|
| |
[Int jaer ons Heeren duyzent vijf hondert ende tvvaelf]
Int jaer ons Heeren duyzent vijf hondert ende tvvaelf, tusschen den donderdach ende vrydach, inder nacht, recht voor dat de clocke een sloech, int leste quartier vander zelver uyre. inde eerste uyre vanden vijfden dach van Maerte, zo viel, ende storte ter neder den thorn van sinte Pieters kercke, binnen der stede van Ley-
| |
| |
den: Ende tcruys, becken ofte pijn-appel mit den makelaer, vielen heer Symon Eevvoutsz. Priester ende Pater vanden falijde-bagijnen huys, ontstucken, ende daer vvas veel hout op zijn bedde gevallen, daer hy op lach ende sliep, ende vvas in grooter vreesen van zijn lijf, so dat door Gods zonderlinge gratie, den zelven heere Symon niet gequetst en vvas, noch ooc niemant anders: mer den zelven val nam over de Noortzijde vande voorschreven Kercke na haer tvvee pilaerenen van tnieuvve vverck ende tdexel vande Kercke de voorschreven tvvee pilaerenen breedt: ende aen de ander zijde over sinte Katrijnen outaer tglas van Calis mit een vacke muers: ende daer storte veel vanden toren over beyden zijden achter inder Kercken: ende de groote Orgele die midden inder Kercken hangt, aenden thorn, bleef hangen.
Item ende op sinte Mathijs dach daer te voren, ende vvas den vijfentvvintichsten in Februario, vvant tvvas een schrickel-jaer, ende vvas den eersten dach inde Vasten, des achter-noens na der vesper, doe preecte de President vanden Observanten buyten Leyden: ende als hy omtrent int middel vvas van zijn sermoen, zo viel eenen grooten gootsteen vander foyen vande Kercke, opte Kercke, ende maecte een groot geluyt, zo dat eenige vande genen die inder Kercke vvaren, om tsermoen te hooren, riepen, den thorn valt, ende maecten een loop onder tvolck, ende de achterste begonsten eerst: ende vvant de Kerc vol volcx vvas, ende de eerste niet op en consten comen, zo vielen de luyden over malcanderen, ende trumoer vvas zo groot, ende den loop zo vreesselick om zien, dat een yegelick verbaest vvas, ende vvas geschepen datter veel volcx versmoort zouden hebben, die onder de voet lagen, ende daer de ander op lagen: ende de zommige vvaren gequetst, ende veel vrouvven haer bereytselen geheel of, hoer caproenen, faelgien, hoycken, pantoffelen, matten, ende stoelen, bleven leggen, zo groot vvas den loop, dat de moeder haer kint vergat, ende of ginck, tkint zijn moeder, vvant elx meende zijn lijf quijt te vvezen. Den President die een groot Predicant vvas, ginck vanden preec-stoel, ende en vvist niet vvat hem over quam, noch tgemeen volck en
| |
| |
consten tot hen zelven niet comen: Hier hebbe ic Henric Florisz. zelf by gevveest, ende gezien.
