loonen op dit pas. Daer op Iohannes sprack, ick sou u nemen ghevanghen, Quaemt ghy by my naer dat moordadich cas, En ick souden sonder ghenade doen hanghen, VVant ick en soude nimmermeer in gratie ontfanghen, Die sijn handen besmet hadden met Conincklijck bloet: Die de Moorders in genade neemt, qualijck doet. NAer dat by Rodolphum eenen vvas gecomen, Die hem beloofde dat hy Octhocarum synen vyant seer vvreet Op de jacht het leven souden hebben benomen Indien hy hem hadde vvillen vullen de hant ghereet, Soo sprack hy, ick en vvil als een Tyrant // heel heet Mynen vyant niet vervvinnen verzadelijck, Noch buyten de palen van justitie gaen vvant // God vveet, Die dat doen die doen Tyrannelijck en Moordadelijck, En sy verdienen seer onghenadelijck, Ghestraft te syne die om gelt en goet Te vvinnen, storten hun even naesten bloet.
[pagina 237]
ANtonius Caesar en Pompejus t'samen, Hebben by den Berch Misenum geparlementeert, VVaer sy van haer differenten overquamen, Als sy daer langhe hadden gheleghen gecampeert, Naer dat sy doen vvaren veraccordeert, Soo hebben sy d'een d'ander ghenoot te gaste, Pompejus heeftse aldereerst ghevesteert Op sijn schepen, die op haren Ancker laghen vaste, En soo sy vrolijck vvaren en saten in raste, Heeft Metrodorus piraet vol subtijlheyt, Tot Pompejum dees vvoorden in sijn oore gheseyt. BElievet u Heere? ick sal de Cabels en Touvven, Van de Anckers, mitsgaders van de Haken, Daer dit Schip met vast leyt afhouvven, En sal Caesarem en Antonium soo gheraken, Dat sy haren buyck vol zeevvater sullen smaken, En naer dat ickse beyde heb borcht ter doot, Soo en sal ick niet alleene maken Van Sicilien en Sardinen een Prince groot, Maer een Keyser van al t'svverelts conroot, Geeft my desen last dan eer dat u // leet // is VVant men moet d'yser smeeden tervvijl dat nu // heet // is.
[pagina 238]
NAer dat Pompejus hem vvat hadde bepeyst, Soo heeft hy hem gheantvvoort met reden, Hadt ghy ghedaen dat ghy segt onvereyst, Sonder my te vraghen en vvaert gheleden Het bleef gedaen, maer laet ons nu sijn te vreden, Met t'ghene dat vvy hebben sonder ons leet te vvreken, VVant voor soo veel alst my aengaet met ontrouvvicheden En ben ick niet ghevvoon mijn beloften te breken, Noch dat t'herte niet en meynt den mont laten te spreken Het sy om glorie, hoocheyt, noch door envye, T'sy hun die acten bedryven van verraderye. NAer dat sommighe Barbaren hadden brocht in noot Borianthum, begeerden sy gheloont te syne Van Scipione, meynende dat t'selve exploict Hem aen ghegaen sou hebben ghevveest ten fyne, Maer Scipio antvvoorde ten selven termyne, Geen verraderyen en prysen de Romeynen, Maer sy houvven voor quade disciplyne, Dat de Soldaten vermoorden hun Capiteynen, En die dat doen behoortmen als vileynen, Van stonden aen ter selver plecken, Met vier Peirden van een te trecken.
[pagina 239]
DIe van Athenen vvilden eens met riguer, Demosthenem dvvinghen dat hy sou accuseren, Enen die sy sonder gratie oft faveur, Geirne ter doot souden hebben doen condemneren. Maer vvant Demosthenes niet en vvilde obedieren, VVert hy van t'volck berispt met schimpich vervijt, Demosthenes sprack om hem te diffenderen, Ghy Borghers van Athenen ick sal raden altijt, T'geen dat tenderen sal tot ghemeyn profijt, Maer ick en sal niet ghehoorsamen u bevelen, Van dat ick jemant t'onrecht sond' doen quellen. ENeus Domitius meynde te bederven, Marcum Scaurum die hy riep voor t'gevecht, En hoopte hem een schandelijcke doot te doen sterven, Hadde hy hem t'feyt connen overthoonen voor t'recht, En vvant sijn accusatien vvaren te slecht, En dat Scauri dienaer dat hadde ghehoort, Soo heeft den selven dienaer als een ontrou knecht, Domitio van sijn Heer ghedaen quaet rappoort, Dies Domitius door rechtsinnicheyt sijnde ghestoort, Den dienaer van Scauro heel confuys // gebonden // heeft Die hy alsoo met schanden thuys // ghesonden // heeft.
[pagina 240]
VVY lesen dat Lucius Crassus seer vierich // vvas Om Carbonem voor recht te doen compareren, En dat Carbonis knecht die gierich // vvas Om Lucio Crasso te complaceren, Een Kist met brieven brocht om t'feyt te proberen, Van Carbone sijn Heer en Meester, maer Lucius en vvilde die niet accepteren, Maer hy deed' den Dienaer binden in d'openbaer, En hy heeft de ghesloten Kiste met den Dienaer VVel stijf gheboeyt ghesonden thuys // snel Die een ander meynt t'verraden blijft self confuys // vvel. lVcius Sylla en socht niet soo seer // te vervverven Ghesontheyt, als hy Sulpitium Ruffum socht Om te bevvaren sijn eer // te bederven Die hy niet ghevueghelijck vinden en mocht, VVant hy van daer hadde ghenomen de tocht, En hy hiel hem buyten in een lanthuys verborghen, Tot dat Sulpitij Dienaer hem tydinghe brocht, Dat hy daer verstopt sat vry van sorghen, Door dit verdriet heeft Sylla op eenen morghen, Dese dienaer met vvreede exploten, Van den hooghen Berch Tarpejo doen stoten.
[pagina 241]
DOen Camillus de Phaliscos hadde beleyt, Heeft een Schoolmeester sijn rijckste kinders ghevangen, En Camillo gelevert door giericheyt, VVaer door hy hem selven brocht in t'verstranghen: VVant Camillus heeft naer der kinders verlanghen, Hun haren Meester ghelevert vvel stijf ghebonden, En soo al geesselende met betraende vvanghen, De Phaliscis vvederom thuys ghesonden: VVaer door de Pralisci ten selven stonden, De vvrede bloedighe oorloghe ghestaeckt // hebben En met Camillo peys ghemaeckt // hebben. ANtigonus heeft een schoon sententie Gesproken vande verraders t'hunder schaden, Te vveeten, dat hy minde en gaf credentie, Die daer verrieden met lose daden, En dat hy haete die haer hadden verraden. En Caesar Augustus sprack als de vvyse ghesinde, Tot Rimitalcem een van d'ambassaten, Dat hy de verraderye vvel beminde, Maer de verraders hate, en niet en kinde, Naer dat sy het verraet hadden bedreven // fier: De verraders en sijn niet vveirt dat sy leven // hier.
[pagina 242]
PYrrhi medecijn die presenteerde Fabricio dat hy sijn Heere soude vergeven, Behoudelijck datmen hem vvel recompenseerde Naer dat hy hem soude hebben benomen het leven: Maer Fabricius heeft aen Pyrrhum gheschreven Dat hy hem vvel vvachten en voor hem sien souvve Voor sijn geveynsde vrienden die hem in sneven VVilden brenghen als verraders ongetrouvve; En op dat ghy hadt ghelooft, des ick ontfouvve, Sal ick u d'inhout des briefs vermonden // coen Die Fabricius aen Pyrrhum heeft gesonden // doen. CAjus Fabricius en Quintus AEmilus me Beyde Consuls, vande vermaerde Romeynen, Schryven desen brief aen u, Coninck Pyrrhe, En laten vveten dat ghy seer boose vileynen Voor vrienden vercooren hebt die u vercleynen, Seer soecken, soo ghy vvel sult verstaen, Aen desen brief die aen ons Romeynsche Capiteynen, Van hun gheschreven is, die vvy corts hebben ontfaen. S'fy u dat ghy vrome luyden doet oorloghe aen, En dat ghy u soo laet verdoven en verblinden, Deur dien ghy u meeste vyanden hout voor vrinden.
[pagina 243]
DAt vvy u overschryven dese secreten, En is niet om uvve persoonen ofte landen Te believen: maer vvilt ghy de reden vveten? Het is om dat men niet en sou segghen, t'onser schanden, Dat vvy onse dootlijcke vyanden, En onse oude teghenpartye Soecken te crencken, ofte te crygen in banden Met bedroch, oft met verraderye, Die cloeck en vroom ghenoech sijn met strye Onse vyanden Ridderlijck te vervvinnen, Als sy ons niet ghehoorsamen en vvillen met minnen. NAer dat Tyrrheus soon van Pittaco vvas gecloven, Het hooft tot Cumis, in voorleden stonden, Van eenen plompen smit, niet om vergroven, Hebben de Cumani den moorder stijf ghebonden, En tot Pyttacum den vader van Tyrrho ghesonden, Om dat hy soude vvrake doen van stonden aen: Maer als Pyttacus de saecke hadde hooren vermonden, Soo heeft hy den moorder vry laten gaen: Segghende dat de vergiffenis en het ontslaen, Veel beter vvas dan jemant te evelen oft te crincken: VVee de gene die hun leet vvreken oft gedincken:
[pagina 244]
VVAnt t'is prijselijcker en heerlijcker Naer des grooten Alexanders spreken, Veel betamelijcker en eerlijcker, D'injurie te vergeten dan te vvreken: VVant de vvrake, soot vvel is ghebleken, Die procedeert uyt pugilaminiteyt, En de deucht die soo seer vvort versteecken In svvaer saken en moeyelijcke dinghen leyt: En den naesten vvech tot de salicheyt Dat is sijn quade affectie vervvinnen // fier: VVel hun die niet en vvreken met gramme sinnen // hier. DIe van Macedonien verheven grotelijck, Den geenen die d'injurie manelijck cost verdragen, En de Philosoophen die raden ons grootelijck, Dat vvy de teere, die ons leggen laghen, T'selve souden vergheven sonder vertraghen, En sijn sy meerder oft stercker van macht, Dat vvijt ons selven vergeven souden tegen ons behaghen: VVant de Iurisconsulten vvijsselijck bedacht, Die verbieden opentlijck alle vveghen van cracht. En d'eendrachticheyt die daer op vvilt letten, VVort gheboden van Godt van den Coninck en vvetten.
[pagina 245]
d'Autheur. ODivine Constantia die onsterffelijck,, sijt En claer als de Sonne niet om verpuren Die onveranderlijck en onbederffelijck,, sijt! Ick bid u hertlijck wilt my noch rueren, Wie hier soo hert waren van natueren, Dat sy groote hitte en couwe hebben verdreghen? En die soo constant waren in lyden te verduren, Dat sy tot geen vreucht en waren gheneghen? En die met coragieusen moede teghen, Groote pijn en arbeyt veel vermochten, En die geen ruste noch gemack en sochten? Constantia. SOo Plinius Secundus ons maeckt vermaen, Hebben de Gymnosophisten sonder bedvvanck In Indien met de bloote voeten gegaen, Op het brandende heet sant heel dagen lanck Daer en boven hebben sy vanden Sonnen opganck Tot den onderganck toe als Marmur figuren, In den rinck der Sonnen staen sien vry en vranck Sonder haer ooghen eens te hersturen. Phorion van Athenen heeft oock sonder besuren, VVinter en Somer ghegaen met blote voeten: Veel menschen doen dat sy niet doen en moeten.
[pagina 246]
DEes Gymnosophisten, soomen noch seyt, Die sijn in het lyen soo hert en constant Dat sy al naect vvel loopen met coragieusheyt Sonder vereysen, door eenen vierighen brant. In gesmolten loot steken sy vvel haer hant Met de bloote voeten nemen sy de ganghen Op den Berch Caucasum, vvelcken Berch en lant Vol ijs, en sneuvv leyt bitter in t'spranghen, Sy lyden verduldich soo svvaeren verstranghen En soo menich fuldighe ghebreken, Datmen die qualijck soude connen uytspreken. MAsinissa Coninck van Numidien groot Die vvas meer dan negentich jaren out, Eer dat hy ghehaelt vvert van de bitter doot: Hy en hadden noyt ijs noch seuvv gheschout, Maer hoe vuylen vveder dat t'vvas oft cout. Hy ginck altijt met de voeten bloot: En al en ghebrack hem noch vier noch hout, Soo vvilde hy couvve lyen sonder noot: Hy en vvilde oock noyt decken sijn hoot, Hoe seer dat het regende oft vvaeyde Daer ander af stierven vvaert dat hy in verfraeyde.
[pagina 247]
SEverus de Keyser plach sonder ophouvven // vry, Soo Herodianus heeft gheschreven, Te door reysen al tsvverelts landouvven // hy En ontsach ghenen arbeyt in sijn leven, T'svvinters als ander menschen van couvve beven, Ginck hy bloots hoofts door velden en straten, Om dat hy exempel van verdraghen sou geven, En tot patientie bevveghen sijn soldaten, De hitte verdroech hy uytter maten, Oock seer vvel ghelijckende den Salemandre, D'een mensch is stercker van natueren dan d'andere BInnen de tyden van den Keyser Adriaen Leefde Turbo, die soo cloeck fier en preus // vvas Dat hy heel sieck sijnde uytten huyse vvou gaen: Segghende, dat een man die coragieus // vvas En die een regeerder van eenich volck scrupuleus // vvas Al gaende oft al staende behoorde te sterven: VVant hy vroomhertich en aventuerens // vvas. En om den naem van vromicheyt te vervverven Soo schiet hy al staende van t'svverelt erven, En hy en is oock niet neder ghevallen Tot dat hy in d'eirde moste herstallen.
[pagina 248]
IVlius Caesar schrijft hoe dat een Capityen Gevracht vvas vvaerom hy door Sneuvv en Vorst Des Svvinters bloots voets reysde als een vileyn, En des Somers oock door groote hitte met dorst? En dat hy antvvoorde, ick en vvil mijn vrome borst Niet sparen, maer doen al dat in mijn cracht // is: Dan mach Godt, die 't smenschen vville vvel schorst Doen dat hem belieft, vvant al in sijn macht // is Maer vvant hy meer eer vervverft die bedacht // is Mannelijck te verdraghen den arbeyt sture // en svvaer Soo verlaet ick het soete en verkies het sure // voorvvaer. DIogenes Cynicus heeft patientelijck, In een Bancquet groote injurie verdraghen, Hy vvert van onbeleefde gasten tormentelijck Sonder eenighe reden met roeden gheslaghen. Den selven Diogenes plach inde coutste daghen Met sijn bloote armen en met allen figure Te ontvayemen, hy heeft sonder versaghen Constantelijck verdraghen den teghenspoet sture. Hy plach van sulcken stercken natuere En soo constant van herten te syne, Dat hy niet en ontsach verdriet noch pyne.
[pagina 249]
DEs Somers lach hy in t'schijnsel der Sonnen, En om de hitte te leeren verdragen int sant: T'svvinters alsmen hem geen logijs en vvilde jonnen Lach hy op d'ijs oft inden Sneuvv aen eenen cant: Hy en hadde geen seecker goet, huys, hof noch lant, Hy maeckte hem gevvoon te eeten drooch broot: Al hadde hy somtijts goede spyse abundant Om dat hem niet en soude varen in den noot: Om by daghe te bedecken sijn leden bloot En hadde hy maer eenen rock onsachte, Die hy oock ghebruyckte voor sijn dexel by nachte. HY ghebruyckte een male voor sijn schappraye, En voor sijn peirt eenen stock dun en lanck: Hy hadde een houten schotel met eenen borstel-draye Aen synen riem gheknoopt daer hy uyt dranck, Tot dat hy op eenen tijt nam synen ganck, Daer hy een kint uyt de hant drincken sach, VVaer door hy sprack, tis nu vvel teghen myden danck, En noodeloos dat ick dese schotel draghen plach: Naer dat ick uyt der hant vvel drincken can en mach Sonder pot oft schotel alle mijn leven, Mits dat de natuere my een heeft ghegeven.
[pagina 250]
MEt een houten teljore deed' hy desgelijcke Naer dat hy een ander een van broot sach maken: Hy verhief de arme en versmaede de rijcke: Hy en cost noyt aen huysraet noch aen huys gheraken Dan een Tonne om in te slapen en te vvaken, Daer den eenen bodem uyt vvas gheslegen, Daer hy om de vvellusticheyt t versaken, Voor de poorten van Athenen in heeft gheleghen, Die hy aner de Sonne, VVint, en Reghen Dickvvils om ledicheyt te schouvven keerde en // draeyde Dat den VVint hem niet en lette noch regen // bespraeyde. OM dat hy patientelijck soude verdraghen, Als hem een aelmoesse sou vvorden ontseyt, Ginc hy aende steenen Beelden bidden by vlagen Om aelmoessen, al scheen dat een slechticheyt, Hy heeft niemant naer den mont gesproken noch gevleyt Hem vvert eens gevraecht van eenen die hem beminde, Een sake die hy hem (soo my dunckt) vvel heeft uytgeleyt: Te vveten, vvaerom dat t'vock creupel, manck, en blinde Meer charitaten doen dan Philosophen, ten inde? Dat sy sprack hy meer vreesen vol gebreken // te vvorden Dan vvyse philosophen in t'schryven en t'spreken te vvorden.
[pagina 251]
Socrates die Xantippus sijns vvijfs furien Hier heeft verdraghen soo constantelijck, Om dat hy buyten huys de injurien Van onbeleefde menschen vaillantelijck Sou leeren tollereren permantelijck, Die verdroech oock vvel grooten honger en dorst Hy en ginck des vvinters niet triumphantelijck, Maer met de naecte voeten en met de bloote borst, Sijn habuyten die vvaren hooch opgheschorst, En vvaer dat het cout vveder oft heet // vvas Sijn beste en slechtste habijt al een cleet // vvas. DOen Rodolphus gheluckelijck veurde Oorloghe teghen Othocarum die hy bedvvanck, Gebeurdet dat de groote hitte deurde Ten selven tyde vvel sesse vveken lanck. Soo dat Rodolphus met synen legher en aenhanck, Soo grooten dorst leden dat sy daer meynden hebben gebleven VVaer door Rodolpho vvert bracht een vaetken met dranck Dat ghenomen vvas, maer hy dede dat vvedergheven En sprack, mynen dorst en can hier door niet sijn verdreven VVant ick dorst hadde voor den legher in t'ghemeene, En niet voor mynen persoon alleene.
[pagina 252]
ANtonius Panormita heeft sonder gevveen, Treuren, suchten, grysen, crochen oft claghen, Veel jaren de pijn des buyrx en van den steen Patientelijck en constantelijck verdraghen, En Heraclitus heeft sonder versaghen Geleden veel verdriet en teghenspoet, En der booser menschen listen en laghen Heeft hy vvederstaen met cloecken moet, Eer ickse al sou verhalen die meer suyr dan soet, Hebben gehadt in dit allendich Dal van vvee, Ick sou eer tellen al die druppelen der zee. d'Autheur. O Discrete Constantia wilt my verclaren Een sake die u kennelijck is door u vroedicheyt, Wie lief noch leet niet en plochten te sparen, Door haer Constantie en hoochmoedicheyt? En wie in tyden van teghenspoedicheyt De verschrickelijcke Doot niet en weken? Noch oock der vyanden overvloedicheyt Om haer leet constantelijck te wreken, En wie, naer dat sy waren doorschooten, doorsteken, En hun selven vonden inden uytersten noot, Noch wilden volbringhen een vroom exploict?
[pagina 253]
Constantia. ALs Tuba den Coninck van de Mauritanen, Van Caesar vvas vervvonnen in t'velt, En dat hy had hooren vermanen, Dat hy sou gevuert vvorden met gevvelt, Voor den Triumph vvagen, vvert hy so onstelt, Dat hy hem selven met den svveirde heeft vermoort. En soomen vande Opiterginis vertelt, Vermoorden sy d'een d'ander van sinnen ghestoort, Ghevanghen sijnde door dat sy hadden ghehoort, Dat sy tot hunder grooter schanden, Comen souden in Pompei handen. NAer dat Asdrubal hadde in ghenomen, Sicilien, heeft hy oorloghe ghevuert, Teghen de Romeynen soo hy t'schepe sou comen: En soo sijn Schip met cracht vvert voort gestuert, Soo heeft den vromen Glaucus geaventuert, Het Schip met sulcken cracht teghen te houvven, Dat hem het selve Schip niet en heeft geruert, Voor dat beyde sijn handen bleven aen de touvven: Hy hadde dit perijckel vvvel connen schouvven, Maer om te bevryen soo veel personen, Soo vvilde hy sijn uyterste cracht bethoonen.
[pagina 254]
ANtigonus des Conincx Philippi soldaet, Die vvas soo grootmoedich in sijn leven, Soo constant en van sinnen obstinaet, Datmen hem niet en sach schudden noch beven, Al vvas hem eenen vvorppijl door t'lijf gedreven, Die hy niet en vvilde laten uyttrecken, Tot dat hy sijn vyanden hadde ghebrocht in sneven, En som vvederom verjaecht binnen haeren vlecken, Om dat hy tot vromicheyt soude vervvecken, En om dat hy d'ander soldaten // sou geven // moet, VVilde hy daer soo vromelijck laten // sijn leven // soet. SErtorius een Roomsch Capiteyen die plach Hem te verblyden en te glorieren, Om dat hy sijn een ooghe inden slach Hadde verloren, Iae hy plach hem te vanteren, Tot chrysvolck daer hy met plach te converseren, Dat hem synen buyt niet seer en vervvoech, Als ander die goet sochten te pilleren, Oft haeren buyt thuys lieten naer haer gevoech: VVant hy synen buyt, sprack hy, altijt met hem droech, VVaer dat hy verkeerde, reet, ginck oft stont: Die hoochmoedich is, en treurt niet al is hy gevvont.
[pagina 255]
FRedericus Hertooch van Vrbijn die verdroech // seer Patientelijck het verdriet en lyen, Om dat hy sijn ooge had verloren, vvaert dat hy loech // meer En hy spotte selve daer met tot alle tyen. Men sach Zopyrum sijns selfs neuse en ooren afsneyen, Om die van Babilonien en Assirien verradelijck Dario over te leveren, die met tyrannyen Sijn vyanden tracteerde onghenadelijck; En al vvas dees acte seer versmadelijck, Soo vanteerde hy hem noch met cloeck vermaen, Dat had noch te doen gevveest, dat hijt sou hebben gedaen. ALs Epaminondas hadde vervvonnen, Die van Laredemonien met der hant, Soo en heeft hy hem selven niet connen Op gerechten, door dat hy gequetst lach int sant: En naer dat hy gevraecht hadde, oft den vyant Vervvonnen vvas? heeft hy met goede Continantie, Als een cloeckmoedich Ridder vailliant, Vyt der vvonden doen trecken de lancie Daer hy met doorsteken vvas, en met playsantie En groote blyschap is hy ghestorven, Om dat hy de victorie hadde vervvorven.
[pagina 256]
MIthridates Coninck van Ponto verheven, Die hadde sulcken coragieusen moet, Dat als hem sijn sonen hadden begeven, En dat sijn Heerschappye lach onder voet, En dat hem overviel den tegenspoet, Dat hy hem niet alleen en heeft vereyscht, Maer hy is door den straffen zeevloet Naer de Cellas constantelijck ghereyst: Iae meerder saken heeft hy noch ghepeyst, Te vveten dat hy in Italien sou vallen, En destrueren der Steden hooghe vvallen. FAbius Maximus vvas soo cloeckmoedich, Dat als hy teghen de Poenos streedt hier te vooren, En al de syne ter eirden laghen bloedich, Door dat hy den slach hadde verlooren, En dat hy in sijn bloet meynde versmooren, Door de dootlijcke vvonden die hy hadde met hopen, Dat hy Hannibalem met grooten thooren, Noch seer rasselijck is naer ghelopen, Om hem de croone van den hoofde te stropen, Soo hy oock dede met coragie groot, En daer naer viel hy ter eirden doodt.
[pagina 257]
ALs die van Athenen hadden beleyt In de stadt Boges een Persiaen vol trouvven, Soo heeft hy de stadt door hoochmoedigheyt Soo langhen tijt vvillen teghen houvven, Tot dat sy vvas in het uyterste benouvven. En om eer aen te doen Milciadi sijn vyant // leet Soo heeft hy sijn kinderen, en sijn Huysvrouvven, Met al t'chieraet en t'gout vander stadt verbrant // heet En daer naer heeft hy oock met sinnen constant // vvreet En met coragieusen moede fier Hem selven ghevvorpen in het brandende vier. HEgesistratus Elaeus sijnde gevanghen Heeft oock een vvonderlijck feyt bedreven, Om hem selven te lossen uyt vertrangen Daer hy sat geboeyt in allendich sneven, Heeft hy synen voet met de boeyen opgheheven. En naer dat hy had afgesneden synen halven voet // vvel Soo heeft hy eenen muyr die daer stont byneven, Ter eerden ghevvorpen met eenen coragieusen moet // fel En dus is hy t'perijckel en den teghenspoet, snel Ontgaen, en hy heeft de vvachters bedroghen, Als eenen voghel die uyt de gayoele vvas gevloghen,
[pagina 258]
TEn heeft den vromen Tarriae niet verdroten, Die Alexanders Vader diende in veele landen, Als hy voor Perinthen vvert gheschoten Met eenen pijl in een van sijn beste panden: Te vveten, in d'ooghe, vvant hy niemant sijn handen Om dien uyt te trecken en vvilde laten steken, Tot dat verdreven vvaren de vyanden, En tot dat hy sijn leet hadde helpen vvreken. Nochtans soo vvas hy bynaest besvveken, Soo vierich sachmen hem sijn vyanden naerloopen: Sulck moet sijn vromicheyt int leste becoopen. SOo Caesar sijn volck eens dede marcheren Teghen sijn vyanden dede hyse vvat stille staen, En heeft om Chrijsvolck te animeeren Een corte, maer een goede Oratie ghedaen. Onder ander sach hy Crassinum gaen, Die hy vraechde hoe hy vvas gemoet tot den strijt? Die de hant om hooch stack, en sprack van stonden aen O Caesar, vvy sullen desen dach behalen eere altijt, En ick belove u dat ghy my leven oft doot int crijt Desen dach hooghelijck sult loven en prysen, En hy vvert verslaghen in Caesari dienst te bevvysen.
[pagina 259]
DOen desen Caesari vvaren gheleyt Over alle syden verradighe laghen, En dat hem vvas gevvaerschout en gheseyt, Dat hy sorghe voor hem selven sou draghen: Soo sprack hy, t'is beter eens te sijn verslaghen, Dan dach en nacht vol sorgen te vreesen de doot // och! VVant als daer jemant sijn leven vvilt vvaghen Om over eenen Prince te doen een vroom exploict // toch Soo en can hem de vreese niet helpen uyt der noot // noch, Niemant en can, dat hem staet te gheschien Ghemyden, beletten, ontloopen noch ontvlien. ALs Mauricius een Slave van Napels strange Hadde verslaghen een van de meeste heeren, Soo vvert hy met een gloeyende tanghe Genepen, en men dede hem aen veel verseeren Nochtans soo en sach men noyt verkeren Noch oock veranderen sijn minnelijck aenschijn, Noch roepen, noch crijschen, al dede sy vermeeren Met diversche Instrumenten sijn ghepijn. Iae het het scheen een marberen statue te sijn, Soo stille stont hy sonder hem te rueren: Die vroomhertich is, can svvaer lyden verdueren.
[pagina 260]
MEn heeft een Barbarische Slave sien vvreken // fel Met constante sinnen sijns Heeren doot, Die Asdrubal daer te vooren hadde doorsteken // snel VVaer door hy Asdrubalem brocht inden noot, En al dede men dees Slave aen tormenten groot, En datmen hem de leden heeft gebroken, Soo behiel hy een bly aenschijn minioot: Om dat hy sijns Heeren doot hadde gevvroken. En hy heeft openbaerlijck ghesproken, Dat hadde hijt niet gedaen, dat hy hem spoen // soude En dat hy t'selve feyt andervverf doen // soude. EEn edel Iongelinck hadde sulcke patientie, En hy vvas in t'lyen soo constant van conditie, Dat hy in Alexandri Magni presentie, Die naer de maniere van t'lant deed' sacrificie, Synen arm met t'vvieroock-vat verbrande uyt superstitie, Dat den stanck vvert geroken van de Cadetten. Iae hy verdroech seer langhe de groote punitie, Door vreese dat hy Alexandrum sou beletten Sijn offerhande te doen, die oock met op setten VVille vvilde te langher vertoeven Om de patientie van den jonghen te proeven.
[pagina 261]
Mvtius Scaevola meynde te doorsteken Porsennan om te verlossen sijns Vaders lant: Maer vvant hy sijn leet niet en cost ghevvreken Soo hiel hy in een brandende vier sijn vroome hant, Tot dat sy van synen arm vvas verbrant. Naer dat Regulus tot Carthagini vvas ghevanghen, VVas hy van herten soo vroom en constant, Dat hy liever ginck in allendich verstranghen, Dan de Romeynen met natte vvanghen Namaels den VVissel sou hebben gheclaecht: VVel hem die sijn lijf voor t'ghemeyn proffijt vvaecht. NAer dat die van Lacedemonien hadden ter doot gebracht d'Orateurs die de Persianen hadden gesonden, Is Buris en Spartis stoutmoedich bedacht By Xerxem ghereyst door d'orakels vermonden, En sy spraken tot Xerxem, vvilt ons hert deur vvonden, Oft dooden op sulcke manieren alst u belieft, Voor die van Lacedemonien die in voorleden stonden V Orateuren t'onrecht hebben ghegrieft. Naer dat sy dit den Coninck hadden ghebrieft, VVas hy seer vervvondert van de liefde en trouvve // groot Die sy draghende vvaren tot hun Vaders laudouvve // bloot.
[pagina 262]
EN hy en heeftse niet alleen geschoncken haer lyven Maer hy heeft op hun oock seer begeert, Dat sy by hem souden hebben vvillen blyven: Maer sy spraken vrymoedich en onverveert, Hoe sou jemant connen leven als hy ontbeirt, Sijn soet Vaderlant en goede vrienden vol vromen? Om vviens vville, dvvelck ons borghers deert, VVy dees lange reyse hadden aenghenomen: Dus sijn vvy bereet daer vvy om sijn gecomen, Te vveten, om te versoenen ons Vaders erven, Een bitter en schandelijcke doot te sterven. NAer dat Hermon den Schipper Callicratidae seyde, Dat hy met sijn Schepen sou van daer seylen ras, Mits dat d'Atheniensche armeyde En vlote van Schepen veel stercker vvas, Dan die van Lacedemonien heeft hy op dat pas, Hermoni gheantvvoort met stout vermanen: T'vlieden en vvaer my niet alleen schadelijck in dit cas, Maer t'soude oock schadelijck sijn voor de Spartanen. En ter contrarien sijn de vroom feyten van de cloecke hanen, Als sy vroomelijck vechten gheacht seer // eerlijck Maer het vervvinnen is noch meer // eerlijck.
