Gedichten. Deel 2
(1900)–P.C. Hooft– Auteursrecht onbekend
[pagina 29]
| ||||||
Paris oordeel.
| ||||||
[pagina 30]
| ||||||
Behalve in den druk van 1636 komt dit Tafelspel voor in de uitgaven van 1644, 1657, 1668, 1671, 1667 en 1704; in de uitgaaf van Bilderdijk, anno 1823 en in het Pantheon no. 19. | ||||||
[pagina 31]
| ||||||
Paris oordeel.
|
merkur. |
paris. |
juno. |
pallas. |
venus. |
venus.
Wat zegt ghy daer Merkur? weet ghy ons te bestellenGa naar voetnoot1)
Een' rechter zonder zucht, en dienstigh om te vellenGa naar voetnoot2)
Het vonnis over 't fruyt? zoo maekt hem ons bekent.
merkur.
Een zoon van Troje gaet, Godinnen, hier ontrent
5[regelnummer]
Voor harder, fris en fraey, van leden welgeschaepen,
En die zich des verstaet. Ik zie hem leggen slaepenGa naar voetnoot6)
(Oft mis ik? neen hy is 't) daer onder ginssen boom.
pallas.
Te beter, dat hy ons in eenen klaeren droom
Bezichtigh', en doe recht. Want, waekende de goden
10[regelnummer]
t' Aenschouwen, is, (gelijk ghy weet) doorgaends verboden.Ga naar voetnoot10)
[pagina 32]
juno.
Ook moght hy 't hart, met al te groot een onbescheidtGa naar voetnoot11)
Verheffen, zoo hy vast ging, dat hy overheidtGa naar voetnoot12)
En schepen had verstrekt der hemelsch' overheden:
En licht besmetten al 't geslacht van hier beneden
15[regelnummer]
(Want menschen maeghen zijn) met zulk een' hovaerdy.
Vertoont hem onzen zin.Ga naar voetnoot16)
merkur.
Zéer wel, mê vrouw. Maer ghy
Zijt alle drie te vreed' u aellijken te houwe'Ga naar voetnoot17)
Aen d'uytspraek die hy doen zal.Ga naar voetnoot18)
venus.
Jaewe.
pallas.
Gaew'.
juno.
In trouwe.
merkur.
Ghy harder, die zoo vast in strikken legt verwart
20[regelnummer]
Van al te suf een' slaep, doet ooghen op, en hart.Ga naar voetnoot20)
Op Paris, eert de goôn. Want als zy naer behooren
Niet wordt geviert, ontsteekt zich eeuwge maght met tooren.
paris.
Wat zie ik? wie doch staen dus achtbaerlijk ten toon?
merkur.
Dit 's hemels koningin.
paris.
Dat tuyght de rijke kroon.
merkur.
25[regelnummer]
Dit 's Pallas 't wijste hoofdt van die ojt waepen droeghen.
[pagina 33]
paris.
In wat mannin haer' handt kan anders speer zoo voeghen?
merkur.
Die derde, dat 's Vulkaans alomgevierde bruydt.
paris.
De goddelijke min ziet haer ten ooghen uyt.
merkur.
Ziet ghy dien appel?
paris.
z' Is bekoorlijk. In myn' daegen
30[regelnummer]
Zagh ik nojt schoonder ooft.
merkur.
Hy is, terwijl zy laegen
Ter tafele, vereert der schoonste van haer drie.
Elk' eighent hem. Dies zy, op dat men twist ontvliê,Ga naar voetnoot32)
Daer steuring van de vreughdt des hemels uyt moght rijzen,
Te vrede zijn; hem hebb', dier ghy hem toe zult wijzen.Ga naar voetnoot34)
juno.
35[regelnummer]
Voor uwen rechterstoel, o Paris, komen wy
Onsterffelijke drie verschijnen, op dat ghy,
Wie dat de schoonste zy, oprechtelijk zoudt zeggen;
En dezen appel haer tot eenen prijs toeleggen.
Ghy ziet wel wie ik ben. Een' zuster van Juppijn,
40[regelnummer]
En zijne gemaelin kan onbekent niet zijn.
Vw oogh vergaep zich niet alleenelijk aen leden
Van zuyverlijke verw, op 't voeghelijkst besneeden;Ga naar voetnoot42)
Oft aen een' flukzen standt; oft lodderlijk gelaet:Ga naar voetnoot43)
Maer hogher zich verheff', zoo verre dat het vaet'Ga naar voetnoot44)
45[regelnummer]
De braeve swier van tredt, en aerdt van schepterdraeghen,Ga naar voetnoot45)
Die niemandt aenvalt, dan Saturn zijn' naeste maeghen.Ga naar voetnoot46)
Dan zult ghy licht bevroên, dat alles wat 'er praelt
Met naem van schoonheidt, niet by deze schoonheidt haelt.
Wie, onder 't aerdsche volk, in lijffelijke krachtenGa naar voetnoot49)
50[regelnummer]
Oft dapperheidt van geest uytmunten, ziet men jaghten,Ga naar voetnoot50)
Met heeten yver, naer gezagh en heerschappy,Ga naar voetnoot51)
Als naer het opperschoon. Dit, zeker, is in my.
