Gedichten. Deel 2

[p. 344]

Vyfde bedrijf.

Eerste toonneel.

lecker. ritsert.

lecker.

 

Gien Coning mijns gelijck, 'tsy Turck of Karsten.

 

Jae wel an dese blijtschap eet ick mijn buyck te barsten.

 

Een smoor-pot vol dubbeloenen: ó de groote geck,

1220

'k Wed byget dat ickse ong'er gien steygher en steck,¹²²⁰⁾

 

Soo moester mit den vreck worden om e spronghen.¹²²¹⁾

ritsert.

 

Sie ick daer ongse Lecker niet? jae 'tis de jonghen,¹²²²⁾

 

'tIs drie uren gheleen dat hy quam inde Lybry,

 

En hy sel noch niet t'huys gheweest zijn sint hy scheyde van my.

lecker.

1225

Soo hoortmen hem deur te strijcken die ouwe molijck.¹²²⁵⁾

ritsert.

 

Lecker gaet hier, hoe staet het aensicht dus vrolijck?

lecker.

 

Gans lyden 'tis Ritsert, waer laet ick de buyt?¹²²⁷⁾

ritsert.

 

Hebje gien schaemt inje lijf?¹²²⁸⁾

lecker.

 

Hoe soo?

ritsert.

 

Vraechje dat je guyt?

lecker.

 

'kBin bespiet, hy weter of.

1220) steck, steek, wegstop.

1221) zoo moest het juist met dien vrek gaan.

1222) Lybry, zie vs. 844.

1225) deur te strijcken, bedriegen; ouwe molijck, oude leelijke kerel.

1227) gans lyden, bastaardvloek.

1228) guyt, schelm.

[p. 345]

ritsert.

 

Wat staeje en preutelt?¹²²⁹⁾

1230

Waer hebje soo lang e weest?

lecker.

 

Men leyt en neutelt¹²³¹⁾

 

Mit het ghelt, om dese setting, 'tis seker gien ghemack.

ritsert.

 

Hebjet ontfanghen?

lecker.

 

Wat seg ick best? wast in ien sack,

 

Ick liet het hier soetjens glyen tusschen twie stoepen:

 

Maer dat de Pot brack, sy sou te luy roepen.¹²³⁴⁾

1235

Dus moet ick't sien hoe ick't hem best angders ontlegh.¹²³⁵⁾

ritsert.

 

Wel benghel sydy doof gheworden? hoorje niet wat ick segh?

lecker.

 

Het ghelt? jae wel, jae, jae, ick hebt ontfanghen:

 

Maer hy deder mijn soo veul kleuter-gelts by langhen,¹²³⁸⁾

 

Dat de propre som te draghen valt hiel swaer.¹²³⁹⁾

ritsert.

1240

Swietje daerom soo? wat segje vande Wisselaer?¹²⁴⁰⁾

lecker.

 

Maer 'tsel wel ien reys te pas komen, dat wil ick hem sweeren.¹²⁴¹⁾

ritsert.

 

Laet dan sien wat hebje jou al an laten smeeren.

 

Waer is de speceficacy?¹²⁴³⁾

lecker.

 

Ick hebse in mijn taflet.

ritsert.

 

Laet lesen.

1229) wat staeje en preutelt, wat staje te mompelen.

1231) men leyt en neutelt, men ligt te zeuren, te zaniken met het geld, nu een nieuwe koers bepaald is; dat is een groote last. Onder eene setting verstaat men: ‘de vaststelling bij verordening van de waarde der verschillende muntstukken’.

1234) dat, als, indien; te luy, te luide.

1235) ontlegh, uit het hoofd praat, ontstrijd.

1238) kleutergelts, klein geld; langhen, geven.

1239) propre, geheele.

1240) wisselaer, kassier.

1241) maar ik zal het hem wel eens betaald zetten.

1243) taflet, zakboekje.

[p. 346]

lecker.

 

So ras as ick t'huys kom sel icse stellen int net.

ritsert.

1245

Ick heb elders te doen, toontseme: waer toe dit ghetrantel?¹²⁴⁵⁾

lecker.

 

Het taflet is uyt mijn sack.¹²⁴⁶⁾

ritsert.

 

Wat futselje mit de mantel?

lecker.

 

Niet mit allen, ick heb sucken jeuckt inme sy.¹²⁴⁷⁾

ritsert.

 

Ick wedder bestaytjens schuylen of ander snoepery.¹²⁴⁸⁾

 

De mantel op, men momter niet.¹²⁴⁹⁾

lecker.

 

Get Ritsert konjet heelen.

1250

Ick souje de helft van't profijt me deelen,

 

Jy meucht al de Waerden betalen van de eerst tot de lest,¹²⁵¹⁾

 

En wesen noch ien wijl ien goedt knecht op de rest.¹²⁵²⁾

 

'k Heb ien avontuertjen e hadt dat te byster nae mijn sin, is.¹²⁵³⁾

ritsert.