[pagina 263]
DOor dat Batto de Dalmacos menich vverven Tegen de Romeynen had doen rebelleren op staen, En langhe gesocht hun vercleynen en bedreven, Vraechde Tiberus hem vvaerom hy sulcx had gedaen? Daerop dat hy antvvoorde met straf vermaen, Ghy lieden sijt in dit cas de oorsake bevonden: VVant ghy niet en sent om u tribuyten t'ontfaen, En om recht te doen goede Herders en Honden. Maer ghy sent VVolven om te verslonden, V eyghen Kudden die seer fijn ghemindert: VVee de Prince die sijn ondersaten hindert. ALs vvas Marius, naer Tullij ghevvaghen, Van buyten, en van nedre stamme gebooren, Soo heeft hy cloeck moedich en mannelijck verdragen Groote allendighe pyne, verdriet en thooren, Naer dat hy een stuck van sijn bille had verlooren, En dat hy moeste gebonden sijn en gesneden, Soo hy vvel ander hadde sien snyen te vooren, Soo heeft hy de Chirugynen ghebeden, Dat sy hem met onghebonden leden Op de snybanck souden vvillen legghen, Hy liet hem snyden sonder aymy te segghen.
[pagina 264]
AL vvas Calanus oock, soo vvy lesen, Gheboren uyt de Barbarische landen, Soo vvort hy door sijn constanticheyt gepresen Om dat hy hem met onghebonden voeten, en handen, Aen de Berch Caucasum liet verbranden, Niet door sijn quade feyten die hy hadde bedreven, Oft om bedvvanck van eenighe tyranden, Maer hy heeft hem gevvillich ter doot begeven, Om datmen naer sijn cort cativich leven, Dat soo vol miserie is en ghebreken // van Sijn groote Constantie sou spreken // dan. ARiarathes Coninck van Capadocien, Seer vast belegert sijnde in een stadt, Daer den mont-cost trafijcken en negotien, Al failleerden, heeft sulcke couragie ghehadt, Maer dat sy al den moet verlooren gaven, dat Hy de stadt heeft inden brant ghesteken, En hy heeftse vvillen verbranden plat, Om dat niemant schande van hem sou spreken. En hy en is t'perijckel oock niet ontvveken, Maer hy heeft hem selven door den noot, Met alle de syne ghebrocht ter doot.
[pagina 265]
MEn seyt dat den stoutmoedighen Hannibal Ghelacchen heeft, doen hy hadde verstaen Dat sijn broeder Hasdrubal met al Synen legher verslaghen vvas en ghevaen. Alde vroome feyten die hy heeft ghedaen, En sou ick u in langh niet connen vertellen, Hoe sou ick te vollen maken vermaen, Van als die sielen die hy heeft ghesonden ter hellen, Hy vvas soo vreeselijck niet om verfellen, Datmen niet veel vonden en heeft sijns ghelijcke, VVant hy ghebruyckte menighe oorlogsche practijcke. NAer dat den selven Hannibal vande Romeynen, Sijn oude ende partijsche vyanden VVas verjaecht en verdreven uyt de pleynen, Heeft hy om dat hy inde handen vanden Romeynen niet en soude vallen, t'sijnder schanden, Hem selven met fenyne vergeven // daer. Hy hadde liever ontslaghen te sijn des druckx banden, Dan bespot te sijn, en dan langher te leven // naer Oft dan voor den Triumphvvaghen al beven en suchten // svvaer Met den ketenen behangen en gebonnen te gane: Die in sijn vyants bedvvanck is, is daer qualijck ane.
[pagina 266]
ALs Leonidas Capiteyn vande Spartanen Belegert vvas in voorleden stonden, En den storm vervvachtende van de Persianen, Heeft hy den blinden Euthicum uyt de stadt ghesonden, Om dat de vyanden hem niet en souden vvonden. Maer Euthicus en vvou uyt t'perijckel niet scheyen, VVant al vvas sijn gesichte vast toe ghebonden, Hy deed' hem inden leger der vyanden leyen Met eenen slave die onder hun beyen, Soo langhe teghen de vyanden vochten, Dat sy ander en hun selven om den hals brochten. d'Autheur. MAer waerom O Constantia hebben sy gedaen,, dat! Om datmen haer vrome feyten sou beschryven? Oft om dat sy eeren en lof souden ontfaen,, bat? Al de werelt doore van mannen en wyven, Waer toe dient dit hoochmoedich bedryven? My dunckt dat voor de menschen is een dwaesheyt groot, Dat sy hun selven evelen oft laten ontlyven, Oft dat sy ander brenghen in sulcke noot, Dat sy niet en connen ontvlien de doot. Secht my oft dit Constantie is oft obstinaetheyt? En oft den Hemel te verwinnen is met quaetheyt?
[pagina 267]
Constantia. DAt ick t'uvver begeerten veel saken verheale, Van die constant vvaren en die hun niet gespaert En hebben, heb ick gedaen tot dien finale, Om u te thoonen haren hoochmoedigen aert, Om al de VVerelt doore te sijn vermaert, En om naer haer doot ghepresen te syne. Oock om het ghemeyn proffijt en vvelvaert, Soo en ontfanghen syluyden verdriet, noch pyne: Maer vvant sy niet en kenden de Godtheyt divine, En dat sy ongheloovich sijn ghestorven, Soo en hebben sy de croone der glorien niet vervvorven. EN vvant sy hebben moeten verrotten in d'eerde, Al hadden sy van de menschen vervvonnen glorie, Soo is haren lof van cleynder vveerde: En als sneuvv is ghesmolten haer memorie, VVat batet hun datmen t'svverelts ciborie, Haer vroom feyten verhaelt heeft en ghelesen, Als sy moeten derven Godts Consistorie, Daer sy inder eevvicheyt in vreucht souden vvesen, Die niet en lijdt in Christi naem ghepresen, Al leet hy hier onuytsprekelijck verstranghen, Die en sal de croon der glorien niet ontfanghen.
[pagina 268]
SY vvaren gevvisselijck t'Svverelts kinderen, En haren lof sal met de Werelt vergaen, En van al haer acten die sy als stoute onder vvinderen In soo grooten perijckel van haer leven hebben ghedaen. Daer en hebben sy maer t'Swerelts loon ontfaen, Die rasch vvech vliecht als de pluyme met den vvint. Daerom moet ghy vveeten dat mijn slecht vermaen, V maer voor een stichdende exempel en dint, Om dat ghy in voorspoet niet en sout sijn verblint: En om dat ghy op de Werelt niet en sout despereren, Als de Fortuyne u met tegenspoet comt verxeren. GHy moet de Werelt en al haer vvellusten Abandonneren met haer dry Dochters en Vrouvven: VVant in haer is veel verdriet en luttel rusten, Soo ghy aen den loop der selver meucht aenschouvven: Ghy en meuchtse niet ghelooven noch betrouvven, VVant sy is bedrieghelijck in al dat sy doet, Sy belooft veel saken sonder eene te houvven, En het meeste daer sy de menschen onvroet Met bedriecht, dat is met den voorspoet, Daer sy al die variabel sijn met can verblyen, En can loonen met svvaer verdriet en lyen.
[pagina 269]
d'Autheur. ICk danck u O Constantia hertelijck seere, Van u goedertierenheyt en beleeftheyt perfect, Dat ghy my instrueert met soo goeden leere, En dat ghy my als dees hooge secreten vertrect. Maer om t'achtervolghen dat ghy my hebt ondeckt, Soo ben ick noch te seer aen de werelt verhangen, Door haer soet aes, twelck my wel heeft ghebect, Heeft sy my als den vogel int net ghevanghen: En want ick haer noch minne met vierich verlanghen, Soo bid ick u dat ghy my uyt charitaten, Instrueert hoe ick haer best sal verlaten? REden seyt my, dat sy my wilt bedrieghen Met schoon samblant, beloften en falciteyt, T'verstant tuycht my dat sy my ten lesten sal lieghen. En dat al haren handel niet en is dan ydelheyt, Maer al ist dat my dit voren wort gheseyt, En dat ickt door t'beproeven wel can weten, Soo en wort sy van my noch niet wederleyt. Want ick en can haer solaes soo niet vergeten, My dunckt al waer ick van haer ghesmeten, Dat ickse teghen mynen danck noch sou beminnen, De mensche hangt de werelt aen met hert en sinnen.
[pagina 270]
VVY sijn wel weerdich te syne ghenaemt Wereltlijcke kinderen, weert om vervloecken: Want wy niet dan wereltlijcke dingen onbeschaemt, De deucht verachtende altijt, en soecken. Dus ist cleyn wonder dat de Philosooph in alle hoecken Socht, en met den Lantern inden middach niet en cost vinden Een deughdelijcke man, dies hy in sijn boecken Schreef dat de sterffelijcke menschen vol allinden, De waerheyt noch de deucht niet en kinden: Maer dat sy sonder eenich onderscheyt,, groot Al subject waren de logen en d'ydelheyt,, bloot. Constantia. GHy moet constant sijn en vvettelijck strijen, En trecken met my de vvapenen aen, VVant ghy hebt voorvvaer noch straffe partijen Daer gy moet tegen campen vechten en slaen. Sonde, vverelt, vleesch en Satan moet ghy vveerstaen Die teghen uvven Geest altijt in tvvist // sijn Sout ghy naemaels de croone der glorien ontfaen, Ghy moetse vervvinnen, al ist dat sy vol argen list // sijn Om dat desen strijt van u vvel sou beslist // sijn, En om dat sy u niet en souden doen dvvalen, Sal ick u t'bedroch van de boose vverelt verhalen.
[pagina 271]
DE mensche die geboren is in de Werelt En die inde Werelt is Opghebracht. En inde Werelt heeft ghevveest Beperelt. En met de Werelt verkeert heeft Dach en Nacht. En de Werelt bemint heeft en hooch gheacht. En de Werelt ghehanteert heeft al Dansen en Springen. En die met de Werelt noch Verheucht en Lacht, VVaer naer can hy anders hoopen oft verlinghen? Dan alleene naer Wereltlijcke dinghen, Soo langhe als hy naer Swerelts raet // leeft Die de Werelt volcht in al sijn daet // sneeft. SY leert de menschen in vreuchden leven, En in vveelden domineren met haren aenhanck. Maer sy bedriecht haer minnaers die haer aencleven, Ghelijck de Syrenen doen met haren soeten sanck: Haren schijn is seere lieflijck maer met stanck Sietmen haer subytelijck van de menschen scheyen, Haer vryheyt die sy belooft, is bedvvank, Voor soeten Honich can sy Galle bereyen, Met haer schoon samblant can sy verleyen, De menschen die vredich sijn om vreucht te verpachten: Sy sijn dvvaes die hun voor T'swerelts bedroch niet en vvachten
[pagina 272]
WAnt het is een Zee die onghestadich // is Een Bloeme met distelen en doornen ontstaeckt, T'is een d'angereuse Peste die ongenadich // is. Eenen penetrerenden Cancker vvert ghelaect. T'is een Voester die naer t'smenschen bederffenisse haect. Een Schoole van dvvaesheyt en subtijlicheyt. Eenen Droom die veel menschen herseloos maeckt. Een schoon Palleys van buyten costelijck bereyt, En van binnen vol ghebrecx en ydelheyt. T'is een Fabel vol vvonderlijcke imaginatie, Een verdrietelijcke ongheruste habitatie. HAer Stillicheyt is tvvist, oorloge en strijt. Haeren Peys is seer variabel, en haer Hope is opgeblasen maer sonder Iolijt, Haeren Arbeyt is ydel en onvruchtbaer. Haer Liefde is sonder effect voor en naer. Haer Fondament dat is seer vvanckelijck. Haer Glorie en is niet dan hoy voorvvaer. Haer Vreucht is seer cort en verganckelijck. Alle die haer volghen en sijn aenhanckelijck, Die vinden hun ten lesten bedroghen, De Werelt heeft oyt haer minnaerts gheloghen.
[pagina 273]
DE boose Werelt heeft lange Werelt gevveest, Sy isset noch, en salt naer u noch vvesen, En al thoont sy u schoon samblant, soo eest, Dat sy u handelt als een T'swerelts mensch mispresen, Voorsichtighe menschen die veel hooren, sien en lesen, En sijn niet alleen sorchvuldich in haer staten Maer sy overpeysen neerstich boven desen VVat de vverelt met hun vvilt doen en laten, En kende jemant haer vvel, hy sou t'sijnder baten, In tijts hier vvel behouvven sijn eere, En hem selven bevryen van schande en verseere. MAer de menschen sijn soo plomp van engienen, Dat sy den hooghen Godt van Hemelrijcke, Niet en vvillen eeren, vieren noch dienen, Noch de Werelt, die haer soeckt uyt te strijcken, Niet en vvillen verlaten, schouvven noch vvijcken, En d'vvelck noch d'argste is en t'svvaerste verstranghen, Soo volghen sy de Werelt (alst mach blijcken) Daer sy sien dat die de Werelt meest aenhanghen, Den quaetsten loon altijdt van haer ontfanghen, En dat veel menschen uyt der Werelt scheyen, Bedroeft van herten met vveenen en schreyen.
[pagina 274]
TIs vvel een sake die my seer vervvondert, En u vervvonderen sal, vvilt ghyse considereren, Dat daer op de Werelt blyven soo menich hondert Duysent menschen vveeldich domineren, Daerse de Werelt soo schandelijck doet tracteren, En soo miserabelijck ten eynde hout: VVaert dat sy de menschen liet triumpheren, Gelijck dat syse met svvaer verdriet loont, VVaert dat de menschen van haer vverden gecroont, En dat syse altijt gheluckich liet blyven, En eeuvvich liet leven die sy al can ontlyven. SO sou de Werelt soo sijn verkeert // dan Dat den hooghen Godt niet en sou sijn aenbeden, Noch de tempelen en souden niet sijn geeert // dan. Maer de menschen slapen als sy vvorden bestreden, Van de bedrieghelijcke Werelt vol onvreden, Sonder deuchden voleynden sy haer leven en tijt, Sy betrouvven de Werelt vol boosheden, En al oft sy met niemant en hadden benijt, Oft oock ghedaen eenich leet oft spijt, Verlaten sy hun op haer al is sy doortoghen: De Werelt heeft veel volcx listich bedroghen
[pagina 275]
NIet alleen en hooren sy dat met den ooren, VVant sy dat oock lesen en metten ooghen sien, En al ist dat sijt lesen, sien en hooren, Soo en vvillen sy het perijckel niet vlien. Sien sy voor haer ooghen niet gheschien Dat d'een verliest sijn goet, geloof en eere? En als haer de vverelt vvat ghelucx comt bien, Soo meynen sy altijt vry te sijn van verseere, Daer in tyden voorleden nu noch nummermeere Niemant af sal vvesen los, noch bevrijt // fier Het perijckel is de mensch ontrent altijt // hier. WAt vvilen sy meer hooren,, sien of vveten, Om de bedrieghelijcke Werelt te kinnen, Als sy in rust meynen sijn gheseten, Soo verturbeert sy haer gheruste sinnen, Als sy meynen swerelts eere te vvinnen, Soo heeft sy haer mispresen en ghelaeckt, Als sy naer rijckdom liepen buyten en binnen, Soo heeft sy haer arm en beroeyt ghemaeckt, Als sy naer vveelden en vreucht hebben gehaeckt, Soo brocht sy haer in benautheyt en noot, En als sy meynden te leven, brocht sy haer ter doot.
[pagina 276]
DEse onsuyver vverelt mispresen, Is seer bedrieghelijck en variable, Hy behoort vvijt van haer verscheyden te vvesen, Die hier niet en vvilt vonden sijn culpable: VVant uyt der natueren is sy instable, Sy bemint nieuvvicheyt, bedroch en svvaerheyt, Haer beloften sijn ydel, haer vvoorden fable, VVant sy vyant is vande deucht en vvaerheyt, Sy bemint het doncker en haet de claerheyt, Sy prijst boosheyt en verdrijft deucht avent en noene, De vverelt doet al anders dan sy behoort te doene. DE menschen daer de menschen af vvorden geboren, Die sijn vol ghebrecx, quaet en negligent, En de boose vverelt die sy hebben vercoren, Is vol verdriet, hooftsvveer en allendich torment. Sy ghelijckt vvel een vvreet bedeckt Serpent, Ist dat de menschen met haer voeten gestooten sijn, Oft ghecrabt met haer clauvven sy blyven gheschent, En vvorden sy gheraeckt van haer corresijf fenijn, Soo verliesen sy haer leven in corten termijn, En niemant en vvilt hem begheven tot sterven, Maer elck soeckt lange te leven op t'vverelts erven.
[pagina 277]
EN leeft hier jemant langhe in melodyen, Sonder teghenspoet, svvaerheyt, verdriet oft druck, Niemant en behoort dat te benyen, VVant dat en gheschiet niet door het gheluck. De werelt is soo boos en arch in dit stuck, Dat sy is vvakende in tye van voorspoet, Om dat sy de mensch naemaels met meerder gepluck, Soude berooven van pluymen, vreucht, gelt en goet. Ghy siet dat de ghesonde dickvvils sterven moet, Subytelijcker dan die hier quelen vele jaren, Men seyt dat crakende Kerren langhe met varen. T'Is beteer dat de ellendighe menschen, Die sonder verdriet niet en conne passeren, Door de werelt als hoy verslenschen, De lasten der werelt allencxkens herderen, Dan dat sy die al t'seffens incorporeren, Vele spysen die vvorden met cleyne beten, VVel inghenomen om te dighesteren, Maer die hem selven soo heeft vergheten, Dat hy die t'seffens vvilt insvvelghen en eten, Die soude daer met al te haest versticken, VVant te groote brocken die doen verslicken.
[pagina 278]
DErcheyden lasten die in veel daghen, Die menschen overvallen die vvorden vvel geleden: Maer als haer op eenen dach overcomen veel plagen Soo vvorden sy gheheel onder voet ghetreden. Sy vvorden dickvvils aldermeest bestreden, Als sy daer minst om peysen en vreucht verpachten, Daerom soo ist oock meer dan reden, Dat sy in Voorspoet den Teghenspoet vervvachten: Het goet te verliesen en is niet veel te achten, Alsmen niet en verliest synen goeden name, Het gelt en goot is cleyn te achten by de fame. SEcht my vvaerom sulck, als een sieck mensch claecht? VVaerom roept hy als een slecht mensch verblint? VVaerom sorcht hy als mistroostich en versaecht? En vvaerom sucht hy als een jonck kindt? VVilt hy in zee varen en myen Baren en vvint? Is hy den vvech ontcomen en vvilt hy treuren? Dat hy hem ghemest heeft en hy vint Hem tusschen doornen? claecht hy dat sijn cleeren scheuren? Hy loopt door steenighe vveghen die hem bekeuren, En hy climt op hooghe Bergen en vvallen, En vveet hy niet dat die hooch climmen dickvvils neer vallen?
[pagina 279]
En als sy henselven dus hebben misgaen // som En miserabelijck ghebrocht in sneven, Meynen sy van de Werelt een sauvegarde tontfaen // om Hier in voorspoet altijt gherust te leven, Door haer moeder natuere hen dat niet en can gheven, Sal de zee voor hen lien eeuvvichlijck blyven stille? Souvven de svvarte VVolcken altijt sijn verdreven? Sal de vvinter vruchten voortbrenghen naer haren vville? Dat haer moeder natuere met gheschille Hun vveygert te geven, en sy moeten derven, En sullen sy vande vverelt haer stiefmoeder niet vervverven. WIlt vvel onthouvven mijn verclaren, Dat de natuerlijcke loopinghe sijn onderdaen, Der veranderinghe alle maenden en jaren: Maer de sterffelijcke menschen moeten staen, In vreesen van alle stonden te ontfaen, Druck, vervoy, verdriet en tribualtie, Soo natuerlijcke dinghen moeten vergaen, Soo is de Werelt oock vol tribulatie. Ten vvare niet goet dat Godt in voorleden spatie, Geschapen hadde de mensch durable, Dat Werelt is, is verganckelijck en variable.
[pagina 280]
DE bedrieg'lijcke werelt die veel menschen heeft gebrocht In lyden, verdriet en svvaer verstrangen, Die vvist vvel vvat vvare dat sy hun vercocht, Maer de menschen niet vvat sy moesten ontfanghen: Sy heeft haer het costelijck goeden coop aenghehanghen, Sy vercocht haer t'quaet diere, en gaf suyr voor soet, Sy schanck haer gall' als sy naer goeden dranck hadd' verlangen, En sy prees haer aene het quaet voor het goet, Sy verkeerde haer vreucht in teghenspoet, En t'volck en peyst niet dat sy soo lieghelijck // is Hoe vvel dat al haer vvare bedriegelijck // is. ISt dat jemant hem tot de werelt begheeft, Ist dat hy inde werelt heeft behaghen, Ist dat hy de werelt bemint en aencleeft, Ist dat hy de werelt dient nachten en daghen, Ist dat hy de werelt volcht sonder vertraghen, Ist dat hy hem tot de werelt begeeft gheheel, VVat loon sal hy hem gheven? mocht ghy vraghen, Ick sal u segghen vvat loon sy hem geven sal voor sijn deel: Gelijck als is des werelt goet en juvveel, Sulcken loon sy noch meer noch oock min // geeft VVant t'vat en geeft anders niet uyt dant in // heeft.
[pagina 281]
OCh hoe connen de menschen dan soo ghefalen, Dat sy de werelt dienen en naer loopen, Sy en vercoopt haer niet dan loghentalen En sy vvillen teghen haeren danck van haer coopen, Sy en leent niet dan op pant met hoopen, Sy betaelt met het hert ghelach van t'smenschen leven, En dat t'quaetste is! sy can t'volck t'vel afstroopen, Voor een cleyn vreucht die sy haer heeft ghegeven, En vvy sien vvel als jemant haer blijft byneven, Om met haer te tracteren oft te vvandelen, Dat sy bedriecht al die met haer handelen. OCh qualijck canmen t'hert vande menschen temmen En kennen, vvie dat benijt oft vvelvaert jont, Daer en sijn gheen bergen soo hooch men can daerop climmen Noch zee soo diep men vint met t'vverp-loot gront, Op een uyre tijts, jae oft in minder stont, Vinden sy den zee gront die ter zee varen, Maer het hert vande werelt, seg ick goet ront, En soud' de mensch in hondert jaer niet openbaren: VVant de menschen die met de werelt paren, En kennen de werelt nimmermeer oft selden, Dan in t'leste als sy se voor onghetrou schelden.
[pagina 282]
VVAt vvillen sy van de Werelt vervvachten, Sy die Werelts sijn, meynen sy onsterffelijck t'syne? Soo hebben sy voorvvaer vvel ydel ghedachten: VVant t'Swerelts loon is verdriet en pyne, T'ghene dat de Werelt in voorleden termyne Niet en heeft ghethoont, en die sy plach te verheffen, En sal sy niet thoonen, en die nu ligghen in verdvvyne, En dervven niet hopen dat haer saken staen seer effen, Dus mach elck vvel vreesen dat sy hem sal treffen: VVant sy ontallijck veel menschen gheloghen // heeft En soo vvel haer vrienden als vyanden bedrogen heeft. MEynt yemant sieck te syne sonder vvee: Meynt yemant bedroeft te syne sonder vveenen: Meynt yemant sonder perijckel te varen op zee: Meynt yemant vleesch te coopen sonder beenen: Meynt yemant bier te drincken, daer geenen Dicken gest onder int vat en sal vvesen: Meynt yemant op vvegen te gaen daer heuvelen noch steenen En sijn oft sonder caf vinden tervve uytghelesen: Soo vvaer hy vvel vveert te syne mispresen, VVant ick u de vvaerheyt moet segghen hier af, Men vint voorvvaer gheen graen sonder sijn caf.
[pagina 283]
HEbt ghy u selven eylaes soo vergheten // dan Dat ghy soo slechten verre verdoolt sijt, Dat ghy alleen vvilt visch sonder leven eten // man? En sonder perijckel vechten in t'crijt? En sonder moede vvorden verre gaen met vlijt? En sonder vreese te vvandelen by de moordenaren // fel En onder u vyanden vvoonen sonder te sijn benijt? Hier mede vvil ick u uyt Jonst te verclaren // snel Dat de mensch onmoghelijck is sijn jaren // vvel Over te brenghen sonder te proeven svvaer verdriet, D'vvelck de sterffelijcke menschen op de Werelt geschiet. WEet de mensch niet dat de vverelt is vol allenden Al schijnt sy van buyten te vvesen bequame, Meynt hy quaet te doen sonder te schenden Sijn renommee, en sijn goede fame? Meynt hy langhe te houden synen goeden name? En de Werelt die vol boosheyt is te hanteren? Meynt hy gherekent te syne eersame? Als hy niet en doet dan met de Werelt boeleren? Ick bid u vvilt my toch declareren, VVat hoopt ghy toch van de Werelt t'ontfanghen? Sy sijn dvvaes die naer t'Swerelts loon verlanghen.
[pagina 284]
DIe seker jaren inde goede gratie, Van de werelt en haer dochters heeft ghestaen, Die mocht vvel vreesen dat daer discordatie Tusschen hem en de werelt mocht comen voortaen, Tusschen goede vrienden rijst vvel t'vvist saen, Groot vaders en neven leven vvel in onvrede, Ooms en svvagers sijn met discoort belaen, Iae tusschen den Vader en kint is tvveedrachtichede, En meynt sulck dat tusschen hem en de vwerelt mede, Den peys eeuvvich sal ghedurich blyven? Neen hy: naer schoon comt vuyl vveer, naer peys, vechten kyven. BElo Coninck van Assirien Lant, Heeft de werelt maer seven jaer voorspoet gegeven, De Coninginne Semiramidem vailliant, En liet sy voorspoedelijck maer ses jaer leven. Labelus van Lacedemonien verheven, Die en heeft maer vijf jaer ghedomineert. Eutretum van Caldeen brocht sy in sneven, Als vier voorspoedighe Iaren vvaren ghepasseert. Alexandrum Coninck van Graetien gheexalteert, En liet sy maer dry jaer leven in prosperiteyt: De werelt is vol boosheyt en bedrieghelijckheyt.
[pagina 285]
AMilcar de groote, van Carthagine geboren, Die en gaf sy maer tvvee Iaren respijt, En Cajum van Romen en had sy maer uytvercoren, Alleen een jaer in dit aertsche crijt, En veel ontallijcke menschen sijn soo subijt Overvallen ghevveest vande vverelt sture, Dat sy van teghenspoet en doot niet en vvaren bevrijt, Een maent, noch vveke: jae noch dach, noch ure! Maer sy vverden met bitter lyden sure, En met verschrickelijcke gheschallen, Op eenen ooghen opslach straffelijck overvallen. d'Autheur. O Constantiea! Ick heb my dickwils verwondert, Dat wy menschen so selden om de doot peysen, Daer wy dageliicx exempelen sien met hondert Dat ons broeders soo subytelijck van hier reysen: My dunckt wy souden ons veel meer vereysen, Waert dat wy soo niet en waren verblint in welden, En dat wy rechtsinnelijck sonder veysen, In t'hert druckten, en voor ooghen stelden, D'exempelen van die hebben moeten ontgelden, Haer onachtsaemheyt diese brocht heeft in benouwen: T'doots aensien doet verschricken, d'aenhooren vergrouwen.
[pagina 286]
WY sijn kinderen des Werelts wy en soecken,, niet Dan in weelden te leven, al boeleren en vryen, Wy blasphemeren, wy sweeren, wy vloecken,, siet. Al oft daer gheen leven en waer naer dese tyen, Wy en willen net weten dat ons daghen voorby len, Ghelijck een snelle Reviere loopt te dale, En nochtans sien wy dat als wy leven in melodyen, De doot ons doorsteeckt met haren scherpen strale, Om dat wy om d'eynde souden peysen altemale. Bid ick u dat ghy ons openbaert des doots gewelt,, fier En hoe subytelijck dat sy de menschen velt,, hier? Constantia. GHy seght dat de Werelt is seer odieus, En dat sy met een cleyn saecke en gheschal, Als sy t'volck vvilt vvesen gheheel rigoureus Overvalt met groot verdriet en ongheval, Maer hoe vvel dat ghy t'perijckel siet voor oogen al, Soo en vvort ghy dat nochtans niet ghevvaer, Ghy tastet met den handen sonder ghevoelen smal, Ghy tredet daer op oock met de voeten, maer Ghy en kennet niet al ist u openbaer, En als ghy niet en cont ghevinden bate, Dan en schout ghy t'perijckel niet dan te laten.
[pagina 287]
HIer by vvil ick segghen en vermonden, Dat t'smenschen leven soo broosch is en cort, En dat de Werelt is soo onghebonden, Dat als sy vande menschen en meest geacht vvort, Dat sy dan van t'meeste perijckel vvorden omgort. De Chirurgijn hout pirijculeust om ghenesen, De verborghen vvonde daer hy gheen olie in en stort. En den Piloot sal abtijt meer bevreest vvesen, In d'ondiepe gronden. Een Capiteyn ghepresen, En vreest soo seer niet die openbaer slaghen, Als de heymelijcke en verzadighe laghen. ALsoo behoort een vvijs voorsichtich man Niet so seer voor de vremden, maer voor sijn vrinden Niet voor de vvreede oorloge, maer van Den gheveynsden peys dier veel brengt in allinden, Niet voor openbaer schade oft verslinden, Maer van de secrete perijckelen en noot Hemte vvachten: vvant die veel meer schinden En maken dees menschen herte svvaerder dan loot, En principalijcken moet hy hem tot de doot Bereyen, vvant sy alle uren bereet // is: Een jeghelijck moet sterven vvie dat lief oft leet // is.
[pagina 288]
HOe menighen mensche hebt ghy gevveten, Die de vverelt en dootlijck ongheluck, Als sy treurden, suchten, claechden en creten, Niet en cost vervvinen met lyen en druck, En dat sy corts daer naer door haer beruck, Onversienelijck ghevallen sijn inden gracht der oneeren, VVie sou hem dan verlaten op haer stuck, Als sy t'volck soo subytelijck den rugghe vvilt keeren? Sy brengt de menschen in bitter verseeren, Die sy flatteert sy meest bedriecht: Die t'schoonste samblant toont dickvvils meest liecht. MAer de vvyse en derf hem voor haer niet vergrouvven Noch verschricken, noch vreesen voor haer laghen, Noch den voorspoet der vreuchden niet betrouvven, Noch soo seer vermyden haer Donderslaghen, Noch te veel ghelooven haer soet ghevvaghen, Noch soo grooten vverck oock meer maken, Van eenighe ghebueren, vrienden en maghen, Noch de vyanden te by laten ghenaken, Noch in haer gaven gheen vreucht meer smaken, Noch vrolijck sijn, al biedt sy gheluck met volle maten, Noch oock vveenen al begeert sy de mensch te haten.
[pagina 289]
HEt leven der menschen is soo tvvijffelachtich, En de Werelt soo haestich dat sy altijt In t'quetsten niet eerst en dreycht vvarachtich, Noch oock altijt dreyghende en quetst subijt. De vvyse man en sal in t'Swerelts crijt Soo onghestadich niet zijn, dat hy door cleyn gheschallen, Oft door dat hem de Werelt vvat benijt, Sou blyven ligghen als hy is ghevallen, Noch hem laten duncken, dat hy op allen Effen vveghen niet en sou moghen strompelen, VVant sonder raken can de Werelt t'volck overrompelen. MAer alder periculeust is t'smenschen leven, Dat hier alder onachtsaemlijcxst vvort gheleyt, Soo ick u nu te kennen sal gheven, By exempelen dat ick met vvoorden heb gheseyt: Aensiet Herculem die soo menich vroom feyt Hadde ghedaen te VVater, en oock te Lande, En ghecomen vvas door zijn vromicheyt, Deur soo veel perijckelen als de vailiande, Nochtans hy ten lesten, t'sijnder groote schande, Door Deianiram sterf de bitter Doot: Menich mensch comt slechtelijck inden noot.