En, (uytgezeit mijn' man, daer niemandt boven stijghenGa naar voetnoot53)
En kan) het moet voor my al swichten, buyghen, nijghen.
[pagina 34]
55[regelnummer]
Van 't menschlijk zaedt ben ik behoedster. Man en vrouwGa naar voetnoot55)
Ik aen elkandren knoop door huwelijksche trouw:
En leerze niet alleen tot hun geneughte paeren,
Gelijk de slingerliefd; maer hechten heele jaeren.Ga naar voetnoot58)
Van allen rijkdoom, die te lastren lichter es
60[regelnummer]
Dan te versmaeden, ben ik opperste vooghdes;Ga naar voetnoot60)
Op aerdtrijk en verwerft geen man zoo kleen een' looverGa naar voetnoot61)
Van haeve (denkt eens) oft mijn aêm en gaet der over.Ga naar voetnoot62)
De swaere klompen schats, al 't zilver en het goudt
Gemunt en ongemunt, dat is in mijn gewoudt.Ga naar voetnoot64)
65[regelnummer]
Dien ik ongunstigh ben, is 't quijt. En daer en tegenGa naar voetnoot65)
Van geel en wit metael vol op heeft, dien ik zeghen.Ga naar voetnoot66)
Ontzaghlijk' oorlooghsmoedt, 't gewaepende geweldt,
En wijsheidt zelve, zijn gehoorzaem aen het geldt;
En loopen 't achter aen. Daer baet geen tegen vechten:
70[regelnummer]
Die 't hooghste zoldt geeft, koopt den andren uyt zijn' knechten.Ga naar voetnoot70)
Want, nojt een kop zoo kroesch, nojt tergher van de doodt,Ga naar voetnoot71)
Oft hy koos rust voor strijdt, als 't loon was eeven groot.
Het geldt kan over recht en rede triomferen.
Van eenen deughniet maekt het geldt een' man met eeren.
75[regelnummer]
Vernaemtheidt, edeldoom, aenzienlijkheidt, ontzagh,Ga naar voetnoot75)
Voortreflijkheidt, gebiedt, al wat vernoeghen magh
Een groot en heerlijk hart, het geldt kan 't u doen winnen.Ga naar voetnoot77)
Wat lieflijkheidt van lust der menschelijker zinnen
Bekoorlijk voorstaet, 't geldt verschaft het al ondieft.Ga naar voetnoot79)
80[regelnummer]
Wat schoonheidt is zoo kiesch, die niet op geldt verlieft,
Al waer 't verzelschapt met mismaektheidt onbevalligh,
En spieren uytgeteert door jaeren overtalligh,Ga naar voetnoot82)
Met spottelijker geest, met zeden zonder bandt,Ga naar voetnoot83)
Met leven reukeloos en overslobt van schandt?Ga naar voetnoot84)
85[regelnummer]
Dies oordeelt niet, oft wilt u wijsselijk beraeden.
Want zoo ghy m' onrecht doet, 'k ontzeg u mijn' genaeden.Ga naar voetnoot86)
Daer tegens, zoo ghy my toewijst dat gouden pandt,Ga naar voetnoot87)
Ik geev' u 't geldt, dat is, de wereldt in uw' handt.
pallas.
De koningin die heeft, en 't geldt, zoo veel te geeven,
90[regelnummer]
Dat niets voor Venus en my over schijnt gebleeven
Om goedt oft gunst te doen. Doch boven wild' in 't endt
De waerheidt: aengezien zy rondelijk bekent,Ga naar voetnoot92)
Met errenstigh vermaen om wijsselijk te wijzen,Ga naar voetnoot93)
Dat zy aen wijsheidt zoekt den prijs van alle prijzen;
[pagina 35]
95[regelnummer]
En voor den welken zy te geeven alles biedt.
Maer onze strijdt en is om 't meeste geeven niet.
In wie van ons dat blijkt de schoonheidt t'overtreffen,Ga naar voetnoot97)
Haer komt de gifte toe. Zich zelve te verheffen
Met opgeblaezen roem, dat past my niet met al.Ga naar voetnoot99)
100[regelnummer]
De rechter overlegg' oft schoonheidts meeste valGa naar voetnoot100)
Bestaet in trots gelaet, dat lastigh is t'aenschouwen,Ga naar voetnoot101)
En kraft moet bruyken om zijn' staetlijkheidt te houwen:Ga naar voetnoot102)
Oft in glujrooghen, gail' en weekelijke zeên,Ga naar voetnoot103)
Die vaek manhaftigh hart in laster slibbren deên:Ga naar voetnoot104)
105[regelnummer]
Oft in de rustigheidt van vloeyende manieren,Ga naar voetnoot105)
En eerlijk opzicht tussen 't koen en 't goedertieren.Ga naar voetnoot106)
Hoewel ik dit, en 't geen in lichaems makzel meest
Geprezen wordt, niet acht, by schoonheidt van den geest:
Als deughd, goeddaedigheidt, en vroomheidt. Welke dingenGa naar voetnoot109)
110[regelnummer]
Doorluchtigh, maeken ons tot hemelhovelingen.
De loffelijke deughd is 't alderschoonste schoon;
Haer' zuyvre klaerheidt blinkt wel anders dan een' kroon:
Al waer zy ook gesmeedt van 't leevend licht der Zonne.