 

Je hebt ien doosjen e vonden (denck ick) daer ien juweeltjen, 'kmien ien jouwetjen in, is.¹²⁵⁴⁾

lecker.

1255

Ick seg'er ien jouwetje teughen, 'tis niet qualijck ejout.¹²⁵⁵⁾

ritsert.

 

Je hebt ien glaesjen by 'tboshuys geraept.¹²⁵⁶⁾

1245) ghetrantel, gezeur.

1246) futselje, frommelje.

1247) niet met allen, niemendal.

1248) bestaeytjens, pasteitjes.

1249) op, open; momter niet, gaat nu niet voor mom; er valt nu niets te verstoppen; get, enz. God, R. indien je het wou verzwijgen.

1251) waerden, kasteleins, bij wie hij schuld had.

1252) ien goedt knecht op de rest, een heel heer van het overblijvende geld.

1253) avontuertjen, buitenkansje; te byster, bijzonder.

1254) jouwetjen (t. jouwetten), de eene of andere minder aangename surprise, bijv. vuiligheid in een doosje.

1255) ‘noem jij het maar een jouwetje en spot maar met mij, ik heb den buit en lach op mijn beurt om jou; dan kunnen we mekaar uitjouwen.’

1256) je hebt een borreltje gedronken bij het ‘boshuys’, dat op den hoek van de Hoogstraat en den Kloveniersburgwal lag en oorsponkelijk arsenaal was. Later werd het verhuurd aan de O.I. Compagnie. Naast dit boshuys lag het Dolhuys, zoodat Ritsert wellicht wil zeggen: jongen, je bent niet goed wijs!

[p. 347]

lecker.

 

Segt ien Pot mit gout.

 

So vol dobbeloenen as ick pas weet te draghen.

ritsert.

 

Ick verschiet, gans lyden, hier komt het varcken onder sijn magen.¹²⁵⁸⁾

 

Waer hebjet van daen e haelt? 'tis zijn leven niet e hoort.

lecker.

1260

Ginder ongder ien steygher, by de heylighe wechs poort,¹²⁶⁰⁾

 

Daer lach het wel dus diep inde modder e weken.¹²⁶¹⁾

ritsert.

 

Jy deuch niet, daer hebjet ongse Warnarbuur sien steken,

 

Die mijn toekomende schoon-Vader is.

lecker.

 

Wat segje is hy?

ritsert.

 

Mijn toe-komende schoon-Vaer.

lecker.

 

Dat komt suyverlick by.¹²⁶⁴⁾

1265

'kWilme laten hanghen verstae ick me die saken,

 

Wel jy en je Noom wilje compagny maken?

ritsert.

 

Mijn Noom is te vreen dat ick Bruydegom bin.

lecker.

 

Wilje elck wat toelegghen en reden t'samen in,¹²⁶⁸⁾

 

Ghelijck de kleyne kometjes op de groote vaerten?¹²⁶⁹⁾

1270

Ay segme doch iens hoe verdielje de paerten?¹²⁷⁰⁾

 

Ick bin om te lieren tot uwent besteet.

ritsert.

 

Ten is niet quaet datmen van alles weet.

 

Maer 'tis niet goet hem alles t'onderwinden.¹²⁷³⁾

1258) daar schrik ik van, lieve hemel daar komt het weer te recht.

1260) heylighe wechs poort, deze stond, waar nu de Heerengracht is, voor het Koningsplein, dat in dien tijd ook een gracht was.

1261) e weken, weggezakt.

1264) dat komt suyverlick by, dat is wat fraais.

1268) eene zegswijze aan de reederij ontleend: wil je ieder wat bijdragen en samen het schip uitrusten?

1269) kometjes, kleine kooplui.

1270) paerten, gedeelten van het schip, waaraan een reeder eigendom heeft.

1273) hem alles t'onderwinden, zich met alles te bemoeien.

[p. 348]

lecker.

 

Dit staetme te selsaem veur, ick kent slot niet vinden.¹²⁷⁴⁾

1275

Jy de Bruygom mit Claertje, wie droes sou dat raen?¹²⁷⁵⁾

ritsert.

 

'tIs soo ickje seg, Rijck-oom heeftse of e staen,

 

Door dien datse swaer by my gaet, om mynent willen.

lecker.

 

Gans lyden men gheeft groot ghelt veur dese nuwe brillen,¹²⁷⁸⁾

 

Maer ick gaffer mijn leste ghelt veur wist icker ien,

1280

Daer ick inde luy haer boesem of deur heur lenden kon sien,

 

'k Souwer mijn lijf na setten, gelijck de wayluy op het wilt, loeren,¹²⁸¹⁾

 

En sien van stuckje tot beetje watse in heur schilt, voeren.

ritsert.