[pagina 290]
LAomedon den Griexschen Capityen, Die voor Troyen oorloochde thien jaren, Die en leet geen perijckel in Troysche pleyn In het stryen, noch in ter zee te varen: Maer Atropos en heeft hem niet vvillen sparen, Als hy thuys in ruste meynde leven. VVy en hooren van Alexandro niet verclaren, Dat hy int vercryghen der vverelt is doot bleven, Maer dat hy met vveynich fenijn is vergeven, En dat die de vverelt hadde gevveest te cleene, Moeste te vreden sijn met een cleyn graf van steene. DEn stouten Cajus Caesar vvist hem te bevryen, En heeft hem voor Atropos geschut vvel gevvacht, In tvvee en tvvintich vreeselijcke bloedige stryen, Maer hy vvert noch indien raet onbedacht, Met drye en tvvintich steken ter doot ghebracht. Tis seecker dat Asclepius die tvvintich jaer lanck Als zee-rover op zee bleef dach en nacht, Op de periculeuse zee niet en verdranck, Maer dat hy daer naer in synen byvanck, Verdranck in eenen put daer hy vvater sou putten: Als de doot comt is sy qualijck om schutten.
[pagina 291]
Pompejus die en sterf niet in t'vervvinnen Van sijn vyanden, maer hy vvas doorsteken daer naer Van Ptolomaeo die hem scheen te beminnen. En den vromen Hannibal van Carthagine voorvvaer, Die de vermaerde Romeynen in seventhien jaer Niet en costen vervvinnen tot haerder schanden, Die heeft hem selven, soo vvy lesen claer, Om te ontcomen sijn straffe vyanden, T'leven benomen met sijn eyghen handen, Vyt mismoedicheyt en den uytersten noot // schier. VVee hem die hem selven brengt ter doot // hier. NAer dat de thien vrome Capiteynen, Die Scipio den grooten Africaen, By hem daghelijcx hadde in de pleynen, Van Africa, daer hy veel exploicten hadde gedaen, Sijn daer al spelende met d'een d'ander saen, Van een brugghe int vvater ghevallen, En sijn verdroncken en te gronde ghegaen, Sonder eenighe voorgaende gheschallen: Dus sijnt vvel dvvase menschen en groote mallen, Die vande doot niet gheintimideert // sijn Als sy hier veel perijckels ghepasseert // sijn.
[pagina 292]
NAer dat de vrome Drusius hadde verslagen De Parthen, soo viel op den selven dach Van sijnder triumphen, (soo hy sat op de VVaghen) Een Ticchele op sijn hooft, die met den slach Sijn hooft cloofde dat hy ter eerden viel en lach Voor doot, vvaer door hy oock quam in versijcke: VVant d'ongheval dat niemant vveeren en mach, Een cort eynde vvas van zijn goet leven publijcke. En Eneus Ruffinus den Raetsman quetste hem slechtelijcke, In t'kemmen met een splinter van den Cam! VVaer door sijn soet leven saen een eynde nam. FAbius Maximus en Orellus mede, VVaeren subytelijck van de doot verrast, Vulcatium Gurgitem heeft de Boot vol vreethede, Al gaende ghenomen met den halse vvel vast. Als den Legaet die van de Rhodiensibus had last, Sijn Oratie in den raet hadde seer vvel // ghedaen Soo sterf hy subytelijck oft hijt hadde ghepast, Als hy uyt de poorte des Raetshuys meynde snel // te gaen. AEmilius Lepidus die synen Teen en t'Vel // maer aen Den dorpel van sijn Camer hadde verstuyrt, Die heeft de Boot onder haar voeten ghefuyct.
[pagina 293]
SO Cajus Ausidus sou gaen naer den raet, Synen voet stotende sterf hy al beven! De doot haelde Terentium Coracem metter daet, Soo hy op de merckt berieven heeft gheschreven! Als Pompejus de Goden verheven, In Capitolio dede reverentie, Soo heeft de doot hem subytelijck verdreven. En soo Bebius uytstelde een sententie, Haelde hem de doot met vehementie, Soo rasschelijck als den Leeuvv een Lam vernielt: Teghen de doot en is sperre noch schielt. ASclepiades den expeirten medecijn, Die binnen al den tijt van synen leven Noyt ongesont, noch sieck en placht te sijn, Die is daer in synen ouderdom slechtelijck ghebleven: Hy, ginck op een leere daer hy door quam in sneven, VVant hy van boven neder is ghevallen, Atropos die cost hem den dootsteeck vvel gheven, Al en nutte hy op de vverelt niet veel bitter gallen: Die hier in haer leven hebben de minste gheschallen, Hebben dickvvils int leste den svvaersten stoot, VVant seer onseecker en verschreyen is de doot.
[pagina 294]
MAnlius Torquatus, zijnde Borgemeestere VVert aen Tafel verrast vande Doot seer stranck. Dutius en Sauferus storven haer tvveestere, Door dat sy droncken te veel soeten dranck, Deninus Saufenus sittende op een Banck, Sterf aen sijn Tafel met t'eten inden mont, Den vryelijcken O filius sterf teghen synen danck, Met een drancxken te drincken al vvas hy ghesont. Doen Caninius Borghemeester vvas sterf hy terstont, En de Doot quam hem soo snellijck betrapen, Dat hy Borgemeester sijnde noyt en heeft gheslapen. DAerom seyde Cicero, dat de Romeynen Eenen oprechten Borghemeester hadden gehadt, Die de VVetten noyt en vvilde vercleynen, Noch die de Privilegien vander stadt Noyt en verminderde, boven al noch dat Hy soo diligent vvas van conditie, Dat hy niet veel en ruste, sliep, noch en at In t'bedienen van synen staet en Officie: En dat hy noyt dede Iustitie, Het sy in t'onslaen, of in t'vervvysen, Daer inne datmen hem cost misprysen.
[pagina 295]
SOo Trebellius Pollio heeft gheschreven, VVert onder Galienum den Keyser vaillant Marius hooghe tot t'Keyserschap verheven, Al vvas hy gherekent voor een Tyrant: Den eersten dach hadde hy den Schepter inde hant, En den tvveeden dach scheen hy te commanderen // fier Den derden vvert hy geholpen van cant, En hy moeste een ander laten gouverneren // hier. Henricus Niger moeste oock verdelogeren // schier. Iae soo subytelijck eer hy dry mael ghehickt // hadde Door dat hy hem met een brock-broot verslickt // hadde. DOen de Keyser Tellon sijn vyanden Hadde vervvonnen, vvas hy geluckich genaemt, Maer hy en hadde noyt profijt vande Landen, VVant hy dien avent vande Doot vvert ghepraemt. En Sinas die voor een zee-rover vvas befaemt, VVat soo verblijt soo de Vaders pleghen Om dat hy als een vroom Capiteyn onbeschaemt Synen ghevanghen Sone hadde vveder ghecregen: Maer niet langhe en heeft hy te bedde gheleghen, Noch d'ongenuchte en heeft hem niet bedorven, VVant hy van groote blyschap is ghestorven.
[pagina 296]
CArbo die vvert rasselijck doorsteecken, Soo hy sijn ghevoech deed' en opt privaet sat. Mithridates sterf ghesont sijnde alspreecken. Perpenna vvert vermoort soo hy aen tafel at. Als Gaudaricus hadde inghenomen de Stadt Hispalim, is hy met eens te niesen doot ghevallen. Alaricus den Keyser die viel al hoeften plat Ter eerden, sonder eenighe andere gheschallen. Valerius die viel vande Stadts vvallen, Onversienelijk van boven nedere: Die van hooch valt can qualijck opstaen vvedere. DE doot heeft oock subytelijck vvel connen crincken, Alphonsum onder eenen boom in t'groen, Andebuntus sterf met eenen teuch vvijns te drincken. Tricanor moeste hem saen naer d'eere oock spoen. Andragoras sterf al slapen in visioen. Culius Medicus sterf soo hy cruyt sou plucken. Als Cato inden tempel sou offerande doen, Sterf hy een onversienighe doot al bucken. Servilius sterf al levenende op crucken, Bela sterf soo hy meynde vanden peerden te // terden: De menschen sijn eerde en moeten eerde // vverden.
[pagina 297]
NAer dat Argia met soeten vermane, Seer ootmoedelijck hadde ghebeden, De reyne suyvere Goddinne Diane, Dat sy haer Soonen door haer Godts vruchticheden, Soude loonen met loon die vande menschen met reden, Voor den besten loon sou vvorden gheacht, En naer dat dien dach vvas overleden, Soo storven sy op haer bedde den selven nacht, VVaer door veel menschen hebben ghedacht, Dat gheluck vvas te scheyden uyt t'svverelts conroot // ras En dat beter een corte dan een langhe doot // vvas. ALs Trophonius, en Agamedes ghemaeckt Hadden te Delphit Apollinus tempel playsant, Soo hebben sy naer haeren loon ghehaeckt, En sy begeerden van Apolline met goet verstant, Dat de menschen het bequaemste vvas, vvant Sy meynden hooch geeert te sijn ten selven stonden, Van alle de Invvoonders van dat Lant, En sy vverden des anderdaechs doot ghevonden, Daer sy oock ontallijck veel menschen verslonden, Van Serpenten, Draken, en vvilde dieren, En noch meer verdroncken in zee en Revieren.
[pagina 298]
DAt de beyde saen droevich en druckich // sijn En dat de vveeldige saen comen inden noot, Dat daer veel menschen ongheluckich // sijn En subytelijck verrast vvorden vanden Doot, Dat bevinden vvy daghelijcx in svverelts conroot, Exempel aen Milonem die soo groot en sterck // vvas Die daer dede soo menich vroom exploot, Dat hy in alle feesten den Meester van t'perck // vvas Die gheestimeert door menich groot vverck // vvas Boven alle stercke mans die doen vvaren in leven, Soo Aulus Gellius van hem heeft gheschreven. NAer dat desen Milo had met coragie // ghedaen Veel vroom feyten in diversche Landen, Is hy eens voor by een Bosschagie // ghegaen Daer hy onder ander eenen vanden Meeste Eycken vont, die hy als de vaillianden (Mits dat d'Eycke vvas begost te clieven,) Voorts meynde te scheuren met den handen, Die hy oock vvijt opende naer sijn believen, Maer vvant den Tegenspoet hem vvilde gherieven, Bleven sijn handen daer tusschen ten selven tyen, En hy vvert vernielt vande vvilde pryen.
[pagina 299]
EN vvas dees doot en allendich hindere, Van Milone vvonderlijck ongheluckich en svvaer, d'Ongheluck van Eschilo en vvas niet mindere, Die naer dat hy gheleeft hadde tachtentich Iaer, Op eenen hooghen Berch clam om hem al daer Inde Sonne (vvant cout vvas) vvat te vermaken, Meynende te sitten uyt alle perijckel en vaer, Van dat hem van boven soude moghen gheraken, Soo sijn daer ghebeurt soo vremden saken, Alsmen vvel eer hadde hooren vertellen: Die doot can de menschen vvonderlijk versnellen. DAer is eenen grooten Arent ghevloghen, Met een Schilt-pad' in zijn clauvven over sijn hooft, En soo hy heel caluvve en vvit vvas, onghelogen, Meynde den Arent dat eenen steen vvas, soomen gelooft, En om dat de schelpe soude vvorden gheclooft, Op den steen liet den Arent de Schilt-padde vallen, Die Eschilo het leven heeft berooft, Hoe vvel hy gheen achterdincken met allen En hadde, om dat hy boven alle Torens en VVallen, En uyt alle perijckel scheen te sijn gheseten, Maer vvat perijckel de mensch naect is quaet om vveten.
[pagina 300]
NAer dat Babtista Fulgosus vermont, Leet Carolus Coninck van Navarre groot gepijn, Soo dat hem niemant en cost maken gesont, Maer ten lesten gheraeckte hy aen eenen medecijn, Die een vvit cleet stack in ghebranden vvijn, Daer hy den Coninck dede inne nayen: En doen hy daer inne ghenaeyt vvas soo't vvilde sijn, Hadd' hy niet scherps om af te snyen de drayen, Dus nam hy een keerselicht en onberayen, Om den draet af te branden aen den cant, Dus is den Coninck met het cleet verbrant. SOo Cratis den Herder by sijn Geyten lach en sliep VVert hy vvonderlijck verrast in voorleden tye, Van eenen grooten Bock die naer hem liep, Met de hoornen uyt inckel ialoesye, Door dat hy met een Geyte als een prye, Had overtreden de vvet der natueren. Soo vvy Volaterranum in sijn clergye, En Ludovicum Caelium hooren rueren, Menich mensch die moet de doot besueren, Als hy hem daer aldermist voor vvacht: VVel hem die de doot vreest dach en nacht.
[pagina 301]
DIagoras, soo vvy vinden beschreven // claer Die heeft al lacchende voor de hant, Seer subytelijck synen Gheest ghegeven // daer Met Dionisio den Siciliaenschen Tyrant, Mitsgaders Philistion den Poeet scavant. Chilo en Sophocles oock desghelijcke, Met Philippide die met cloeck verstant, Veel Comaedien ghestelt heeft in Rethorijcke, En Inventius Thalena naer dat hy int rijcke, Van Corsica brieven hadde ontfanghen, Is hy oock ghestorven met lacchende vvanghen. DE doot van Philemene vvas oock seer selsame, Die op eenen tijt als hy aen de tafel sat, Soo seer vvert lacchende tot sijnder onvrame, Om dat daer eenen Esel quam moede en mat, Die van sijn tafel rype vieghen at, Dat hy van lacchende moeste sterven: VVilt dan eens neerstich aenmercken vvie dat Verseeckert van t'leven is? als de menschen bederven, Van lacchen, soo dat menich vverven, In diversche Rijcken is gheschiet: De doot brengt de mensche slechtelijck in t'verdriet.
[pagina 302]
SO de Historie schryvers maken vermaen, Hadde Xeuxis den exellenten Schilder verheven, Seer grooten arbeyt en moeyte ghedaen Om Helenam vvel te schilderen naer t'leven, En so hy een out vvijf ghestelt hadde haer byneven, Heeft hy ghelacchen soo uytermaten seere, Dat hy al lacchen synen Gheest heeft gegheven. En naer dat Eneus hadde behaelt de eere In Olympia, en dat hy verclaert vvas vervvinder en Heere, Onder al het ander Seignoryschap, Soo gaf hy synen Gheest van groote blyschap. CVrialus is van Vlisses synen vadere, On vvetens ghebrocht ghevveest ter doot, En Ixion als een groot misdadere, Heeft Deionium sijn schoon-vader brocht in noot. In Gothia sijn ghestorven tvvee broeders minioot, Die d'een d'ander ghegeven hadden veel quetsueren. Alibas Coninck van Larissa groot, Een stadt in Thessalien, moeste de doot besueren Van sijn eyghen garde, de historien rueren, Van noch veel Princen die ick laet te verclaren, Die van haer eyghen volck en soldaten vermoort vvaren.
[pagina 303]
VLisses die is naer menich onsocht // exploot // fier Van Telegono sijn soone met cracht, Niet vvetende dat sijn vader vvas brocht // ter doot // hier Atanulphus die vvel eer Room in nam met cracht, En Galliam en Hispaniam tracteerde onsacht, En de Vandalos temde met ghevvelt, Is van een cleyn Nayntken ten onder brocht, Daer hy dickvvils met hadde gespot en ghespelt, En Hesiodus den Poeet die veel veirsen heeft gestelt, VVert van Antipho sijn broeder onvvetens doorsteken, Die daer meynden sijns susters doot te vvreken. PAnthius die doode onvvetens sijn dochter, En hy vvert onvvetens van Leucippo sijn kindt Ter doot ghebracht noch veel onsochter, Dan hy sijn vleesch en bloet hadde gheschint, En Eupolus Niciae is met sijn bruyt bemint, Den eersten nacht door de coetse gevallen. Soo Snergerus Filiolmi soone vvas ghesint Spanceren te ryden, soo viel hy vande vvallen, Met den peirde ghelijck de ballen, Van den daken vallen van boven nedere, Soo dat hy daer naer oyt op en stont vvedere.
[pagina 304]
DE Keyser Galba, Vitellus, Gallienus, Pertenax, Philippus, Tulianus, En sijn sone mitsgaders Diadumenus, Heliogabalus en Gordianus De derde, Gallus, Volusianus, En sijn Sone Gratianus, Maximinus, En sijn Sone met Valerianus En sijn Broeder, Probus en Macrinus, Dalmatius, met oock Balbinus. En veel meer ander derghelijcken En costen haer eyghen volcx furie niet ontvvijcken. NIocles der Sycyonirum Tyrant, Die veel volcx hadde ghebrocht in rouvve, VVert van sijn ondersaten berooft tot den lesten pant, En zy lieten hem sterven van honger en couvve, En in het vervvoesten vande Heylige Landouvve, Sijn daer tvvelf duysent ghevangen Ioden, Van honder ghestorven door dat de kele ginck touvve, Om dat sy ghebraden en hadden noch ghesoden: In onbetamelijcke boeleringhe die daer is verboden, Is Cornelius Gallius en Titus AEtherius Ghestorven, mitsgaders oock Beltrandus Serrerius.
[pagina 305]
CRestes die vvert van een Serpent bedorven. Thrasus die vvert van de Honden verbeten. Neocles die is van een Peerts beet ghestorven. Popiellus vvas van de Muysen opgheeten. Maer dat Cretensis met stout vermeten, Al vliegend' eenen Arent hadde doorschoten, Glorierende dat hy hem vvel hadde ghequeten, Viel den Arent hem met den pijl op de coten Van den necke, dat hy smaeckte t'doots bitter noten. En Egillus Coninck van de Gotthen cloecken fier, Die vvert doot ghestooten van een stier. SOo den Coninck Phasilla ter jacht sou ryden, VVert hy van eenen grooten Beer verscheurt. En Aistulphus Coninck van Lombardyen, Die int jaghen een vvilt Svvijn hadde gespeurt, Die heeft dat oock met de doot betreurt, En Idmon (soo Ovidius seyt) vvas geschent Van een vvilt Vercken maer hy vvort geconterolleurt Van Seneca, die seyt dats' vvas van een Serpent. Maer een vvilt Svvijn brocht Bruthem in torment, En Hyas die Athlas had van Aethoa sijn vriendinne, VVas in t'jagen verslonden van een Leeuvvinne.
[pagina 306]
LVdovicus Caroli Calvi is int jaghen // daer So hy vvas vervolgende een vvilt Svvijn, Met eenen pijl doorschooten en al diet sagen // claer En costen niet ghevveten vvie den schutter mocht sijn, Soo Adrastus had te bevvaren sekeren termijn, Atym Craesi soone ginck hy hem spaceren leyen, Op de jacht daer hy meynde in ghepijn, Te brenghen een vvilt Vercken stekende door de meyen, Geraeckte hy Atym onvvetens soo hy inde contreyen, Rasschelijck meynde te loopen sijnder veirden, Soo dat hy subytelijck doot viel ter eirden. SOo Aristom Chius vol fantesye, In t'bosch ginck vvandelen om sijn sinnen te vergaren, Soo vvert hy gequetst van een fenynige prye, Soo hy metter hant vvech meynende stooten de blaren, VVelcke dootlijcke vvonde hem sijn jaren, Subytelijck dede eynde als een arm catijf, Dry, ghebroeders, d'vvelck Alexandri kinders vvaren, Vuyt Helena sijn onder een vvelssel ghebleven stijf, D'vvelck hun subytelijck viel op het lijf, D'een vvas Bunemus genaemt soo men narreert, De tvveede Corinthus de derde Idus genomineert.
[pagina 307]
EEr dat de Chij creghen de neerlage, Van de Persis sijn door den val van een huys, Steen doot ghebleven en dat by schoonen dage! Hondert en tvvintich schoolkinderen confuys, En te Tidenis is door het groot ghedruys, Van den Volcke een Theatre ghevallen, Daer tvveentvvintich duysent menschen onder t'gruys, Deirlijck vermoort bleven met svvaer gheschallen, En Iohannes Hertooch van Ingelant is onder de vvallen, Van eenen grooten Muer deirlijck versmacht, Sulck vvort vande doot verrast, dier niet op en dacht. NIcias is een coelberders cuyl verbrant, Daer hy onversiennelijcken in viel in t'jaghen, AEsculapius die veel volck metter hant Hadde ghecureert, vvert vanden Blixem verslaghen, Op een soo schoonen dach als oyt ooghen sach, VVert Mercus Herennius met ghevvelt, Van den Blixem oock vernielt naer d'ouders ghevvaghen, VVert Penapaneus oock ghesloghen in t'velt, By Theben en den Keyser Isaacius soo men vertelt, Die sterf soo hy uyt d'gevanghenisse vvert // gebrocht, Alleen door de veranderinge vande herde, locht.
[pagina 308]
SOo Thales Milesius vvas gaen sitten In het t'heatre, om te sien de spelen en de jacht Van de vvilde dieren, is hy van grooter hitten, En van onblusschelijcken dorst versmacht. Antonius Pius de Keyser van macht, Tacitus en Fredericus de tvveede desgelijcke, Die sijn van een cleyn Coortze onsacht, Van de doot ghehaelt uyt dit aertsche rijcke. Antiochus vliende uyt sijn republijcke, VVert vande moorders gedoot met geschallen, En sijn broeder Saleucus is van t'peert doot gevallen. Lotharius, Coninck die is met fenyne Vergeven gevveest van sijn huysvrouvve plaisant, En Ludovicus sijn soone dronck in plaetse van vvyne, Vergiffenis door behulp van Blancha inconstant. Candaulus Coninck van Lidien vvert vermant, En is van sijn vvijf oock ter doot gebracht. Domitianus is voor een vvreet Tyrant, Van Domitia sijn vvijf en van sijn vvacht, Met veel vvonden vermoort gevveest inden nacht, En hoe meer ander mans is benomen t'leven, Van haer vvijfs heb ick u elders te kennen gegeven.
[pagina 309]
OCcilocus die vermoorde en foeleerde Leuconem, om dat hy met sijn huysvrouvve Tegen eere, vvet en redene boeleerde. Clitemnestra vvas haer man soo ontrouvve, Dat sy hem met gheveysder herten bouvve, Subytelijck vermoorde en benam het leven. Antiochus Coninck vande Syrische Landouvve, VVas van Laodice sijn vvijf vergheven. Door de vrouvven cracht die Aiax had bedreven, Aen Cassandram in Palladis tempele, VVert hy verblixemt ander ten exempele. ANaeco die vvas in t'planten van synen vvijngaert, Gepropheteert dat hy daer niet en sou afdrincken, Als nu den vvijn in t'vat vvas heeft hy onbesvvaert, Den vvaersegger ontboden en heeft den vvijn doen schincken, En hy sprack ghy beuselaer vvilt nu gedrincken, Dat ghy ghefailleert hebt in u divinatie: D'ander antvvoorde, noch mocht u de doot vvel crincken, VVant tusschen den croes en den mont is veel spatie: En te vvylen dat sy hadden dees arguatie, VVert Anecaeo gebootschapt dat synen vvijngaert vvert gheten, Van een vvilt Svvijn t'vvelc hem in t'naeloopen heeft verbeten.
[pagina 310]
ANacreon hem met een vvijndruyve verslickte, Die hy t'eenemale stack in synen mont, Soo dat hy daer naer noyt meer en kickte. Euripides vvert verbeten van eenen hont. Soo Anacharsus Neromen naersiende stille stont, Daer vvert hy met eenen pijl doorschoten. Door datmen Alcibiadem by Cassandram vont, Soo smaeckten sy beyde des doots bitter noten. Ten heeft Danai dochters oock niet verdroten, Haer Bruydegoms te vermoorden den eersten nacht // siet Menich mensch sterft die hem voor de doot en vvacht // niet. DE Keyser Deoius die is verdroncken // naer Dat hy hadde vervvorven victorie. Agrippina heeft Tiberio gheschoncken // claer Vergiffenis tot haerder schantlijcker glorie. Sou ickse al verhalen die in t'svverelts ciborie Subytelijck sijn ghestorven de bittere doot, Al en ghebraeck my tijt, stont noch memorie. Soo sou ick alsoo saen tellen al de Dalen en Bergen groot, Die gheleghen sijn in t'svverelts conroot, Oft al de sterren des Hemels triumphant? Oft al de druppels der Zee? en stuyvende sant.
[pagina 311]
d'Autheur. O Vroede Constantia wat wilt ghy verhalen, Van ouden tijden met soo claren bedien, Wie dat de doot al plach te doorstralen? Daer wy noch daghelijcx voor ooghen sien, Al meer dergelijcke exempelen gheschien. Hoe wel nochtans dat de menschen selden, Vyt vreese vande doot de boosheyt vlien, Door dat sy meest blyven triumpheren in weelden, Maer als sijt generalijck moeten ontgeelden, Door groote sterften die doen vereysen,, seer Soo moghen sy dan achterwaerts peysen,, meer. Constantia. EN laet ons dan niet meer spreken specialijck, Van die de doot gehaelt heeft met subtijl treken. Maer laet ons nu in tgemeyn en generalijck, Van groote contagieuse sieckten spreken. Te Constantinopelen sijn vvel eer besvveken Menich duysent menschen van sulcken peste, Dat sy hun lieten duncken dat sy doorsteken VVaren van hun vyanden door nijt en queste, Soo dat sy door vreese en vervaertheyt int leste, D'een d'ander furieuselijck met cracht, hebben Overvallen, en ter doot ghebracht // hebben.
[pagina 312]
TEn tyde dat Leo het Keyserijcke. Gouverneerde soo sijn te Romein Stadt, Van honger en de peste comen in versijcke, Dry hondert duysent borgers en bat. En te Florientien vverden vande pest ter eerden plat, Op corten tijt gheleyt dertich duysent mannen: VVat vvilen vvy verhalen noch hoe dat, Atropos daer op een ander tijt met den tannen, Verscheurde sonder haeren boghe te spannen, Subytelijck noch veel meerder ghetal, Als Atropos met de pest steert, vernielt sijt al. TEn tyde van Heraclide soo vvy lesen, Sijn daer sulcken pestilentiale voncken, Te Romen en omliggende landen gheresen, Dat daer veel duysent menschen haer selven verdroncken In den Tyberi, en vvant eenighe niet en soncken, Hebben sy som steenen aen hun halsen ghebonden, En die half doot op d'eerde bleven liggen roncken, Die vverden verscheurt van de dieren en honden, VVant men heeft daer ten lesten niet ghevonden, Eenighe Dienaers, Arbeyders noch slaven, Die de dooden licchamen souden hebben begraven.
[pagina 313]
THucydides verhaelt hoe dat in synen tijt, In Graetien ghevallen is sulcken quaden locht, Dat daer veel duysent menschen storven subijt, En vvat raet en remedie datmen daer toe socht, Soo bevontmen datt' al niet helpen en mocht, En de ghene die op quamen soo men vint, Naer dat sy langhe hadden gesucht en ghecrocht, Verloren haer sinnen soo dat eenen vrint, Den anderen doen niet meer en heeft ghekint, Dan of sy d'een d'ander noyt en hadden ghesien, Niemant en can de straffe Godts ontvlien. DE soldaten van Cassio die Lieutenant // vvas Tan Marco Antonio meynde inde stadt, Van Seleucien d'vvelck Babilonien lant // vvas In een ghesloten Coffer te vinden eenen schat, d'VVelck in Apollinis Tempel stont, maer soo sy dat Open deden quam daer uyt sulcken stanck, Dat de soldaten doot vielen ter eerden plat, En de invvoonders meest al storven eer lanck, En dat dees quade Locht Graetien soo dvvanck, En de Romeynen soo heeft bedorven, Dat t'derde deel der VVerelt is gehstorven.
[pagina 314]
EN soo daer veel menschen sijn ghestorven met hoopen, Door de quade lochten die daer sijn gheresen, Soo is daer veel volcx en landen overloopen, Door d'Element des VVaters boven desen, Vijfthien vademen hoogher soo vvy lesen, Dan d'oppersteder berghen heeft het vvater ghestaen. Och hoe menichmael is AEgypten ghepresen, Overvloeyt ghevveest door het overslaen Vanden Nilo die soo veel quaet heeft ghedaen, Dat daer menich menschen verdroncken // sijn En oock veel Dorpen en Steden versoncken // sijn. IN het thiende jaer vanden vreesselijcken strijt, Punico doen te Romen Borghemeysters vvaeren, Marcus, AEmilius en Fulvius sijn sy subijt Met haer vlote tot by Sicilien ghevaren, Daer sy door tempeest en de straffe zeebaren, Dry hondert vierentachentich schepen lieten! Soo datmen de doode (soo d'oude schryvers verclaeren) Soo menichfuldich sach naer de Oevers vlieten, Dat ghelijck sommighe Oevers met rieten Sijn besedt, soo vvaren dees Oevers al t'samen, Over al vervult met doode lichaemen.
[pagina 315]
SOo Eplices Spartaen met vijftich schepen, Naer den berch Athon vvas ghesonden, En cost hy niet volbrenghen dat hy hadde begrepen, Door den grooten tempeest diet vvas ten selven stonden. VVant hy met al die inde schepen vvaren bevonden, Subytelijck op tvvelfve nae sijn verdroncken. En Neptunus vvilde sijn schepen selve verslonden, VVant sy oock al te gronde sijn ghesoncken. By den selven berch sijn soo vvel door vierighe voncken, Als door Schip brekinghe al suchten en beven, Meer dan hondert duysent Perssen ghebleven. OCh vvat jammerlijcke schaden heeft Graetien geleden, Als de overgroote vloeden het lant Van Thessalien overliepen van boven tot beneden: VVat verdriet hebben de Romeynen constant Geleden, alsmen haer Theatren en Palleysen playsant, Van den vloet des Tyberis sach overdecken, VVaer door sy verlooren menighen costelijcken pant, Mitsgaders veel Volcx, en soo ick van deser plecken, Verhale, soo mocht ick u vertrecken, Noch vele meer dan dergelijcke saken, Maer ick vvil mijn propoosten cort maken.
[pagina 316]
NOchtans moeten vvy hier maken mentie, Van t'vier, Donder en Blixem desgelijcke, Hoe den selven met grooter violentie, Suybtelijck ter eirden slaet arm en rijcke. De Coninck Zoroastes vvert in t'publijcke, Van den vreeselijcken Donder en Blixem verslagen, Quam Aix hier door oock niet in versijcke? Mitsgaders Enceladus met sijn vrienden en maghen, En Phatthen in t'voeren van sijns vaders vvaghen, Anastagius, Mevius en Adimander, Remulus, Capaneus en veel meer ander. EN al is d'Aerde onder ander Elementen, T'smenschen moeder en voester in t'generale, Al levert sy vruchten niet om verexellenten, Soo brengt sy Serpenten vol van rigale, En fenynige cruyden daer t'volk veel quale Leet, hinder en sieckten af ontfanghen, Gheheel steden met de menschen altemale, Brengt sy door haer beven in allendich verstranghen, Ia sy opende eens haer onversadelijcke vvanghen, In Tiberij Caesaris tijt dat sy onbedacht, Tvvelf groote Steden in slicte op eenen nacht.