Door rijkdoom wel somtijdts vernaemtheidt wordt gewonne',Ga naar voetnoot114)
115[regelnummer]
Ook looze schijn van lof: maer de waerachtigh' eer,Ga naar voetnoot115)
Die, eeuwen deur, licht met haer' luister, nemmermeer.Ga naar voetnoot116)
Wat vreughd schept eedel hart, en, van verstande, sneedigh,Ga naar voetnoot117)
Doch uyt een' blaes geruchts van loutre waerheidt leedigh,Ga naar voetnoot118)
Een' blaes, die, zonder 't pit te raeken van 't gemoedt,Ga naar voetnoot119)
120[regelnummer]
Wat kittlings uyterlijk alleen gevoelen doet
Een' onbesleepen geest? Maer zinnen stijf verbetertGa naar voetnoot121)Ga naar voetnoot121)
Door zellefs kennis, een vernuft te recht doorwetertGa naar voetnoot122)
In 't vlugge paerdt zijn' bron, geen' smaek van lekkernyGa naar voetnoot123)
Kan vinden in de galm van ydle tuytery.
125[regelnummer]
Jae 't quelt een tughtigh oor, en veelen heeft verdrootenGa naar voetnoot125)
Dat ongerijmt geschal, en enkle zang van nooten;Ga naar voetnoot126)
Maer, als de waere deughd stijght nae der eeren top,
't Geweeten, dichter, zingt dan andre stukken op;Ga naar voetnoot128)
Die 't uyterlijk gekrijsch van lof, trompetten, trommen,
130[regelnummer]
En aller snaeren klank verdooven met hun brommen;Ga naar voetnoot130)
Gelijk het kindsch geluydt van Cythar, door 't geweldt
Van 't mondigh orgel met zijn' honderdt keelen, smelt,Ga naar voetnoot132)
En laet zijn' klaerheidt, door een' stijver stem verduystren.Ga naar voetnoot133)
't Geweeten heeft zoo veel naer eyghe Luyt te luystren,
135[regelnummer]
Als 't van gewrochte deughd, en waeren lof ghewaeght,
[pagina 36]
Dat het, te vreê, nae geen' uytheemschen roem en vraeght.Ga naar voetnoot136)
Maer, onder alle, die haer' eerlijkheidt doen klinken,Ga naar voetnoot137)
Geen' deughden, met sieraedt van zulk een' schoonheidt, blinken,
Als de voorzienigheidt en vroomheidt, die 't geluydtGa naar voetnoot139)
140[regelnummer]
Van haere naemen zoo wijdluchtigh breyden uyt,
In 't Oost en in het West, ten Noorden en ten Zuyden,
Door dien haer raedt en daedt behoeden landt en luyden,
En niet den eenen doen oft andren, stukwijz, baet;
Maer aller volken rust en welvaert aen haer staet.Ga naar voetnoot144)
145[regelnummer]
Zoo eenigh' heerschappy met gloory is omhangen,
Die dankk' 'er deze voor, van wie zy z'heeft ontfangen.
Wat is ter wereldt doch, dat niet door wijs beleidt,
En onvertsaeght bestaen van de grootmoedigheidt,Ga naar voetnoot148)
Te weghe wordt ghebroght. Een heldt, die, als gheschaepen
150[regelnummer]
Ten hooghen handtgebaer en werklijkheidt van waepen,Ga naar voetnoot150)
Geen dink zoo lief als lof, zoo leedt als laster heeft,Ga naar voetnoot151)
En, als een Herkules, by krijgh en kommer leeft,
Magh alles over. 't Geldt staet onder dwang der klingen.Ga naar voetnoot153)
Maer 't strijdbaer yzer laet zich van het goudt niet dwingen.
155[regelnummer]
Niet, Paris, dat ik u met zulk een voordeel troon.
't Is deughds gebruyk niet. Deughd is zelv' haer waerde loon.
Maer, zoo ghy my vereert, die deughden zult ghy eeren.
Zoo ghy die deughden eert, ghy zult haer ook begeeren.
Wie t'haerwaerts bet gezint dan gierigh is oft geilGa naar voetnoot159)
160[regelnummer]
Dien geev' ik weder haer ten besten met haer heil.
venus.
Lief is my, dat ik, niet voor kindsheidt onervaeren,
Daer rijpheidt mangelt, nocht voor ouwdtheidt af van jaeren,Ga naar voetnoot162)
Welk' oordeel, heughenis, en geest begeven, pleyt.Ga naar voetnoot163)
Want voordeel hebben zouw voorwaer haer' Majesteyt,
165[regelnummer]
By eenen grijzaerdt, die de zorghelijke schatten
Meest najaeght, als hy heeft daer aen het minste vatten.
En Pallas lichtelijk belezen kon een kindt,
Dat schoolpraet amelt, en niet ongelooflijks vindtGa naar voetnoot168)
In wijdtgehaelde reên van ingebeelde goeden,Ga naar voetnoot169)
170[regelnummer]
Die nae onzaedbren windt doen hongren de gemoeden;Ga naar voetnoot170)
Tot dat zy, aen de proef, bevinden het bedrogh.Ga naar voetnoot171)
Dan lastert men de hoop, als quaelijkdijghendt zogh.Ga naar voetnoot172)
Maer, voor een' jongeling, die staet in 't beste bloeyenGa naar voetnoot173)
[pagina 37]
Van welgeaerde jeughdt, kan 't waere recht beroeyen
175[regelnummer]
De haeven, die 't behoort. Daer ik mijn' troost op stel,
Vertrouwende mijn' zaek en rechter beyde wel.
