Warenar

[p. 65]

Tvveede bedriif. ⁺

Eerste toonneel.

Lecker Iongen. Caspar Hofmeester. Teeuwes Cock.

Lecker

 

Wel maets, dus gaen de Munneken by mekaer, ³⁹⁹

400

Dat den eene niet en weet dat weet den aer.

 

Dus nyver in de praet? zijt samen ghegroet. ⁴⁰¹

Teeus

 

Wel Lecker waer heen?

Lecker

 

Iuyst koomje me te moet. ⁴⁰²

 

Ick ging nae jouwent.

Teeus

 

Wat isser te quicken? ⁴⁰³

Lecker

 

Maer je moet met jou beyden de kruycken beschicken. ⁴⁰⁴

405

Mijn miesters hylick gaet t'avont voort. ⁴⁰⁵

Casper

 

Wel das wat nuws, ick hebber noyt yet offe hoort.

 

Wat krijcht hij voor een? ick bidts ou dat ghese dan,,nomt. ⁴⁰⁷

Lecker

 

Hebje niet altijt hooren seggen hoe een mens t'hylick an,,comt? ⁴⁰⁸

+ Tvveede Bedriif. - Dit eerste toneel speelt zich af in de Nes, op een kleine afstand van Warenars huis (cfr. vs. 524).

399 dus: aldus, zo.
de Munneken: de monniken; sommige kloosterorden verplichtten hun leden minstens met twee te gaan.

401 nyver: ijverig, druk.

402 te moet: tegemoet.

403 quicken: vlug doen, klaarmaken.

404 de kruyken beschicken: alles voor het feestmaal beredderen.

405 gaet… voort: gaat… door.

407 ick bidts ou: ik vraag er u om (Brabants = ik bid des u).
nomt: noemt.

408 Hebje…: Zinspeling op het 17de-eeuwse spreekwoord: '… 'theylicken… 't Comt soo schielick aen…as het kacken' (S. Coster: Boere-Klvcht, vss. 204-205).

[p. 66]

 

Soo dunckt me dattet den Baes oock over valt.

410

Hij heeft van een wijf noyt zijn leven ghekalt, ⁴¹⁰

 

Nu kreech hy van daech een buy en is eens loefs gheteghen ⁴¹¹

 

Om Warnar onse Buerman te beweghen,

 

Dat hy hem zijn dochter sou gheven ten echt,

 

En ten duerde niet langh of sy hadden t'samen beslecht.

Teeus

415

Dats haest gheklaert: wats jou bootschap nou?

Lecker

 

Maer ditte,

 

Men salder as kacx t'avont op het hylick sitte, ⁴¹⁶

 

En de vrienden als dan tot de Bruyd worden vergaert. ⁴¹⁷

 

Hier wil mijn Baes zijn eer hebben bewaert,

 

En dat sy al t'samen daer blyven ten eten.

420

Dit is zijn meeningh, daerom heeft hy me gheheten

 

Terstont te lopen om Hofmeester en Cock. ⁴²¹

Teeus

 

We hebbent nu rechtevoort vry wat drock. ⁴²²

Casper Sieur

 

Braetvarcken heeft gasten ghebeen teghen morghen, ⁴²³

 

Daer moeten wy al de spijs met haer ordonnancy besorghen, ⁴²⁴

410 ghekalt: gerept, gesproken.

411 is een loefs gheteghen: is rechtstreeks, onmiddellijk gegaan.

416 as kacx: kwansuis, zoveel als, voor de leus (het huwelijk is immers al geregeld in I, 4).
op het hylick sitte: cfr. vs. 359.

417 tot de Bruyd: in het huis van de bruid.

421 Hofmeester: die voor de inrichting van de tafel zorgt, die het leveren van maaltijden aanneemt.

422 rechtevoort: nu, op dit ogenblik.
drock: Tekst: drock,

423 Sieur Braetvarcken: monsieur, mijnheer Br., schimpnaam voor de rijke, zich te goed doende en dik wordende koopman.

424 ordonnancy: toebehoren.