[pagina 317]
DOen de invvoonders van Lacedemonien, Tegen de Caenarenses met cracht en gevvelt Oorloochden, beroofden sy de selve van haer patrimonien, En sy hebben de borgers tegen haer belofte gekelt, Naer dat sy de Stadt hadden ter eerden gevelt, Soo is te Spartae gevveest doen van stonden aen, Alsulcken aertbevinge datmen maer een heeft getelt, In de heel Stadt vier huysen die bleven staen. Die haer belofte en eedt te buyten gaen, En die veel vveduvven maken en VVeesen, Die mogen de straffe Gods noch vvel vreesen. ALsoo ick u hebbe verhaelt van desen, Soo mocht ick u van veel meer ander verhalen. Die al ongeluckich plochten te vvesen, Door de subyte doot op t'svverelts palen, Sou yemant naer groote eere dus schandelijck d'vvalen, En int leste miserabelijck comen in t'sneven, En soo deerlijck moeten t'ghelach betalen, Soo vvaer hun beter een verdrietich leven, Met een eerlijck sterven daer by nemen, Dan een schandelijcke doot en een leven vol ghelucx, Tis beter salich sterven, en te leven vol drucx.
[pagina 318]
BEhooren dan alle verganckelijcke menschen // siet, Die als de vroede vvillen glorie vervverven, Neerstich te arbeyden en te vvenschen // niet, Om deuchdelijck te leven op t'svverelts erven, En noch veel meer om salichlijck te sterven, Naer dat d'eynde can ghetuygenisse van haer vverck // geven En het schandich sterven door t'doots doorkerven, Dat doet tvvijffelen aen een eerlijck sterck // leven, En deirlijcke doot onschuldicht in t'svverelts perc // t'sneven. En sy bevrijt de fame voor die quaet ghevvagen. Het eynde moet altijt den meesten last dragen. TIs seker dat de menschen al sterven // moeten, Maer t'is periculeus te sterven subytelijck, Daer sy d'eevvich leven somtijts door derven // moeten. Als sy hier hebben gheleeft hypocrijtelijck, Oft als sy haeren naesten nydich en spijtelijck Hebben vercort, die sy behooren te laven // daer Den teerlijnck van dese is ghevvorpen tijtelijck, Min noch meer dan die niet en sullen sien de haven // claer Die sy begeeren te sien als sy sijn begraven // maer. Die in Scyllam en Caribdim ghevveken // sijn Daer sy sonder eenighe hoope versteken // sijn.
[pagina 319]
HOe ist moghelijck dat de sterffelijcke // menschen, Dan alle haer hoope, troost en alle haer vreucht, Op de vverelt stellen met onvervverffelijcke // vvenschen, VVaerom sijn sy inde vvellusticheyt verheucht? Sonder eens te peysen dat haer jonghe jeucht Vergaet en smelt als den sneeu voor t'vier, En dat sy moeten vertrecken sonder deucht, Vyt dit allendich vverelts vergier, En vvat sy als sy sullen moeten trecken van hier Sullen vvorden? en vvaer sy naer haer doot sullen varen? Dat soude ick hun vvel vvillen hooren verclaren. VVAt is de mensch toch anders in dit leven, Al leeft hy hier vvat tijts in melodye, Oft al sidt hy hier in state hooghe verheven, In vveelde, rijckdom en Heerschappye, Dan eenen sack moren en stinckende pryen, Een voetsel der VVormen oft der Raven, Die de doodt soo verandert in corten tye, Datmen de Heeren niet en kent voor de slaven, En al maecktmen voor de Princen vercierde graven, Om datmen naer de doot haer hoocheyt sou kinnen, Sy sijn vol stancx en onreynicheyt van binnen.
[pagina 320]
VVaerom vvillen de menschen haer dan verheffen, oft hun uytvvendich verchieren met costerlijc gevvaet, Sien sy niet dat de doot haer onversienst comt treffen? Sien sy niet dat de boose vveerlt opstinaet Met haer ydel geloften vroech en laet, Haer comt verblinden en bedriegen? Voorvvaer meynen sy te blyven in eenen staet? Meynen sy dat den tijt niet en sal vervliegen? Soo sullen sy haer selven en den tijt sal haer liegen, En sy sullen haer persoonen in perijckel vinden, Die vverelt die can veel menschen verblinden. DEn vvysen Democritus is seer te prysen, Die besteedt heeft veel daghen en uren, Als ander menschen plochten te verjolysen, In te visiteren de sepult uren, Hy ginck der dooden ghebeenten verruren, Daer hy langhe op plach te speculeeren, T'smenschen eynde en hoe de doot met vvreede curen, Al dat oyt leefde can consommeren, Door dit aensien plach hy hem soo te gouverneren, Dat hy den voorspoet en vverelt ghehaet // heeft, En dat hy haer ydel beloften versmaet // heeft,
[pagina 321]
AL mocht de mensch out vvorden naer sijn vvenschen, Tachtentich jaren op t'svverelts erven, Daer nochtans hondert duysent menschen Tegen eenen, onder de tachentich jaer sterven, Soo souden sy hier niet veel vreuchden vervverven: VVant de veertich jaer verliesen sy door de nachten, Noch tvvintich jaer vreucht moeten sy oock derven Door de kintsheyt, en t'lyen dat sy verpachten: En vvant sy meer arbeyt, siecten en svvaer ghedachten Dan vreucht hebben, verliesen sy noch thien Iaren, Soo dat sy alles maer thien Iaeren connen vvelvaren. VVAerom en vvillen sy dan niet peysen, Naerdien dat sy moeten sterven en verrotten subijt, Om de doot, en dat sy van hier moeten reysen. Te vvyle dat sy triumpheren in t'svverelts crijt, VVeer sy slapen, vvaken, bedroeft sijn oft verblijt. VVeer sy arbeyden ofte maken goede chiere, Soo passeert subytelijck haeren tijt, Ghelijck eenen snelloopende Riviere. En hoe groot, groots, hoveerdich en fiere, Dat de mensche is hy moet sterven saen, VVant niemant en can de doot vvederstaen.
[pagina 322]
DVs behooren sy in tijts haer boosheyt te laten, En te suyveren haer besmette conscientie, Eer dat de felle doot die uytermaten VVreet is, haer overval met vehementie, Als de doot beneemt haer eloquentie, En haeren mont sluyt dat sy niet en connen spreken, Noch berou hebben, noch doen penitentie, Om vergiffenisse te cruyghen van haer ghebreken, En dat sy vanden vvech der deucht sijn ghevveken, En onversien ooc van charitate, Soo mochten sy inden vvijngaert vvel comen te late. EN vvant de Menschen meest altemale, De vverelt volghen en haren lust niet en dvvingen, En dat sy negligent sijn in t'generale, Te voorsiene de toecomende dinghen, En dat soo vvel dienaers als de Iongelingen, Haer tot alle vvellusticheyt begeven, Niet denckende dat haer de doot sal bespringhen: Maer meynen dat sy eeuvvichlijc sullen leven, Soo sietmense meest al int leste suchten en beven, En door accident oft siecte verflouvven, En haer dvvaesheyt is haer dan jammerlijc berouvven.
[pagina 323]
OCh dat de Mensch pijnden te bevroene, Dat sy eer lange sullen moeten sterven, Sy souvven veel vvyser sijn van opinioene, Dan dat sy peysen altijt te blyven op t'svverelts erven, Die in tijts geen gratie en soeken te vervverven. Maer die te laet beyen blyven dicvvils verloren, Die haer sonden in tijts niet af en kerven, Die en vvaeren beter noyt gheboren. Dus bid' ick alle Menschen te voren, Dat sy neerstich vvillen achten op mynen raet, VVee hem die in sonden blijft obstinaet. EN ist datmen met hun als anders siet ghebeuren, En dat sy hebben sulcken quade fantesyen, Soo moghen sy vvel vveenen suchten en treuren: VVant sy besmet sijn met de litargyen, D'vvelc een siecte is van oude tyen, Die soo vvel openbaer saken als secreten, Door de groote quale en raserye, Sonder achterdincken heel doet vergeten, En sy en heeft oock geen kennisse noch vveten, Van geenderhande teghenvvoordighe saken, VVee hem die tot geen kennisse en can geraken.
[pagina 324]
VVAnt dan de uren, de dagen en de Iaren, Snellijck vvech vliegen, en als roock passeren, En dat de vverelt haer volgers en dienaren, Schandelijck can bedrieghen en tromperen. Soo behooren de menschen hun te preparen, Om te reysen naer de Hemelsche Consistorie, Daer sy eeuvvelijck soude verjubileren, Met Godt in onsprekelijcke glorie. En sy behooren altijt in memorie Te hebben, dat de doot hun verslinden // sal. Godt gheve dat sy de menschen moeten ghereet vinden // al MAer vvildy u voor de doot niet seer vereysen Soo blijft in deuchden leven met sinnen constant. En vvilt voor ooghen stellen en overpeysen, Dat de perijckelen groot sijn en abundant. Ghelijck van een cleyn glinster comt grooten brant, En soo teghen een cleyn rootse een groot schip scheurt. Oft soo eenen grooten visch vvort ghetrocken op t'lant, Met een cleyn haecksken, en soo een sterck man treurt Van een cleyn vvonde, min noch meer soo ghebeurt, Dat de vvreede doot met groote ghevvalt, De Mensch met een cleyn perijckel overvalt.
[pagina 325]
MAer ghy en sult geenderhande doot vreesen Seg ick, vvilt ghy constant sijn, en in deuchden leven. Al moeten alle menschen als de meesen In den slach comen, sy en derven suchten noch beven. Degene die Godt beminnen, en haeren even Naesten hier doen, gelijck sy vvilden dat Hun gheschiede, dees moghen hun vvel begheven Tot de salighe doot, en sy derven niet vreesen vvat Doot dat sy sterven, oft tot vvat plaetse oft Stadt Datse Atropos fellijc comt bespringhen, Die in Godt sterft, en derft sijn handen niet vvringen. SEgt ghy dat de doot met de Coorden oft Svveirden Seer afgryselijck is vol van schande en blame? Ick onken dat voor die in deuchden volheirden, Oft voor den ghene die hier leven naer den betame. Sijn al de beste en helige mannen van name, Niet ghedoodt ghevveest met violentie cracht? Heeftse Atropos die daer heeft een vvreede fame, Niet rigoureuselijc ten onder ghebracht? En oft sy met den Svveerde ghebruyct haer macht. Oft met Pest, Coortse oft ander siecte ten fyne, Soo sterft daer selden yemant sonder pyne.
[pagina 326]
MAer ghy sult peysen dat sy veel vredelijcker Met de bussen schieten, en met de Svveerden slaen, En dat veel eyselijcker is, en veel eerlijcker Sulcken steken scheuten oft slagen te ontfaen. En ick segge, dat met u dan veel eer is ghedaen, En dat ghy dan soetelijcker het leven derft, Dan als ghy al quelen jaer en dach blijft gaen, Vol miserien, soo dat ghy hondert dooden voor een sterft: T'lyen daer ghy somtijts aen schijnt te sijn geerft, En dat u jaer en dach svvaerlijck tormenteert, Dat is dan op een moment ghepasseert. AL verhael ick u simpelijck dese dinghen, Ten its niet genoech dat ghy daer slechtelijc om peyst, Ghy moetse inden geest drucken en dringhen, Tis alleen de vreese des doots, die u hert vereyst, Mitsgaders d'uytvvendige dingen gheveyst: Maer d'invvendighe en de doot en vreest ghy niet: Exempel, soo vvanneer dat ghy ter zeevvaert reyst, En schipbrekinge lijdt, ghy sijt in sulcken verdriet, Al oft ghy alleen moeste uytdrincken siet Altemale het vvater vande vvyde zee, En ghy hebt des ghenoech met eenen teuge oft tvvee.
[pagina 327]
COmt daer een aerd'beving uvve geschallen // svvaer En ongebayicheden sijn soo uytermaten groot, Al oft de heel Stadt op uvven hals soude vallen // daer Eenen steen alleen u in can vallen het hoot. Comter een tocht moorders met de svveerden bloot, Sy en connen al t'samen niet meer doen dan u doorsteken, En het doorsteken dat en is maer een simpel doot: En al dees soldaten die t'uvvaerts quamen ghestreken, Met bussen, svveerden om haer leet op u te vvreken, En om hun handen te vvasschen in u bloet, En doen niet meer dan een slechte coortse en doet. VOorvvaer de doot en is in haer selven niet vele, Al overvalt sy de mensche met ghevveldige cracht Ghenomen, sy snijt u de neck af met de kele, Oft sy stoot u in zee, oft jevers inden gracht, Eert ghy selve vveet, soo sijt ghy versmacht. Maer den toeganck der doot, is de doot in effect: Dat blijckt, vvant veel menschen vallen door vreese in onmacht. Als sy vvorden ghedreycht, oft sien een Svveert ontdect: Sy sijn de vreese en verschrictheyt soo subject: Eer de doot hun aendoet eenighe smerte, Dat sy den strael ghevoelen dvveers door t'herte.
[pagina 328]
IA men siet de sommighe in onmacht vallen, En soo seere verslaen in haeren geest en moet, Als sy maer en hooren eenighe gheschallen, Oft tydinghe dat sy hebben verloren haer goet. Oft als sy een druppel sien van haer selfs bloet, En in onmacht liggende laeten sy daer vvel haer leven. Seght my oft dit de Doot is die haer dit doet? Neent, neent de Doot en heeft haer noyt nope gegeven, Maer sy brenghen hun selven in allendich sneven, Door den ydelen vvaen verschrictheyt en door den schroom, So den boom met den vvint valt eer t'byl geraect den boom. SOcrates die plach vvel de VVaerheyt te segghen, Dat de sterffelijcke menschen maer en sijn bevreest, Van alle dees dinghen en dat naer sijn uytlegghen. Ghelijck de kinders van een masscher of gemaecten geest. Soo de hagelsteenen vallen met een gedruysch oft tempeest, Al oft sy de schaillen en ticchelen daken: Souden door vallen, maer soo sy minst en meest Gherepousseert vvorden dat sy craken, Soo vvorden dees miserien vveerstaen als sy geraken Te bestryen, een man die van geeste is constant, VVant sy en quetsen hem niet maer sy vvorden vermant.
[pagina 329]
SOmma die in deuchden persevereren Tot den eynde, en can de vverelt, duyvel noch doot Niet beschaden, en vvilt dan niet flauvveren, Maer strijt altijt vromelijck in t'svverelts conroot, Roept Godt te hulpe in uvven meesten noot, Ist dat ghy hem aenroept en vast betrout, Hy sal u vertroosten in d'uyterste exploot. VVant al sydy somtijts van herten benout, Als ghy de deucht volcht en de boosheyt schout, Soo en sal u den hoogen Godt vol charitaten, Nu noch nummermeer inden noot verlaten. EN als de doot comt u herte door kerven, Oft dat sy u verdrinct, verbrant oft vilt, Soo peyst dat ghy sijt gheboren om te sterven, En dat tegen de doot en is geenen schilt, En vvant ghy sterven moet, vveer ghy vvilt oft niet en vvilt, Ist dan niet beter dat ghy den schroom en thoren, En u groote onghebayicheyt stilt, Daer ghy ten eynde door mocht sijn verloren? Eer ghy noyt op de vverelt vvaert gheboren. Heeft Godt voorsien al dat u gheschien // sal VVaerom vvildy dan de doot soo seer ontsien // al.
[pagina 330]
ICk heb u soo ick meyne, nu ghenoech verhaelt, Hoe subytelijck dat de doot de mensch verrast, En hoe vvonderlijck dat sy de herten doorstraelt. En hoe sy dickvvils veel Volcx op een heeft ghetast. En hoe de deuchdelijcke menschen in geenen last En comen, noch en derven vreesen als sy van hier reysen. Dus bid ick u dat ghy niet alleen alst u past, Maer altijt vvilt ghereet sijn en om de doot peysen, Al en ist geen sake om seer af te vereysen, Sy is schromelijck voor de versteende sondaren, Door datse d'eevvighe doot comt besvvaren. d'Autheur. O Constantia ick heb seer wel verstaen, Dat de doot niet te vreesen is, voor die sonder vitie Sijn, en ick sal de deucht volgen naer u vermaen: Maer ick bid' u verhaelt my noch met admonitie, Waerom dat Godt de boosheyt, een malitie Van de boose tyrannen niet en straft terstont? T'sy metter doot, of t'sweert der Iustitie. En waerom dat hy de goede niet en jont Gheluck, voorspoet en lanck leven? maect my dat cont. Mynen Gheest verlangt om dat te weten, T'vernuft der menschen hoort geerne hooge secreten.
[pagina 331]
EN ist u believen wilt my noch uytleggen, Waerom dat d'een Mensch soo veel gheluck, en soet Leven op dese vverelt heeft, en wilt my seggen, Waerom dat d'ander heeft soo veel tegenspoet? En verdrietet u niet, maect my oock vroet? Oft alle wereltlijcke dingen van Godt sijn voorsien, En oft alle saken, het sy quaet oft goet, Dat Godt voorsiet nootsakelijck moet gheschien. Wilt my al dees dingen in goede orden bedien, Dan sal ick u noch meer questien vragen, Die nieus-gierich is, hoort geern vvat vremts ghewagen. Constnatia. MAer vvaerom vvilt ghy soo curieuselijck Dus ondersoecken, met goet onderscheyt Dese hooge questien odieuselijck, Daer u eeuvvige salicheyt niet aen en leyt. V Stadt Syracusanen voor vvaer geseyt, Is alreet ghevvonnen, ghy schrijft in t'sant bloot. Ghy sijt in het net, t'vvelc Atropos spreyt. Ghy sijt omringt, met oorloge en tyranney groot, Met moorders, peste, siecte en de doot. Dus vvaert beter dat ghy bleeft perseveren In deuchden, dan soo hooge sake t'interrogeren.
[pagina 332]
OOc soo vraecht ghy my veel te hoogen materie, Sy is te doncker om voor my te disputeren. Hier plach een deuchdelijcke vrouvve in dees imperie, Te passeren die u dat best sou expresseren, Sy can alle hooge questien solveren, Ende vvel debateren sonder eenighe svvaerheyt. Ghy hebtse oock dickvvils hooren nommeren, Sy is by name ghenaemt de VVaerheyt, T'gene dat voor ons doncker is, is voor haer claerheyt. Ick hebse seer vvel ghekent in voorleden jaren, Maer ick en vveet niet vvaer sy nu is ghevaren. d'Autheur. O Constantia ick heb hooren uytleggen, Dicwils en menichmael datmen met vragen geraect, Al de werelt doore, yemant sal ons seggen Waer de Waerheyt is, daer mijn herte naer haect, Al wort sy van veel boose menschen ghelaect, Ick heb haer altijt gheeert en verheven. Mach sy te seer hebben den meester ghemaect? Dat sy sou ghebannen sijn oft verdreven. De Waerheyt en mach haer alom niet bloot gheven, Sy heeft teghen de menschen swaer stryden,, gehadt En op de werelt veel straffe partyden,, gehadt.
[pagina 333]
Constantia. ORcha Constantia laet ons in alle hoecken // dan De Waerheyt die alomme vvort versteken, Vlijtich en diligentelijck gaen soecken // /dan Op dat ickse mach hooren, sien en spreken, VVaer mach sy gegaen sijn? vvaer is sy ghevveken? Mach sy ontloopen sijn peys' ick de Tyranden? Die haer leet op haer hebben vvillen vvreken, En die langhe met bloet hebben besmet haer handen? Oft mach sy jevers in boeyen ofte banden, Van yser miserakelijck sitten ghevanghen? Elck een verstoot de vvaerheyt met verstranghen. DOor dese vvoorden is Constantia met my ghegaen, De vvaerheyt soecken over Berghen en Dalen. VVy vraechden yegelijc naer haer met soet vermaen, In alle ghevvesten en op alle Palen: Maer niemant en vvist ons te verhalen, VVaer sy ghevaren vvas oft verstoort, Oft de loghen haer t'ghelach had doen betalen? En oft sy noch leven vvas oft vermoort, Maer een yeghelijck heeft ons vvel gheantvvoort, Daer sy aldaer nieuvvers en vvas ontrent, Daer is veel Volcx dat de vvaerheyt niet en kent.
[pagina 334]
HEt soecken sou my ten lesten hebben verdroten, Hadde ick de Constantie by my niet ghehadt. VVy vraechden noch in alle hoecken, huysen en coten Naer de Waerheyt lange en vele, maer vvat VVy sochten t'vvas al te vergeefs, tot dat VVy ten lesten quamen in een ghehucht, aldaer VVy den tijt vonden die van loopen noch niet en vvas mat, Die vvy oock vraechden naer de VVaerheyt claer, Die ons antvvoorde, lieve vrienden eerbaer, zedert dat de Logen de Waerheyt heeft verdreven, Is sy in dese deserte alleene gaen leven. EN ick hebse noch onlanx door den noot moeten trecken, Vyt eenen donckeren cuyl volsvvaer verdriet: Maer die met haer plochten te spotten en te gecken, Die en sal sy eer langhe oock sparen niet. En al ist dat ghy de Waerheyt noch niet en siet. Ghy sult u coringhe eer lange boeten. Gaet vvast u suyver in der kennissen vliet, Van den sop vvs hoofts tot den plant uvver voeten, En gaet dan den rechten vvech deure, ghy sultse ontmoeten, Soo saen als ghy van u besmetheyt ghesuyvert sijt, De Waerheyt vvort te voorschijn brocht vanden tijt.
[pagina 335]
MEt dat den tijt dit sprack heeft hy my ghevvesen, Desen claren loopenden vliet en vvater plaisant, Dvvelck vvel vveert vvas te syne ghepresen, VVant daer in vvaren Godlijcke crachten abundant, Het cost de tvvyffelinghe en het doncker verstant Verlichten, en suyveren van alle vlecken, En veel doncker secreten, saken voor de hant Te voorschijn brenghen, openbaren en ontdecken, En oock den slapende geest tot deuchden vervvecken, VVaer door ick my in dit vvater ginck suyver vvasschen, Die t'vvater van doen heeft, moet soecken en plasschen. ICk vvist doen eerst dat die Waerheyt in die deseirte, De Logen hadde moeten ontvlieden en ontloopen, Door dat de Logen als de slange quetste met den steirte, En om dat de menschen haer t'vel hadden vvillen afstropen. Maer al liepen daer vvilde dieren met hoopen, In dees deserte sy lieten haer leven met vreden, Hoe vvel sy haer deuchden souden hebben moeten becoopen. Hadde sy onder t'volck ghebleven in de Steden, Soo ick namaels van haer verstont, ick ben ghetreden Met Constantia door een cleyn Bosschagie, D'vvelck naer de deserte vvas de rechte passagie.
[pagina 336]
ALs ick met Constantia doen vvas ghecomen, In de deserte en onbekende landouvve, Verre van alle menschen hebben vvy ghenomen Den vvech ter rechter hant, ter goeder trouvve. En met dien sach ick t'onsvvaerts comen een vrouvve, Die bloot en naect vvas met een schynende claerheyt, Sy vvas eerlijc, stratelijc van aenschouvve, Daer aen dat ick ghevvaer vvert dat vvas de Waerheyt. Maer sy scheen vol van verdriet, druc en svvaerheyt, Als oft sy van yemant had ghevveest versteken: Niemant en vvilt de Waerheyt hooren, sien noch spreken. ICk sprack O Waerheyt vvilt my toch segghen, Hoe ghy dus naect en bloot hier comt ghegaen? VVaerom zijt ghy bedroeft? vvilt my uytleggen VVie u veracht? misseyt heeft? oft te cort ghedaen? Can ick u, u vyanden helpen vvederstaen, Ick salse u geerne helpen verpletten. Dus verhaelt my O Waerheyt met cort vermaen, VVat dat u mach ghebreken oft letten? VVie heeft u dus schandelijck vvillen besmetten, Dat ghy hier soo mistrostich comt gevvandelt? VVee hem, die de Waerheyt verdruct oft mishandelt.
[pagina 337]
VVAerom sijt ghy so bedruct en svvaermoedich? Hoe comt ghy in dit allendich bitter sneven? VVie heeft sijn handen aen u ghemaect dus bloedich. Heeft u yemant gesocht te benemen t'leven? VVat hebt ghy misdaen, vvat hebt ghy bedreven? Dat ghy mistroostich sijt en vol ongenuchten? Hebt ghy voor honich vvillen galle geven? VVaerom hebt ghy als Ballinck vvillen vluchten? Om niet en comt ghy in dese geruchten. Dus sou ick de Waerheyt vvel vvillen vveten, Die niemant en misdoet, hoort niet te sijn gesmeten. MEt dat ick dese vvoorden hadde ghesproken // coen En dat ick haer hadde ghedaen reverentie, Heeft sy haer bleeck vervvige lippen ontloken // doen Enn sy begost te spreken met eloquentie, Haer vvoorden volder exellentie Cloncken ghelijck een motet lamentable, En ick gaf haer gheduyrighe audientie. Al en vvaren my haer redene niet aggreable Om hooren door dat d'overdaet abommable VVas, die sy gheleden hadde en verdraghen: t'Vertroost dat vrienden d'een d'ander haeren noot clagen.
[pagina 338]
VVaerheyt. O Lieve vrient daer en is niet eene, Die my heeft te cort ghedaen en vertreden: Maer meest alle de Menschen in t'gemeene, Hebben my mishandelt teghen recht en reden. Ick en heb onder de Menschen met vreden, Nievvers mogen houvven mijn habitatie: Maer ick ben in alle dorpen en Steden Veracht en verstooten ghevveest, met blamatie, Het lyen, verdriet en schandalisatie Is onsprekelijck, die ick heb gheleden, Meest elck veracht de Waerheyt en prijst de boosheden. MYnen meesten vyant die ick heb op der eirden, Die my doet treuren, vveenen, suchten en beven, Dat is de Logen die my met grooter onvveirden Vervolcht, verdruct, verstooten heeft en verdreven: En al de Menschen die oyt vvaren en noch leven, Die sijn ghevveest, en sy sijn noch logenachtich: VVaer uyt volgt dat de Menschen my hebben brocht in sneven, Verjaecht en gehandelt oock seer onsachtich Al ben ick Eeuvvich, Onbederffelijck en Crachtich, En vveirt bemint te sijn vanden cleynen als grooten, Soo vvorde ick vande Logen altijt verstooten.
[pagina 339]
ICk heb my verthoont in alle landen en Provincien, Voor Pausen, Cardinalen, Abten en Prelaten, Voor Keysers, Coninghen, Hertogen en Princen, En voor alle ghemeyne Ondersaten. Maer ick ben van alle natien en staten Veracht, versmaeyt ghevveest en verteken // snel Die my eerst ontfingen hebben my vervvaten, En int leste vervolcht met vvrede treken, fel Gy hielen my den mont toe, ick en mocht niet spreken // vvel By grooten, ghelucke ben ick ontcomen, Luttel Menschen hebben de Waerheyt vvaergenomen. DAer sijn veel Menschen die hun beroemen, Dat sy my volgen en sy en kinnen // my niet. Daer sijn veel menschen die hun selven noemen, Mijn vrienden te syne, en sy beminnen // my niet. Veel vvilter my vverstaen, sy en versinnen // my niet Iae daer vvilter van my disputeren en spreken, Ontallijck veel menschen en sy beginnen // my niet Te soeken, maer sy blyven vol ghebreken. Daer is veel Volcx oock van my ghevveken, Die my vvel eer hadden uytvercoren, En die my nu aendoen veel leet en thoren.
[pagina 340]
SOm segghen sy dat sy om my stryen en vechten En nochtans tracteren sy my als vyanden. Men sietse met Tyrannen slechten Onder dit dexel Dorpen steden en landen, En spreken van my veel injurien en schanden, En ick en hebse noyt misdaen noch misseyt, Sy hebben my langhe ghehouden in banden, En sy hebben my inden Kercker gheleyt, Sy hebben my duysent stricken ghespreyt, Om my bedrieghelijc daer in te vanghen, VVee hem die ander soeckt te brenghen in verstranghen. SY hebben met de noodeloose disputatien, Vele goede menschen doen tvvijffelen en falen, Sy hebben met veel ydel arguatien, Landtsluyden, Borghers, Heeren en Vassalen, Die my volchden doen missen en dvvalen. Om dat sy naer my niet en souden luysteren, Sy hebben uyt den hoeck vveten te halen, Svvaer argumenten om my te verduysteren, En om dat sy my geheel souden besnuysteren, Hebben sy my boecken in veel steden en Dorpen Gescheurt, verbrant en in t'vvater ghevvorpen.
[pagina 341]
OM my te verdrucken en te brengen in sneven, Hebben sy noch als bedriegers vol ontrouvven, Teghen my veel versierde boecken geschreven. Sy heben my oock lange verstopt ghehouvven: Sy hebben my tyrannelijck verplet en verdouvven, In diepe cuylen en doncker hoecken. En in plaetse van my hebben sy ontfouvven, Veel ydele valsche injurieuse boecken, En al die gene die my vvilden soecken, Die hebben sy ghebannen en verdreven, En als groote tyrannen benomen t'leven. OM dat sy de Menschen die vvaren onschuldich, Soo vvredelijck tracteren met boos opset, Soo vvas ick bedroeft en onverduldich, En om dat sy my dus deerlijck hebben besmet, En ghetracteert teghen recht, reden en vvet, Sonder eens te aenhooren mijn saken, Soo vvas ick beladen, hoe ick uyt dat percket Sou comen, door dat sy my soo verstaken: En meynde ick daer nimmermeer uyt te gheraken, Dus en vvist ick van droefheyt vvat bedryven, VVant de Waerheyt vvilt qualijck gesloten blyven.
[pagina 342]
Uyt dese diepe Speloncken, Hoecken en Cuylen, Daer ick bycant vvas inne versmacht, Door den grooten stanc niet om vervuylen, Heeft my den tijt ten lesten door compassie bracht. Ick die hooghe behoor te syne gheacht, Ick die elck behoort te houvven in eeren. Ick die ghebuerelijck dach ende nacht Behoor te handelen, en te verkeeren By Keysers Coninghen, Princen en Heeren, En die behoor bemint te sijn vande ghemeyn lien, Die en vvort nieuvvers ghehoort noch ghesien. AENmerct eens hoe mijn beeldelijcke imagie Verandert en bleeck vervvich is van coleur, En hoe dat verneert is mijn hooge coragie, En hoe mijn schoonheyt vergaen is die de vverelt deur Ghepresen vvas, en hoe met cracht en rigeur Mijn hooge glorie my is benomen: Door dat my niemant en heeft ghethoont faveur, Als ick inden noot vvas tot mijnder onvromen. Maer den tijt die sal eer langhe comen, Dat de menschen jammerlijc sullen beclaghen, Dat sy my geen liefde en hebben ghedraghen.
[pagina 343]
ICk behoor nochtans vvel liefghetal en vercoren Te sijn, onder de sterffelijcke menschen verblint. VVant ick van Goddelijcke stamme ben gheboren: Ick ben des Wijsheyts suster en Godts kint, Die my soo uytermaten lief heeft en bemint, Dat ick inder eeuvvicheyt sal blyven staen, Als alle aertsche dinghen sullen sijn gheschint, En als Hemel en Aerde sullen vergaen. En die my hooren, volghen en sijn onderdaen, Die en sullen niet dvvalen noch failleren, Maer sy sullen inder eeuvvicheyt triumpheren. d'Autheur. O Gebenediit sy den dach en d'ure, Dat ick u O Waerheyt mach sien en spreken. O salighen tijt, O goeden aventuere, Dat ghy u vyanden handen dus sijt ontweken, O Waerheyt ick heb door u oock gheweest versteken, En door dat ick u minde heb ick veel gheleden, Door u ben ick oock met wreede treken, Straffelijck ghehandelt gheweest teghen recht en reden. Die u volcht die en is niet langher met vreden, Dan tot dat de boose en ongeruste behaecht, Die de Waerheyt soect wort van de werelt geplaecht.