Minerve, zeker, heeft ten breedsten uytgemeeten
Hoe veel ghelegen is aen een oprecht geweeten.
Maer quaelijk richt zy zich naer haer geweetens spraek.
180[regelnummer]
Want, en verstondt zy niet, hoe schoonheidt haer ontbraek,Ga naar voetnoot180)
Zy zouw 't niet werpen hier en daer, en angstigh trachtenGa naar voetnoot181)
V diets te maeken, dat de schoonheidt in gedachten
Voor al bestaet, en dat de deughd het schoonste zy.
Zoo doet de koningin ook met haer' heerschappy:Ga naar voetnoot184)
185[regelnummer]
En toonen, u als licht te paeyen met die leuren,Ga naar voetnoot185)
Van verr' een' schoonheidt, die nocht makzel heeft nocht kleuren,Ga naar voetnoot186)
En ongevoelijk is. Een dwaes, die dat gelooft.Ga naar voetnoot187)
Maer ghy, (lof zy der jeughd') hebt ooghen in uw hoofdt.
Waer plat oft rondt voeght, bruyn, oft bleek, oft blos moet leggen,Ga naar voetnoot189)
190[regelnummer]
Staet aen de kennis van 't gezicht. Het oogh moet zeggen,
Wat lang oft kort is, eng oft wijdt, wat hard oft dwee.Ga naar voetnoot191)
Doch nevens 't oogh heeft ook de tast een' rechtersteê.
De wijsheidt zoek' eens om, oft zy yet weet te vinnen,Ga naar voetnoot193)
Dat vaster oordeel velt, dan beyde deeze zinnen.
195[regelnummer]
Houdt u hier aen. Wat deez' bepaelen, dat staet pal.
Is d'uyterlijke zin meyneedigh, 't lieght u al.
Indien ghy u vergaept aen spiegling van gedachten;Ga naar voetnoot197)
Die swindlen om end' om; en zullen thans verachtenGa naar voetnoot198)
't Geen dat zy prijzen nu: en zelve noch in 't endt
200[regelnummer]
Bekennen, hoe dat haer geen' schoonheidt is bekent.
Niet, dat ik waen', in 't geen daer zy zich meê verrijken,
Dat's waerdigheidt van ampt, haer eenighzins te wijken.
Zoo veel als Jun' aengaet; haer machtighe bewindt,
Daer tegens zet ik maer mijn' zoon, al is 't een kindt.
205[regelnummer]
Juppijn, waer voor zy zelf bekent te moeten buyghen,
Is hem gehoorzaem. Zoo zy twijfelt, hy zal tuyghen,
Met werken daetelijk, hoe dat hy hem gebiedt.Ga naar voetnoot207)
Maer haer gelaet zeit, dat zy 't liever looft dan ziet.Ga naar voetnoot208)
z' Is huwlijkmaekster. Fraey. Indien ik niet ontfonkenGa naar voetnoot209)
210[regelnummer]
En deed den bruydegoom; daer lagh de bruydt te pronken.
Zy weet, door rijkdooms kraft, te helpen yder an
De grootste schoonheidt, daer ik mede loonen kan.
Dat doet ze, zeker. En all' die met zulk een' weelde
Gepaeyt zijn, als de bloedt, die met den beenen beeldeGa naar voetnoot214)
215[regelnummer]
Te bedde zich begaf (wie moght doch van dat paer
De koelste zijn!) laet hen vry zoeken heil aen haer.
[pagina 38]
Een' schoonheidt lichtelijk zy henliên zal bestellen,Ga naar voetnoot217)
Die men zoo voeghlijk vind', in 't minnelijke knellen,
Als een gesneeden hout: die verre van genucht,
220[regelnummer]
In 's eenen armen legg' om 's anders min en zucht'.Ga naar voetnoot220)
't En zy dat ik dan lust op lust verhitt' in 't vryen,
De geest en speelt niet meê: 't zijn laffe lekkernyen.
Het geen dat Juno swetst te zijn in maght van 't geldt,
Vermeet zich Pallas te bekoomen door 't geweldt.Ga naar voetnoot224)
225[regelnummer]
Maer 't is al selfste werk. Het lichaem kan men dwingen.
Dat leit daer. Ziel en zin naer hunnen hemel springen:
Dat 's daer mijn' vlam haer trekt: daer de bekoorlijkheidt
Van het aenschouwde schoon, hart en gedacht bescheidt.Ga naar voetnoot228)
Doch, boven dien, zoo schijnt Minerve boven maeten
230[regelnummer]
Daer in te groeyen, dat zy steden sticht en staeten;
En de gemeene rust der volken staet aen haer:Ga naar voetnoot231)
Dat pais en oorlogh door haer' handen gaen. 't Is waer.