 

Jy meucht jou mongt wel snoeren, deynckt iens wat het lijckt,

 

Van ien jonghen as jy, die maer ierst inde Werelt komt en kijckt,¹²⁸⁴⁾

1285

Ick wed er niet veul luyden vermaeckt met jou klap, sin.¹²⁸⁵⁾

lecker.

 

Ho, ho, zijn mongt te snoeren dat heeft lydich veul snaps, in.¹²⁸⁶⁾

 

Men vintse die haer niet en verstaen op dat stick,

 

Die wel de helft te langer school ghegaen hebben as ick:

 

Ien benaude tong is soo bitter as bakelaer.¹²⁸⁹⁾

ritsert.

1290

Jonghen gaeje soo voort ghy wort ien aerts kakelaer,

 

En dient bet ien makelaer, as ien Coopman by nae.¹²⁹¹⁾

lecker.

 

Neen seker, 'tpraten komt de Coopluy oock al te stae,

 

Om te vercleynen haer scha, en haer winst breedt uyt te meten.

1274) ick kent slot niet vinden, ik begrijp er niets van.

1275) droes, duivel.

1278) nuwe brillen, verrekijkers.

1281) 'ksouwer mijn lijf na setten, ik zou er een houding naar aannemen, mij er toe zetten; wayluy, jagers.

1284) maer ierst, nauwelijks.

1285) vermaeckt met jou klap sin, met jou praatjes veel op zouden hebben.

1286) dat heeft lydich veel snaps in, dat wil heel wat zeggen, dat is zoo gemakkelijk niet.

1289) bakelaer, laurierbes.

1291) bet, beter.

[p. 349]

ritsert.

 

Je diende somtijts wel wat op de huyt e smeten,¹²⁹⁴⁾

1295

Of ien wijltje beschuyt te eten op de Spaensche galey.

 

Kom, gaet mitme nae Warnars toe.¹²⁹⁶⁾

lecker.

 

Nae Warnars toe? ey.

 

Wat sel dat doch beduyen? ick hebt rains e vonghen.¹²⁹⁷⁾

ritsert.

 

Vynen is stelen: wat brabbeltme deuse jonghen.¹²⁹⁸⁾

lecker.

 

Jae nouje de dochter hebben selt; maer steltje iens in mijn graet,¹²⁹⁹⁾

1300

Tum casus mutatur, 'kwedjet dan anders verstaet,¹³⁰⁰⁾

 

Indien datje gaet in jou consciency.¹³⁰¹⁾

ritsert.

 

Gaet me seg ick, en maecktme van sulck gien menty.¹³⁰²⁾

1294) e smeten, geslagen.

1296) nae Warnars, naar het huis van Warenar.

1297) rains e vonghen, eerlijk gevonden.

1298) brabbeltme, kletst me.

1299) graet, positie.

1300) tum casus mutatur, dan verandert het geval.

1301) als je met je geweten te rade gaat.

1302) maecktme van sulck gien menty, houd daarover je mond.

Tweede toonneel.

reym.

 

Nu ken icker deursien, deur al't beswaer,

 

Al komter ien kijnt 'theeft ien rijcke Vaer,

1305

't Mach nou gien quaet, gans eele weken:¹³⁰⁵⁾

 

Maer wat hebben wy in ien benautheyt e steken.

 

Nu hy van haer te trouwen heeft ghegheven zijn woort,

 

Hoe willen wy schransen, gaet dit hylick slech voort,¹³⁰⁸⁾

 

Ick krijgh uyt den hoop oock moghelijck ien vryer ‘dan.

1310

O 'tsel ien dubbelde Feest zijn, Bruyloft en kyer ‘man.¹³¹⁰⁾

 

Al de suynighe luy sellen ons nae-doen wel knap,

 

'tKomt profytelijck uyt, men slaet twee vlieghen mit ien lap.

 

Get as icker om denck, ick wod ick al an't pypen, was.¹³¹³⁾

 

'tIs te veul op ien dach, kandiel en ypen-kras.¹³¹⁴⁾

1315

Ick wodmen mes al te slypen was, soo versuymden ick niet,¹³¹⁵⁾

 

Op daen werck is goet rusten, soo was mijn tuygjen riet.¹³¹⁶⁾

 

Mijn tangden wat'ren soo, ick ken nau teuven, later.¹³¹⁷⁾

1305) gans eele weken, basterdvloek.

1308) slech, slechts.

1310) kyerman, tractatie aan de vrouwen die bij de bevalling diensten bewezen hadden?

1313) pypen, drinken.

1314) kandiel en ypen-kras, kandeel, dat op kraamvisites gedronken werd en hypocras, dat men op eene bruiloft dronk.