[pagina 344]
DOor u O waerheyt sijn veel menschen bedorven, Door u is veel volcx comen in t'verdriet. Door u is menich mensch ghestorven, Door u is menich mensch onghelijck gheschiet. Door u, soo men over al noch daghelijcx siet, Moet veel volcx als ballinck vlien uyt het Vaderlant, Die u bemint nochtans die en sal niet Dolen, ist dat hy by u woorden blijft constant, Die u dient sal goeden loon ontfaen voor de handt. Maer veel volcx beroemt hun ws die u noyt en kinden, En sulck soeckt de Waerheyt diese niet en can vinden. ICk hebbe u ghesocht over langhe stonde,, siet In Dorpen, in Steden, in ghehuchten en straten, Maer (eylaes) ick en heb u ghevonden,, niet. Dus heet ick u hertelijck willecom boven maten, En ick bid u minnelijck uyt charitaten, Dat u beliefte sy my het beste te rayen, In een sake en weet ick vvat doen oft laten, Daer mijn herte seer in is belayen: Goeden raet die en can niet gheschayen, Daer ick met jonstigher herten naer hake, Om dat niemant wijs en is in sijn eyghen saken.
[pagina 345]
DIe onghebonden Inconstantie fortuyne, Die heeft my vijf gaven ghepresenteert, Die ick met goede reden en ocsuyne, Soo my deunckt heb' ghelastert en gherefuseert, Dus wort u van my ootmoedelijck ghesupplieert. Dat ghy my hier in geeft goet advijs metter daet: Hadt my belieft sy hadde my ghebeneficieert, Met overvloedighe rijckdom oft met staet. Met moghentheyt oft met glorie delicaet, Oft met vleesschelijcke weelde en wellusticheyt, Men haeckt dickwils naer datmen heeft ontseyt. VVaerheyt. VErclaert u gesichte en opent u ooren // dan Versterct u memorie, verscherpt u scientie, Ick sal u de vvaerheyt seggen vvilt hooren // dan Vyt oprechter herten en goede intentie, VVat de fortuyne is en vermach daer gy mentie Of maect, en oft sy bedriecht haer dienaren, En oft haer gaven sijn van eenige exellentie, Daer sal ic ooc de vvaerheyt af verclaren, Ghelooft my vryelijc vvilt ghy vvel varen, Ick ben de Waerheyt, ick en sal u niet bedrieghen, VVant de Waerheyt en can niet ghelieghen.
[pagina 346]
AL mocht ghy als de geluckichste van veel menschen, Al de gaven die u fortuyne presenteert ontfanghen, En hier op de vverelt leven naer u vvenschen, Gelijck die aen tvleesch en vverelt noch sijn verhangen, Soo sout ghy u selven in svvaer verstranghen, In lyden, verdriet en bitter allinden, Met svvaermoedigher herten en betraende vvangen, Ten lesten verstooten en vernedert vinden, Al die dees voorspoedighe gaven oyt kinden. Die vveten vvel dat sy valsch en besmettelijc // sijn Elck behoort gaven te schouvven die lettelijc // sijn. DEse vijf saken die fortuyne u heeft belooft te geven, En volbrenghen niemant ter goeder trouvven, Dat sy beloven door dat haer vvoorden toegeschreven Valsche namen vvant vvy rijckdom bat heeten souvven, Armoede, ghebreck, noot oft benouvven, Macht, cranckheyt, eere schande en schaemte, Vermaertheyt, onvermaertheyt naer t'recht ontfouvven, En vveelde, verdriet ooc naer den betaemte, Overmits dat rijckdom ghebrec en blaemte, Den mensche toebrengt en maectse onvaillandere, En desghelijcx doen oock alle d'andere.
[pagina 347]
MEn crijcht hier geen contentement voorvvaer geseyt, Door rijcdom noch door staten en offitien, En crijchtmen hier oock geen eervveerdicheyt. Noch met Heerschappyen goede conditien, Noch uyt de jonst des volcx vol vitien, VVaerachtighe eere oft hooghe glorie, Noch blyschap vveelde vol molitien, Noch salicheyt sonder tryden in t'svverelts ciborie. Dus moet ghy vast prenten in u memorie, Dat sy dolen en van sinnen sijn onvroet, Die in dees gaven stellen d'opperste goet. DIe rijck machtich is vveeldich en vermaert, Dien en can niet met allen ghebreken, VVant ist dat hem eenich ghebrec besvvaert, Soo en can hy soo niet vvesen noch spreken. VVant die jet ghebreect van vveken te vveken, En is niet volcomelijck rijck noch crachtich, En soo faelt hem vvat oft hy blijft versteken, En die jet faelt moet help versoecken clachtich, Aen jemant die soo hooghe rijck is en machtich, Dat hy niemants help van doen // en heeft En soo danich is Godt diet al avent en noen // geeft.
[pagina 348]
HY en derf buyten hem selven niet ontleenen // vry VVant hy in hem selven besluyt alle dinghen, Hy cant al groot maken en vercleenen // hy Can voorspoedich maken en dvvinghen: Alsoo de druppelen overvloedelijck springhen, Vyt de fonteynen ontfangt de mensch sijn gratie. En alst hem belieft laet hy ghehinghen, Dat sy hier lyden druc en tribulatie, Nopende de gaven van u arguatie, Die can Godt ooc gheven en nemen alleene, Godt slaet, gheneest, verheft en maect cleene. GOdt deylt dees gaven door sijn goede deucht, Hy alleene heeft rijckdom en moghentheyt. Hy heeft eere, vveelde, blyschap en vreucht, Sonder toedoen oft eenich onderscheyt. Over sijn rijcheyt heeft hy alleene goet plantheyt. Over de moghentheyt boven de onsprekelijcke macht, Heeft hy door sijn Almachticheyt voorseyt, Een oneyndelijcke en onfalende cracht, Over de digniteyt het regiment dach en nacht, Sijn vreucht en glorie en is niet om verhoogen: VVant alle knien voor hem moeten booghen.
[pagina 349]
HY is alleen goederthieren Almachtich // en groot Hy alleen verleent geluck en tegenspoet. Hy alleen maeckt blyde, en hy maeckt clachtich // in noot Hy alleen verleent suer, en hy verleent soet. Hy alleen maect gherusten en droeven moet. Hy alleen verdoemt en hy leyt ter salicheyt. Hy alleen vveet vvat de mensch quaet is en goet. Hy alleen vertroost de syne sonder dralicheyt. Hy is vol barmherticheyt en liberalicheyt. Hy ontfangt den sondaer die hem bekeeren // sal Het comt den mensch vanden Heeren // al. HY heeft alle vvereltlijcke dinghen // hier En alle natuerlijcke ghestichticheyt Subject ghemaect der veranderingen // fier. Door sijn onbegrypelijcke voorsichticheyt, Die ghy sterffelijcke menschen door u slichticheyt, Niet en cont begrypen noch oock verstaen: Door de onuytsprekelijcke ghevvichticheyt Van de saken die t'smenschen vernuft te boven gaen: En vvant hem al subject is en onderdaen, Hy t'somtijts d'een behulpich en d'ander schadich // is Hoe vvel hy seer barmhertich en genadich // is.
[pagina 350]
EN de menschen en connen altijt niet aenschouvven, De verholen veranderinghen van veel saken, VVant sy soo haeren tour en vvederkeringe houvven, Dat sy den bitteren dranck moeten smaken Ghelijc de menschelijcke cranckheden slaken: En naer sekeren tijt van vvederom keeren, Soo vvilt Godt in den mensch salich te maken, Oft om haer sonden te straffen oft tot syner eeren, D'een verheffen, en d'ander brenghen in verseeren. D'een doen vvassen, en d'ander doen bederven // verdvvynen D'een doen leven, en d'ander doen sterven // met pynen. HIer door verstaet ghy vvel dat de fortuyne daer De Poeeten soo veel af schryven, dichten, singen, Te recht genomen niet anders en is voorvvaer, Dan onseker gheschiedenisse der dinghen, En de gheheugenisse Godts sonderlinghen, Daer hy door deylt sijn giften en ghenaden, Naer dat elck behoeft, en hy vvilt ghehinghen. Daer sijn veel saken die de menschen schynen te schaden, Die nochtans salich sijn, en die daer ontladen Van het pack der sonden door het lijen, Naer den meeste voorspoet volcht t'harste castijen.
[pagina 351]
DVs vvaeren sy vvel van verstande berooft, Die de fortuyne in voorleden jaren Geeert, ghedient hebben en in haer ghelooft. VVant sy als de blinde vvandelende vvaren, Ick seg, als ick u de VVaerheyt moet verclaren, Dat inde Hemel, Helle noch opder eirden niet En ghebeurt, het sy gheluc, ongheluc oft besvvaren, Ten sy dat door den vville Godts gheschiet, Daer en is geen fortuyne noch aventuere siet. VVant alle dinghen hebben reden en oorsake, VVeer sy tot voorspoet strecken oft tot onghemake. AL ist dat Vrouvven, Mans en Iongelingen // daer VVel eer de fortuyne hebben gheattribueert, Dat sy de sterffelijcke menschen in alle dinghen naer Haren vville heeft ghegouverneert. VVaer door fortuyne in effect vvas gherepeteert, Voor den Almachtighen Godt ghepresen, Soo hebben de menschen daer groffelijck gheabuseert. VVant door dit middel sou Godt onseker vvesen, Dat dees dolinghe in de menschen is gheresen, Comt door dat sy de causen gheignoreert // hebben Daer d'effecten uyt gheprocedeert // hebben.
[pagina 352]
IA dat noch meer is de reden oorboort, Sal de saken vvel verstaen die ick ruere Sommige causen brenghen ander dingen voort, Die niet en gheschieden door aventuere. Maer sy arresteren vveert den mensche soet valt oft suere Aen de eerste cause, te vveten, tot T'motijf den Maker, Regeerder en Schepter puere, D'vvelck is den Almachtigen Genadigen Godt. En dit moeten alle Christenen menschen in slot VVeten, ghelooven en voor vvarachtich houvven: VVel hun die de VVaerheyt ghelooven en Godt betrouvven. ISt dat geen blaren op de boomen en rueren // hier Dan door Godts goeden vville en gehingen, Soo doolden sy dat sy der fortuynen oft der aventueren // fier Attribueren en toeschryven vvilden als dees dingen: Als David plach sijn handen te vvringen, Door tegenspoet, druck en schandalisatie, Soo plach hy ghestadelijck psalmen te singhen, En hy badt Godt om sijn lieve gratie, Hy attribueerde al sijn tribulatie, In de onbegrypelijcke oordeelen des Heeren: Dat Godt voorsien heeft en can niemant keeren.
[pagina 353]
d'Autheur. MAer Epicurius en Lucianus desghelijcke, En Iobs vrient die hem veel saken riet, Die sustineerden en syden in t'publijcke, Dat Godt hem met aertsche dingen en moeyt niet: Iobs vrient sprack, Godt vvandelt inden Hemel, hy en siet Niet vvat t'volck op d'Eirde maect, met stout vermeten Sprack Aristoles, Godt en siet niet vvat hier gheschiet. VVant hy daer inden Hemel is gheseten. Sou Godt, segghen meer ander, alle dinghen vveten? Hy sou daer af onlustich vvorden en hem quellen, Maer die Godt niet en kent en can niet sekers vertellen. VVaerheyt. DEes heydenen meynde dat alle dingen procedeerde Vyt natuerlijcke dingen, by dagen by nachten, Oft dat de blinde fortuyne tvolc gouverneerde. Maer voor dat gevoelen moet hem een Christen vvachten En vveten dat Godt de mensch door sijn voorsienicheyt, Oft verholen secrete ghedachten, Dat cruys oft den teghenspoet hier op leyt, Oft den Duyvel ghehengt, vvant Matheus seyt, Dat daer niet een musken en valt opder eirden, Sonder den vville des Vaders van vveirden.
[pagina 354]
TSmenschen hayren des hoofts sijn al ghetelt, Soo daer oock claerlijc staet gheschreven, En als de mensch hem selven oordeelt so Godt bevelt, Soo en sal Godt over hem geen oordeel gheven. VVordet tvolck gheoordeelt door t'quaet by haer bedreven, Soo vvorden sy ghestraft vanden Heere, Op dat sy met de vverelt door haer boos leven, Niet en souden verdoemt vvorden met verseere. En Ieremias die gheeft Godt de eere Segghende, vvie derf hier spreken luyde oft stille, Dat daer jet ghebeurt sonder des Heeren vville? EN sijt dan, O mensch, niet meer soo ignorant, Dat ghy over fortuyne claecht met droeven moet, Maer opent u ooghen en ghebruyckt u verstant: VVant ick seg u noch eens dat dit niemant en doet Dan Godt alleene, als ghy door teghenspoet VVort gheproeft, en dat ghy vveent claecht en sucht, Soo neemt als David ghestadelijck tot den vollen vloet, Der bermherticheyt Godts uvve toevlucht, Die Hemel en Aerde, Vier, VVater en Lucht Gheschapen heeft met alle creatueren // soet Diet Godt belieft hier veel lyen besueren // moet.
[pagina 355]
COsten de menschen haer so vvel helpen met der hant, Als den druck haer herten can verturberen, Sy en souvven niet suchten noch vveenen onplaysant. Maer al comt den druck haer herten punieeren, Sy en vermoghen dat meest niet te redresseren. VVant sy dan niet en connen geboeten het quellen, Soo behooren sy haer selven te contenteren, En al haer saken in Godts handen te stellen, Die veel beter soo de Propheten vertellen, VVeet te beschicken al de saken der menschen, Dan sy die vveten te verkiesen en te vvenschen. DEn voorspoet der vverelt en heeft niet te bedieden VVant de menschen hier al laten moeten als sy sterven. Maer mocht haer so veel gelucx geschieden, Dat sy d'eeuvvige glorie mochten vervverven, Soo vvaert noch goet al leden sy op tsvverelts erven Tribulatie, teghenspoet, druck en lyen: VVant tis een cleyn sake des vverelts vreucht te dreven, Als sy namaels moghen leven in melodyen. Och oft alle menschen t'alle tyen, Hier tribulatie en teghenspoet leden, En dat sy namaels eeuvvigh leefden in vreden.
[pagina 356]
d'Autheur. ICk bedanck u O Waerheyt dat ghy my hebt onderwesen, En verclaert dat daer gheen Fortuyne noch aventuere En is, en datt' al comt vanden Heere ghepresen, Dat de mensch hier heeft soo wel soet al suere, En dat ghy my met het woort Godts puere, Hebt bethoont dat wy teghenspoet verdriet en schade, Verduldich moeten verdragen t'elcker ure, En dat door tribulatie en berou de quade, Menschen salich moghen worden door Godts ghenade. En dat wy behooren te schouvven den voorspoet, En dat den teghenspoet ons is salich en goet. MAer O Waerheyt al schijnt den teghenspoet salich, En al behooren de menschen haer te bekeren, Soo prysen sy meest al den voorspoet rigalich. Iae wy sien de Leeraers, groote Princen en Heeren, Die ons souden voorgaen en den wech leeren, En tot weldoen en deuchdelijcke wercken vermanen, Daer in selfs dolen sy brenghen ons in verseeren, En sy doen ons ingaen de contrarie banen, En naer haren sin met een obstinaet verwanen, Ist dat sy de woorden des Heeren uytlegghen, En wy moeten ghelooven al dat sy willen en segghen.
[pagina 357]
Waerheyt. AL ist dat veel groote personagien, Den voorspoet prysen en de Waerheyt haten: en verslaet u daerom niet in uvver couragien, Noch en vvilt daerom Gots vvoort niet laten En peyst dat Godt alsulcken Potentaten De Waerheyt noch niet en heeft gheopenbaert. Maer dat haer vleeschelijcke ooghen noch uytermaten Vast besloten sijn, en vvilt ghy onbesvvaert, Godt loven en dancken dat hy u heeft ghespaert, En dat hy u sijn vvoort heeft ghereveleert, VVelcke hy voor de vvyse der vverelt somtijts celeert. d'Autheur. MAer nu ist dat wy menschen noch sorgen, Hoe wy werelts vleesch en t'vyants tentatie Sullen wederstaen, van t'savonts tot den morgen: En hoe my sullen verwerven Godts milde gratie: Want wy sorgen tot onser aggravatie, Naer dat wy omwel te leven heben gedaen ons beste. Dat wy dan in seer corte spatie, Godts gratie souwen moeten verliesen in t'leste, Want niemant en is versekert de reste Van synen leven over te brenghen sonder dwalen, En het eyndeken dat moet t'gelach betalen.
[pagina 358]
Waerheyt. ICk sal u antvvoorden sonder veysen, Als dese saken comen te voren, Dan sulde ghy in u selven peysen, Dat ghy als ander menschen in sonden sijt geboren En dat ghy daeromme staet in Godts thoren. En dat ghy vvel verdient hebt den helschen gloet. En dat ghy oock sout vvesen verloren, En hadde den lieven Godt door sijn genade soet, V niet verlost met sijn precieus bloet. En dat hy u door het berou van sonden, V schult heeft vergheven en sult blyven ontbonden. HY heeft door sijn Euangelie ghepresen, In u gheplant een vast betrouvven, In Iesu Christo die u heeft ghenesen, En verlost uyt allendich benouvven. En om dat hy u soude behouvven, Heeft hy u ghegeven synen Heylighen Gheest, Die u totter deucht pijnt te stouvven, En treckt u van sonden in dit aertsche foreest, Al lijdt ghy door het vleesch svvaer tempeest, En al vvilt het vleesch den geest contrarieren, Soo moet ghy met al u cracht Godt obedieren.
[pagina 359]
GHy sijt versekert en vvel te binnen, Dat de Engelen het leven noch de doot, Noch Overheyt die ghy mensch moet kinnen, Noch cracht, ghevvelt, noch force, noch noot, Noch geenderhande dinghen hoe cleyn oft groot, Noch hooghe Berghen, noch diepe valleyen, Noch ander creatueren in t'svverelts conroot, V van de liefde Godts en sullen scheyen, Die hy om u den Hemel te bereyen, Heeft ghedraghen in Iesu Christo onsen Heere, Die eeuvvich sy Lof, prijs, glorie en d'eere. MEt dese gepeysen sult ghy de tentatie, Seer vvel vvederstaen enverdryven, En ghy en sult niet vallen in desperatie, Noch vanden boosen vyant vervvonnen blyven. Maer u ghepeysen die sullen beclyven, En ghy sult groote consolatie ontfanghen, VVilt de vvoorden Godts in u herte schryven, En vvilt hem aenbidden met betraende vvanghen, Hy sal u verlossen uyt alle verstranghen, En sijt ghy verdoolt op den rechten vvech leyen, VVant die hertelijck bidt en sal Godt niet scheyen.
[pagina 360]
d'Autheur. MAer O Waerheyt de menschen mogen met vreden Godt niet eeren, loven en gebenedyen, Sy worden in veel plaetsen verjaecht, vervolcht, bestreden Me siet nu de boose de goede straffen aen alle syen, De meeste sondaren brenghen d'onnoosel in lyen, t'Volck en weet waer loopen, gaen oft vlieden, Het schijnt dat dit nu sijn de leste tyen, Aen d'overdaet die men alom siet gheschieden: Iae men siet dat de boose Tyranden verbieden Het Godtvruchtich leven, en met sinnen obstinaet Laten sy alle boosheyt toe, en volghen t'quaet. EN want dit rigueur mijn herte maeckt banghe, Sou ick wel willen weten O Waerheyt correct, Waerom dat Godt de boose Tyrannen so langhe Spaert? naer dat sy met soo veel bloets sijn bevlect, Waert dat hy terstont haer boosheyt bedect Strafte met swaer correctie en punitie, Soo soude een jeghelijck voor ooghen sien perfect, Dat Godt dede rechtveerdighe justitie, Dat ick mocht straffen der Tyrannen malitie, Die soo veel menschen brenghen in beswaren,, siet Ick verseker u ick en souse soo lange sparen,, niet.
[pagina 361]
Waerheyt. MAer ghy sijt vvraeckgierich daer Godt genadelijck Met alle menschen handelt sonder haet en nijt. Het is den siecken dickvvils schadelijck, Dat mense medecynen geeft op onbequamen tijt Godt royde Caim uyt t'svverelts crijt, In t'beginsel van sijn tyrannye. Hy heeft Nabugodonoser vol van imborstigen spijt, Laten bedryven meerder raserye, Pharo tyranniseerde noch langher als de vrye, Vraecht ghy vvaerom dat t'volcx boosheyt oft quaetheyt Corte oft langhe straffe vereyst naer d'obstinaetheyt? NAer de quale ghebruyct Godt de remedie, Hy en is niet vvraeckgierich in t'corrigeren, Segt my oft ghy saecht spelen een tragedie, En ghy in d'eerste acte jemant saecht triumpheren, Rigoureuselijck dreyghen, storten en commanderen, Sout ghy dat niet aensien met goeden ooghen? Naer dien dat ghy vvel sout condidereren Dat hy inde leste acte sou groot leet gedoogen, VVaerom vvilt ghy dan meer te murmureren poogen Teghen Godt? dan teghen vvereltlijcke Poëten, Dat soude ick van u vvel vvillen vveten.
[pagina 362]
GHy sult antvvoorden, den tyrant heeft mijn goet genomen En hy brengt d'onnoosel in lyen en verseeren, Peyst dat dit d'eerste acte is en uytcomen, En dat sijn vreucht saen sal in druck verkeeren. En dat sijn costelijcke goude cleeren, Eer langhen tijt in bloet sult sien vervven. En dat ghy hem met groote schande en oneeren, Een miserabel doot sult sien steren. En dat hy niet en bedrijft op t'svverelts erven In d'uytrechten van sijn tyrannighe saken, Hem en volcht van achteren de roede der vvraken. ISt dat hy heden en vvort gecorrigeert // niet Die u tyrannich en boos dunckt te syne, Soo mach hy morghen vvorden gepunieert // siet En vvort hy in sijn lichaem niet ghestraft ten fine, Hy mach inden Gheest lyden invvendige pyne, En heeft hy in dit leven geen verdriet noch noot, Soo mach de rechtveerdicheyt Godts divine, Hem grouvvelijck castyden naer de doot En vvorpen hem inden vierighen oven root, Daer eeuvvich sal sijn vvringinghe der handen, Schreyinghe der ooghen en knersinghe der tanden.
[pagina 363]
EN al is Godt lancksaem in t'castyen, En quelt u daer niet met in uvven moet, Hy laet de menschen vvel gebruycken veel tyrannyen Maer tis misselijck vvaerom dat hy dat doet, Hy vverp Caim inden helschen gloet, En liedt den rijcken vreck daer oock torment bereyen, Niet onrechtveerdelijck als de Rechters onvroet, Maer vvel te recht al mach hy somtijts lange beyen, Hy sal noch al de Bocken uyt de Schapen scheyen, En hy sal de goede Schapen bevryen, En die stinckende Bocken vermaledyen. HY is de ghene die sonder simulatie, Oft geveynstheyt de deucht, en boosheyt aensiet. Hy is de ghene die tot elcke spatie, Invvendich der menschen herten bespiet, Is hy oock de ghene en selve Heere niet, Voor vvien alle ghedachten sijn openbaer? En die kennelijck is, al dat insecreet geschiet? Iae hy, en t'ghene dat doncker is, is voor hem claer. Dus can hy jeghelijck goet recht doen, maer Alsulcken svvaer vonnissen en connen niet sijn gevvesen, By slechte sterffelijcke Rechters mispresen.
[pagina 364]
DE schriftuere seyt tot onsen propooste, Dat Godt die den Hemel en d'Aerde bevrijt, Op synen tijt en stont de bedruckte en benooste, Nijt, druck, verdriet en lyden sal verlossen subijt. En dat (al ist soo) dat hy tardeert sekeren tijt, En verduldich is in sijn straffen te senden // hier Dat hy op synen tijt en plaetse met der vlijt, De boose Tyranden vvel sal vinden /// schier, Dus en behoort hem niemant te ondervvinden // fier In de verholentheyt Godts hooge te studeren, Godt en vergeet niet almach hy dilayeren. d'Autheur. O Waerheyt het dunckt my noch een vremde sake, Alst oock doet veel curieuse onderwinderen Waerom dat Godt hier somtijts doet wrake, Over d'Ouders boosheyt op de kinderen? Waerom doet oock de Neven somtijts hinderen, Om der Groot-vaders schult en misdaet? Hy doetse straffen aen lijf, aen goet, aen rinderen, In veel diversche manieren vroech en laet. Waeromme ist dat hy niet alleene en slaet Die ghene die committeert de sonde en malitie? Die niet en misdoet en verdient gheen punitie.
[pagina 365]
Waerheyt. ICk vveet vvel dat daer menschen sijn met hondert Die hun seer vervvonderen van dese dingen, En ic ben van dees vervvonderaers noch meer vervvondert Om dat sy dusdanige questien by bringen, Naer dat sy de vvereltlijcke Rechters sien dvvinghen, De kinderen om haer overleden Ouders feyt, Die in geenderhande manieren en connen ontspringen, Crimen van Hostiliteyt oft Lese Majesteyt, Boven noch de vvetten die de landen door sijn verspreyt, Dat de kinders om d'ouders schult van haren goede VVorden ghepriveert soo dat sy vergaen van armoede. EN ist dat ghy de menschen en Potentaten // siet Dit toelaet en dat dit vvort gheobserveert VVaerom en vvilt ghy Godt dat toelaeten // niet? Die veel meerder reden heeft dat hy u corrigeert. Ghy menschen eendrachtelijc hebt gherebelleert, Teghen den hooghen Majesteyt al te samen. VVaerom en sout ghy niet al vvorden ghepunieert, Als ghy al ghesondicht hebt teghen t'betamen? Als quade onghehoorsaem kinderen vol blamen, Sijt ghy voor Godt als aen een keten der sonden, Door Adams misdaet al te samen ghebonden.
[pagina 366]
EN vvant ghy voor Godt al te samen sijt schuldich, Ist dat hy de kinders om t'Vaders misdaet castijt, VVant de misdaet niet verscheyen is maer eenvuldich, Om dat ghy al ghesondicht hebt in tsvverelts crijt. Ist dat u hant voor het stelen haer niet en vermijt, Soo sal t'gheheel lichaem dat vvel te recht ontgelden, En al siet ghy oock dat den mensch uytvvendich lijt Ter aventueren lijdt hy voor sijn ouders misdaet selden Veel volcx vvilt als haer ouders vvel leven in vvelden, En erfghenamen in haer goet sijn, als naeste maghen, VVaerom en souden sy haer lasten oock niet helpen dragen? d'Autheur. O Heylige Waerheyt wilt my berechten, Oft de sterffelijcke mensch so lange hy leeft, Alle dingen nae sijn sinnelijckheyt can beslechten, Die doenelijck sijn, en daer hy hem toe begeeft? En oft de mensch hier synen vryen wille heeft? En alle dinghen te doen en te laten? En oft hy door synen vryen wille sneeft, En door den selven doet wercken van charitaten? Ick sou t'verstant hier af wel willen vaten. Dus bid ick u dat ghy my dit exponeert, Men mach vvel vragen daermen in dubiteert.
[pagina 367]
VVY hooren VUycleUm en ander uytleggen, Dat al t'gene dat van ons wort ghedaen, niet Door vryen wille en gebeurt maer naer haer seggen Dat door inckel noot-salijckheyt gheschiet. En meer ander verhalen met claer bediet, Dat Godt sijn goede en quade wercken, In ons werckt die hy in ons voorsiet, En dat hy de deucht van Leecken en Clercken, In hem loont en t'quaet straft somen mach mercken. Daer uyt dat sy sluyten dat door Godts gave, Den wille in ons maer en werckt als een slave. DE Wyse-man die schrijft openbaerlijck, In Proverb. dat de tonge en ganck sonderlingen Van den mensch sijn gegouverneert claerlijck, Van Godt die den wille geeft en t'volbringhen. Doet hy t'volck niet vrolijck en haer handen wringhen? Leyt hy t'volck niet ter Hellen en daer weder uyt? Staet daer niet gheschreven nopende dese dinghen, Dat opter Eirden niet en valt een blat oft cruyt, Noch druppelen waters en vloeyt uyt eenich conduyt, Sonder den wille en ghehengenisse des Heeren, Can hy alle goet en quaet van ons niet keeren?
[pagina 368]
IS de mensch niet cranck onghestadich onperfect? Is hy niet tot alle boosheyt ghenegen? Is hy door d'erf-sonde niet geheel bevlect? Strijt het gebreckelijck vleesch altijt niet teghen Den Gheest? ist dat de mensch ingaet verkeerde wegen, En dat Godt hem verlaet wat can hy willen oft bedryven, Hoe sijn de saken dan in s'menschen sin gheleghen, Als sy diet Godt belieft sullen salich blyven, Can hy oock niet verherten en doen verstyven? Can hy niet benauvven en lyden stelpen? Wat can onsen wille dan baten oft helpen. HEeft hy Pharaonis hert niet versteent, Dat hy hem tot geen deucht en cost gegeven, En heeft hy d'Enghelen oock niet vercleent, Teghen haren wille die hooch saten verheven? Staen daer niet noch veel passagien gheschreven, Inde Heylige Schriftuere die t'eenemale Den vryen wille wech nemen van al die leven? En de nootsakelijckheyt stellen voor principale Werckman, daer door alle dingen in generale Geschieden, weder dat sy sijn quaet oft goet, Want al dat Godt voorsien heeft geschien moet.
[pagina 369]
DOen Saulus meynde de Christenen te vervolghen, En synen quaden wil te gebruycken naer sijn behagen, Soo was den hooghen Godt op hem verbolghen, En hy wert teghen synen danck ter eerden gheslaghen, Hy meynde de Christenen te legghen laghen, En te verdrucken soo hy hadde gheproponeert, Maer hy moeste sijn quaet voornemen beclaghen, En Godt heeft dat anders gedisposeert. Doen Ionas Godts hant meynde sijn geschappeert, Soo wert hy van den grooten Walvisch gegrieft, Godt beneemt t'smenchen wil alst hem belieft. VVaerheyt. VEel vvyse mannen vol der scientie, Hebben hier in gedoelt en gehadt groot geschille, Marcus Tullius heeft liever de providentie VVederleyt, dan hy sou benomen hebben den vryen vville, T'vvas beter dat ghy hier afsvveecht stille, Dan ghy daer inne oock sout comen te dolen, Ghy sout soo gheraken te vervverren de spille, Dat ghy sout verjaecht sijn uyt dees hooge scholen, V en is niet toeghelaten noch bevolen, Soo hooge te clemmen sonder achterdincken, VVacht u van in dees grondeloose zee te verdrincken.