Maer trok ik eens mijn' handt van het geslacht der aerde,
Dat nerghens man belust wierd, nerghens vrouw en baerde;
235[regelnummer]
Eer dat men 't waende, waer van luyden leêgh het landt,
En stond zy daer, gelijk een afgezette sant.Ga naar voetnoot236)
Mijn is 't, mijn' heyligheidt, die lieflijk doet verwoeden,
En laeft met hemelsch zap de blaekende gemoeden
Der dieren, dien het hart mijn' zoete kracht doorsnijdt.
240[regelnummer]
Ik scheld' den loggen struys, noch lichte musch niet quijt.
Ik tem, door min, zoo wel als 't knijn de trotse leeuwen:
En knoop, door 't teelen, een' eindloozen draedt van eeuwen.
Geen' buy zoo bijster baert, geen storm zoo stijf en snuyft,Ga naar voetnoot243)
Oft fluks, op mijne wenk, hy, uyt den weghe, stuyft.
245[regelnummer]
Het aerdtrijk leit te kost zijn' konst aen het bedenken
En broên van bloemen, om 'er my meê te beschenken.
De Zee, al is 't een schrik te zien haer in den mondt,
Valt vlak, als ik verschijn', en lacht my toe terstondt.Ga naar voetnoot248)
Niet komt'er op, in 't licht van 't heughelijke leeven,Ga naar voetnoot249)
250[regelnummer]
Dan door mijn toedoen. En, daer niet en wordt ghegeven
Mijn zeghen, is het naer; het grijnst en grimt'er al.
Dat ik begunstigh, blinkt van vrolijkheidt en val.Ga naar voetnoot252)
Ik ben de liefste lust van Goden en van menssen.
Zouw Paris meer dan my, oft myn' genaede wenssen?Ga naar voetnoot254)
255[regelnummer]
Het heerscht een' koningin in Grieken; met den brandtGa naar voetnoot255)
Van wie, bevaên zijn all' de vorsten van dat landt.
Geen' andre magh by haer op puyk van schoonheidt booghen.
Een aenschijn, vast, als 't myn, het zelfste spel van ooghen.Ga naar voetnoot258)
Alleens van handen, hayr, en heelen lichaems leest.Ga naar voetnoot259)
260[regelnummer]
Mijn' zinnen zoo gelijk, al leefd' zy by mijn' geest.Ga naar voetnoot260)
Oft zy moest Venus zijn, oft het en moght niet naeder.Ga naar voetnoot261)
Ook zijn wy allebey' geteelt van eenen vaeder.
[pagina 39]
Men ziet, gelijk in my, in haer, Juppijns gelaet:
Niet, dat hy over zich heeft, als hy zit te raedt;
265[regelnummer]
Maer als hy leyt ter dis, in 't lest van 't banketteren,
En loert, en lonkt, en wenscht yet goelijks uyt de kleêren.Ga naar voetnoot266)
Peyst nu eens wat het zy, te laeven minnedorst
Met zulk een' schoonheidt. Deez' zal ik hae' binneborst
Verwoesten door mijn' vlam: mijn zoon haer hart zal quetzen,
270[regelnummer]
Met uytgepikte pijl; en daer uw' naem in etzenGa naar voetnoot270)
Met staedighwerpendt vujr: op dat zy zoo verhit
Nae Paris toght', en hebb' nocht andren zin nocht wit;Ga naar voetnoot272)
En hy geniete 't hooghst, dat mensche magh behaeghen:
Indien ghy schoonheidts prijs myn' schoonheidt wegh laet draeghen.
paris.
275[regelnummer]
Stond my, Godinnen, vry, ten boogaerd' in te treên
Die zulke vruchten draeght, ik gink'er daetlijk heen,
Om een paer applen noch. Want, als ik my bezinne,
Zoo dunkt my yder waerdt den waerden prijs te winne'.
Maer, moet ik, wie in all's de schoonste zy van drie
280[regelnummer]
Verklaeren, noodigh is 't dan dat ik alles zie.
Dies bid ik, wilt my van dit rechterampt verschoonen.
Want sterffelijken oogh' onsterflijkheidt te toonen
Die onbewimpelt zy, der Godtheidt gaet te nae.Ga naar voetnoot283)
Behalven, dat ik my der wijze niet verstae,
285[regelnummer]
Die men ten hemel houdt: wat eer oft schaemt magh lyen.
pallas.
Dat waer wat fraeys.Ga naar voetnoot286)
venus.
De geen, die weygert zich te vlyen
Tot de berichting van den rechter, schreumt het recht.
juno.
V is niet onbekent, hoe d'overdwaelsche knechtGa naar voetnoot288)
Ixion, toen hy mondt ten hoof had, daer hy dankerGa naar voetnoot289)
290[regelnummer]
Moest zijn voor zulk een' gunst, bestondt den VenusjankerGa naar voetnoot290)
Aen my te maeken; en mijn man (o goedtheidt!) schiep
Een wolk my op end' op gelijk; die hy besliep.Ga naar voetnoot292)
Wat wil ik, dunkt my dan, deez monstering, zoo straf vliên?Ga naar voetnoot293)
Meer, dan die van den schijn, zal deez van 't lijf niet afzien.
295[regelnummer]
Wie kan hem verghen, dat hy oordeel' blindeling?
[pagina 40]
pallas.