[p. 67]

425

Bidd' ouwen Baes dat hy tot overmorghen wacht,

Sieur

 

voorschreven heeft ghenoyt al zijn gheslacht, ⁴²⁶

 

Soo wy hem begaven dat waer te stout,,dolen. ⁴²⁷

Teeus

 

Wy legghen't rechtevoort over mit krijt en mit hout,,kolen, ⁴²⁸

 

Wt de schotel int napjen, uyt de roemer in't glas, ⁴²⁹

430

Hoe dat wy't daer wel sullen maecken te pas.

Casper

 

Wa 'tzijn kurieuse Liens, en daer gaet tijt,, toe. ⁴³¹

Lecker

 

'k Weetje niet mier te segghen, mijn Miester wil dat ick vlijt,,doe

 

Om alles toe te rechten, sonder eenich dralen,

 

Keunje me niet helpen, soo moet ick een ander halen:

435

Daer gae ick heen.

Teeus

 

Hoor hier: Vertoeft noch een beet. ⁴³⁶

Casper

 

Ontbayt, men saller op paysen, en gheven ou bescheet. ⁴³⁷

Lecker

 

Datje't Ventjen allien zijt, hoefje niet te mienen, ⁴³⁸

 

Die'r t'avont op past sel de Bruyloft oock bedienen.

426 voorschreven: Verdenius: a.w., blz. 101: ‘Voorschreven in de betekenis van te voren genoemd zal wel in komiese nabootsing overgenomen zijn uit ambtelike taal en zo zijn ruimer betekenis hebben gekregen’.
ghenoyt: uitgenodigd.
gheslacht: familie.

427 begaven: in de steek lieten.
te stout dolen: zich te brutaal vergissen.

428 Wy legghen…: wij zijn 't juist aan 't overleggen en met krijt en houtskool aan 't optekenen.

429 Wt de schotel…: tot in de kleinste bijzonderheden.

431 kurieuse: kieskeurige.

436 Ontbayt: wacht.
bescheet: antwoord.

437 't Ventjen allien: de enige, die het kan, alleen de man.

438 Die'r… op past: die er… voor zorgt.

[p. 68]

Teeus

 

Alsewe te nacht niet slapen gaen, soo hebbewet ande tijt. ⁴³⁹

Casper

440

Nu men zal ou gherieven, om dat het oulieden zijt,

 

Maer waer't yemant vremts, men liet hem verleighen, ⁴⁴¹

 

Hoe kommet by dat den Bruygoom dees kosten zal dreighen? ⁴⁴²

 

Dit plach by de Bruydts Vrienden te werden ghedaen.

Lecker

 

Hoo, hoo! sou men om de kosten de Bruyts Vaer spreecken aen.

Teeus

445

Eleman veer van daer, dat sou niet willen locken; ⁴⁴⁵

 

Ick ken hem wel, hy is soo drooch as een Maertsche Bocken, ⁴⁴⁶

 

Daer mach niet of, hy vloeckt en hij driecht ⁴⁴⁷

 

Het al te vermoorden, asser slechts wat roock uytvliecht,

 

Dat is, laet hy hem duncken, so veel warmt verloren. ⁴⁴⁹

Lecker

450

Daerom heeft hy een zeyl over de schoorstien e schoren, ⁴⁵⁰

 

Dat de roock met een tocht soo niet deur en kan gaen;

 

Maer een half etmael legh en soeck na 'topen tusschen de draen. ⁴⁵²

439 hebbewet ande tijt: hebben we tijd genoeg.

441 verleighen: verlegen staan.

442 Hoe kommet by: Hoe, waardoor komt het.
dreighen: dragen.

445 Eleman: vriendlief.

446 drooch as…: droog als een bokking in maart, d.w.z. zeer droog = mager.

447 Daer mach niet of: er kan niets af, hij kan niets missen.
driecht: dreigt.

449 laet hy hem duncken: verbeeldt hij zich, meent hij.

450 e schoren: gespannen.

452 legh en soeck na 'topen: ligt te zoeken, moet zoeken naar de openingen.