1315) men nam zijn eigen mes mede op een gastmaal.

1316) op daen werck, na gedanen arbeid; mijn tuygjen riet, al wat ik als sieraad draag, gereed; dan waren mijn spullen in orde.

1317) ick ken nau teuven, later, ik kan nauwelijks langer wachten.

[p. 350]

 

Ick win nou vijf gulden s'jaers, en ien paer nuwe clompen tot men deuvekater.¹³¹⁸⁾

 

En krijch ien schrickenburger tot men kermis maer,¹³¹⁹⁾

1320

En ien Engelsche vijf tot men nuwe Jaer:¹³²⁰⁾

 

Nu voortan soo win ick wel al de preutel, s'weecx.¹³²¹⁾

 

En wat sel ick ien Bruylofts stuck krygen, ten minsten ien sulvre sleutelreecx,¹³²²⁾

 

Mit ong'eriem, mes en schie: maer wat ga ick dralen¹³²³⁾

 

Ick soud' Giertje gaepstocx as mans moer in den arbeyt halen,¹³²⁴⁾

1325

Die hoorter voor al te wesen, jaese seper wel.¹³²⁵⁾

 

De Deur is toe; waer vijn ick hier de bel?

 

Maer bayt wat, hier hangt ien ring daerme me, clopt.¹³²⁷⁾

1318) tot men deuvekater, tot goospenning?

1319) schrickenburger, vier stuivers.

1320) ien Enghelsche vijf, ongeveer vijf stuivers.

1321) al de preutel, den geheelen rommel.

1322) bruylofts stuck, fooi ter gelegenheid van de bruiloft; sleutelreecx, een zilveren ketting, waaraan sleutels, een schaartje, een mesje en ander ‘tuygjen’ hing.

1323) ong'eriem, onderriem, een ceintuur, soms met zilver beslagen; schie, scheede.

1324) in den arbeyt, bij de bevalling.

1325) jaese seper wel, voorzeker, ja.

1327) bayt, wacht.

Derde toonneel.

geertruyd. reym.

geertruyd.

 

Hola daer, datjet huys niet van zijn ste, clopt.

 

Wat cloppen is dat? o clopt doch mit bescheyt.¹³²⁹⁾

reym.

1330

Goen dach.¹³³⁰⁾

geertruyd.

 

Begeerje yet?

reym.

 

Ja, ic bin hier-by Warnars mayt;

 

Jy weet vande saeck wel, jy moetje wat spoeyen,

 

De schuyt wil nae de volewijck, je sout komen helpen roeyen.¹³³³⁾

 

Kijck je bint mans moer, soujer niet in worden e kent?

geertruyd.

 

Warnarbuur doet wel dat hy om me sent.

reym.

1335

Dat loof ick wel, wy souwen't song'er jou niet keunen maken.

1329) mit bescheyt, bedaard.

1330) hier-by Warnars mayt, meid bij Warnar, die hier dichtbij woont.

1333) volewyck, aan de overzijde van het Y, waar de kindertjes heetten vandaan te komen.

[p. 351]

geertruyd.

 

Ick set mijn huyck op en ga me, wannier hetse begonnen te kraken?¹³³⁶⁾

 

Sy het wel uyt e gaen de maenden hares tals.¹³³⁷⁾

reym.

 

Och sy kreech van angst den arbeyt op den hals,

 

Doe haer vaer huynuchtent sey, dat hyse an Rijckert besteet, hadt.¹³³⁹⁾

1340

Och dat verholen kijnt draghen dat weet, wat;

 

'kSout mijn vyanden niet toe wenschen, so bin icker veur bevreest.

geertruyd.

 

Isser de Vroe-moer al?

reym.

 

Die hetter al lang e weest:

 

Want eer haer Vaer de waerheyt uyt jou seun had vernomen,

 

So had ick al ien Vroe-moer ter sluyck laten komen

1345

Van afteren deur't kelder veynster, daer niemant op gist.

geertruyd.

 

Maer hoe soutmen 't bedencken?¹³⁴⁶⁾

reym.

 

Maer je seun heeft niet qualick e vist.

geertruyd.

 

Mach dat slech waer, wesen.¹³⁴⁷⁾

reym.

 

Heer 'tis sucken dochter, en 'tsel jou sucken snaer, wesen,¹³⁴⁸⁾

 

Se kan alle ding verbet'ren watter in huys gheschiet.¹³⁴⁹⁾

1350

Ick hebse op mijn arm e dragen, en anme hangt e liet,¹³⁵⁰⁾

 

Dat het dusschen kleuter was: ick selje niet vals, spreken.¹³⁵¹⁾

 

'tWas ient kijnt as ien aep, 'tkon hondert deuntjens den hals, breken.¹³⁵²⁾

 

Heer 'thad sulcke grepen, ien mensch worde schier aers.¹³⁵³⁾

1336) wannier hetse begonnen te kraken, wanneer zijn de barensweeën begonnen?