Dus in gezelschap ik my uyt trekk' om geen ding.Ga naar voetnoot296)
Maer, dat hy, die doch droomt, (is deze zaek zoo wightigh)
Ons yder, een' voor een', ter zijd' neem', en bezightigh?Ga naar voetnoot298)
venus.
Daer tegen heb ik niet.
juno.
Maer dezen riem af.
juno.
Maer ghy drijft daer mede goochelspel.Ga naar voetnoot301)
pallas.
Neen: dat en magh niet zijn.
juno.
Dat wil ik niet beletten.
pallas.
Ik stae 't ook toe, indien de rechter het toestaet.
paris.
Geen' hinder het gezicht en lijdt by 't hairsieraedt.
pallas.
305[regelnummer]
Mê vrouw, uw majesteyt gelieve voor te treeden.
juno.
Daer in die dichte groent' zal ik my gaen ontkleeden.Ga naar voetnoot306)
[pagina 41]
merkur.
Is 't errenst? moedernaekt? O Paris, hoe beny
Ik u! waerom zijn zy 's verbleeven niet aen my?Ga naar voetnoot308)
Doch bittren haet van twee en zult ghy niet ontwijken.
310[regelnummer]
Is nerghens hier een hoek, om heimlijk uyt te kijken?
paris.
Ik wacht' u, een' voor een', aen gins zijd' van die ruyght.Ga naar voetnoot311)
pallas.
Mijn hart dat popelt.
venus.
't Mijn my overwinning tuyght.
juno.
Ik heb gedaen. Ghy moest u, Pallas, derwaert voeghen.
venus.
Ik laet my gaerne met de laeste beurt ghenoeghen.Ga naar voetnoot314)
315[regelnummer]
Hoe is 't gegaen mê vrouw?Ga naar voetnoot315)
juno.
Ik gaf hem schier een' grauw.Ga naar voetnoot316)
venus.
Hy raekt niet immers.
juno.
Houdt.
venus.
Wat? ziet hy dan zoo nauw?
Zijn ampt vereischt het. En dewijl hy van ons luyden
Beroepen is, en magh men dat niet quaelijk duyden.Ga naar voetnoot318)
juno.
Het is Minerve, die ghy daer aenkoomen ziet.
[pagina 42]
pallas.
320[regelnummer]
't En waere dat hy droomd', het stondt te dulden niet.
venus.
Ik gae my spoeyen, om aen vonnis te geraeken.
juno.
Mijn' zorgh is, dat ghy 't niet zoo kort, als wy, zult maeken.Ga naar voetnoot322)
Ik ducht wy zijn geweest ten besten niet beraên,
In het verblijven van een stuk zoo treflijk, aen
325[regelnummer]
Een' jongman onbedacht, in 't gailste van zijn leeven.
pallas.
Zijn' rede, ducht ik, veel zijn' zinnen toe zal geeven.
venus.
Ik heb het uytgestaen.
juno.
Een' wonderlijken last
Voor u doch.
pallas.
V en is 't niet nieuws. Ghy moght'er vastGa naar voetnoot328)
Toe wennen, toen Vulkaan, met al dien hoop getakelsGa naar voetnoot329)
330[regelnummer]
Van yzer dun gesmeedt, u ving; en door de schaekels
Aen 't heele hofgezin liet zien, in den zoldaet
Zijn' armen.
venus.
Quelt my met mijn lief, en maekt my quaedt.
juno.
Komt vonnis hooren. Ziet, de rechter is gezeeten.
paris.
Om my te quijten, nae den dwang van mijn geweeten,
335[regelnummer]
Kenn' ik, Godinnen; Jun' is maghtigh; vroom en wijsGa naar voetnoot335)
Is Pallas; Venus komt van schoonheidt toe de prijs.
[pagina 43]
juno.
O droomert! wat een hoon? maer ghy zult in uw waeken,
Wie ik ben, wat ik magh, (beloof ik) beter smaeken.Ga naar voetnoot338)
pallas.
Ik zal u, t'zijner tijdt, doen proeven, wat het schaedt,
340[regelnummer]
Te wezen onverzien van koenheidt en van raedt.Ga naar voetnoot340)
En deze bittre smaedt, met bittre wraeke boeten.
venus.
Bey bitter, ik alleen' meer dan ghenoegh verzoeten.Ga naar voetnoot342)
paris.
Is dat een droom? ik zagh nojt waekende zoo veel.
merkur.
344[regelnummer]
Daer gaet hy heen. Wie ziet het eindt van dit krakkeel?
- voetnoot+
- volgens de uitgaaf van 1636, bl. 171-181.
- voetnoot1)
- bestellen, bezorgen.
- voetnoot2)
- zonder zucht, onpartijdig.
- voetnoot6)
- zich des verstaet, daar verstand van heeft.
- voetnoot10)
- doorgaends, altijd.
- voetnoot11)
- onbescheidt, domheid, dwaasheid.
- voetnoot12)
- vast ging, er zeker van was.
- voetnoot16)
- vertoont hem onzen zin, zegt hem onzen wensch.
- voetnoot17)
- aellijken, geheel en al.
- voetnoot18)
- jaewe, ja wij, ja; gaew', gaan wij; in trouwe, voorwaar, voorzeker.
- voetnoot20)
- op, open.