Dus verre alhier inne-ghelijft zijnde tghene by de gemelte Secretarijs, aengaende den val vanden toorn, ende de voorbode die als een waerschouwinghe onghevaerlicken tien daghen te voren hem openbaerde, mijns oordeels, zo duydelicken ende claerlicken by gheschrift ghestelt is, als mogelicken: staet alhier (omme onze voor-ghenomen redene weder op te nemen, ende vervolghen) te weten dat alzo onder den voorschreven toorn in een camer daer toe bequaem gemaect, ende gheeygent, beneffens tgroote zeghel, bewaert werden alle dezer Stede privilegien, brieven, chartren, ende principale stucken, vele vande zelve waerschijnlicken verplettert, ende te niet gecomen zijn, zonder dat de zelve in haer vorige gedaente herstelt hebben connen werden, niet jegenstaende de naersticheyt ende vlijt by die vande Gherechte in dier tijt daer toe aen ghewent: De welcke omme, voor zo veel moghelicken was, te becomen, ende bewaren, tgunt door den grooten val niet gheheelicken vernielt en was, alle de poyn ende gebrijselde steenen zorchvuldelicken deden onderzoucken, daer toe ghebruyckende tgeheele ambacht vande Volrye: maer is, ende moet de Stadt, twelc te beclaghen is, van de rest, voor eewich berooft blijven zonder eenighe hope van die ymmermeer te connen becomen, als lijdende in dien deele een onverwinnelicke schade: In voughen dat die vande groote Vroetschappe, groote ende gewichtige redenen ghehadt hebben, van opten vijftienden Novembris vijftien-hondert zevenentzeventich, te nemen een besluyt, hoe wel tot noch tot onvoltrocken ghelaten, omme de Privilegien dezer Stede, die oorbaer waren tot kennisse gebracht, te vervaten in een bouck, ende de zelve tot coste ende laste dezer Stede, te doen drucken, ten getale van hondert exemplaren, ende daer van elc vande Burgermeesteren, Schepenen, Vroetschappen, ende Veertighen, een exemplaer te doen leveren: daer van de bysondertste beweghende oorzaeck is gheweest, ten eynde die voor alle ghelijcke toecomende ongevallen, mochten zijn, ende blijven bewaert, ende de kennisse van dien behouden.
Twelc dus verre gezeyt zijnde van den val van dezer Stede toorn van sinte Peeters kercke, zal om cortheyt wille, de vorder omstandicheden, tzy van haer hoochde, maecsel, oorzaec van den val, ende tgunt voorder den zelven toorn aengaen mach, overslaen, ophouden, ende bewaren jegens naerder gelegentheyt, dat alleenlicken ter loop aengeroert hebbende: dat de verbaestheyt vanden val zo groot was, dat oock de Wees-meesteren inder tijt, hebbende (gelijck als noch) haerluyder camer ende vergaderplaetse onder den toorn opt Raedthuys, daer uyt ge-
| |
| |
vlucht waren, vreezende dat de zelve toorn mede vallen, ende neder storten zoude: Ende voor een wijl tijts een camer gebruyct hebbende in de huyzinge van Meester Jaspar Lievensz. van Middelburch, getrout hebbende de wedue van Huge van Zwieten: zijn eyntelicken van hare vreese verlost, tot haer gewoonlicke plaetse weder gekeert, ende tot noch toe in tghebruyck van dien ghebleven.
Zo en isser dan, om redenen voorschreven, geen hope omme uyt de boucken, stucken, of papieren dezer Stede, by my meer dan eens ghezien, herzien, ende doorlezen, yet zeeckers te vinden, aengaende tbegin of outheyt vande stadt Leyden. Ende om daer op mijn ghevoelen te openen, achte ic dat tbegin van dien ouder is, dan vande Graven: namelicken, dat wezende deze Landen woest, ende weynich bewoont, ende de dalen ende laechten, alle hooghe vloeden ende springvloeden, zonderlinge stormende uyten Zuytwesten, Westen, of Noortwesten, mitten water overloopen, door dien den Rijn doen ter tijt by Catwijck noch in zee liep, eenige Visschers, ende ghelijcke schamele lieden, zouckende aen de Burchgraven in dier tijden, tzy dan de Heeren van Wassenaer, of andere, hooft ende troost, onder den vleugelen, schut, ende scherm vande zelve begonst hebben te schuylen: ende zulx doende (hebbende al voren den gront, namentlicken ter plaetse daer nu den blaeuwen steen leyt, hooger gemaect dan eenighe vloeden belopen mochten) hare hutten, keeten, casgens, of huyskens by den anderen dicht omtrent