Gedichten. Deel 2

Regelnummers proza verbergen

[p. 360]

Van den Baeto bestaan de volgende drukken:

P.C. Hóófts // Baeto, // oft // Oórsprong der Hóllanderen. // Trevrspel. // [Wapen van Amsterdam] // t' Amsterdam, // Gedruckt by Willem Jansz. Blaeuw, op 't Water, // in de vergulde Zonnewyzer. // m dc xxvi.

In de uitgave der Gedichten van 1636 wordt de Baeto aangetroffen op bl. 121-170.

P.C. Hoofts // Baeto, // Oft // Oorsprong der Hollanderen. // Treurspel. // [Blazoen der Academe] // t' Amsterdam, Gedrukt by Paulus Matthijsz. // Voor Dirck Cornelisz. Houdt-haeck, Boek, verkooper op de Nieuwe- // zijdts Kolck, Anno 1642,

In de uitgaaf van 1644 met afzonderlijk titelblad: P.C. Hoofts Baeto, // oft // Oorsprong der Hollanderen. // Trevrspel. // Met de dood van zijn gemaalin // Rycheldin. // [Wapen van Amsterdam] // t' Aemsteldam, Gedrukt by Jacob Lescaille. // Voor Joost Hartgers, Boekverkooper in de // Gasthuissteeg, in de Boekwinkel, in 't jaar // ciɔ iɔ c xliv.

Verder wordt de Baeto aangetroffen in de uitgaven van 1657, 1668, 1671, 1677, 1704, 1823 (Bilderdijk). In 1847 is dit treurspel nog eens afzonderlijk verschenen te Haarlem, Bij De Erfen F. Bohn; in 1853 en 1886 in het Pantheon, de laatste druk bewerkt door A.W. Stellwagen.¹⁾

1) Eene Fransche vertaling van Jean Cohen verscheen in 1824 te Brussel in de Chefs-d'oeuvre des Thétres Etrangers, tome 1 met den titel: Bato ou l'origine des Hollandais, tragédie en cinq actes avec la mort de son épouse Rycheldin, par P.C. Hooft.

[p. 361]

Baeto,
oft oorsprong der Hollanderen.
treurspel.

[p. 362]

Inhoudt.⁺

1Penta dochter van Vinlandt tweede gemaelin van Catmeer 2Coning der Catten nu Hessen genaemt, nae 't mislucken 3van verschejde verraederyen aengelejdt om den vorst³⁾ 4Baeto voorsoon haers mans ende Richeldin sijne gemaelinne 5haere stiefsnaer, in 's Coninx haet ende voorts wt⁵⁾ 6den weghe te helpen, zich vindende met swaer vermoeden⁶⁾ 7belast ende van ijder mistrouwt, ende oversulx met valsch⁷⁾ 8gelaet voorgeslaeghen hebbende van vriendschap te maecken 9ende eenen dagh bestemt om die voor 't altaer des vujrs 10te besweeren, gaet des nachts te vooren, alsoo zij eene tooveresse¹⁰⁾ 11was, met helsche geesten te raede, om tot haer 12opset te geraecken, ende leert een vujr toestellen, dat sekeren¹²⁾ 13tijdt wren inde kleederen verborghen blijvende daer¹³⁾ 14nae ontsteecken soude, ende doodtlijck bevanghen alle die¹⁴⁾ 15't genaeckte.

16De tijdt van 't besweeren der vernieuwde vrundschap 17gecomen zijnde soo spreecktse den vorsten Baeto ende 18Richeldin, op dat hunne doodt een straffe Gods schijnende, 19sij te gelijck om eer ende leven quaemen, dusdaenighen¹⁹⁾ 20eedt voor:

Oprechte vrundschap sweer jck u van deser wr.
Oft meen jck 't anders slae mij 't helsch en 't hemelsch vujr.²²⁾

+ Baeto. Zie inleiding bl. xxv, xxvii, lxvi; tekst volgens hs. G.

3) aengelejdt, beraamd.

5) stiefsnaer, stiefzoons vrouw; in 's Coninx haet, bij den koning gehaat te maken en vervolgens uit den weg te ruimen.

6) haer vindende, zich ziende.

7) ende oversulx hebbende, en daar zij - had.