- voetnoot32)
- eighent hem, eigent hem zich toe.
- voetnoot34)
- dier, aan wie.
- voetnoot42)
- zuyverlijke verw, schoone kleur; op 't voeghelijkst besneeden, op het fraaist gevormd.
- voetnoot43)
- flukzen, vluggen; lodderlijk, bekoorlijk.
- voetnoot44)
- vaet', vatte, begrijpe.
- voetnoot45)
- braeve, ferme, kloeke.
- voetnoot46)
- aenvalt, ten deel valt.
- voetnoot49)
- lijffelijke krachten, lichaamskrachten.
- voetnoot50)
- jaghten, driftig jagen.
- voetnoot51)
- yver, begeerte.
- voetnoot53)
- uytgezeit, uitgezonderd.
- voetnoot55)
- Juno gold bij de Romeinen als de schutsgodin der vrouwen en meisjes (Juno Matronalis, Virginalis), en als godin van het huwelijk (Juno Jungalis).
- voetnoot58)
- slingerliefd, hartstocht.
- voetnoot60)
- vooghdes, meesteres.
- voetnoot61)
- loover, blaadje, stukje.
- voetnoot62)
- oft mijn aêm en gaet der over, of het geschiedt door mijn toedoen.
- voetnoot64)
- gewoudt, macht.
- voetnoot65)
- is 't quijt, krijgt het niet.
- voetnoot66)
- geel en wit metael, goud en zilver.
- voetnoot70)
- zoldt, soldij; koopt den andren uyt zijn' knechten, koopt de soldaten van een ander uit, doet ze naar zich overloopen.
- voetnoot71)
- kroesch, barsch, stuursch.
- voetnoot75)
- vernaemtheidt, vèrmaardheid.
- voetnoot77)
- groot en heerlijk, edel en voortreffelijk.
- voetnoot79)
- ondieft, in groote mate.
- voetnoot82)
- door jaeren overtalligh, door hoogen ouderdom.
- voetnoot83)
- spottelijker, bespottelijken; zeden zonder bandt, losheid van zeden.
- voetnoot84)
- overslobt, bezoedeld.
- voetnoot86)
- genaeden, gunsten.
- voetnoot87)
- daer tegens, daarentegen.
- voetnoot92)
- zy, tekst: hy.
- voetnoot93)
- wijzen, vonnissen.
- voetnoot97)
- t'overtreffen, het voortreffelijkst te zijn, uit te munten.
- voetnoot99)
- niet met al, in het geheel niet.
- voetnoot100)
- meeste val, grootste bevalligheid.
- voetnoot101)
- lastigh, onaangenaam.
- voetnoot102)
- kraft, geweld.
- voetnoot103)
- glujrooghen, lonken.
- voetnoot104)
- laster, ondeugd; slibbren, uitglijden, vallen.
- voetnoot105)
- of in kalme, waardige, ongedwongen manieren.
- voetnoot106)
- eerlijk opzicht, deftig, statig aanschijn.
- voetnoot109)
- goeddaedigheidt, mildheid (of goedertierenheid?)
- voetnoot114)
- vernaemtheidt, vermaardheid.
- voetnoot115)
- looze, ijdele.
- voetnoot116)
- licht, glanst, blinkt.
- voetnoot117)
- van verstande sneedigh, scherp van verstand.
- voetnoot118)
- blaes, zooveel als men in éénen adem uit blazen kan (vgl. galm in vs. 125); gerucht, faam
- voetnoot119)
- pit, het binnenste.
- voetnoot121)
- onbesleepen, dom, onverstandig.
- voetnoot121)
- stijf, krachtig.
- voetnoot122)
- doorwetert, doorwaterd, van water doortrokken.
- voetnoot123)
- 't vlugge paerdt zijn' bron, de Hippocrene.
- voetnoot125)
- tugtigh, welopgevoed, beschaafd.
- voetnoot126)
- enkle zang van nooten, holle klanken.
- voetnoot128)
- dichter, als dichter.
- voetnoot130)
- brommen, luid galmen.
- voetnoot132)
- smelt, wegsmelt, overstemd wordt.
- voetnoot133)
- klaerheidt, helderheid; stijver, sterker, krachtiger; verduystren, hetzelfde als ‘verdooven’.
- voetnoot136)
- uytheemschen roem, lof, dien anderen haar toezwaaien.
- voetnoot137)
- eerlijkheidt, heerlijkheid, schoonheid.
- voetnoot139)
- voorzienigheidt, beraad, beleid; vroomheidt, dapperheid.
- voetnoot144)
- aen haer staet, van haar afhangt..
- voetnoot148)
- grootmoedigheidt, dapperheid.
- voetnoot150)
- handtgebaer en werklijkheidt, oefening en gebruik; waepen, wapenen, wapenkunst.
- voetnoot151)
- laster, schande.
- voetnoot153)
- magh alles over, vermag alles; klingen, sabels, wapenen.
- voetnoot159)
- wie meer die deugden genegen is dan hebzuchtig of wellustig, dien geef ik wederom die deugden ten beste met het heil dat zij aanbrengen.
- voetnoot162)
- mangelt, ontbreekt; ouwdtheidt af van jaeren, ouderdom door de jaren uitgeput.
- voetnoot163)
- heughenis, geheugen.