de Burcht, te maecken ende bouwen: niet alleen om malcanderen jegens de opcomende roovers, tzy ghebuyren, tzy vreemden, te hulp te staen: maer oock de macht van de Burchgraef, ende de starcte van den Burcht te hebben tot een schilt, beuckelaer, ende borstweering: In voughen dat de Burchgraef over de zodanighe, als zijne burchzaten, allengskens rechts-gebiet heeft vercregen: maer dat naderhant de Graven mit meerder macht de regeeringhe van tgheheele lant aenghestaen hebbende, tzelve begrip mit bewillighen van hen beyden, te weten de Grave ende Burchgrave, vast, ende tot een cleyn stedeken ghemaect, ende zulx onder Stadts-rechten ghecomen zy, twelck mit cleyne moeyten, ende halve costen (zomen zeyt) te doen was, te weten (als hebbende den Rijn, mitsgaders tbeschutsel vanden Burch aende Noortzijde) mit tgraven van een graft, namelick, twater vant Steenschuyr ende Rapenburch, ter langde van omtrent 276. roeden. Of zulx waer is, ende by wien, of wanneer zulx geschiet zoude mogen zijn, weet die Heere, voor wien niet verborghen en is, niet ic, die in dezen naectelicken schrijve mijn ghevoelen, zonder daer van yet gevonden te hebben: Daer door alleen beweecht zijnde, mits tghespleten rechts-ghebiet binnen Leyden van outs gheweest zijnde tusschen den Graven ende Burchgraven van te stellen by ge-
| |
| |
beurten een Schout, elck vier Schepenen: ende de boeten ende breucken te half-deelen. Ick bekenne dat het oock wel mogelic zoude connen zijn dat de Burchgraven tstedeken van Leyden voor de tijden vande Graven al vast ghemaect hadden, ende dat de Graven mit meerder macht des Lants regeeringhe aen nemende, den Burchgrave genootdruct waer gheweest sich oock onder tbeschut vande Graven te begheven, ende in dier voughen mitten Grave verdragende, trechts-gebiet mitten anderen te half-deelen. Dan staet daerentegens te letten, dat indien tbeginsel vande Stadt mit authoriteyt vande Burchgrave, voor der Graven tijt geleyt waer: Datmen jegens de gemeene gewoonte, te weten van tghetal der Schepenen, om evenstemmicheyt te mijden, te nemen oneffen, als vijf, zeven, negen, minder, of meerder, alhier tzelve ghenomen te zijn op een effen ghetal, te weten, acht. Ick houde voor zeecker dat de Burchgraef zulx nimmermeer ghedaen en zoude hebben, en can oock gheen redenen bedencken die hem tot acht Schepenen te stellen zoude hebben mogen beweghen: twelc my starct in mijn eerste gevoelen, latende in yeghelix vryheyt tzelve te geloven, of niet: zonder dat ick daerom, of oock om yet anders, twelc ick als gevoelen, gestelt hebbe, of stellen zal, begheere te campen: ende of my daer over by yemant de hantschoe mocht werden aen gheboden, ick behelpe my voor nu als-dan, mit ons privilegie, mede-brenghende datmen gheenen poorter van Leyden campen en mach, ende ghedraghe my in alles tot de waerheyt, de welcke niet jeghenstaende alle de rontsom-heer zwervende ghevoelens, de waerheyt blijft, ende daer mede niet verandert werden en can.
Alhier zulx gevallen zijnde opt gesach ende rechts-gebiet twelck de Burchgraven van outs binnen Leyden hebben ghehadt, en zal niet vreemt, noch buyten voornemen zijn te verclaren ende bewijzen wat tzelve eyghentlick is gheweest, ghesamentlick hoe, wanneer, ende waerom de heeren van Wassenaer tzelve recht quijt gheworden zijn, zonder daer van in tminste te ghebruycken vorder dan den naecten tijtel: alle twelck ten vollen verstaen can werden uyt de volghende brieven, die ick goet gheacht hebbe alhier in tgeheel by te voughen, zo om de oude gheschiedenissen in gheheughen te houden, als oock dat zulx de stadt van Leyden aentreffende, hare Regierders niet onbewust en behoort te blijven.
Eerst belanghende de gerechticheden de welcke de Burchgraven in der tijt binnen der stadt Leyden gehadt hebben: hoe zy de zelve altemets hebben ghezocht uyt te stellen, ende te verbreyden, gezamentlicken dat daer uyt tusschen den Burchgraven ende de Stadt, tot verscheyden tijden twisten ende gheschillen zijn gerezen, can ghespeurt ende af gemeten werden by de brieven hier volgende, ende innegelijft.
|
|
Auteursrechtvrij