[pagina 370]
NIemant en can gheloogenen vvaerlijck, Dat daer veel plaetsen sijn inden schriftuyre, Die t'menchen vryen vville uytdrucken claerlijck En d'ander die den selven schynen t'elcker ure, Teenemael vvech te nemen en nochtans soo pure, Is de heylighe schrift dat sy niet en can stryen Teghen haer selven, nu hoort vvat ick rure, Ick sal u verclaren ter ander syen, VVat diversche passagien der schrift belyen, Teghen dat ghy my laten hebt comen ter ooren, Op dat ghy Pro et contra sout hooren. GOdt sal allen dinghen t'samen met claren lichte, Hy en verandert hem niet als een menschelijcke geirde, Als hy voor ooghen siet met eenen ghesichte, VVit en Svvert, VVater en Locht, Hemel en Eirde. Oft jemant te voet gaen en ryen te peirde, En soo den mensch dit ryen en gaen laet gehingen, Soo laet Godt den vryen vville van vveirden, Alle menschen sonder bedvvanck volbringhen, Door nootsakelijckheyt en sal hy niemant dvvinghen, Quaet te doen, de mensch doet dat uyt hem selven, Ghelijck die hier putten om in te vallen delven.
[pagina 371]
MAer Godt sal dickvvils vvel beletten, Het voornemen daer de menschen som toe sijn genegen Daer sy hun conscientie met souden besmetten. VVant hy de menschen ter deucht can bevvegen, Gepresupponeert dat ick nu schreef teghen Godts vvoort, en hy saghe als hy doet mijn bedryve, VVaert sijn believen en de sake soo vvaer gelegen, Ick en soude een letter niet voorder schryven. Maer dat ick voor handen hadde sou gestaeckt blyven, Al bleef ick ghesont en sat vvel tot mynen ghemake, En dat my Inct; Penne, noch Pampier en gabrake. GOdt dirigeert sommige dingen naer t'betamen, Als de menschen die vvillen exploicteren subytelijck, En oock somtijts naer dat sy tot t'menschen vramen Moghen nootsakelijck sijn oft profytelijc. Hy slaet de menschen ooc vvel subytelijc, Om dat sy niet volbrenghen en souvven, Haeren quaden vville hypocrytelijc, Om hun te bevryen van meerder benouvven, En al mach hy t'boos voornemen somtijts vveerhouvven, Gelijck men de peirden met de thoomen doet, Soo belet hy nummermeer voornemen tot goet.
[pagina 372]
HY heeft jegelijck synen vry en vville gejont, En daer toe redene en onderscheyt, Om t'onderkennen die deucht terstont, En oock het quaet, elck mach verliesen dat hem greyt En al voorsiet Godt t'smenschen uyterste feyt, En het in comparatie van u ontfouvven, VVat nootsakelijck mach vvorden gheseyt, Soo can den quaden vville den mensch daer toe stouvven, Die de boosheyt verkiest en de deucht vvilt schouvven, Hoe vvel dat hy met vryen opinioene, T'quaet mocht laten en deucht vermocht te doene. AL de ghene die daer stellen den vryen vville, Die hoortmen voor d'eerste opentlijck narreren, Dat Godt den mensch van den beginsel stille, Heeft ghelaten sijns raets en resolveren, En sijn gheboden die de selve vvel obedieren, Sullen behouvven sijn en besitten Abrahams schoot, En dat hyse heeft voorgestelt om te accepteren, VVater en Vier, T'leven en de Doot, Het goet en t'quaet om dat sy in t'svverelts conroot, T'ghene dat sy vvillen niet en souden ontbeiren, Maer haer hant uyt steken naer dat sy begeiren.
[pagina 373]
Vyt dese allegatien can elck vvel verstaen, Dat Adam hadde een ongecorrumpeerde reden, Met onderscheyt vvat vvel, oft qualijck vvas gedaen En vvat hy begeeren oft vlieden soude met vreden. Oock vvas hem ghegeven om vvel te besteden, Eenen onghecorrumpeerden vville daer by, Dat hy naer sijn selfs sinnelijckheden, Hem van t'goet cost afkeeren en met vville vry Hem tot quaet begheven, en ghelijck hy Gheschapen vvas, in dien staet vvaren gheschapen D'enghelen, eer Lucifer af viel met sijn knapen. GOdt heeft Adam in Paradis keuse ghegeven // van T'leven en de doodt, en sprack, ghy sult beerven (Ist dat ghy mijn ghebodt houdt) het leven // dan En doet ghy contrarie soo sult ghy sterven. Godt stelde hem loon om te vervverven, Met een straffinghe en soo de schrift vermelt, Liet hy hem de macht van kiesen en derven. Mosem heeft hy oock op den vvech des levens en doots gestelt En hy sprack, kiest dat goet is en bevelt VVijslijck, en vvilt daermede doorgaen, Die naer Godts bevel doet sal grooten loon ontfaen.
[pagina 374]
IN plaetse dat Godt de sonden sou hebben gevvroken, Heeft hy om de sondaers te lossen uyt verseere, Soo dickvvils en menichmael ghesproken, Bekeert u, bekeert u tot den Heer der Heeren, En ick sal my tot u lieden vveder keeren. VVant ick begeer den doodt niet van den sondaer: Ick heb u vvillen vergaderen tot mijnder eeren, Soo een hinne haer jonghe doet voor en naer, En ghy en hebt O menschen niet ghevvilt, vvaer Vyt veel concluderen sonder svvaeren gheschille, Dat elck deucht oft quaet mach doen naer synen vville. d'Autheur. O Heylighe Waerheyt wilt my bedien, Noch een sake daer t'vernuft naer is hakelijck, Te weten, oft alle saken die hier gheschien, By noode moeten geschien en sijn nootsakelijc? Moeten sy nootelijck gheschien en sijn sy ons rakelijck, Van noots halven het sy met vreucht oft gheschille, Soo en connen wy naer ons voornemen vermakelijck, Niet ghebruycken dunct my, onsen vryen wille, Laet ons tusschen ons beyen al stille, Weynich disputeren van deser saken, En wilt my de waerheyt van dees questie vroet maken.
[pagina 375]
DAt voor wetenheyt en vryheyt plach,, t'accorderen Dat en can ick niet wel gheworden vroet. Hoe can een sake vry sijn die geschien mach,, en failleren, En is een sake oock vooweten t'schijnt dat sy moet Nootlijck gheschieden, en dat en is geen vryheyt soet, Waer door de voordachticheyt strijt tegen de libertheyt, En de vryheyt hindert de voordachticheyt goet. Maer het mach wel sijn dat de voordachticheyt, Eenighe saken nootlijck te wesen seyt, Die van haer selfs weghen en uyt der natueren, Niet vry en sijn soo my tuycht mijn berueren. EN dat onsen wille vry blijft in dinghen, Die met voorweten en sin heeft apparentie, Maer dat een selve sake can vryheyt by bringhen, En oock voor wet en wesen naer mijn intentie, Dat schijnt onmogelijck te sijn sonder reprehentie. Eenighe willen ons den vryen wil accorderen, Maer alsmen met rype intelligentie, De voordachticheyt Godts wilt considereren, Soo ist seker en ten sal niet failleren, Al dat hy voorsiet dat sal in sijn,, ghebeuren Soo dat tusschen voordachticheyt en vryheyt fijn,, erreuren.
[pagina 376]
VVaerheyt. DEes materie is sorghelijck en om // disputeren // ront Die ghy my soo vryelijck hout te veuren, VVant ghy van de voorvvetentheyt Godts som // jugeren // cont Gelijc de blinde doet vande coleuren, Godt heeft vanden beginsel al deuren Gevveten, dat hy nu vveet en hy voorsiet al, VVat tot den eynde der vverelt vol erreuren, Op den grooten Aertsbodem noch ghebeuren sal: En nochtans laet hy elck kiesen in dit aertsche dal, Naer synen vryen vville goet en quaet, En Godts voorsien en dvvingt niemandt metter daet. GHy sult vveten dat alle dinghen gheneralijck, Oock die by vryen vville gheschien t'allen uyren, Eenighen sekeren uytganck hebben finalijck, Het sy oock vvat het sy vreucht oft besuren. VVant de geen die vry en onbedvvongen is uyt der natuyren, Moet eyntlijck het een oft het ander anveirden, En vry verkiesen d'vvelck hy doet uyt eyghen beruren. En Godt siet vvat de mensch sal kiesen op der eirden, En al vvaert dat den hooghen Godt van vveirden T'geen dat den mensch sluyten sal niet en voorsaghe, Sou hy d'een oft d'ander kiesen naer synen behaghe.
[pagina 377]
MAer al heeft de mensch goet oft quaet vercoren Soo ist dat Godts ghesichte niemant en d'vvinght, Al voorsiet hy jemant behouvven oft verloren, Soo ist dat hy den selven daer toe niet en bringt. Ghy selve die voorsiet vvel en ghy overdinct Te voren als ghy een vroom ridder siet strijdt beginnen, Teghen een jonck kindt dat t'kint sal vvorden georinct, En dat den vromen man het kint sal vervvinnen: En nochtans en sal u voorvvesen noch versinnen, Het vervvonnen kint niet brengen in versijcke, Soo en doet Godts voorsien de mensch oock desgelijcke. SAecht ghy eenen steen van eender hooger vvallen // daer VVorpen ghy sout te voren sekerlijck vvesen vvel, Dat den selven steen sou nedervvaerts vallen // svvaer En sonder op vvaerst te vlieghen dalen snel. Al voorsiet Godt jemant verloren die hem is rebel, En dat sijn voorsien uyterlijck alsoo gheschiet, Soo en comt de sulcke in allendich gequel, By den bedvvanghe van Godts gesichte niet: Maer t'verlies procedeert soo ghy hoort en siet, By den quaden opsetten vville der menschen, Die goet oft quaet mogen aenveirden naer haer vvenschen.
[pagina 378]
VVAt leet u dan dat den hooghen Godt // voorsiet Het eynde daer ghy oft jemant toecomen sal, Oft dat hy per impossibile het slot // oock niet En voorvveet noch uyterlijc u gheval? Sy die naer t'schreve om prijs loopen met gheschal Siet ghy vvel loopen, maer u ghesichte Dat en doet niemant den prijs vvinnen van al, Die naer loopen eenen ghedichte. En al ist dat Godt aensiet met Hemelschen lichte, T'quaet eynde der menschen soo brengen sy vry en vranc, Haer selven daer toe vvillens sonder bedvvanc. ICk sal u dat vvel doen verstaen noch bat, By clare exempelen die ic u sal openbaren, Alsoo langhe slaept een poortier vander stadt, Dat daer veel luyden van binnen en buyten de poort vergaren Siet hy vvel die binnen sijn gheren buyten vvaren, En dat sy geerne binnen vvaren die buyten staen, Nochtans sijn voorvveten (hoort nu mijn voorclaren) En doet d'een noch d'ander buyten noch binnen gaen, Maer den vryen vville heeft d'een en d'ander aen De poorte ghebrocht met voorsichtigen opinioene, Om dat d'een buyten, en d'ander binnen hadden te doene.
[pagina 379]
ISt dat jemant voor eenen claren spiegel vverckt, Oft eenighe andere acten vvilt bedryven, Soo ist dat ghy dat inden spiegel merckt: Nochtans en doet hem den spieghel by sijn vverc niet blyven. Siet u jemant schryven ghy moet immers schryven Soo langhe als hy dat siet, en sijn gesichte en doet Tot uvven schryven niet. VVilt ghy vechten oft kyven, Brantstichten, rooven, vermoorden, met evelen moet, En Godt voorsiet dat en laet u rooven en storten bloet, VVilt ghy hem vvat vvysen daer hy u leert houvven // vrede? En alle tvvist en boosheyt schouvven // mede. DIes suldy vveten dat de vville des menschen In hem selven vry en onbedvvongen is voorvvaer In doen, laten, versteken, verkiesen en vvenschen, En sommighe dingen hebben nootsakelijck causen claer, Die haer gheschien nootsakelijck om haer: Nootsakelijckheyts haerder causen obedient, En niet om de voorvvetenheyts vville, en daer Sijn ander dinghen van dees voorgaende different, Die causen hebben tvvijffelijck en contingent, En nochtans nootsakelijc gheschien met pausen, Om de versekerheyt vville haerder causen.
[pagina 380]
VVAnt de dingen die van hun selven en van natueren, VVegen t'vvijffelijck en niet nootsakelijc comen geresen, Oft geen nootsakelijcke cause en aenrueren, VVel versekerlijck connen gheschien soo ghy meucht lesen: Hoe vvel sy nochtans niet nootsakelijck en souvven vvesen, Dan voor soo vele alst Godt heeft voorsien, En datmense nootelijck soude noemen door desen, Dat alle d'vvelck Godt voorsiet moet gheschien. De questie is svvaer maer ick souse u vvelbedien, VVaert ghy gescheyden uyt dit dal van miserie, Maer t'is voor u noch veel te hooghen materie. d'Auteur. O Waerheyt ghy hebt my genoech verclaert, Dat Godts voorwetenheyt de toecomende dingen, Niet en nootsaect en ghy hebt my geopenbaert Dat Godts ons onsen vryen wille laet sonder dwingen, Maer nu ben ick noch in meerder tvvijffelingen, Oft de saken die twijffelijck en niet nootsakelijck sijn,, daer Oock eenige voorwetenheyt moghen gedingen? Het schijnt neen, want alle voorwetenheyt divijn,, claer Als oock de menschelijcke moeten tot alle termijn,, naer. Soo wy wel connen bevroeden en lesen, Vast ghestadich en oock seker wesen.
[pagina 381]
EN want ick somtijts ben twijffelachtich van sinnen, Weder dat ick een sake wil doen oft laten met, Dat dickwils selfs niet en weet wat beginnen, Om voor t'beste te verkiesen met vast opset, Hoe can Godt dan te voren soo uytermaten net Wel gheweten wat ick sal laten oft doen, Naerdien mijn voornemen op straet can worden belet, En dat ick soo veranderlijck ben van opinioene, Al mach hy te voren aensien, weten en bevroen, Waer ick morghen sal gaen en wat ick sal handelen, Mynen sin mach veranderen oft belet sijn in tvwandelen. NV genomen Godt die heeft voorsien, hoe dat Ick morghen naer de stadt van Romen sal gaen, En naervolgende sijn voorsien gaen ick om naer de stadt Te gane, en onder wege sijnde keer ick wederomme saen, Want ick t'gaen en t'huys blyven naer u vermaen, Gebruyckende mynen vryen wille wel vermach. Blijft Godts voorsien dan niet stille staen, En wort sijn gesichte niet bedroghen den selven dach? Als ick het ghene dat hy eerst voorsach, Niet en volbrenghe door mijn wederkeeren, Oft door het belet oft vreese van verseeren.
[pagina 382]
Waerheyt. GOdt die een doorsiender is der nierien, Can door sijn Almoghentheyt alle dinghen voorvveten Het sy in vvat vvegen oft in vvat quartieren, Dat sy gheschien in slapen drincken oft eten, En al dat gebeurt is en sal hy niet vergeten, En t'ghene dat hy voorsiet, en voorsiet hy niet met termijn, Maer al op eenen stont in sijn Goddelijcke decreten. Soo de sonne de heel vverelt siet in het schynen, Oft ghelijck als oft jemant saghe al synen Handel van synen voorleden en toecomende tijt, Met eenen ooghe opslach voor oogen subijt. EN sijn eenighe dinghen in hem tvvijffelachtich, t'Goddelijck gesichte salse tvvijffelachtich laten, Ist oock dat sy nootsakelijck sijn vvaerachtich, Sijn gesichte en sal dit niet beletten noch haten Ghelijck u ghesichte en sal dat niet beletten noch baten, Den genen die gy opder straten siet vvandelen oft gaen // fier D'vvelck een sake is tvvijffelachtich uytermaten. En siet ghy de sonne rysen en opstaen // hier D'vvelck nootsakelijck geschiet uvven vvaen // schier Noch u ghesichte en sal het gaen niet occuperen, Noch oock het rysen eenichsints doen changeren.
[pagina 383]
GHy en sult niet maken dat het gaen oft vvandelen, D'vvelck by vville en niet by noode geschiet in desen, Nootsakelijck soude sijn hoe ghijt meucht handelen, Oft dat rysen der sonnen sou tvvijffelachtich vvesen, En dus ghebeurt soo ghy meucht hooren en lesen, Dat de dinghen die van haer causen onseker sijn Godt kent En voorsiet versekerlijck vvant syne Majesteyt gepresen, Altijt alle dinghen voor haer ooghen siet present, Veel claerder dan als vvy te sie sijn ghevvent, De dinghen die haer claerlijck verthooghen, Als sy gheschien en ghevallen voor ons ooghen. d'Autheur. O Goede Waerheyt mijn vernuft is noch hakelijc, Om sekerlijcker te verstaen en bat te gronderen, Oft alle dinghen hier gheschien nootsakelijck. Believet u, laet ons eens aldus argueren, Soo wat Godt voorsiet oft wilt predestineren, Dat selve moet gheschien en dat en can Niet achter blyven, nu soo wat moet succederen Dat is nootsakelijck. Ergo wat Godt voorsiet dan Moet gheschien nootsakelijck, en dat soo wel van Tvvijffelachtige dingen als die nootsakelijck sijn, Want alst al geschien moet ist al noodich in t'schijn.
[pagina 384]
EN nochtans en can een selve sake gewesen,, niet T'samen nootsakelijck en oock twijffelachtich, Want men twee contrarien bemint in desen,, siet Die geensins t'samen en moghen staen waerachtich, En wilt ghy sluyten met sinnen voordachtich, Van de simpel nootsakelijckheyt alleene, Soo schijnt de propostitie wesen logenachtich, En valsch om dat Godt al voorsiet groot en cleene, Soo wel als de twijffelachtighe dinghen int ghemeene, Als die nootsakelijck gheschien en betamen, Want Godt aensieget met eenen ghesichte al t'samen. EN ist dat te gheschien staen voor weten dinghen, Soo Tullius seyt schijnt dat sy gheschien met oorden, Geschien sy met oorden, d'oorden moet versekerheyt bringen En is d'oorden der dinghen seker moet ghy my accorderen, Dat d'oorden der causen seker is, want met luttel woorden, Daer en can geen dinghen ghedaen worden noch geschien. T'ghene dat geen efficiente cause voor den Begin en heeft gaende, en want dan door dien, D'oorden der causen seker is soo souden wy sien, Alle dinghen by cracht der gherechticheyt voorseyt, In allen gevalle gheschien door nootsakelijckheyt.
[pagina 385]
Waerheyt. DIt sijn voorvvaer al te hooghe saken Om disputeren, vvant daer eenich inconvenient, Af comen mocht, en ghy en sout uyt dees zee niet geraken Soo ghy meer vvilt in sonne sien soo ghy meer vvort blent Maer om u te geven eenich contentement, Soo sult ghy voor seker vveten dat dese dinghen, Niet een selve sake is: vvant t'gene dat continghent Is in hem selven, en naer der causen ghehinghen T'vvijffelijck maer t'is vvel nootsakelijck sonderlinghen By conditien, dat is te vveten, door dien En in alsoo vele alst selve van Godt is voorsien. DUs mact vvel vvesen en het can vvel t'samen staen Dat een dingen van hem sou t'vvijffelachtich vvesen, Oft voor soo vele alst haer causen mach aengaen En dat nochtans sou nootsakelijck sijn boven desen, Naer den aert vande conditen dier toegeresen, Comen moghen naer datmen eender selver saken, En nae eene selve maniere uytghelesen, Tvvijffelachtich en seker souden vvillen maken. Dat Argument soudemen te recht moghen laken, En daer soude groote contradictien, vallen, Vyt een cleyn argument spruyten vvel groote geschallen.
[pagina 386]
WIlt ghy argueren in deser manieren claer, Soo vvat ick teghenvvoordich sien voor ooghen, Dat moet nootsakelijck vvesen voorvvaer, Ick sien u schryven ghy moet u nootsakelijck pooghen, Tot schryven dees conclusie vvil ick vvel ghedooghen: Op dat ghyse naer de maniere verstaet, Van d'eerste propositie en naer t'vertooghen, Van de nootsakelijckheyt van conditien en daet, Soomen die behoort te verstaen met vvysen raet. Maer sout ghy die verscheydelijck vvillen nemen van De simpel nootsakelijckheyt sy sou valsch sijn dan. En daerom moet ghy vvel mercken met vvat opinioen, Oft de propostiten en conclusien eenen sin, En een selve maniere besluyten oft en doen, Besluyten sy een selve maniere en in Eender selver vvyse met orden, soo is t'begin En het eynde van het argument goet: maer VVaert dat de propositie sprake tot ghevvin, Van de conditionele nootsakelijckheyt, en datmen daer Vyt een conclusie van simpel nootsaken daer naer VVilde sluyten, die verscheedelijcke disputatie, En soude niet causeren dan erreur en fallatie.
[pagina 387]
Al t'gene dat Godt voorsiet en can niet ghelieghen, Al dat hy voorvveet is versekert en vast, Geen t'vvijffelachtighe saken en connen hem bedriegen: VVant als hy die voorsiet en vvel overtast, Siet hy oock u t'vvijffelinghe u belet en u onrast, V meyninghe, u veranderen en u changeren, Vvven teghenspoet, toevallen en uvven last, Mitsgaders al dat sou moghen abstraheren Van u voornemen en daer, en can niet occurreren Van al dat in tvvijffelachtighe saken gheschiet // snel Ten sy dat Godt al versekerlijck voorsiet // vvel. Ghy sout vvel gheraken door belet vveder te keeren, Als ghy naer Venegien sout gaen sijnde ondervvegen, En u propoost vvel veranderen naer den Heer der Heeren; Voorsach van eerst vvaer toe uvven sin sou sijn genegen, En vvat ghy door de veranderinghe sout pleghen, En oft ghy sout vvederkeeren oft doorreysen, Godt en vveet niet alleen hoe alle saken sijn ghelegen: Maer hem sijn bekent al u ghepeysen, Voor d'ooghen Godts en can hem niemant geveysen, VVant alle secreet is voor sijn ooghen claer, VVeert geschiet is oft gheschien sal binnen duysent Iaer.
[pagina 388]
HEeft Godt dan voorsien dat ghy morghen Naer Venegien sult gaen, vvat stricken oft netten Dat u gespreyt sijn, oft daer ghy meucht voor sorgen, Oft vvat ghespuys hem daer teghen mocht setten, Noch levende, noch doode, en sullen dat beletten. En dat uyt de conditioneelder nootsaken, Des ghesichte Godts en ghestadighe vvetten, Diet al t'samen voorsiet vvat daer soude gheraken Te ghevallen, en vvat ghy sult laten doen en maken, En hoe ghy sult veranderen u sinnen, In al t'geen dat ghy sult voornemen, laten doen en beginnen. OM u by ghelijckenisse bat te maken cont, De voorvvetenheyt Godts omnipotent, Oft ghy saecht dat jemant voor u stont, Die veel boetsen vvaer te bedryven ghevvent, Ghy sout alle sijn veranderinghe present, Perfectelijck voor ooghen sien blijcken, En vvaert dat ghy het ghesichte had soo exellent, Dat ghy toecomende dinghen ooc mocht sien van gelijcken, Als ghy de presente doet sy en souvven niet svvijcken. Maer uyt de conditie van u kinnen en voorsien, Soo souden sy in effect dan nootsakelijck gheschien.
[pagina 389]
DVs siet Godt al de menschen vvegen die de menschen ingaen, VVat aenstoot en becoringe dat sy sullen lyen, Hoe sy vervvonnen sullen blyven oft vvederstaen T'vleesch, VVerelt en vyant haer straffe partyen: Hy vveet oft sy tot den eynde sullen blyven stryen, Oft dat sy flauvveren sullen en sijn inconstant. Oft sy beerven sullen de croon der melodyen, Oft ghevvorpen vvorden inden vierighen brandt. Niemant en can ontvlien Godts moghende hant, Maer de mensch sal ontfaen sulcken sententie, Als Godt heeft voorsien door sijn providentie. DEse providentien en Goddelijcke secreten, En neem ick anders niet dan voor een macht en cracht Die in Godt is, van te sien en van te voorvveten, En van alle dinghen te gouverneren dach en nacht, Ick segghe dat ghijt verstaet een cracht en macht, Die universeel is en niet ghescheyen, Daer hy alle dinghen soo vvel hert als sacht, Met d'vvinghen, bevveghen can en beleyen, En naer synen Goddelijcken vville bereyen, D'vvelck hy langhe voorsien te voren // heeft Van als hy de menschen daer toe vercoren // heeft.
[pagina 390]
MAer dat de menschen verkiesen oft delibereren, Dat doen sy door haren vville sonder bedvvanck, En nochtans heeft Godt vvel connen considereren Dat sy verkiesen souden vry en vranck Eer den Aertsbodem geleyt vvas, hy hevet lanck Daer toe voren ghesien en niet gheconsenteert, Hy heeft seker ghevveten dat de menschen cranck Al sullen en nochtans al heeft hy niet gheordineert, Hy hevet voorseyt en niet ghepreschribeert: En in sulcker voeghen als hijt heeft voorsien // al En ghevveten dat t'versekerlijck gheschien // sal. NAer dese voorvvetenheyt Godts en is nochtans, (Soo ghy gehoort hebt) geen cause noch oorsake, Dat de boose menschen soo vvel vrouvven als mans, Verloren blyven tot haeren onghemake: VVant al voorsiet en al vveet Godt met corter sprake, Dat de boose menschen sullen doen groote malitie, Soo ist nochtans dat hy uyt vvrake Niet en is begerende haerlieden perditie, Noch hy en schept geen vreucht dat sy door haer vitie Verloren gaen, in haer doot en glorieert // hij niet Noch in haer verdoemenisse en opereert // hy niet.
[pagina 391]
d'Autheur. MAer O Waerheyt eer de menschen waren geboren Iae eer de Werelts gront was bespreyt, Soo heeft den Almogenden Godt vercoren, Ettelijcke menschen tot d'eeuwighe salicheyt, Dat blijckt claerlijck: want de schrifturere seyt, Ick heb Esau ghehaet en Iacob bemint seere, En tot Rebeccam heeft Godt opentlijck uytgheleyt, Den meesten sal den minsten dienen en doen eere: En ist dat d'een dus vercoren wort van den Heere, En d'ander ghehaet, segt my, wat deucht te doen baten,, can En waerom dat de mensch de sonde sou laten,, dan? WAnt heeft Godt ons gheschapen tot ongheluck, Tot tribulatie, verdriet en lyen, Armoede, benautheyt, swaricheyt en druck, Soo schijnt dat wy dat niet en connen ghemyen. En heeft hy ons gheschapen tot melodyen, Tot ghemack, rust, vreucht, dansen en springhen, Soo schijnt dat wy met vreucht onse tyen Hier sullen passeren en ombringhen: En heeft hy te voren in ons al voorsien d'ees dinghen, Soo en derven wy t'gheluck noch ongheluck niet vlien, Want dat Godt ghepredestineert heeft dat moet gheschien.
[pagina 392]
Waerheyt. ICk meynde dat ick u genoech hadde ondervvesen, en dat gy mijn voorgaende redenen vvel hadt verstaen, Maer ghy slacht de Kreften (dunckt my) in desen, Die in plaetse van voorevvaerts achtervvaerts gaen. Ghy hebt opentlijck moghen hooren aen mijn vermaen, De solutie vande questie die ghy proponeert, Niet te min ick sal u curieuse vraghe saen Naer u versoeck vvederom hebben ghesolveert, Om dat van u niet en soude vvorden ghepresumeert, Dat Godt in t'verkiesen jemant onghelijck doet, Sal ick u dees questie naerder maken vroet. ICk heb u genoech verhaelt dat Godt heeft gevveten, Soo ghy hebt gehoort voor t'svverelts creatie, En dat hy vveet noch op dees uyre in secreten, Door sijn verholen predestinatie: VVie sy sijn die door sijn Goddelijcke gratie, Hier in vreuchden en benautheden sullen leven, En vvie sy sijn die namaels in Iubilatie Sullen leven, en in de verdoemenisse sneven, En dat den Alderhoochsten Godt verheven, Nimmermeer en can noch en sal moghen vvorden In dese syne voorvvetenheyt bedroghen vvorden.
[pagina 393]
EN al heeft Godt verkosen seker ondersaten, Godt en heeft niet aensien eenich quaet feyt, Die de menschen souden doen oft te doen laten: Maer dees verkiesinghe is een gramteyt, VVaer af het fundament is gheleyt, Alleen op des Almachtichs Heer der Heeren, Groote onbegrypelijcke bermhertigheyt, En niet op t'smenschen verdienste oft bekeeren. VVant soo den Bybel claerlijck can leeren, Als sy al ghedaen hebben dat hun vvort ghecommandeert, Soo vvorden sy als eenen onreynen doeck ghestimeert. GElijck Godt door sijn onuytsprekelijcke goetheyt, Eenighe verkiest tot den eeuvvighen leven: Alsoo laet hy door sijn rechtveerdighe vroetheyt, Ander in haer boosheyt en verblintheyt sneven. Dees sterven in de sonden die sy hebben bedreven, De Heer en heeftse soo niet ghemaeckt: Maer hy heeftse boos vonden en sijn versteent bleven, Als Pharao al heeft Godt naer haer salicheyt ghehaeckt, Sy hebben de deucht puer vvillens ghestaeckt, En sy scheppen vreucht in quaet // dat sy bedryven VVee hun die versteent en obstinaet // hier blyven.
[pagina 394]
En al hebben sy verlicht ghevveest van Godt gratie, Sy en blyven in deuchden niet perseveren: Maer met opsetten vville oft een cleyn temptatie, Sonder dat se Godt doet reculeren, Soo blyven sy in haer boosheyt herderen, En keeren vvederom tot haer malitie: En soo vvy Christum hooren doceren, Soo is voorvvaer de leste conditie, Veel arger dan d'eerste van d'ees vitie, En van dit onbetamelijck d'vvalen, Hooren vvy Petrum d'ees vvoorden verhalen. NAer dat sy van de vverelt vvaeren ghesneden, Door de kennisse van Godt Almachtich, Sijn sy den vvech der boosheyt vveer in getreden, En haer leste conditie is vvaerachtich Veel quader dan d'eerste, sijt ghedachtich Dat beter ghevveest hadde t'haerder baten, Dat sy noyt ghekent en hadden sachtich Den vvech der vvaerheyt, en der Charitaten Dan naer da sy en kenden dien te verlaten, En hun te keeren vande vvech en t'heylich ghebodt Dat hun ghegeven vvas van den hooghen Godt.
[pagina 395]
MAer haer is ghebeurt naer het ontfouvven, Van het oude Proverbio certeyn, Den Hont eet vveder dat hy heeft ghespouvven, En de ghevvasschen Seuch maeckt haer vveer onreyn, En als d'ees menschen soo vvel groot als cleyn, (Soo vvy hem elders noch hooren spreken) Sterven door haer eyghen faulten vileyn, En niet door Godts fauten oft ghebreken. VVant al hooren sy Godts ministers preken, En dat sy vvorden gheroepen tot penitentie, Soo en keeren sy niet van haer violentie. VVY hooren Godt van dit volck ghevvaghen, Roepende met minnelijck verclaren, Och hoe menich mael heb ick by nachten en dagen V O kinderen sorchvuldich vvillen vergaren, Gelijckmen een hinne vvel siet bevvaren Haer kiekens onder haer vleughelen ghetrouvvelijck, En ghy en hebt u selven uyt besvvaren Niet vvillen helpen al boot ick u bouvvelijck Hulp en bystant, jae ghy hebt grouvvelijck V Ooghen besloten en u ooren bestopt, Als ick u gheroepen heb en voor u deur gheclopt.