- voetnoot168)
- dat schoolpraet amelt, dat op alle schoolpraatjes ja en amen zegt; niet, niets.
- voetnoot169)
- reên, redeneeringen, praatjes; goeden, gaven, zegeningen.
- voetnoot170)
- onzaedbare, die niet kan verzadigen.
- voetnoot171)
- aen de proef, door de ondervinding, de ervaring, bevonden dat bedrog is.
- voetnoot172)
- quaelijkdijghendt, slecht gedijend.
- voetnoot173)
- voor een' jongeling, waar een jongeling rechter is.
- voetnoot180)
- verstondt, wist.
- voetnoot181)
- zy zouw 't niet werpen hier en daer, zij zou het niet aan alle kanten beproeven.
- voetnoot184)
- men denke zich dezen regel tusschen haken; de beteekenis is: dit beweert Juno ook van hare heerschappij, nl. dat die het schoonste is.
- voetnoot185)
- leuren, beuzelingen.
- voetnoot186)
- makzel, gedaante.
- voetnoot187)
- ongevoelijk is, ongevoelig, onaandoenlijk.
- voetnoot189)
- bruyn, donker, zwart; blos, licht rood.
- voetnoot191)
- dwee, zacht.
- voetnoot193)
- vinnen, vinden.
- voetnoot197)
- spiegling van gedachten, bespiegelingen.
- voetnoot198)
- swindlen, draaien; thans, straks.
- voetnoot207)
- met werken daetelijk, met door hem (Jupiter) bedreven daden.
- voetnoot208)
- looft, gelooft.
- voetnoot209)
- zie vs. 55.
- voetnoot214)
- bloedt, sukkel; Pygmalion verliefde op een door hem zelf vervaardigd ivoren beeld (van Venus).
- voetnoot217)
- bestellen, bezorgen.
- voetnoot220)
- legg' - en zucht', ligge te zuchten.
- voetnoot224)
- vermeet zich, durft beweren.
- voetnoot228)
- bescheidt, ontbiedt, heenroept.
- voetnoot231)
- staet aen haer, in hare handen berust.
- voetnoot236)
- sant, heilige.
- voetnoot243)
- baert, leven maakt, geweldig is; stijf en snuyft, krachtig blaast.
- voetnoot248)
- valt vlak, wordt slecht, effen.
- voetnoot249)
- niet, niets.
- voetnoot252)
- val, bevalligheid.
- voetnoot254)
- genaede, gunst.
- voetnoot255)
- Grieken, Griekenland; met den brandt van wie, door wier liefde.
- voetnoot258)
- vast, nagenoeg.
- voetnoot259)
- alleens, geheel gelijk, evenzoo.
- voetnoot260)
- al, alsof; by, door.
- voetnoot261)
- oft het en moght niet naeder, of iemand, die haar ten nauwste gelijkt, het naast bijkomt.
- voetnoot266)
- yet goelijks, iets liefs, aardigs.
- voetnoot270)
- uytgepikte, uitgezochte, uitgelezene.
- voetnoot272)
- toght', vurig verlange.
- voetnoot283)
- onbewimpelt, onbedekt.
- voetnoot286)
- weygert zich te vlyen tot de berichting van den rechter, weigert zich te voegen om den rechter te onderrichten.
- voetnoot288)
- overdwaelsche knecht, overmoedige, vermetele knaap.
- voetnoot289)
- mondt ten hoof had, in den hemelhof iets had in te brengen.
- voetnoot290)
- bestondt, mij met zijne liefde durfde vervolgen.
- voetnoot292)
- op end' op, geheel en al.
- voetnoot293)
- wil, zal; zoo straf, zoo zeer.
- voetnoot296)
- my uyt trekk', mij ontkleed.
- voetnoot298)
- dat hy, als hij eens.
- voetnoot299)
- riem, Venus droeg een gordel, waarin zij allerlei toovermiddelen verborg.
- voetnoot301)
- magh, kan.
- voetnoot302)
- roozenhoedt, rozenkrans.
- voetnoot306)
- die dichte groent', dat dichte groen, dat bosschage.
- voetnoot308)
- zijn zy's verbleeven niet aen my, hebben zij de beslissing niet aan mij overgelaten.
- voetnoot311)
- ruyght, boschje.
- voetnoot314)
- laet my ghenoeghen, vergenoeg mij.
- voetnoot315)
- schier, bijna; grauw, berisping, schrobbeering.
- voetnoot316)
- houdt, houd u stil; òf hij.
- voetnoot318)
- beroepen, uitgenoodigd.
- voetnoot322)
- mijn' zorg is, ik vrees.
- voetnoot328)
- niet, niets.
- voetnoot329)
- Vulcanus had Venus en Mars, toen zij samen boeleerden, in een ijzeren net gevangen en aan den spot der hemelingen overgeleverd.
- voetnoot335)
- kenn' ik, erken ik.
- voetnoot338)
- magh, vermag; smaeken, ondervinden.
- voetnoot340)
- te wezen onverzien van koenheidt en van raedt, dapperheid en wijsheid te missen.
- voetnoot342)
- bey bitter, het bittere dat u door Juno en dat wat u door Pallas zal toegevoegd worden; uit vs. 339 moet zal ingevuld worden.