1337) het kind komt goed op tijd.

1339) huynuchtent, hedenochtend; besteet, uitgehuwelijkt.

1346) maer, wel; maer je seun heeft niet qualick evist, wel, je zoon heeft eene gelukkige keus gedaan, het goed getroffen.

1347) slech, slechts.

1348) snaer, schoondochter.

1349) van alle huishoudelijke zaken is zij op de hoogte.

1350) anme hangt e liet, aan mijne hand geleid.

1351) ick selje niet vals spreken, ik spreek de zuivere waarheid.

1352) het was een echt grappig kind, het radbraakte honderd deuntjes; het kon honderd deuntjes.

1353) grepen, streken ien mensch worde schier aers je stond er versteld van.

[p. 352]

 

Wat sel ick seggen? ick bin wel te helfte beter Claertjes as Vaers.¹³⁵⁴⁾

1355

Asje 'tascat op zijn sier trat, het wistje so dra te grauwen;¹³⁵⁵⁾

 

En watter langes straet e roepen worde dat wist het na te bauwen.

 

As icket dan sou kauwen beschuyt of angders wat,

 

Het aerde beetjen wod het hebben dat ick selver at.¹³⁵⁸⁾

geertruyd.

 

Maer ofje trat over jou voeten wat styver,¹³⁵⁹⁾

1360

Jy vergeetje altemael in jou goeden yver,¹³⁶⁰⁾

 

We souwen de tijt wel verpraten alhier.

reym.

 

Dat moet ickje noch segghen, en dan niet mier,

 

'tWas sucken soeten dier, 'tbedreef sucke rancken.¹³⁶³⁾

 

Doet nou begon te loopen by stoelen, by bancken,

1365

Dan wast after de garzynen, dan after de bom¹³⁶⁵⁾

 

Daer de suycker in was: kijck, 'tquammer al ruymer om¹³⁶⁶⁾

 

By haer Moertje saligers leven; o dats ien wijt, schiel.¹³⁶⁷⁾

 

Pete Mains was ien vrou die goet huys in heur tijt, hiel.

 

De Heer heb heur ziel, wy warent soo wel iens,

1370

We villen nimmermeer beschaemt quammer ien mensch onversiens.¹³⁷⁰⁾

geertruyd.

 

Maer wat seyd'er Warnar-buur toe datje soo grof, gongt?¹³⁷¹⁾

reym.

 

Och as hyer noch om deynckt hy huylt as ien hof, hongt,

 

Mit sulck steenen en suchten dattet hem schier vermoort

 

In nocken en gaeuwen.

geertruyd.

 

Gauwe? wel, ick miende jy wout voort.¹³⁷⁴⁾

reym.

1375

Hoor hier ien woort.¹³⁷⁵⁾

geertruyd.

 

Wat soumen dus lang tuylen.

1354) ick bin, enz. ik houd wel de helft meer van Klaartje dan van haar vader.

1355) ascat, kleuter, sier, zeer; grauwen, een bits antwoord geven.

1358) aerde, andere.

1359) maar ik wou wel dat je wat vlugger liep.

1360) jy vergeetje je, je houdt je op, je verpraat je tijd; goeden yver, ingenomenheid.

1363) soeten dier, aardig dier, lief kind; rancken, streken.

1365) garzynen, rozijnen; bom, trommel.

1366) 'tquammer al ruymer om, het ging er royaler toe.

1367) wijt schiel, groot verschil.

1370) villen, vielen; wij behoefden ons nooit te schamen als er iemand onverwacht kwam.

1371) grof gongt, royaal huishieldt.

1374) nocken en gaeuwen, zuchten en stenen; Geertruid vat het laatste woord van Reym op als ‘gauwe’, spoedig.

1375) tuylen, dralen, treuzelen.

[p. 353]

reym.

 

As icker oock an deynck, ick kanme niet onthouwen van huylen.

 

Mocht ick miester verruylen, dat vrou weer quam, en hy voer.¹³⁷⁷⁾

geertruyd.

 

Hebje uyt?¹³⁷⁸⁾

reym.

 

Luyster.

geertruyd.

 

Wel.

reym.

 

Claertje is op ind' op ghelijck de Moer,

 

Of ick het al swoer, wat sout veul baten?

1380

Op mijn simpele woorden meuchje jou wel verlaten.

geertruyd.

 

Get seghen ongs, is dat praten? ick gae liever veur heen,¹³⁸¹⁾

 

Laet mijn huyck gaen.¹³⁸²⁾

reym.

 

Ick seg me ja isme ja, en me neen isme neen,

 

Jy seltet so bevynen, ick weet niet van veul snackes.