10) alsoo, daar, omdat.

12) toestellen, gereed maken.

13) sekeren tijdt wren, een bepaald aantal uren.

14) ontsteecken, ontvlammen; ende doodtlijck bevanghen, en doodelijk zou aangrijpen allen waarmede het in aanraking kwam.

19) om eer ende leven quaemen, eer en leven zouden verliezen.

22) slae, treffe.

[p. 363]

23Met welcke woorden haer de vorsten niet conden laeten²³⁾ 24te volghen.

25Daer op gesonden hebbende het helsche konstvier beswooren 26in eenen slujer aen gouden toppet tot Richeldin,²⁶⁾ 27ende in eenen hoedt met vederbos tot Baeto, nevens versoeck 28dat zij daermede haer ter eere op den avontfeest te 29seven wren wilden verschijnen, geviel het jujst dat Baeto 30verhit op de jaght soo laet wt het veldt quam, dat het 31vujrwerck aende perrujck van Richeldin ontstack, eer hij³¹⁾ 32den hoedt had opgeset, ende deselve daerse op een taefel 33stondt, mede aen brandt vlieghende hem ergh deed dencken,³³⁾ 34doen nu Richeldin doodt lagh. Waer van de toveres verwittight³⁴⁾ 35doet den Coning boodtschappen, dat Richeldin als 36meineedigh van hemelsch vier verdelght was, ende Baeto³⁶⁾ 37sich even halssterck in waepenen gaf. Sulx Catmeer, door³⁷⁾ 38haer aenhitsen beveelt den vorst in versekering te stellen.

39Baeto sich besprongen vindende, ende ongeraeden in 40hechtenis te gaen biedt weer, ende jaeght 's Coninx volck⁴⁰⁾ 41tot in 't hof. Voorts verstaende de saecke in punt te wesen,⁴¹⁾ 42dat een van bejden nootlijck rujmen moest, soo verkiest⁴²⁾ 43hij ballingschap voor 't rijck, ende wijckt daetlijck met een 44goedt deel des adels ende der burgerije tot op de landt-45schejding.

46Aldaer terwijl hij wat bestaet te rusten, verschijnt hem⁴⁶⁾ 47Richeldin, in sijnen slaep, aenwijsende hem voor sijn erfdeel 48ende have eenen onbewoonden hoeck lands die nu 49Hollandt heet. Dies neemt hij derwaerts sijnen wegh, ende 50de grensen der Catten gepasseert wesende, wordt tot Coning 51gehult vande zijne, ende noemtse Baetauwers nae sijnen 52naem.

53Het treurspel begint ontrent des middernachts ende 54eindight met het etmael.⁵⁴⁾

55Het tooneel is 't hof der Catten.

23) welke woorden de vorsten niet konden nalaten haar na te zeggen, waarmede de vorsten het wel geheel eens moesten zijn.

26) gouden toppet, van gouddraad gemaakte muts, een soort kapsel.

31) perrujck, hoofdhaar (echt).

33) hem ergh deed dencken, hem argwaan deed koesteren.

34) doen, toen; waer van de toveres, toen de toovenares hiervan verwittigd was, liet zij den koning weten.

36) ende Baeto sich even halssterck in wapenen gaf, en dat Baeto, even volhardend in het kwade als zij, zich wapende (vgl. vs. 892).

37) sulx, zoodat.

40) weer, weerstand.

41) voorts verstaende enz., verder inziende, dat het zoo met de zaak gesteld stond.

42) nootlijck rujmen, noodwendig het land ruimen.

46) wat bestaet te rusten, het waagt wat te rusten.

54) met het etmael, den volgenden dag omtrent middernacht.

[p. 364]

Personagien.

baeto. Vorst der Catten.

rijcheldin. Baetoos gemaelin.

catmeer. Coning der Catten.

penta. Coningin der Catten.

hes. Soontjen van Baeto.

seghemond. Paepin.

proserpina. } Geesten.

medea. } Geesten.

circe. } Geesten.

lujdewyk. Heer van 's Coninx bloede.

burgerhart. Heer van 's Coninx bloede.

ot. Vinlandsch joncker.

rey van juffrouwen.

rey van nonnen.

rey van soldaten.