[p. 69]

 

Eer hy 'savonts zijn hooft neerleydt op de sloopen,

 

Stopt hy de pijp van de blaes balc, datter gien wint uyt sou loopen,

455

Op avontuer ofse haer versuymde terwijl datse sliep. ⁴⁵⁵

Teeus

 

Hy mocht hem selfs oock wel stoppen datter geen wijnt uyt liep. ⁴⁵⁶

Casper

 

Maer wat vintmen hier in Hollandt scharpe ghesellen. ⁴⁵⁷

Lecker

 

Men souwejer wel een hiele Story of vertellen:

 

Lestent soo was hy eens tot zijn Trijn-Niften te gast, ⁴⁵⁹

460

Die gheleghentheit nam hy waer, en heeft ghevast

 

Drie daghen te voren, soo veel als hy mocht lyen;

 

En doen hy nu begon an 'teten te tyen,

 

Soo heeft hy zijn buyck met soo veel spijs ghestoffeert

 

Als in drie daghen daer an kan werden verteert; ⁴⁶⁴

465

Soo was hy uyt te gast voor volle seven daghen.

Teeus

 

As een man, hael in Claes Lou, maer kond zijn maech verdragen? ⁴⁶⁶

 

Of bequam hem dit gast gaen as de hondt de Worst? ⁴⁶⁷

Lecker

 

Hy kreech sulcken Monopoly in zijn buyck, in zijn borst, ⁴⁶⁸

 

Mit gorren, mit knorren, mit murmureren, ⁴⁶⁹

455 Op avontuer ofse haer versuymde: voor 't geval dat ze haar plicht niet deed (en dus wind liet ontsnappen).

456 wijnt: wind.

457 scharpe: geestig, (gierig?).

459 tot zijn Trijn-Niften: bij zijn nicht Trijn, Catharina (cfr. inleiding).

464 daer an: daarna, daarop volgend.

466 As een man, hael in Claes Lou: flink zo, haal maar naar je toe!
kond: kon 't.

467 as de hondt de Worst: slecht (de hond, die de worst opgegeten had, kreeg slagen).

468 Monopoly: drukte, rumoer.

469 gorren: rommelen.

[p. 70]

470

Al haddender vijftich Luy over hoop e leghen mit disputeren.

Casper

 

Ba wat zeyde de Medecijns van zijn urien? ⁴⁷¹

Lecker

 

Watmen praten hy begheerden gien Doctoren te zien,

 

Hy hadd' veel te grooten schrick van dat eeuwighe gheven:

 

Doe't nu so veer was dat hy hem self al had deur e schreven, ⁴⁷⁴

475

Warnar Neef, denckt omje ziel, seyde doe zijn oude Nift,

 

Of men om een Heer-oom liep, die jou een woortje seyde uyt de Schrift: ⁴⁷⁶

 

Want 'tis mitje al dood' stroom, jou leven is an't ebben, ⁴⁷⁷

 

Hy soud' (seyd hy) al een Daelder willen hebben,

 

En daerom bleef het achter, wat dunckje van sulcken vreck? ⁴⁷⁹

Teeus

480

Gierighe Luy souwen sparen, al metseldense met de dreck,

 

Een daelder liever te hebben as een Hemelsch troosjen. ⁴⁸¹

Lecker

 

As hy zijn nag'len kort, bewaert hy de spaenderen in een doosjen.

Casper

 

Ba dits de grootste vreck van het gheheele Landt.

Lecker

 

Lestent ging hy eens op de Vis-marct met een netgen an sijn hant, ⁴⁸⁴

471 de Medecijns: de dokters (die de aard van de ziekte opmaakten uit de urine).

474 hem… deur e schreven: alle hoop op genezing opgegeven.

476 een Heer-oom: een geestelijke, predikant.

477 dood' stroom: overgang van vloed tot ebbe, dus: het begin van het einde.

479 bleef het achter: bleef het achterwege.

481 een Hemelsch troosjen: een geestelijk troostwoord.

484 een netgen: een netje.

[p. 71]

485

Daer hadd' hy wat kat-aels inne koft, en spieringh om te asen, ⁴⁸⁵

 

Mit komt de Ouwevaer, (slock) en rockten een door de masen. ⁴⁸⁶

 

Hy op de bien, mit een staend' zeyl, al kosten't een ton mit gout, ⁴⁸⁷

 

De Veugelsteeg deur, de kercx-brug over, na mijn Heer de Schout; ⁴⁸⁸

 

Daer mat hy't feyt ten breetsten uyt, en gingh staen met veel menty,,temen, ⁴⁸⁹

485 kat-aels: kleinste soort van aal, gebruikt als voedsel voor de katten.
Daer … inne koft: daarin gekocht.
spieringh om te asen: kleine spieringen, alleen dienstig als aas aan de hengel.