 

Kijck ick ken niet kallen.

geertruyd.

 

Soo speult de droes mitje backes.¹³⁸⁴⁾

reym.

1385

Noch had ick wat vergheten.

geertruyd.

 

Ist al weer an? wat nou?¹³⁸⁶⁾

reym.

 

Maer je dient jou seun te segghen dat hy heur wel in eeren houw',

 

Sy sel hem ien vrou (dat verklaer ickje) strecken.¹³⁸⁷⁾

1377) voer, ophoepelde (naar de andere wereld).

1378) hebje uyt, ben je klaar; op ind' op, opentop.

1381) veur heen, vooruit.

1382) huyck, lange vrouwenmantel, waarbij Reym Geertruyd vast wil houden.

1384) ick weet niet van veul snackes, ik hou niet van veel praten; droes, duivel. Bijna dezelfde woorden bij R. Visscher, Brabbelingh (1614), bl. 50.

1386) ist al weer an, begin je al weer.

1387) ien vrou, eene uitstekende vrouw.

[p. 354]

geertruyd.

 

Laetme los, 'tis van't mal.

reym.

 

'tIs de tweede Rebecke,¹³⁸⁸⁾

 

So selse op heur man passen, 'tIs waer dat ickje sech.

1390

O Heer! ick en sy keunen so wel over wech.

geertruyd.

 

Loop, loop.

reym.

 

'kHeb terstongt uyt, noch ien lutjen patiency.

 

'tIs ien meyt veur ien Coning, veur ien Excellency,

 

Veur ien Graef, veur ien Hertoch, ja veur ien Bander Heer,

 

Veur ien Prins, veur ien Keyser, ick segje niet meer.

geertruyd.

1395

Staeje woort.¹³⁹⁵⁾

reym.

 

Jae ien Keyser, ien Keyser, seg ick, souwer zijn seun an gheven,

 

Sucken preussen dier ist, soo weetse te leven,¹³⁹⁶⁾

 

Se kan nayen, se kan brayen, mit garen en mit zy.

geertruyd.

 

'kHebber de buyck al vol of.¹³⁹⁸⁾

reym.

 

Dit hoorter noch by:

 

Van vaten wassen, van ketelen schueren; je souje wel stom, sien.

geertruyd.

1400

Hebje daer jou spraeck verloren?¹⁴⁰⁰⁾

reym.

 

Sy ken ryen en om, sien.

 

Van mueren te witten, van vloeren te faylen, niemant haers gelijck,¹⁴⁰¹⁾

 

Soo weetser te behelpen; 'twaer scha waerse rijck:¹⁴⁰²⁾

 

Die't iens siet moet bekennen datset altemael, is.¹⁴⁰³⁾

1388) 'tis van't mal, 't is al te gek; t'Is de tweede Rebecke: in den Bijbel staat niets van de goede zorgen, die Rebecca voor haren man had; wèl dat zij hem bedroog. Volgens Tuinman ii, 208 beteekent t'is een Rebecca, het is eene snapster (woordspeling met bek). Indien in Hooft's tijd ook deze beteekenis gold, dan heeft hij wellicht om het comisch effect te verhoogen Reym zich laten vergissen in het vuur harer redeneering.

1395) staeje woort, nl. van niets meer te zeggen.

1396) preussen, fier, flink; soo weetse te leven, zoo weet zij zich te redden.

1398) of, van.

1400) daer, bij dat zien.

1401) faylen, dweilen.

1402) behelpen, redden; 't waer scha waerse rijck, het zou jammer zijn, dat ze rijk was, daar ze dan al die bekwaamheden niet zou kunnen toonen.

1403) datset altemael is, dat zij alles is, wat ik van haar vertel; dat ik de waarheid spreek.

[p. 355]

geertruyd.

 

Hoor hier, geeft ien gebreckelick mensch de helft van jou tong tot ien aelmis,¹⁴⁰⁴⁾

1405

En stooct ergens noch jen paer ooren uyt de gaet.¹⁴⁰⁵⁾

reym.

 

Houtet me ten besten Joffrou, hou ickje wat lang mitte praet,¹⁴⁰⁶⁾

 

Ick en ken ongse Dochters deuchden niet volprysen.

geertruyd.

 

De deur is t'uwent open.¹⁴⁰⁸⁾

reym.

 

Dat's veur, mit oorlof, omje de wech te wysen.

1404) gebreckelick, arm.

1405) en schommel ergens van de straat nog een paar ooren op.

1406) mitte, aan den.

1408) ik zal je, met je verlof, maar voorgaan.

Vierde toonneel.

ritsert. lecker.

ritsert.

 

Wat is het gherucht oock ien snelvlieghend' ding,¹⁴⁰⁹⁾

1410

Gister wist niemant as ick en de mayt dat Claertje swanger ging,

 

En teghenwoordelijck ist inde mont van al de lieden.

