Proeven van tekst en commentaar voor de uitgave van Hoofts lyriek. II. Gedichten voor Huygens

[p. 5]

Drieledig ‘woord vooraf’

1.

Als voorzitter van de Commissie voor de Commentaar op Hoofts Lyriek - die haar arbeid verricht in het kader van de werkzaamheden voor de nieuwe uitgave van het Verzamelde Werk van P.C. Hooft, onder hoofdredactie van Prof. Dr. W. Gs Hellinga - wil ik gaarne de voldoening van de Commissie uitspreken over de verschijning van een tweede deel in deze reeks Proeven. Want hoewel er op het titelblad terecht slechts twee namen van bewerkers vermeld worden, voelen ook de andere leden zich bij deze publikatie persoonlijk betrokken. Dat is een gevolg van de werkmethode der Commissie, die ik in het ‘Woord vooraf’ bij het eerste deel (De Psalmberijmingen) als volgt heb omschreven:

De leden dezer Commissie ... hebben tot taak bij de lyrische poëzie van Hooft een commentaar te leveren, die zich niet tot de verklaring van een aantal moeilijke woorden of uitdrukkingen beperkt, maar bij elk gedicht zoveel mogelijk àlle aspecten behandelt welke voor het juiste begrip en de juiste waardering betekenis kunnen hebben. De resultaten van ieders arbeid worden ter kennis van de andere leden gebracht en in de periodieke bijeenkomsten der Commissie uitvoerig besproken, wat uiteraard meermalen tot waardevolle aanvullingen, preciseringen of verbeteringen leidt. De uiteindelijke beslissing omtrent voorgestelde wijzigingen berust echter bij de bewerker. Deze blijft dus de volle verantwoordelijkheid voor zijn commentaar dragen en geeft daarvan door ondertekening blijk. De hoofdredacteur en zijn Bureau verlenen aan deze werkzaamheden hun onmisbare medewerking door het verschaffen van het benodigde materiaal, met name wat betreft de translitteratie en de manuscriptologische beschrijving van de teksten in handschrift.

Op deze wijze is ook de bewerking van Hoofts Gedichten voor Huygens tot stand gekomen. De Tekst werd verzorgd door het Bureau van de hoofdredacteur, waarmee inmiddels een nog nauwere samenwerking werd verkregen doordat de secretaris van dit Bureau, Drs. P. Tuynman, thans tevens lid is van de Commissie. De Commentaar is het werk van Dr. F.L. Zwaan, die daarvoor dus ook de volle verantwoordelijkheid op zich neemt.

Ook ditmaal houdt de Commissie zich aanbevolen voor op- of aanmerkingen van vakgenoten en belangstellenden, welke haar verdere werk ten goede zouden kunnen komen. Zoals men zal zien, heeft zij in dit tweede deel getracht haar opzet aan te passen aan de ervaringen die met De Psalmberijmingen werden opgedaan.

W.A.P. Smit

[p. 6]

2.

Na aanvankelijke bewerking door de annotator van de gedichten van Huygens volgens de teksten in Worps uitgave, werd deze keuze op verzoek van de hoofdredacteur herzien en werden vervolgens op wens van de Commissie voor de Commentaren op Hoofts Lyriek de redacties in Huygens' Otia van 1625 voor de afdruk gereedgemaakt met uitzondering van Huygens' Vier en vlam, waarvan de tekst werd klaargemaakt naar Hoofts afschrift. Op grond echter van de bevindingen bij daarna verrichte onderzoekingen naar en van de Huygens-handschriften, werd later ook van de keuze van de Otia-redacties afgezien en werd besloten in deze Hooftuitgave de bijbehorende gedichten van Huygens af te drukken naar de oorspronkelijke redacties uit handschriftelijke bronnen, waarbij tevens, nadat daarvan een nieuwe bron aan het licht gekomen was, besloten werd ook Huygens' Wederantwoord op Hoofts Dankhebt in de uitgave op te nemen.