486 de Ouwevaer: dial. ooievaar; op de Vismarkt te Amsterdam en ook in andere steden, hield men indertijd een ooievaar om het afval op te eten.

487 mit een staend' zeyl: haastig, driftig.
al kosten't: als kostte het, als gold het.

488 De Veugelsteeg…: Leendertz Jr. tekent hierbij aan: 'De Vis-marct was op de Damsluis, schuin voor de plaats, waar nu de Beurs staat en was door de Vischsteeg verbonden met de Warmoesstraat (toen nog Kerkstraat geheeten). - De Veugelsteeg liep van de Plaets (Dam) naar den Voorburgwal tusschen het Stadhuis en het blok huizen, dat tusschen het Stadhuis en de Nieuwe Kerk gevonden werd. De Vogelsteeg uitloopende liep Warnar rechtsom den Voorburgwal op en iets verder de Kerxbrug over, naar de overzijde van den Voorburgwal, waar de Schout (in dien tijd Willem van der Does) woonde. - De Kercxbrug was de brug tegenover de straat (Enge Kerksteeg?) tusschen het bovengenoemde blok huizen en het groote kerkhof, en lag iets zuidelijker dan later de zuidkant van de Donkere Sluis'.

489 mat hy… ten breetsten uyt: stelde hij… op zijn ergst voor.
menty: drukte, omhaal.

[p. 72]

490

Hoe datmen sulcken Ouwevaer most' in apprehenty,, nemen, ⁴⁹⁰

 

En duysent sucke dinghen meer, recht hy sijn leven an; ⁴⁹¹

 

Wat, daer isser soo veel, dat ickse niet al onthouwen en kan.

 

Oock en dienen wy de tijdt niet te laten verloopen. ⁴⁹³

Teeus

 

Wel, maer as wy de provisy zouden gaen koopen,

495

Soo mostmen segghen hoe veel volcks datter wesen sal,

 

En wy onse reeckeningh maken na dat ghetal.

 

Siet dat dienen wy daerom van te voren te weten.

Casper

 

Men sal de pletsen nettekens af moeten meten. ⁴⁹⁸

Lecker

 

Wel gaenwe dan derwaerts, en schickje nevens my.

Casper

500

Ba den Hofmeester betamet te gaen aen de hoogher zy, ⁵⁰⁰

 

Als hy met zijn tweejen gaet, dus hebbe kick gheen ghenuyghen ⁵⁰¹

 

Dat ghy oulieden dus in't mits comt vuyghen; ⁵⁰²

 

Want dats d'eerlijckste plets alsmen gaet by drijn. ⁵⁰³

Lecker

 

Neen bilo, daer hadjet niet: dat mach niet zijn, ⁵⁰⁴

505

Ick seg houwje rust eer dat ickje om veer,,schop.

490 in apprehenty nemen: in hechtenis nemen.

491 recht hy… an: haalt hij uit.

493 verloopen: Tekst: verloopen,

498 de pletsen: de plaatsen.
meten: Tekst: meten,

500 aen de hoogher zy: aan de rechterkant.

501 hebbe kick gheen ghenuyghen: Brabants = heb, neem ik geen genoegen.

502 mits: midden.
vuyghen: weer Hoofts Brab. = voegen, plaatsen.

503 eerlijckste: eervolste.
by drijn: met (zijn) drieën.

504 daer hadjet niet: daar had je 't niet bij 't rechte eind, daar heb je 't mis.

[p. 73]

 

Mijn komt het midden toe, ick representeer 'theerschop.

 

Wie steltje te werck as ick? an wie winje jou broot?