[pagina 396]
DAt blijckt voor de hant vvant Godt seyt claerlijck, V onrechtveerdicheyt O Israel heeft u bracht In t'verdriet, maer in my is u hulpe openbaerlijck, En op ander plaetsen seyt hy, ick en begeer de doot onsacht Vanden sondaer niet, al heeft hy mijn ghebodt veracht Maer dat hy hem bekeere en leve voortaen: Bekeert u bekeert u ghy verdoolt gheslacht Van Israel die verkeerde vveghen sijt ingegaen. VVaerom sterft ghy en naer Pauli vermaen, Soo vvilt Godt alle menschen behouvven, En vvilt dat sy kennis der vvaerheyt hebben souvven. EN nochtans en is Godt niet gehouvven // om Hun te bekeeren van haer groote misdaet: VVant ghelijckervvijs dat vvy aenschouvven // som Den eenen civilen rechter oft Magistraet, Een van tvveen die bedreven hebben groot quaet, En die beyde hebben verdient de doot, Los en vry laet uyt gratie delicaet, En over den anderen rechtelijck doet exploot Soo en can niemant begrypen dat de Heere groot, Den eenen straft en den anderen doet gratie, VVant sy al verdient hebben d'eeuvvighe condemnatie.
[pagina 397]
DIe Godt heeft vercoren en ghepredestineert, Tot der salicheyt en tot den eeuvvighen leven, Die vvorden voorvvaer niet ghesalveert, Dan door synen eenighen soon Christum verheven: En Petrus die heeft claerlijck gheschreven. VVant ghelijck daer ghenen anderen name En is onder den Hemel ghegheven, Daer sy al door salich vvorden t'haerder vrame, Dus vvaert teghen reden en den betame, Te soecken eenighe ander uytvercoren, Onder die Godt noyt en kende te vooren. AL die in Christum gelooven en hem betrouvven, Die sijn vvaerachtelijck gheasseureert, Dat sy salich sullen vvesen en behouvven: VVant soo ons de Heylighe Schrift doceert, Sullen sy van sonden vvorden ghepurgeert, Door synen hooghen glorieusen naem ghepresen // noch Staet daer die ghelooft en vvort ghebabtiseert, Die sal inder eeuvvicheyt behouvven vvesen // toch. Maer die niet en ghelooft in desen // och Die soo een grouvvelijck oordeel ontfanghen, D'ongeloovighe naect een eeuvvich verstranghen.
[pagina 398]
GOdt en geeft sijn gratie alleen niet d'uytvercoren, Die in Christum ghelooven en boosheyt schouvven, Maer als sy door t'vyants berock bycans sijn verloren, En dat sy in sonden door haer eyghen vleesch flouvven, Soo raept hy de sondaers tot berouvven, Door sijn Heylich vvoort tot abstinentie En door synen Heylighen Gheest doet hyse opstouvven, En hy doetse in haer svvackheyt assistentie: Maer als sy sondighen teghen haer conscientie, Soo verliesen sy Godts gheest en sijn gratie, Ist dat sy geen berou en cryghen van haer fallatie. DIe hier naer t'vleesch leven op t'svverelts erven Die salt naer Pauli segghen staen seer schaers, VVant sy t'rijck der Hemelen sullen moeten derven, Godt sal sijn rijck sluyten voor Afgoden Dienaers, Over-speelders, hoereerders, en paillaers, Achter-clappers en die haeren naesten draghen envye Dieven // tvvistmakers en dronckaers, Die besmet sijn met boosheyt en idolatrye, Me gramschap, discoort en moorderye, En met dierghelijcke sonden sijn besmet: VVee den sondaer die versteent blijft in sijn opset.
[pagina 399]
DAt sy die met dese sonden sijn besvvaert, Geen erfgenamen des Hemels en sullen vvesen, Comt toe om dat sy uyt boosen aert, Vervvorpen den Heylighen Geest ghepresen, En sy en connen van dees quale niet ghenesen, Sonder boete en penitentie te doene, VVant het baet voorvvaer singhen noch lesen, Volherden sy tot den lesten in haer opinioene, En dat sy soo ghehaelt vvorden vande doot coene, Soo sijn sy vvel te grooten ongheluck dan // gheboren VVant sy int ghetal niet en sijn van // d'uytvercoren. OFt sterffelijck menschen vvilt dan met segghen oft peysen, Ist dat ick tot d'eeuvvighe vreucht ben gecreert, Ick en derf my voor quaet te doen niet vereysen: VVant door Godts predestinatie sal ick sijn ghesalveert, Ghy sout oock verre sijn gheabuseert, Dat ghy sout peysen te sijn vermaledijt, Als ghy hierin deuchden persevereert: VVant sulcke ghepeysen procederen altijt, Vanden Satan die de menschen door ouden nijt, Soeckt te verabuseren en te bedrieghen // al En niet van Godt die ons niet lieghen // sal.
[pagina 400]
HIer uyt cont ghy vvel ghevoelen en verstaen // dat Godt u tot de salicheyt heeft gepredestineert. VVant soo Paulus ons doet vermaen // plat Die dit goet vverck in my heeft ghefundeert, Die salt voleynden en soo hy doceert, Godts vocatie en Godts gaven exellent, Sijn sulcx dat hy hem niet en repenteert, Om dat ghy dan een van sijn lidtmaten sijt bekent, Soo en sal den alderoppersten regent, Syne verkiesinghe niet hersetten, Noch al de Duyvels en sullen dat niet beletten. EN vvant ghy een sijt van Chirsti Schapen, Die den vader synen sone heeft bevolen Ten bevvaren, soo en sal den VVolf u niet betrappen VVilt ghy: VVant Christus en sal u niet laten dolen, Al hebt ghy langhe in sonden ghequolen, Ghy moet vast staen op sijnder ghenaden, En segghen al licht ghy onder t'vyants solen, Godt die is met ons vvie sal ons schaden. Den vader die synen sone liet ghaen gheladen, Met den svvaren cruyce en liet hem nemen t'leven, Die sal u met hem alle dinghen gheven.
[pagina 401]
VVIe sal de vercorene Godts accuseren // dan Als Godt de Heere selve haer saken verschoont? VVie is deghene dies tribuleren // can? Godt is voor hun ghegeesselt en ghecroont, Gestorven en verresen, en die daer t'hoont Ter rechter hant sijns Vaders het ghescheurt mandaet. Van vvien sullen de gheloovighe sijn ghehoont? Als Christus selve is haeren advocaet: VVie sal de menschen scheyden vroech oft laet, Van de groote liefde Godts ghepresen, Die oyt goederthieren vvas en eeuvich sal vvesen? SAl dit bedvvanck sijn verdriet oft lyen? Persecutie, honger, dorst oft armoede, Perijckel, noot, svveert, doot oft castyen? Als ghy staet onder Christi uvvs hulpers hoede, Sijt bereet te seggen met uvven bloede, V gheloove in alder volstandicheyt, Al vvort ghy ter doot gheleyt van d'onvroede, Gelijck een Schaep naer t'slachthuys vvort gheleyt, In alle des teghenspoeden voorseyt, Sult ghy vervvinders sijn door die u bemint // heeft En die de menschen voor sijn kinders ghekint // heeft.
[pagina 402]
ALs de predestinatie u anders gaet ontfouvven, Soo mocht sy u tot vvanhope bringhen, Oft tot een Epycurisch leven d'vvelck ghy moet schouvven VVant sy niet en soecken t'vleesch vvellust te dvvingen, Maer svverelts vreucht te volgen al dansen en springen. Dus moet ghy met rype consideratie, VVel neerstich overlegghen de spreucken en dinghen, Die u sijn dienende tot der consolatie, Gelijck dat ghy vercoren sijt voor de fondatie, Der vverelt om dat ghy heylich en irriprochable, Voor Godt sout sijn in liefde annable. VVAt vvilt ghy dan veel t'vvijffelen en dubiteren, Oft ghy naemaels sult behouvven sijn oft niet, Daer Godts vvoort u soo claerlijck can doceren, Dat hy de gheloovighe sal lossen uyt verdriet, Boven dat ghy in d'Euangelio siet, Dat u sonden u om Christi naem eersame, Al vergeven sijn, door dat hy hem liet Gevvillich cruycen aen des cruycen rame, En dat ghy voor een recht erfghenaeme, In t'rijck der Hemelen naer u verlanghen, Van Iesu Christo sult sijn ontfanghen.
[pagina 403]
HY vvilt dat ghy door t'geloove vvel leven // sout En dat ghy aen hem sout blyven verbonden, Hy vvilt dat ghy u vvachten van sneven // sout En d'occasie schouvven vande sonden, Hy vvilt dat ghy naer sijn vermonden, V opgheleyt cruys ghevvillich sout draghen. Hy vvilt dat ghy patientelijck t'alle stonden, Sout lyden, verdriet, afflictie en slaghen. Hy vvilt dat ghy met hoopen, bidden en claghen, Verbeyden sout de verlossinghe van u miserie, Tot dat hy u haelt in sijn Godtlijcke imperie. ISt dat ghy vvilt blyven binnen dees palen, Sonder dees limiten te usurperen, Soo verseker ick u ghy en sult niet dvvalen, Maer ghy sult u selven seer vvel contenteren: Maer vvilt ghy veel hoogher speculeren, Ghy sult u selven bedrieghen ter aventuren, Die te hooch vvillen clemmen die abuseren Dickvvils haer selven, soo de vvyse ruren, Al ist dat ghy hier veel lyden moet besuren, Persevereert ghy altijt vroech en late, In t'geloove, hope en in charitate.
[pagina 404]
EN vvilt inden strijt niet flauvveren // dan Om ten eynde erfgenaem des Hemels te syne, De cracht Godts sal u helpen en assisteren man, En al u saken stieren tot goeden fyne: Hy en sal niet vvorpen in de helsche pyne, Die om salich te vvorden sijn beste doet, Hoe vvel de rechtveerdicheyt Godts divine, De boosheyt en de sonden vvel straffen moet, Vanden gene die met quaden vville vervvoet, Teghen Godts danck selfs loopen verlooren, Godt en straft niemant t'onrecht in synen t'hooren. EN al ist dat Godt t'hem verjubileert In vvel te doen, soo Ieremias seyt: Soo ist nochtans dat hy somtijts exploicteert, D'vvelck hem streckt buyten sijn proprieteyt, Gelijck affligeren om te doen sijn vverck en feyt. VVant hy is rechtveerdich in sijn justitie, Hoe vvel nochtans dat hy oock somtijts leyt, Distelen en doornen tot een admonitie, Op de vveghen die ons tot de perditie Souden leyden, om ons doen vveder te keeren Tot hem, en ons te vryen van verseeren,
[pagina 405]
EN al vvaert dat jemant sekerlijck voor vviste, Dat hy verdoemt en verloren sou vvesen, En dat hy met berou d'vvelck oyt Godts horen sliste, Noch met Penitentie, noch met bidden, noch lesen, Dat en sou connen gheletten noch sijn quael ghenesen, Soo sou hy behooren te persevereren In deuchden op hope dat Godt door desen, Ten eynde van hem anders soude ordonneren, De mensch en can niet begrypen noch expresseren, Sijn grondeloose barmherticheyt goederthiere // siet, Noch hy en vveet van sijn voor vvetenheyt de maniere // niet. HOorde ghy Iob niet openbaerlijck ontfouvven, Al sou Godt my verdoemen soo sal ick in hem hopen, En naer dat geen vveldaet en blijft onvergouvven, Soo hoopt op Godts barmherticheyt die altijt staet open, Peyst dat de helsche stranghe pyne en nopen Al bleeft ghy verloren mach vvorden ghemindert, T'vvaer beter sekeren tijt op de knien ghecropen, Dan aen het gheheel lichaem te lyden en sijn behindert. Tvvaer beter met een kleyn roede te sijn ghekindert, Dan vande Beul met een geessel te sijn gheslagen, T'is beter vvat gheleden dan verdoemt t'eeuvvigen dagen.
[pagina 406]
DUs en mach niemant uyt desperatie Geheel en al den moet verloren gheven, Maer bidden Godt om sijn Goddelijcke gratie, En schouvven het quaet om deuchdelijck te leven, Al vvaert dat den Almogenden Godt verheven, Voorsaghe dat een belegerde Stadt, Ten eynde sou ghevvonnen sijn, en comen in sneven Soo en sout ghy die niet terstont overgeven, maer vvat Teghen houvven en vertoeven, op hope dat Ghy ontset sout crygen van buyten de vesten, Soo moet den mensch oock altijt hopen tot den lesten. NIemant en hoopt te vergeefs inden Heere, Gelijck de hope der siecke naer den lichaeme, Vyt der natuere vordert en helpt seere: Mitsgaders de bedroefde oock tot haerder vramen, Iae soomen siet dat door de goede hope bequame, De crancke menschen somtijts genesen fijn, En dat de levende teghen den betame, Vyt faulte van hope vanden doot overvallen sijn: Aldus is de vaste hope divijn, Een heaven van versekertheyt teghen versijcke, En eenen ancker van vasticheyt desgelijcke.
[pagina 407]
GHy vveet vvel dat Ionas vvas ghesonden, Al binnen de Stadt van Nineve groot, Om dat hy d'invvoonders soude vermonden, Dat de Stadt, en sy altsamen souden comen in noot, Binnen veertich daghen, en dat sy svvaer als loot, T'vvaerschouvven vvaernamen en penitentie deden, En datse Godt ontfermde uyt liefde minioot, Door haer Penitentie en devote ghebeden, En vvat vveet ghy vvat Godt door sijn barmherticheden, Met desulcke noch doen mocht in sijn verkiesen, door vveldoen mach elck vvinnen maer door boosheyt, verliesen. HOort ghy Esaiam niet claerlijck ontfouvven, Dat soo vvanneer de mensch sucht van sijn misdaet, En dat hy voor hem neemt de boosheyt te schouvven Dat hy dan niet meer ghedincken sal het quaet, Badt Godt selve niet voor die hem cruysten obstinaet? T'vvaer mogelijck datse souden hebben gevveest behouvven. Iudas en Caim hadden sy haer toeverlaet Genomen op Godts barmherticheyt met vast betrouvven. De mensch moet matelijck hopen duchten grouvven, VVanhoop vreest de gerechticheyt te seer boven maten, En hope vvilt haer te seer op barmhertich verlaten.
[pagina 408]
DOet dan t'gene dat Petrus u reat en beveelt, Te vveten, dat ghy met goede vvercken u vocatie En verkiesinghe seker maeckt en vast stelt, Om dat u mildelijck door Godts goede gratie, Sou vvorden ghejont de croon der jubilatie: VVant ist dat ghy goede vvercken doet, Sy sullen u met hun lieden door Godts predestinatie, Getrouvvelijck erfgenaem maken van d'eeuvvich goet. Ist dat ghy ter eeren Godts met vromen moet, Tot den eynde volstandich blijft persevereren, Soo sult ghy inder eeuvvicheyt met Godt triumpheren. VVAnt ghelijck den Arent is gheschapen // hier En voorsien om opvvaerts te vlieghen, maer Nochtans niet sonder de hulpe van sijn vvapen // fier Te vveten, van sijn vlogels: soo ist van die daer Van Godt voorsien sijn behouden te sijn voorvvaer, Hoe vvel naer haerder naecter Substantien niet, Maer alleen overmits Godts gratie die haer Met de goede vvercken als tvvee vlogelen siet, Ten hemel doet vlieghen uyt alle verdriet, In sulcken vreucht die Godt hun sal schincken // dan Als oyt oogh sach, oor hoorde, oft hert dincken // can.
[pagina 409]
d'Autheur. MAer O Wyse mocht ick u vraghen, Noch sommighe questien die dees saken aengaen, En dat u dat niet en soude mishaghen, Ick soude u antwoorde wel willen verstaen, Waerom heeft Godt veel dinghen ghedaen, Daer wy door schynen te sijn versworen? Waerom heeft Godt naer t'gemeyn vermaen, Maer eenighe en niet alle menschen vercoren, Tot den eeuwighen leven om vreucht te oorboren? En waerom en heeft hy Adams val niet belet, Daer de menschen al t'samen door sijn besmet? WAerom en heeft hy de mensch soo niet geschapen, Dat hy des Duyvels stricken altijt can ghemyen? Die als eenen briefchenden Leeu om ons loopt al gapen Waerom en doet hy niet preken en belyen, Sijn Goddelijck woort om t'volck te bevryen, Al de werelt door en onder alle natien? Waerom wil hy veel volcx castyen, En priveren van sijnder hogher gratien? Waerom en veracht hy niet inspiratien, Al die sijn woort hooren in t'svverelts foreest, Op dat sy ghelooven souden met den heyligen Gheest?
[pagina 410]
WAerom ist toch dat Godt niet op en heft Al die daer sijn ghevallen in sonden? Waerom ist dat ons de vyant soo saen treft? Waerom wort ons vleesch soo cranck bevonden, Dat het teghen den Gheest tot alle stonden, Gheduerichlijck wilt stryden en vechten? Waerom heeft Godt ghemaeckt de afgronden? Waerom bewaert hy den mensch niet als den slechten, Tot den eynde sijns levens? wilt my dat berechten, In t'recht gheloove sonder hem te laten verdooven, Als hy begost heeft in hem te ghelooven. WAerom en slist Godt niet alle twist en gheschille, Dat daer daghelijcx is in sijnder Kercken? Waerom en beneemt hy altijt niet t'smenschen quaden wille? Waerom laet hy ons meer naer boosheyt hercken, Dan naer charitative deuchdelijcke wercken? Waerom en doet hy ons niet tot weldoen verwecken? Waerom wilt hy meer in t'swerelts percken, Den eenen, dan den anderen te hemwaerts trecken? Waerom laet hy den eenen hier sijn boosheyt decken, En den ander straffen om minder misdaet? Waerom laet Godt saeyen soo veel quaet saet?
[pagina 411]
HOe ist moghelijck en hoe cant ghewesen, Dat Godt Hemel en Aerde van niet schiep hier te voren? Hoe ist mogelijck al ist dat wijt lesen. Dat Christus van een maecht is gheweest gheboren? Hoe ist moghelijck dat hy den mensch soo had vercoren, Dat hy om hem te verlossen wilde sterven? Hoe ist moghelijck dat hy heeft ghesworen, Dat den sondaer door hem den Hemel sal verwerven? Hoe ist moghelijck dat hy in t'swerelts erven, Is verwesen, gedoot en ten Hemel gevaren? Hoe ist mogelijck dat een Godt dry persoonen waren? Waerheyt. GHy vvilt te hooghe clemmen met u neer scientie, En die te vvijs vvilt sijn vvort ignorant, Siet dat ghy in de vlamme van Godts providentie, (Soo de vlieghen in de keersen doen) u niet en verbrant, Ghy vraecht questien die met menschelijck verstant, Niet vvel en sijn te begrypen openbaerlijck noch stille Daer en vvas noyt, noch daer en is noch jemant int lant, Die u reden sal geven van al dien gheschille: Maer ick segghe u dat den cause daer af is Godts vville, En al ist dat de nootsakelijckheyt soo verre strect, Dat de causen voor en te boven gaen haer effect.
[pagina 412]
SO moet ghy verstaen en consideren, Dat daer niet voorder noch meerder en is dan Godt En synen Goddelijcken vville dies elck moet obedieren Dus en is voor hem noch van hem (geen cause in slot, Die hier af dan de cause vvilt vveten is vvel sot: VVant Godt heeft hem selven onbegrypelijck ghemaeckt, En Godt goederthieren vville, en sijn hooch ghebodt, Is een rechtveerdighe justistie onghelaeckt, T'is seker dat Godt die naer t'smenschen vvelvaert haect, Hun sent naer sijn believen gheluck oft teghenspoet, Naer t'betamen en hem en belieft niet ten is al goet. EN hy en derf van synen vville, handel noch slaghen, Geen sterffelijcke mensche gheven reden, Oft een slave synen Heere quam vraghen, Synen secreten handel hy sou qualijck sijn te vreden, En syde ghy dan soo vol curieusheden, En soo arrogant boven ander clercken? Dat ghy uvven tijt hier vvilt besteden, En Godt rekeninghe te eyschen van sijn vvercken? Ghy sout dat vvel laten vvout ghy mercken, Op Godts vvoorden dat niemant Godts secreten En vvonderlijck vvercken en sal begrypen noch vveten.
[pagina 413]
ISt dat een uytlander sonder vvete oft practijcke Reden vvilt gheven, vande loyen en vvetten Van u Vaders-lant, ghy sult vremdelijcke Opsien, hooren en u daer teghen stellen en setten: En ghy sult hem segghen sonder letten, Dat hy van saken spreeckt die hy niet en verstaet, En soude ghy dan disputeren metten Heere der Heeren, en opperste Potentaet? Van verborghen Hemelsche saken delicaet, Die u onbekent sijn, en voor u vol erreuren, Het vverck en can den vverckman niet conterolleuren. IN de schriftuere sijn sommighe secreten verhaelt, die Godt de mensch niet vvilt laten ondersoecken: vvant Hoe hy die meer ondersoeckt, hoe hy meer dvvaelt, En hoe dat meer verduystert sijn verstant, Gelijck het hol Coricius in d'eerste is playsant, En alsmen daer dieper en dieper in tert, Dan veel te eer moet vertrecken van cant, En hoemen herselooser en verbaesder vvert, Soo ist met de schriftuere oock die te hert, Voor t'menschen verstant is om te nypen, Godts hooghe secreten sijn quaet om begrypen.
[pagina 414]
GElijck d' AEgypsche palme als sy groen vvort geten, Door haer invvendighe cracht den dorst verslaet, En soo sy rijp sijnde als vvy by experitentie vveten, De mensch van verstande berooft met der daet: Desgelijcx ghebeurt oock vroech en laet, Met de ghene die vville ondersoecken Godts seer hooge secreten obstinaet, Oft die te hoogen materien vvillen schryven in boecken, Sy sijn voor vvaer vvel vveert om vervloecken, Die tot de hooghen materien sijn gheneghen, VVant onvinbaer sijn des Heeren vveghen. MAer soo een cleyn vogelken sijn natuyre Can versaeden aende vvyde vvoeste zee saen. En soo eenen grooten Oliphant ter selver uyre, Synen dorst inde selve zee oock van verslaen plaen: Desgelijcx can de simpel van verstande gaen, In de schriftuere halen t'geen dat hem dint, Tot sijnder salicheyt daer hy vast mach opstaen, En die hooghe gheleert is en hem ondervvint De schirftuere te door soecken, die selve vint Daerin ghenoech oock om sijn vernuft te versaden, Maer die te hooch vvilt clemmen is qualijck beraden.
[pagina 415]
GOdts verborghen secreten sijn my vvelbekent, En vvaer mijn believen ick souse u verclaren: VVant de Goederthieren Godt omnipotent, Die heeftse my selve vvillen openbaeren, Door dat vvy noyt van een verscheyden en vvaren, Ick vvas voor t'svverelts begin by de triniteyt, Ick ben met hem neergedaelt en ten Hemel gevaren, En ick sal by hem blyven inder eeuvvicheyt: Maer sijn secreten en moghen niet sijn verbreyt, Al sijn sy my openbaer als den claren morghen, Soo heeft hyse voor de menschen vvillen verborgen. T'Is hier niet ghenoegh ick sal u generalijck, Op dees verkeerde objectien responderen, En met d'Apostel Paulo antvvoorden finalijck, O Mensch vvie sijt ghy die vvilt murmureren, En teghen den hooghen Godt repliceren? Sal de forme al vvaer sy gheraeckt // heel qualijck Den maker vervvyten oft interrogheren, VVaerom hebt ghy my al soo ghemaeckt // finalijck? Ist in t'potbackers macht niet onghelaeckt // egalijck Van eenen clont eerde sonder eenighe cleynicheyt, Een vat der eeren te maken oft der onreynicheyt?
[pagina 416]
VOorvvaer voorvvaer het is groot vvondere, Dat de stoutheyt der menschen is so ontreguidant Dat sy de vvercken Godts elck bysondere, Aldus vvillen begrypen met natuerlijck verstant En dat sy teghen den hooghen God puissant, Derren spreken oft vvillen een vvet praeschriberen, Godt heeft vvel reden in de mensch gheplant, Daer hy vvereltlijcke saken met can discerneren: Maer hy moet kennen en confesseren, Al dat hy begrijpt en vveet in sijn leven, Dat hem dat van Godt al is ghegheven. ISt dan niet groote dvvaesheyt en lichtveerdicheyt, Soo vvel voor hooge nedere leecken als clercken, Tegen Godt te disputeren met onvveerdicheyt, Die ons geen rekeninghe en derf doen van sijn vvercken, Die nochtans soo vvy voor ooghen mercken, Niet en connen gheschien dan goet boven maten, Aengemerckt vvilt hier naer vryelijck hercken, Dat sy vanden goeden potentaet der potentaten: Dat is, van Godt comen tot smenschen baten, Die alle dinghen soo vvel gheraeckt // heeft Dat al goet is dat hy oyt ghemaeckt // heeft.
[pagina 417]
SOo een sterffelijc mensch gemaekt van slijm en eerde, Die soo saen breeckt als een glas oft pot, Iae die maer een schaduvve en is oft teere geerde, En die doot sijnde soo haest stinct en verrot, VVillen vvysen oft leeren den Almachtighen Godt, Hoe hy Goddelijcke saken sou administreren, Die nauvvelijck een questie door dat hy slecht is en bot, Tusschen sijn ghebueren en can discideren. O menschen en vvilt u selven dan niet abuseren, In Goddelijcke saken die voor u sijn verholen: Die te hooghe vvillen clemmen sullen ghemeynlijck dolen. MAer vvilt vanden Apostel Paulo leeren, Seggend' met een ootmoedich ondervvinden, O diepe Rijckdommen vande vvijsheyt des Heeren! V oordeelen sijn onbegrypelijck te ontbinden, En u vveghen sijn onmoghelijck om vinden: VVant vvie is hy die bekent Godts ghepeys en daet? VVaer sijn sy die den mensch oyt kinden, Die Godt heeft ghegeven den eersten raet? Niemant voorvaer: vvilt dan niet obstinaet Blyven van dees questien meer voort te bringhen, Van Godt, door Godt, in Godt consisteert alle dinghen.
[pagina 418]
STelt u selven met Godts vvoort te vreden En ghebruyckt geen noodeloose disputatie. En volcht in als de Philosophen niet die met reden Haer argumenten in voorleden spatie VVilden bevestinghen, maer bidt om gratie, Dat hy u slap gheloove vermeere, En sent hy u lyden toe en tribulatie, Peyst dat hy u lossen vvilt uyt meerder verseere, Doet Penitentie op dat ghy vanden Heere, De croone der glorien meucht ontfanghen: Die Godt betrout loft hy uyt verstranghen. d'Autheur. ICk bedanck u O Waerheyt hertelijck seere,, dat Ghy my instrueert naer Godts wetten, Ick hope door u profytelijck leere,, plat Voort aen alle twijffel uyt der herten te setten, Ick en wil niet meer peysen noch letten, Noch met sware questien my selve quellen, Den twijffel mocht mijn conscientie besmetten, En den vyant mocht my daer door versnellen. Ick wil mynen wille in Godts wille stellen, Godt dancken en sijn ghebodt,, obedieren, Wee de ghene die teghen Godt,, murmureren.
[pagina 419]
MAer O goede Waerheyt gheconsidereert, Dat Constantia my veel exempelen en saken, Die eertijts gheschiet sijn heeft ghereciteert, En onder ander hoe veel menschen plochten te haken, Om door de Constantie te gheraken, Aen eenen hooghen glorieusen name, En datmen de Constantie wel mach laken, Die voor den hooghen Godt niet en is bequame. Soo bid ick u O vriendinne eersame, Dat ghy my uyt jonsten wilt ghewaghen, Door wat Constantie men Godt best can behaghen? Waerheyt. DE Constantie is boven al te prysen, Daermen d'eeuvvich leven door vervverven mach, De gene die hier naemaels vvil verjolysen, Moet vvetterlijc stryen al ist een hert ghelach, En die de croon der glorien te hebben plach, Die plach constantelijck den Teghenspoet te herderen, Tot den eynde in deuchden die hier voleynt den lesten dach En Godt die sal met hem triumpheren. Dus vvilt aen de heylighe mannen doceren, Verdraghen, teghenspoet, verdriet en violentie, Om den naem des Heeren met patientie.
[pagina 420]
d'Autheur. O Lieve Waerheyt wilt my dan summierlijc uyten, (Dat wort u van my instantelijck ghebeden, Om ons materie daer met te sluyten) Wat Teghenspoet dat de Heylighe mannen leden? En wie zy sijn die met verduldicheden Veel Lyden en verdriet hebben verdragen? Om dat sy namaels souden leven in vreden, Met Godt den Heere ten eeuwigen daghen, En die liever gheleden hebben menschelijcke plaghen, Om hun selven van d'eeuwighe Doot te bevryen, Dan sy versmayt souden hebben Godts castyen? Waerheyt. MEn sach Ieronimum niet suchten noch clagen, al vvas hem synen besten pant afhandich gemaect Tobias en heeft hem oock niet seer verslaghen, Dat hy vanden dreck der svvaluen vvas geraect. Al lach den armen Lazarus bloot en naect, Hongherich voor des Rijckmans deure, Al heeft hy ghebeden en ghehaect, Naer een bete broot uyt faveure, En dat hem ontseyt vvaren met rigeure, De brocxkens die onder tafel laghen // langhe Soo heeft hy dat verduldich verdraghen // stranghe.
[pagina 421]
ALs den verduldighen Iob hadde verloren Sijn kinderen, sijn vee, sijn goeden, sijn erven // dier Soo sprack hy vvel te recht ick vvas naect gheboren, Naect soo moet ick vvederom sterven // schier. Godt die salven can slaen en bederven // fier Heeft het my ghegeven en ghenomen subijt, Synen hooghen naem die sy menich vverven // hier En inder eeuvvicheyt ghebenedijt: De menschen moeten Godt dus oock loven altijt, VVeer sy gheluck oft teghenspoet // hebben VVant op de vverelt moet elck suer en soet // hebben. ALs Esaias de Propheet al leven, Iammerlijck in tvvee stucken vvert gesneden, En hoordemen hem noyt suchten noch beven, Maer heeft de pyne constantelijck gheleden. Als de dry kinderen met vvreetheden, VVaren ghevvorpen inden vierighen hoven, Hoorde men hen luyden moet ivrighe ghebeden, Haren Schepper met lofsanck prysen en loven. Stephanus den Martelaer badt Godt daer boven, Soo vvel voor de ghene die hem steenden Als voor die om sijn doot schreyden en vveenden.
[pagina 422]
EN veel diversche ander Martelaren, Hebben de tribulatie in danck ontfanghen, Iae sy hebben in haer aldermeeste besvvaren, Godt constantelijck Psalmen en Lofsanghen Devotelijck ghesonghen met blyde vvanghen, VVaer door datse Godt vvonderlijck heeft by ghestaen. Als David hem selven vont in t'verstranghen, Soo heeft hy oock van ghelijcken ghedaen, Hier met sullen vvy d'ander heylighe voor by nu gaen, Die hier seer Constantelijck // gheleden // hebben En die vromelijck en vaillantelijck // gestreden // hebben. DEes en meer ander hebben door tribulatie, En door Godts gratie, den Hemel vervvonnen, Saul, Pharao, Iudoas die in desperatie Hier op dese vverelt sijn ghestorven, Die hebben hun selven schandelijck bedorven, En sy sullen deerlijck moeten t'ghelach betalen: VVant de versteende herten niet om vermorven, Die sullen al moeten ter Hellen dalen, Den voorspoet die doet veel menschen dvvalen, Soo ick u claerlijck genoech heb bevvesen, Daerom is den teghespoet vveert ghepresen.