Ten aanzien van de eerste tussen Hooft en Huygens gewisselde gedichten, de zg. schoncken-sonnetten van begin 1621, en de op verzoek van de hoofdredacteur daarbij voorgenomen volledige publicatie van de schoncken-sonnetten van de naaste vrienden (waaronder er een tot dusver ongepubliceerd bleef), bleek de handschriftenstudie echter dermate omvangrijk en gecompliceerd dat tenslotte het besluit genomen werd hiervan een afzonderlijke uitgave voor te bereiden.

Van de teksten van Hooft berustten bij de aanvang van de voorbereidingen voor deze uitgave bij het Bureau van de Commissie reeds de voorlopige manuscriptologische aantekeningen van de hoofdredacteur Prof. Dr. W. Hellinga bij Dankhebt en Koelte van antwoordt. Deze aantekeningen vormden het uitgangspunt voor de editie en in de meeste gevallen kwam het hernieuwde onderzoek tot dezelfde resultaten. Als geheel waren zij echter naar het oordeel van de hoofdredacteur niet in een staat van volledigheid en afwerking die het wenselijk zou maken ter plaatse te worden vermeld.

De Verantwoording van de teksteditie in deze uitgave sluit geheel aan bij die van De Psalmberijmingen. Gezien de besprekingen daarvan, de discussie in de vakliteratuur over uitgave-techniek gevoerd en met name ook naar aanleiding van het in 1964 verschenen proefschrift van H.M. Hermkens dat voor een belangrijk deel gewijd is aan Huygens' schrift, leek het echter wenselijk op enkele punten uitvoeriger in te gaan. Dit betreft vooral de bij de translitteratie gevolgde methode. Moge de nadere uiteenzetting daarvan tevens een bijdrage vormen tot de gehele problematiek van de bestudering der handschriften uit de 17e eeuw.

P. Tuynman

[p. 7]

3.

Deze tweede ‘Proeve van tekst en commentaar voor de uitgave van Hoofts lyriek’ is gegroeid uit mijn werk in de Hooft-commissie, afd. lyrische poëzie. Toen ik eenmaal Hoofts Koelte van antwoordt (op Huygens' Vier en vlam) in samenwerking met Dr. J.D.P. Warners had bewerkt, lag het voor de hand dat de andere gedichten van Hooft aan Huygens volgden. De voortdurende gedachtewisseling met Dr. Warners over alle moeilijkheden die zich voordeden bij de tekstinterpretatie en anderszins, is daarbij van grote waarde geweest.

De hier uitgegeven gedichten omvatten een periode van een kleine twintig jaar (1623-1640), waarin zij getuigenis afleggen van de hartelijke vriendschap en grote waardering die tussen beiden bestond.

Ik heb mij in deze uitgave beperkt tot de oorspronkelijke gedichten van Hooft aan Huygens. Vertalingen door Hooft van niet-nederlandse poëzie van Huygens zijn dus niet opgenomen (bv. Huwelyxhater, vertaald uit Huygens' Misogamos).

De gedichten van Huygens die in verband met die van Hooft moesten worden opgenomen, zijn afgedrukt naar de oorspronkelijke redacties uit handschriftelijke bronnen. Aanvankelijk wilde ik de tekst van Worp opnemen, maar Worp is in zijn editie van de gedichten waar het hier om gaat, uitgegaan van zeer ongelijksoortige hss. In sommige gevallen beschikte hij, behalve over de kopij voor de Otia, ook over andere hss en volgde deze dan. Daar behalve voor Huygens' Vier en vlam, waarvan Hoofts afschrift over is, niet gemakkelijk te bepalen is, over welke versie Hooft beschikt heeft, leek de eerste gedrukte versie, d.i. Otia 1625 de voorkeur te verdienen. Tenslotte bleek echter afdrukken naar de handschriftelijke bronnen verkieselijk.

De opmaak van tekst en commentaar is het resultaat van overleg met de uitgever, op wiens voorstel de tekst eerst integraal, en daarna nogmaals, echter onderbroken door de commentaar, wordt afgedrukt. Ik meen dat de voordelen van deze nieuwe wijze van presenteren opwegen tegen het nadeel van verbrokkeling van de herhaalde tekst door de tussengevoegde verklaringen.

F.L. Zwaan