Casper

 

'k En does niet ick ick, al sloeghdy my doot. ⁵⁰⁸

 

Sodd' ick een and'ren mijn plets laten bewaren? ⁵⁰⁹

510

Ick ick heb t'Antwerpen voor Hofmeester ghedient over dertich jaren, ⁵¹⁰

 

En soude nu eenen lacker my doen dees hoon? ⁵¹¹

Teeus

 

Ay lieve, ick acht die leurery niet een boon, ⁵¹²

 

'tIs my alliens of ick achter oft voor ga, of boven of onder:

 

Maer hoort na mijn segghen, op dat wy sonder

515

Gheschil en questy moghen raken over straet, ⁵¹⁵

 

Soo duncktme best Lecker dat ghy voor henen gaet, ⁵¹⁶

 

Op dat sonder schandael elck blijft in zijn eere.

Lecker

 

Dats gang, je meucht volghen, ten is niet veere. ⁵¹⁸

Casper

 

Siet ick waer liever doot gheweest eer dat soud' gheschien.

520

Ick converseer daghelijcks met eerlijcke lien, ⁵²⁰

 

Wa mochtense paysen dat ick ick dat ginck ghedoghen. ⁵²¹

Teeus

 

Ghy hebt ghelijck oock, soo gh'u self niet verhoocht niemant selje verhoghen,

 

Elck na zijn kaleteyt dat tribelt alderbest. ⁵²³

508 'k En does ick ick: Brab. (!): ik doe het niet!

509 bewaren: innemen.

510 over: meer dan.

511 lacker: Brab. = lecker = kwajongen.

512 leurery: beuzelarij.

515 questy: ruzie.

516 voor henen: voorop.

518 Dats gang: vooruit dan!

520 converseer: ga om, verkeer.

521 Wa mochtense paysen: Brab. = wat zouden ze denken.

523 kaleteyt: kwaliteit, waarde (maar woordspeling met kaal = berooid).
tribelt: gaat.

[p. 74]

Lecker Ionghen. Reym Oude dienstmayt.

Lecker

 

Voor den dach Reym, hier uyt, doet de deur op van dit nest. ⁵²⁴

525

Schickt uyt de weech, maeckt ruym baen, dit volck moet nae de Koocken. ⁵²⁵

Reym

 

Wel we hebben ghien vyer in huys.

Lecker

 

Soo meuchje't stoocken.

Reym

 

Offer turf is of niet, denck ick?

Lecker

 

Al even gauw. ⁵²⁷

 

Hebje gien turf legt hout an, ofje crijcht een grauw. ⁵²⁸

Reym

 

T'isser niet.

Lecker

 

Hebje gien plancken op solder? liert mit verstant,,spreken.

Reym

530

Wat brabbeltme deuse vent, soud'ick het huys an brant,,steken? ⁵³⁰

Lecker

 

Waerom niet? 'twerck moet voort gaen, ten mach gien quaet,

 

'Tis bruyloft.

Reym

 

Hy raest, Godt betert.

Lecker

 

Oft schaft ander raet.

 

Hier is Hofmeester, Kock en Kocx knecht, die moghen niet toeven.

 

Gaet in maets, gaat in. Laet me de Bruyts wijn eens proeven.

Reym

535

Wijn? wijn in zijn mont nemen? men soud' niet darren,,hier. ⁵³⁵

524 op: open.

525 Schickt uyt de weech: ga uit de weg.

527 Al even gauw: een beetje vlug!

528 een grauw: een snauw.

530 an: in.

535 darren: durven.

[p. 75]

 

Kalje van Bruyts wijn Lecker? vraecht na Bruyts scharre,,bier, ⁵³⁶

 

Wijn quam hier noyt over de drumpel, hoe praetje dus? ⁵³⁷

Lecker

 

Isse noch niet e komen? soo komptse dan flus,

 

De Baes heeftse al bestelt, de Mayt was om Ceelen. ⁵³⁹

540

Adieu ick selje soo lang de wijsheyt bevelen.

536 scharrebier: schraal, dun bier (niet aan impost onderhevig).

537 drumpel: drempel, dorpel.

539 Ceelen: bewijzen van betaalde rechten om o.a. de wijn te mogen vervoeren, geleibiljetten.

Tvveede toonneel.

Warnar. Teevves.