 

'tHeeftme vry wat verlet dat gheluck te bieden,¹⁴¹²⁾

 

Men had anders tot Warnars my soo lang niet e wacht.

lecker.

 

Ay Ritsert bedenckje noch wat, beslaepter u op te nacht,

1415

'tWeer gheven comt vroech ghenoech.

ritsert.

 

Waer toe soud' ick beyen?

lecker.

 

Een geck en zijn ghelt zijn haest e scheyen:¹⁴¹⁶⁾

 

Men sal ongs veur nesck houwen; veur ien paer malle bloen.¹⁴¹⁷⁾

 

Latet ien half jaer op wissel loopen, dat meuchje mit eeren doen.¹⁴¹⁸⁾

1409) oock, toch.

1412) dat feliciteeren heeft me heel wat opgehouden.

1416) een gek verliest zijn geld immers toch weer spoedig.

1417) nesck, gek; bloen, bloeden, sukkels.

1418) op wissel, op prolongatie; mit eeren, zonder oneerlijk te zijn.

[p. 356]

ritsert.

 

Profijt van angder luy ghelt te trecken, hoe sou dat betamen?

lecker.

1420

Wel waerom niet? daer zijn wel rijcke luy t' samen

 

In compangny, daer den ien kan houwen vanden aer,

 

Thien, twijntich duysent gulden ongder hem jaer op jaer:

 

Wat mienje datse die stil laten legghen? soo waren 't wel uylen.

ritsert.

 

Sulck volck macher wel ongder luy mit eeren schuylen,¹⁴²⁴⁾

1425

Maer scheelener vry wat van, al draghense de selve teeckenen,

 

Sy moghen wel vry gissing maken datmen 't haer wel nae weet te reeckenen.

lecker.

 

Wat gevense daer toch om: o lieve man.

ritsert.

 

Maer ast iens op ien sterven gaet, hoe varewe dan?¹⁴²⁸⁾

 

Dan wilt haer ten etter en ten bloedt uytsweeren:¹⁴²⁹⁾

1430

Oock as de goederen zijn ghewonnen mit eeren,

 

Soo blyvense in 't gheslacht, het angder vergaet,

 

En erft niet voort tot inden derden graet:¹⁴³²⁾

 

Selden dat sulck volck haer Groot-vaers huysen bewoonen.

lecker.

 

Die reghel mach ghelden by ghemeene persoonen.¹⁴³⁴⁾

ritsert.

1435

En groote Potentaten zijnse ontwossen de roe?

lecker.

 

Wel jaes', en daerom legghen 't de luyden daer op toe,¹⁴³⁶⁾

 

Om in ien korte tijdt an soo veul goets te raken,

 

Datse al hun kyeren tot Coninghen meughen maken.

 

Klaer zijn haer saken, soo de Fortuyn heur dat jont.

1424) luy mit eeren, fatsoenlijke menschen.

1428) hoe varewe dan, wat zal er dan met ons gebeuren.

1429) dan zullen wij het duur moeten bekoopen (hier namaals).

1432) erft niet voort, gaat niet door erfenis over.

1434) ghemeene, eenvoudige, gewone.

1436) wel jaes', wel zeker.

[p. 357]

ritsert.

1440

Soo niet, soo raecktmen wel mit het ware goet nae de gront,¹⁴⁴⁰⁾

 

Ghelijck Robert met het ancker, dat hy docht te kabassen.¹⁴⁴¹⁾

lecker.

 

Nochtans die huyden wat hebben wil moet op den haspel passen,¹⁴⁴²⁾

 

'tGoet wil te qualijck wassen, houdtmen zijn handen stil.

ritsert.

 

'tMach blyven ast is, soo't niet wassen en wil.

1445

Meenjeme te verleyen? wat selme van dese guyt ‘schien?¹⁴⁴⁵⁾

1440) op die manier verliest men het waarachtig goed, zijne ziel en zaligheid.

1441) kabassen, stelen.

1442) op den haspel passen, op zijne zaken passen.

1445) schien, geschieden, overkomen.

Vijfde toonneel.

warnar. ritsert. lecker.

warnar.

 

Men seyt altemet, daer komt niemant van uyt ‘sien;¹⁴⁴⁶⁾

 

Maer lijckwel sie ick Ritsart daer ginder komen.¹⁴⁴⁷⁾

ritsert.

 

Warnar-buur noyt hebje blyder tyding vernomen,

 

Al binje nou ien man by de tseventich jaer out.

warnar.

1450

Hoe dat?

ritsert.

 

Jou Pot is behouwen mit al het gout,

 

Dits immers een tijng om recht op te springhen.¹⁴⁵¹⁾

warnar.