[pagina 423]
DIe hier langhe leven in melodyen, En geenen teghenspoet en hebben, dat is een claer Teecken datse Godt namaels niet en sal bevryen: VVant de hier niet en lijdt sal lyden hier naer, De strenghe rechtveerdicheyt Godts voorvvaer, En laet geen quaet onghestraft cleyn noch groot, Dus ghebeurt selden dat een groot sondaer Vergiffenisse crijcht in d'uyre sijnder doot: Maer de verachte menschen die in t'svverelts conroot, Door den teghenspoet leven in svvaer verstranghen, Sullen meest de croone der glorien hier naer ontfangen. HEt cruys dat is een jeghelijcke Droeffenisse, verdriet, anxt, noot oft tegenspoet, D'vvelck Godt de menschen soo vvel arm als rijcke Toeschict uyt synen ghenadighen vville soet, Om sijn Heylichs naems vville, en dit doet Hy soo vvel uytvvendich als invvendich, Op dat hy sou proeven haer gheloove goet, En Godts liefde in hem bekent maken behendich, Om dat hy openbaerlijck in den cruyce amendich, De mensch sou thoonen sijn hulp en bystant, En ten eynde brenghen in het salich lant.
[pagina 424]
d'Autheur. O Lieve Waerheyt wilt my vertellen, Waerom ons Godt toesent lyden en verdriet? Waerom laet hy ons in tvvee manieren quellen, Te vveten, uytvvendich en inwendich somen siet Vytwendich als ons ancxst, smerte, cranckheyt geschiet? Inwendich door bedroefenisse en beswaren Der conscientien, en dat d'aenvechtinge ons niet In vrede en laet noch en wilt sparen? Soo dat wy ons wel moghen vervaren Voor den teghenspoet die ons maeckt confuys, Want geen soo grooten huys ten heeft sijn cruys. Waerheyt. OM dryderhande oorsaken vville, Sent Godt de menschen toe verdriet en lyen, Eerst om haer sonden openbaer oft stille, Doet hyse naer synen Goddelijcken vville castyen Als David en Manasse om hun te bevryen Geschiet is. Ten tvveeden om t'geloof te proberen, En om dat sou vvassen, toenemen en ghedyen, Soo men dat in Iob en Tobia sach augmenteeren. Ten derden om synen naem te doen honoreren, En dat sijn vvonder vvercken en heerlijckheyt, Souden vvorden gheopenbaert en verbreyt.
[pagina 425]
DIt cont ghy opentlijck mercken en naect verstaen, Aen de vvoorden van den Heer der Heeren, Daer hy spreeckt als hy van Lazaro maect vermaen Sijn cranckheyt en is niet tot der doot maer ter eeren, Dat de soon Godts daer door sou vermeeren Sijn glorie, en van die daer blent vvas gheboren, (Sprack hy) altijdt desen blinden verseeren, Dese noch sijn ouders en staen niet in t'vaders thoren, Noch sy en hebben niet ghesondicht hier te voren, Maer hy moeste blint geboren voorvvaer // vverden Om dat Godts vvercken aen hem souden openbaer // vverden. DEn tegenspoet en is den mensch niet schadelijck, Maer veel meer beterlijck soomen siet, Als Godt de menschen straft genadelijck, En moghen sy Godts castidinge vervverpen niet, Noch onverduldich vvesen als de straffe gheschiet: VVant de Heer die straft de gene die hy bemint, En heeft goet behaghen aen die hy toesent verdriet, Gelijck als een vader doet aen sijn eygen kint, Als de menschen geoordeelt vvorden soo Paulus ontbint, Soo vvorden sy vanden Heere ghecastijt // om Dat sy naemaels niet en souden sijn vermaledijt // som.
[pagina 426]
ALs de mensch vvort ghecastijt en gheproeft Met lyden, verdriet, tegenspoet oft cranckheden, Als hy door invvendich verdriet is bedroeft, En dat hy Godts versoeckinghe in sijn hert oft leden Verduldichlijck verdraecht, en peyst in sijn ghebeden, Dat hem de rechtveerdighe Godt die roede toesent, Soo ist hem salich: Maer die qualijck is te vreden, En daer teghen vloeckt, svveert en is malcontent, Die is het lyden en straffe en svvaer torment, VVant door sijn onverduldicheyt en murmuratie, Verliest hy d'eeuvvighe vreucht en Godts gratie. DIt sal ick u met claer exempelen bethoonen, Saul en David hadden beyde misdaen, En Godt die strafte oock beyde dees persoonen, Devvijl Saul op Godts genade niet en vvou staen Soo moeste hem de straffe tot verderffenisse slaen: Maer David die leet verduldich de smerticheyt, En gedenckende Godts goetheyt riep hy hem aen, Sprekende, sijt my ghenadich door u barmherticheyt, VVist mijn sonden uyt Heere en mijn svverticheyt, En daer door is hem den teghenspoet tot goet bedegen, En hy heeft troost van Godt ghecreghen.
[pagina 427]
NEemt oock exempel aen beyde de moordenaren, Die beneffens Christum vvaren ghehanghen, Den eenen droech verduldich sijn besvvaren, En hy riep Christum aen met betraende vvanghen, Sprekende, Heere vvilt my gedencken en ontfangen Als ghy sult comen hier boven in u rijcke, En Godt helpt desen uyt alle verstrangen, En den anderen liet hy in versijcke, Om dat hy soo seer onverduldichlijcke, Godts straffe leet als hy vvas inden noot, En door sijn onverduldicheyt sterf hy d'eeuvvige doot. ALs ghy druck, lyden, verdriet en grief // hebt Dan moet ghy sekerlijck vveten dat Godt u proeft, Om u t'ondersoecken of ghy hem lief // hebt. Die Godtsalichlijck vvil leven moet sijn bedroeft, Hy en mach niet al hebben dat hem behoeft, Maer ghy moet hier vervolginghe lyen, Ghy sijt geroepen ist dat ghijt vvel besoeft, En naerdemael dat Christus heeft moeten stryen, En de mensch exempel liet in voorleden tyen, Dat hy soude verduldich sijn en onverbolghen, Soo behoort een elck sijn voetstappen te volghen.
[pagina 428]
DApostelen des Heeren doen u memorie, vermaen, Dat de mensch door veel droeffenisse moet beerven, Den Hemel en de croon der glorien // ontfaen. Iacobus seyt dat sy salich sijn die door kerven, En aenvechtinghe lyden eer dat sy sterven, VVant dese menschen des levens croone Ontfanghen, en Godts gratie vervverven, Die Godt gelooft heeft in vvederloone, Van de gene die lief hebben synen persoone, En de ghene die sijn gheboden houvven, Die Godt bemint helpt hy uyt benouvven. WY hooren Christum Mathaei vijf gevvagen // claer Dat sy salich sijn en ghebenedijt, Die hier teghenspoet en lyden draghen // svvaer VVant sy sullen verlost vvorden in corter tijt. Salich sijnse soo de schrift noch belijdt, Die vervolginghe lyden om gerechticheyt vville, VVant hun toebehoort dat Hemelrijck vvijt, En Godt salse verlossen uyt alle gheschille, Die hier lyen patientich en stille, En die van t'svverelts kinderen sijn vervvaten, Die en sal Godt inder eeuvvicheyt niet verlaten.
[pagina 429]
AL dat de mensch overcomt in dit Aertsche Dal, Het sy brant, vier, vveert, diluvie oft vloet, Cranckheyt, accident, last oft ongeval, Verdruckinghe, besvvaringhe, bedroefden moet, Aenvechtinghe, achterdeel oft tegenspoet, En vvort hem niet opgeleyt om hem te crincken, Maer tot de beteringhe ist dat Godt dat doet, Die hy vvilt verheffen sal hy eerst doen sincken, Die hy de croone der glorien vvilt schincken, Sal hy eerst slaen, verstooten en treffen, Godt verneert eerst die hy vvilt verheffen. ICk peyse vvel dat ghy vvel hebt ghelesen, Oft vande gheleerde hooren ghevvaghen, De gheschiedenisse tot exempel van desen, Dat Abel van sijn broeder vvas doot gheslaghen. En datmen Absalon Davidem sach verjaghen, Vyt syne Province en Coninckrijcke. En dat Antonius Heeremijt veel heeft verdraghen, En Ioannes den dooper desghelijcke, En meer ander die in t'publijcke, Op den vvech der deucht plachten te vvandelen: Godt plach met sijn kinderen soo te handelen.
[pagina 430]
ALdus soo heeft den alder ghenadichsten Godt Noch ghehandelt met Noe en Abraham mede, Met Ioseph, Tobia, mitsgaders met Loth, En met de kinderen van Israel vol booshede, Met LaZaro die hy verrysen dede, En desghelijcken oock met den gheboren blinden, En met Iob die ghestraft vvas van lede te lede, En vveder ghenesen van sijnder svvaerder allinden, Soo vvy claerlijck in de schrift bevinden, Soo can de Heer dooden en vveer leven maken, Hy leyt ter hellen en doet daer vveer uyt gheraken. GOdt die vermaent en roept de sondaren, Als hyse toesent tegenspoet en benouvven, T'sy uytvvendighen druck oft invvendich besvvaren, Om dat sy door sijn admonestoren en vvaerschouvven, Haer sonde laten en haer bekeeren souvven, Om dat sijt misbruycken neemt hy haer goet // vvel Hy neemt de vryheyt vande landouvven, Om dat t'volck verloren loopt als dieren vervvoet // fel En met dese sachte roeden van tegenspoet // snel Soo straft hy sachtelijck t'volcx misdaden, Godt doet de menschen veel te veel ghenaden.
[pagina 431]
MEt goede reden mach ick vvel sachtelijck segghen, VVant de satisfactie die is seer cleyn, In voldoeninghe als ghyt vvilt overlegghen, Van des menschs groote sonden certeyn, Als d'edel Heeren van d'oude Perssen een vileyn, Acte oft eenighe boosheyt hadden bedreven, VVerden haer cleeren in plaetse van haer persoon onreyn Gegeesselt, en daer met vvert de misdaet vergeven, En desen goeden barmhertighen vader doet even Gelijck in plaetse dat hy t'volck sou castyen en dvvinghen, Straft hyse aen haer goet en utyvvendighe dinghen. DOuders en laten geen messen de kinderen, (Vraecht ghy) vvaerom? om dat sy voorsien, Dat sy haer selven souden beschaden en hinderen, Oft met dootelijcke vvonden quetsen door dien, En vvaerom sou Godt dan laten de lien, Eenighe dinghen die hun souden letten oft deeren, De mensch en vveet niet vvat hy moet soecken oft vlien, Noch van Godt yet te eyschen oft te begeeren, Dat hen salich is al moet hy synen vvil ontbeeren, En al is hy onverduldich door den teghenspoet, Soo ist dat hy den Kelck die Godt hem schinct drincken moet.
[pagina 432]
EN als eenen toom om t'volck te vveerhouvven // schier Gebruyckt Godt den teghenspoet als sy hem haten, Om dat sy hun van sondigen souvven vergrouvven // hier, En dat sy de boosheyt souden vervvaten, Soo de medecijns de menschen somtijts doen laten, Niet om dat sy sieck sijn, maer om siecte beletten, Soo beneemt Godt de menschen veel dingen t'haerder baten, De gene die haer conscientie souden moghen besmetten: Hy kent de natuere van Borghers en Cadetten, Hy vveet vvie deuchdelijck goet quaet en snooden // is Godt die geeft een jeghelijck dat hem van noode // is. EN hy straft de misdaet van alle persoonen, Maer de menichfuldicheyt der sonden die hem sijn bekent En al ist dat de sondighe menschen croonen, Teghen de straffe die haer Godt toesent, Soo sijn sy vvel verdoolt, verdooft verblent: VVant de straffe Godts en can niet quaet ghevvesen, Niet quaet om dat Godt omnipotent Dat doet, om de sondighe menschen te ghenesen, En tot vvelvaert van die hy castijt, en boven desen En straft hy uyt geen vvrake, maer uyt liefde minioot, En vraecht gy vvaerom d'een straf cleyn is en d'ander groot?
[pagina 433]
VVAerom minghelt d'Apoteker in d'een medecyne Meer Aloe dan in ander, om te doen sijn curen? VVeet ghy dat niet ick salt u segghen te fyne, Dat d'een stercker is dan d'ander van naturen, En dat hem dat nootlijck is ter selver uren. VVaerom slaet den Schoolmeester d'een kint tot den bloede? Eer hy dat can doen ontsien en met hem eens te ruren, Oft met de simpel schaduvve van een roede, Is hem d'ander kint ghehoorsaem en sacht van moede, Soo vveet Godt oock dat d'een met strafheyt d'ander met goetheyt Te castyen door sijn Goddelijcke vroetheyt. DAt die van Nemphi stelden voor haren tempele, Het tvveeformich dier Sphinx ten thoone, Dat deden sy tot een leere en exempele, Om dat een jeghelijck in properen persoone Godt soude beminnen die in vvederloone, Den rechtveerdighen dan is goederthieren: En om dat elck Godt sou vreesen, die oock ghevvoone Is de boosheyt te straffen in veel manieren, Die sijn gheboden houvven en Heylighen naem vieren Die moghen seeckerlijck goeden loon vervvachten, En straffe die hem en hunnen naesten verachten.
[pagina 434]
DAer sijn dry soorten van pene daer Godt amendich T'volck niet straft te vveten die, toecomende vvraken, Mitsgaders die uytvvendich sijn en invvendich, Sy sijn invvendich die den gheest gheraken, En noch in t'lichaem sijn als droefheyt, berou haken Leetvvesen, vreese, knaghinghe der conscientie, Toecomende de gene die aengaen met corter spraken, Den selven gheest, maer daer is differentie, Dat sy verscheyden sijn van t'lichaem sy by consequentie, VVorden sy ghestraft inden vierigen hoven root, D'uytvvendighe sijn armoede, pyne, siecte en de doot. EN dees pynen sullen meestendeel vallen, Het sy int particulier oft generael, Over de boose menschen vol gheschallen, En daer en is niemant soo boos vvreet en vol rigael, Sy en sullen in oft naer t'sondighen altemael, Merckelijck ghevoelen invvendich knaghen, VVant de pyne volcht d'injurie in t'finael, En soo Plato en Hesiodus ghevvaghen, Plochten de Romeynen haer eygen galge te dragen, Desghelijcx heeft Godt de galge der couscientie gestelt, Dat de boose voor de straffe Godts oock sijn gequelt.
[pagina 435]
WOrt u dan ghesonden vanden Heer der Heeren Vervolginge, verdriet, teghenspoet, lyen, Droeffenisse, cranckheyt, armoede, verseeren, Oft eenighe ander aenvechtinghe by tyen, Soo moet ghy met cloecken moede daer teghen stryen, Oft Godts straffe verdraghen patientelijck, En u selven altijt voor despiratie myen, En u met Godts vvoort troosten reverentelijck, Dat de sondighe menschen hier lyen presentelijck, Dat en ghebeurt niet sonder groote oorsake, Ten is niet salich altijt te leven in ghemake. HEt lyden dat brengt ons patientie // aen Het stiert ons tot hope en vervvect ons tot ootmoet En het doet ons in alder obedientie // saen Godt ghehoorsamen vvaer door d'anders vroet, T'lyen de sause noemden van t'ghebedt goet, Soo den appetijt de sause is vander spyse, En als Godt ons gheproeft heeft door den teghenspoet, Recompenseert hy ons met dobbel verjolysen, Soo vvy met Ioseph, Iob, en ander connen bevvysen, VVelcke vreuchden noch niet en sijn te gelijcken, By de toecomende vreucht niet om verrijcken.
[pagina 436]
GHy meucht segghen dat goet is van lyden spreken, Maer dat hy die t'lyen oft steeckt inden last, Soo vol impatientien is door de ghebreken, Dat hy dach noch nacht en heeft vrede noch rast, En dat al vvaert een steenen herte aenghetast, Vanden teghenspot dat het seer claghen, Suchten en schreyen soude, en dat niet vast En soude blyven staen in het verdraghen, Maer dattet ten lesten soude sijn verslaghen, Door het ongheluck, verdriet, lyden en pyne, VVant de benaude soeckt troost, de siecke medecyne. MAer vvat vvilt ghy doen ghy moet het verdriet lyen // dien Dat u Godt toesent oft ghy vvilt oft en vvilt, VVat helpt dan t'kermen, vloecken en vermaledyen // hier Als het verdriet daer doore niet en vvort gestilt, Die daer sijn gevveest geradebraeckt, verbrant oft gevilt, Die hebben de pyne vvel moeten tollereren, Ghelijck teghen de doot en is sperre noch schilt, Daermen hem met can bevryen en defenderen: Soo en is teghen het lyen naer Senecae doceren Genen raet, maer de mensch moet dragen sonder vergrouvven, Den teghenspoet en t'lyen dat hy niet en can geschouvven.
[pagina 437]
MAer ghy en sult u selven geen cruyt verkiesen, Maer vervvachten tot dat u Godt toesent, Ghy mocht d'eeuvvige salicheyt daer door verliesen. Den Satan die voerde Godt Omnipotent, In de VVoestyne soo dat d'opperste regent, Daer van hem selven niet en is gegaen, VVie hem selven hier krenck die is verblent, VVant hy Godts vville niet en is onderdaen, Maer hy vvil op synen eyghen vville staen, Sonder te gedencken datmen de // Landouvven Daer Godt sijns traffe sent behoort te // schouvven. MAer die Godt toesent verdriet en verstranghen, Die moet dat verdraghen en nemen in t'goede, En de straffe met dancksegginghe ontfanghen, Doende als een kint t'vvelck met de roede Van sijn Moeder gheslaghen is, met droeven moede Sijn hooft gaet leggen op sijn moeders schoot: Soo moeten de menschen oock doen als de vroede, Als Godt haer met teghenspoet straft inden noot, Moeten sy tot hem als haer Vader minioot, Loopen en hem altijt bidden om sijn ghenade Die verduldich lijt staet Godt in stade.
[pagina 438]
DE Priesters Baal hebben hun selven gesteken Met Messen en Priemen tot datmen het bloet Vyt haer borsten sach springhen en leken, Ter eeren haren Godt Baal met sinnen onvroet, Diese niet en hielp uyt haren teghenspoet: Maer sy bleven des Duyvels Martelaren, Tot datse vanden propheet Helia goet, Aenghetast en ter doot ghebracht vvaren, En al hadden sy hun selven vvillen besvvaren, Haer penitentie en quam haer niet ter baten, Die d'Afgoden eerst vvort van Godt verlaten. DIe een recht Christen sijn vvilt soo vvy lesen, Die met in teghenspoet verdriet en slaghen, Seer verduldich en patientich vvesen, En t'lyen als een Vaderlijcke roede verdraghen: Ghy hoort Matheum in thiende gevvaghen, VVie sijn cruys niet op en neemt en volcht Godt naer, Die en can sijn discipel naer sijn behaghen Niet vvesen, noch en is sijns niet vveerdich voorvvaer, VVant dit cruys dat is een Velt-teecken, daer Alle menschen ten Hemel door moeten geraken, Dies en behoort niemant den tegenspoet te laken.
[pagina 439]
WAnt soo Christus door sijn cruys en lyen, In sijn onvergankelijcke heerlijckheyt is gegaen, Soo moeten de menschen hier oock verduldich stryen En vverelt, vleesch en Duyvel vvederstaen, VVillen sy als erfghenamen deel ontfaen, En namaels eeuvvich in vreuchden triumpheren, Soo d'Apostel Paulus u maeckt vermaen, Soo moet ghy met hem veel lyen herderen, VVant die hier namaels vvilt glorieren, Die moet persevereren tot den inde, Die in deucht volhert doet als de vvyse ghesinde. DIe vvijs is en is nemmermeer vvel te vreden, Hy en sorcht altijt in synen voorspoet voor noot, En in teghenspoet met goede reden, En leeft hy niet sonder te vreesen de doot, En nochtans bedvvingt hy soo synen moet groot, En hy stelt den druck soo uyt sijn herte, Dat hy hem selven paeyt, anders sou hy svvaer sijn als loot: VVant grooten druck en vermindert geen smerte, Die hun selven niet en laten in t'vvit noch t'svverte, Maer die door tegenspoet hun selven quellen, Vallen som in desperatie en dalen ter Hellen.
[pagina 440]
MAer als ghy met goede consideratie, VVel vvilt overleggen en overpeysen, Dat ghy door teghenspoet en tribulatie, Naer t'nieuvve Ierusalem moet reysen, Soo meucht ghy u vvel mynen en vereysen, Voor den voorspoet als voor eenich Serpent: VVant door den voorspoet moeten veel menschen deysen, In den afgront daer sy lyden allendich torment, Die op de vverelt sijt te leven ghevvent, Naer den vleesche en die in boosheyt verhitten, Die en sullen t'rijck der Hemelen niet besitten. EN men siet dat de gheluckighe menschen Meest al het vleesch en de vverelt obedieren, En dat sy in vveelden leven naer haer vvenschen, En in aller vvellusticheyt triumpheren, Sy eten sy drincken, sy banckquetteren, Sy en soecken niet dan vreucht verpachten, Tusschen, spelen en met schoon vrouvven boeleren, Sonder eens op haer salicheyt te achten, Het syn van haer alderminste ghedachten, Dat sy moeten sterven en rekeninghe gven // schier VVee de rijcke menschen die in vveelden leven // hier.
[pagina 441]
WAnt doen den rijcken man meynde in vreuchden leven, En dat hy vvas in synen meesten voorspoet En als hem sijn ackers hadden ghegeven, Menichvuldighe vruchten en overvloet, En dat hy sprack en peysde in synen moet, Om mijn siele vvilt nu verjubileren: VVant ghy hebt soo veel vruchten gelt en goet, Dat ick nieu huysen en schuyren doen fabriceren, Soo dede hem den hoogen Godt adverteren, Dat hy dien nacht moeste synen rijckdom derven, En hy en mocht niet langer leven, maer sterven. GOdt seyt dat sy salich sijn die arm sijn en versmaeyt: VVant hem toebehoort t'rijck der melodyen, En dat die nu hongeren sullen vvorden versaeyt, En dat die nu vveenen naemaele sullen verblyen, En dat die de menschen nu haten en castyen, Afsuyden, beliegen en verachten svvaer, Vervolgen, verdrucken en brenghen in lyen, Dat die inden Hemel grooten loon vervvachten // maer Tot de geluckige die hier vreucht verpachten // daer Spreeckt hy oft hy daer op vvaer verbolghen, Dese schroomelijcke vvoorden die hier naer volgen
[pagina 442]
WEe u O ghy voorspoedighe Rijcke, VVant ghy vvech hebt uvven loon en troost, VVee u ghy gulsighe menschen al ghelijcke, VVant ghy sult naemaels hongheren en sijn bevoost. VVee u die nu lacht Noort, West, Zuyt oft Oogst, VVant ghy sult suchten, vveenen en schreyen, VVee u die hier maeckt een quaet propoost, En die u vande wellusticheyt laet verleyen, VVant den troost en loon sal seer verscheyden, VVesen, die ick naer dit sterffelijck leven // al De goede en de quade menschen geven // sal. DEn rijcken vreck die hier op de vverelt In vveelde leefde en in vreuchde groot, Die chierlijck gecleet ginck en rijckelijc beperelt, En soo seer voorspoedich vvas in t'svverelts conroot, Die en heeft inden afgront der Hellen naer sijn doot Een droppel vvaters niet connen vervverven, En Lazarus sadt in vreuchden in Abrahams schoot, Die soo ongeluckich vvas in t'svverelts erven, Ist dan niet beter den voorspoet hier te derven, En inder eeuvvicheyt te triumpheren, Dan verdoemt te sijn en hier vvat tijts te domineren?
[pagina 443]
TOt den Iongelinck die rijck en voorspoedich // was Sprack Christus, ist dat ghy vvilt sijn volmaeckt, Vercoopt u goet dat ghy hebt overvloedich // ras En gheeft dat d'arme die bloot sijne en naect, Ghy sult eenen goeden schat hebben ghestaect, Hier boven inden Hemel voorvvaer, En als ghy al t'svverelts voorspoet hebt versaect, Soo neemt het cruys op den hals en volcht my nae, VVant met teghenspoet en tribulatie svvaer, Is te vervverven het eeuvvich leven, Die den Heere naevolcht sal hy den Hemel geven. MAttheus seyt de voorspoedighe rijcke Menschen die t'vleesch en de vverelt sijn onderdaen Soo svvaerlijck ten Hemel te geraken algelijcke, Als den Hemel door d'ooghe van een nadel sou gaen, Daer staet oock gheschreven dat Godt t'caf uyt graen Sal scheyden en vaghen synen Dors-vloer pure, En dat hy de Tervve sal vergaderen saen, Om die vvel te bevvaren in de Schuyre, En dat hy t'caf (dat is t'svverelts creatuere) Met den eeuvvighen vier verbranden // sal De vvereltlijcke mensch en Godt vyanden // al.
[pagina 444]
EN ter contrarien staet daer gheschreven // claer Dat de menschen door Godts milde gratie, Sullen besitten het eeuvvich leven // naer. Door veel tegenspoet lyden en tribulatie, (Hebt ghy dan liever) is mijn interrogatie, Op de vverelt geluck en voorspoet te derven, En de eeuvvige vreucht sonder variatie, Hier namaels van Godt den Heere te vervverven? Oft hebt ghy liever d'eeuvvige doot te sterven, En in de Helle te lyden allendige pyne, Om hier eenen corten tijt geluckich te syne? SOo verscheyden als het Loot en het Gout // is Soo verscheyden als den dach en nacht is, Soo verscheyden als het heet en het cout // is Soo verscheyden als t'soet leven is en de doot onsacht Veel meer verscheyden oock is (die daer vvel opacht) Den keuse van dese ghevvichtighe sake Maeckt gy O mensch dat ghy t'Hemels vreucht verpacht, Al sout ghy hier in druck leven t'uvven onghemake, Om dat ick u beminne ist dat ick hake, Naer u vvelvaert en vvilt u selven niet verliesen, Sy sijn vvijs die den Hemel voor de Helle verkiesen.
[pagina 445]
WAt helpt dat de sterffelijcke creatueren // hier Eenen corten tijt leven in voorspoet en vreucht? En dat sy dan eeuvvich moeten besueren // dier Allendighe pyne door haer ondeucht. Den teghenvvoordighen tijt soo ghy vveten meucht, En is niet te ghelijcken eenen ooghe opslach, Iae al mocht ghy thien hondert duysent jaer sijn verheucht Teghen den toecomenden tijt die niet eynden en mach. O mensch peyst peyst dan vvat herder gelach, Dat de voorspoedige rijcke sal moeten lyden, Die Godt inder eeuvvicheyt sal vermaledyden. EN peyst vvat blyschap, vreucht en vvat genuchten, Dat de ghenadighe Godt sal gheven, Die hier door tegenspoet vveenen en suchten, In lyden, verdriet en tribulatie leven, Noyt hant en heeft te vollen beschreven, Noyt oor en heeft ghehoort, noch noyt oogh gesien, Noyt en is in t'smenschen verstant comen noch bleven, Die blyschap en de vreucht die de salighe lien, In het eeuvvich leven sal gheschien: Dus mach een jegelijck daer naer vvel haken, T'smenschen meeste gheluck is ten Hemel gheraken.
[pagina 446]
O Sterffelijck mensch hoe geluckich sout ghy vvesen Dat ghy d'eeuvvige vreucht stelde voor oogen, En dat ghy vreesde de verdoemenisse mispresen, Daer de voorspoedighen moeten groot leet gedooghen, Voorvvaer ghy en sout u soo niet verhooghen, Maer ghy sout uvven hooghen moet laten sincken, Noch ghy en sout u totter boosheyt niet pooghen, Maer ghy sout door ancxste cryghen een achterdincken, En ghy sout u vveelde en vvellusticheyt mincken En u in tijts ontladen van t'pack der sonden, Op dat ghy een kint Godts sout sijn bevonden. LOst ghy gedencken en overpeysen, O ghebreckelijcke mensch vvat een differentie, Dat daer is tusschen de Hel en Hemelsche palleysen, Ghy sout liever al u leven doen penitentie, Dan ghy door den voorspoet oft superintendentie, Het Rijck der Hemelen sout vvillen verliesen, En ghy sout liever in alder obedientie, Grooten teghenspoet lyden dan geluck verkiesen, Ghy en sout de liefde in u oock niet laten vervriesen, Maer ghy sout verduldich verdragen Godts castyen, Om dat ghy inder eeuvvicheyt sout verblyen.
[pagina 447]
DE Heere door sijn Goddelijcke gratie, Die sal ghevvillich in den putte dalen, Niet die daer sijn in tribulatie, Hy en salse niet laten missen noch dvvalen, Maer hy salse uyt de duysternisse lossen sonder dralen, En hy en salse in genen banden laten // svvaer Tribulatie is naer dat de vvyse verhalen, Als eenen geslagen vvech die uytermaten // claer En effens is die ons ten Hemel leyt t'onser baten // daer Ter contrarien den voorspoet tegen // is Eenen vvech die slibberich en ongeslegen // is. VErsmaeyt dan den voorspoet in d'eertsche dal, VVilt ghy den vvech der deuchden ingaen, Al is hy in d'eerste moeyelijck eng en smal, Hy is ten eynde breet en hy doet verheughen saen, Die desen vvech betreden die sullen ontfaen De dierbaer croone der eeuvviger glorie, En meynt ghy op voorspoet en geluck te staen, Soo en sult ghy niet comen in Godts consistorie, VVant de boose menschen van t'svverelts ciborie, Die en sal geen barmherticheyt geschyeden, En niemant en can Godts handt ontvlieden.
[pagina 448]
ICk heb u genoech gheopenbaert en gheseyt, VVat ghy om salich te vvorden sult doen en laten, En hoe den teghenspoet en de catyvicheyt, Veel meer dan den voorspoet u siel connen baten, Met veel meer saken die uytermaten, VVel dienen t'uvver salicheyt en vvelvaert, VVilt mijn stichtende verhael vvel gronderen en vaten, En siet dat ghy mijn vvoorden in u herte bevvaert, En als ghy door tribulatie sijt besvvaert, Peyst dat ghy door een cleyn verdriet en lyen, Vervverven sult de croon der eeuvviger melodyen. GOdt gheve dat ghy vande Hel moet bevrijt // sijn En dat hy u sijn gratie moet gheven. Godt gheve dat ghy moet ghebenedijt // sijn En ghecroont hier boven in d'eeuvvich leven. Den Alderbarmhertichsten Godt verheven, Die vvil u in d'ure uvver doot ontfermen, En alle menschen die hier in Teghenspoet sneven, En door tribulatie suchten en kermen, Genadich ontfangen in sijn bloedighe armen, Op dat ghy met my alle te samen, Inder eeuvvicheyt in vreuchden mocht leven Amen.

Vorige Volgende

De Temperantie in voorspoet, en Constantie in teghenspoet.

De Temperantie in voorspoet,
en Constantie in teghenspoet.