Vvarnar

 

Ick miende de eer te bewaren as vader des Bruyts, ⁵⁴¹

 

Maer dusschen sootjen Aeltjens as klinc-snoerjens om seven duyts. ⁵⁴²

 

Nae Schelle-vis, nae Kabbeljau en was gien kijcken,

 

Daerom ging ick vande Vis-marckt na de Hal toe strijcken, ⁵⁴⁴

545

Maer Lams-vleys, Kalfs-vleys, Queen-vleys, al wast uyt de kerf, ⁵⁴⁵

541 Kalff: a.w., blz. 74: ‘Ook mannen bezochten de vischmarkt, … om er ‘eene brave zood’ vis' op te doen’.
des Bruyts: voor deze genit., cfr. vs. 42.

542 dusschen sootjen…: zo'n portie aaltjes.
klinc-snoerjens: klinksnoertjes = dunne touwtjes, waarmede de klink van buiten werd opgetrokken.
om: voor.

544 de Hal: de vleeshal in de Nes.
ging… strijcken: ging (gaan).

545 Queen-vleys: vlees van een koe (of stier) die door onvolkomen ontwikkeling van de voortplantingsorganen onvruchtbaar is.
al wast uyt de kerf: 't was alles veel te duur.

[p. 76]

 

Het pont ien reael kijnt, ick hebt wel hondert werf ⁵⁴⁶

 

Mijn leven soo goet om ien braspenningh sien kopen. ⁵⁴⁷

 

Ick docht in mijn self, dit volck sou ien mensch 'tvel af stropen.

 

Dan kost het noch van dropen, van turf en hout; ⁵⁴⁹

550

Iae wel alle dingh is soo duer datter ien mensch of grout,

 

Ten is niet an te halen, siet daer valt nie mier te segghen. ⁵⁵¹

 

In't lest heb ick het oock by mijn self over gaen legghen,

 

Dat of ick nu al groffelijck de milde legh en speul, ⁵⁵³

 

As de Bruyloft over is, soo doet het even veul. ⁵⁵⁴

555

Een deel jonge Spil-penninghen moghender wat op smalen, ⁵⁵⁵

 

Maer by de vroede sel icker eer mee behalen.

 

Die wat spaert, die wat het, dat leerdeme mijn Peet. ⁵⁵⁷

 

Het isser soo mackelijck niet an te komen, datje't weet,

 

'tWort soo licht niet e wonnen, as verslempt of versopen.

560

Wel wat beduyt dit? de deur staet t'mijnen't wijd' open,

 

Ofse de Pot oock op graven? och se hebben't soo drock.

Teeus

 

Wel isser gien spit? maeckter ien van ien besem-stock. ⁵⁶²

 

De riemen die men heeft, daer moet men mee roeyen.

546 ien reael: gouden, zilveren of koperen muntstuk, ter waarde van ongeveer 3 st.

547 ien braspenningh: zilveren muntje, ter waarde van 1 1/4; st.

549 dropen: met vet bedruipen.

551 Ten is niet an te halen: daar is niet bij te komen.

553 de milde legh en speul: de milde lig te spelen = als een mild, royaal mens handel.

554 doet het even veul: is het net eender.

555 Spil-penninghen: geldverkwisters.

557 het: heeft.
Peet: peter of meter.

562 Teeus spreekt wsch. binnen in huis.

[p. 77]

 

Daer is de spijs op ien briefken, jongen maecktme wat te spoeyen. ⁵⁶⁴

565

Segt de Vleys-houwers en Voghel-wijven, dat ickje heb e stuert.

 

Speulnoot dese Pot is te kleyn, lient ergens ien grooter by de buert. ⁵⁶⁶

 

Suycker en kruyt by den back, dat ken hem niet krencken. ⁵⁶⁷

Vvarnar

 

Och daer hoor ick den Pot noemen, wel mocht ick het dencken,

 

Daer heb ick voor-seecker de dieven after 'tghelt,

570

Och hoe kloptme hert, och hoe ben ick ontstelt.

 

Ich seller after her tyen mit roepen en kryten, ⁵⁷¹

 

En soo langh as ick staen kan niet op houwen van smyten. ⁵⁷²

564 maecktme wat te spoeyen: zorg ervoor je te spoeden, spoed je wat.

566 Speulnoot: kameraad (hier wsch. tot Reym).

567 kruyt: kruiderijen, specerijen.
back: spijs, gebak.
dat ken hem niet krencken: dat kan er geen kwaad aan doen.

571 after her tyen: achterheen zitten.

572 van smyten: met slaan.