 

Ast gheluck wil, soo wilt, ghy meucht het niet dwinghen,¹⁴⁵²⁾

 

Het schijnt dat het my nu wil hebben verlost.

 

Waer isse?

lecker.

 

Sie daer.

warnar.

 

O Pot! wat hebjeme hertseer e kost,

1455

'k Wil niet weer an den dangs, 'khebber qualijk by e varen,

 

'k Sel mijn leven gien Potten mit ghelt mier bewaren.

 

Ick bin dat spul al moe, dats rayn uyt e seyt.¹⁴⁵⁷⁾

1446) altemet, wel eens.

1447) lijckwel, evenwel.

1451) tijng, tijding.

1452) meucht, kunt.

1457) rayn, eerlijk, oprecht.

[p. 358]

ritsert.

 

Wel hoe dan toe?¹⁴⁵⁸⁾

warnar.

 

Maer ick danckje van jou trouwicheyt,

 

Ick heb genoech om of te leven, en om dat ick voor dat kruys, grou,

1460

Schenck ickje al 'tgelt ten hylick mit je toekomende huysvrou.

lecker.

 

Get Ritsart dat lockje te jammerlijcke wel,¹⁴⁶¹⁾

 

Hy mocht noch dertich jaer leven; hy heeft sucken tayen vel.

ritsert.

 

Dewijl't jou is ghequel met het goedt der aerden

 

U veul te bekommeren, soo sel ickse anvaerden,

1465

En in uwen ouderdom u strecken tot ien steun.

1458) hoe dan toe, wat dan, wat zal er nu gebeuren; trouwicheyt, eerlijkheid.

1461) bij God, Ritsert, dat is een groot geluk, een verbazend buitenkansje voor je.

Seste toonneel.

reym. ritsert. warnar. geertruyd. lecker.

reym.

 

Veul gelucks Bruygom Heer; veul gelucks mit jou jonge seun,

 

Siet, dat is ien kloeck kijnt; siet dat is ien vuyser,¹⁴⁶⁷⁾

 

Hy het ien paer wanghen as ien Katuyser.¹⁴⁶⁸⁾

ritsert.

 

Hier, laet ick hem mee soenen.¹⁴⁶⁹⁾

warnar.

 

Van blyschap ick ween.

1470

Hy lyktme al waer hy uyt mijn aensicht e sneen.

lecker.

 

Bylo ick moest allien niet inde peeckel blyven steken,¹⁴⁷¹⁾

 

'k Moet het yser smeen t'wijl 't heet is. mach ick oock iens spreken?

reym.

 

Boon broot.¹⁴⁷³⁾

ritsert.

 

Segje nou op watje schort.

1467) vuyser, een flinke klant?

1468) Katuyser, Carthuiser monnik.

1469) mee, ook eens.

1471) bylo, basterdvloek.

1473) boon broot, fooi voor het brengen van eene goede tijding.

[p. 359]

lecker.

 

Maer ick koom vijf hondert gulden ande kas te kort,¹⁴⁷⁴⁾

1475

Die ick onnosel verloren heb.¹⁴⁷⁵⁾

ritsert.

 

Liecht niet, hoe?

lecker.

 

Inde kaets ‘baen:

 

'k Looft ick sel mijn leven niet mier by sucke maets ‘gaen,¹⁴⁷⁶⁾

 

Maer passen voortan op mijn dinghen altijt.

ritsert.

 

Had hy de Pot niet ghevonden, men waerse moghelijck quyt,

 

Maer om zijn eyghen profijt docht hyse te bewaren.

warnar.

1480

Ick bid voor hem, en laet hem allien niet in 't beswaren,

 

Nu onghelucks stormen en baren over al zijn gheslecht.¹⁴⁸¹⁾

ritsert.

 

Ick schenckje de vijfhondert gulden, en weest voortan ien goedt knecht.

lecker.

 

Danck hebt: inden echt moetje veul vreuchts gewinnen.¹⁴⁸³⁾

ritsert.

 

Mijn verlangt naede Craem-vrou.¹⁴⁸⁴⁾

geertruyd.

 

s'Is kloeck nae den tijd.

warnar.

 

Kom binnen.

lecker.

1485

Wt luchtighe sinnen in mijn handen ick slae:¹⁴⁸⁵⁾

 

Heeft het jou wel behaecht soo clapt my allegaer nae.¹⁴⁸⁶⁾

eynde.

1474) maer, wèl.

1475) onnosel, buiten mijn schuld.

1476) looft, beloof het.

1481) gheslecht, bedaard.

1483) moetje, moogje.

1484) mijn verlangt, ik verlang; kloeck, flink.

1485) wt luchtighe sinnen, uit vroolijkheid, uit pleizier.

1486) deze woorden zijn tot de toeschouwers gericht.