De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

Eerste deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 524]

222 Aen mijnen Heere Mijnen Heere Jacob Bakker Schepen der Stadt Amsterdam.

1 Mijn Heere,

2 Entlijk is de schaemschoe uijt geraekt, ende dit boek voor den² 3 dagh: op hoope dat de wichtigheit der stoffe de lompheit van 't³ 4 maxel ten deele zal opweghen. Ook is de nieuwsgierigheit, zelve 5 der gróóten, meenighmael zoo zeer vermaekt met gezicht van 6 dwerghen ende gelijke wanschepsels, als met het zeldsaemste van 7 bekoorlijke schoonheidt. Ten minsten zal de misstal, daer 't 8 volmaekt in is, zulx ujtmunten, datze een' dujdelijke leer zij, voor 9 anderen, die zich zoodaenighe werken onderwinden. Zich te 10 schaemen der schaemte van zijne dwaelingen bekent te maeken, 11 magh dat onbeschaemtheit heeten? O de braeve eerloosheidt, zijne¹¹ 12 gebreken op de kaek te zetten, ten einde dat 'er zich de wereldt 13 aen spieghele! Mij waer bijna ontvallen, dat 'er nójt liefhebberij bij 14 de mijne haelen moght, die eenen algemeenen laster op mij haelen 15 gae, om aen 't gemeen te dienen. Dit 's 'er meê gejókt: maer niet 16 al jók daerom.

17 ridentem dicere verum

18 Quid vetat?

19 Zoo komt U (wil UE zeggen) noch dank toe. Ick maek ‘er geen’¹⁹ 20 rekening op: doch zoude mij vergiffenis toeleggen, al waer 't²⁰ 21 maer om de barmhartigheidt van mijnen stijl, indienze in geen'²¹ 22 onbarmhartigher handen te vallen had, als die van UE. Dewelcke 23 ick kus met eerbiedigheit, God vervulle met allerleij goedt 24 Mijn Heere, nae wensch, nevens groete ende gebiedenis van

25 In Amsterdam,

26 den 13^en Jan. 1626.

25 Uwer E.

26 Dienstwillighsten

27 P C Hóóft.

2 de schaemschoen is uit geraekt: bestaande uitdrukking (WNT schaamschoen 138), vgl. 347.

3 voor den dagh (geraekt)

11 met de voor Hooft zeer ongewone uitroep ‘O’ zet een reeks hyperbolen in die zichzelf niet duidelijk schijnen te kunnen rechtvaardigen.

19 U: Hooft, want hij laat de ontvanger aan 't woord.

20 zich iets toeleggen: iets (goeds) durven verwachten.

21 de crux ‘de barmhartigheid van mijn stijl’: door het strikt volgehouden purisme was er bij lezing vooraf van verschillende kanten, o.a. door Frederik Hendrik, iets gezegd over het stugge van de stijl. (Brandt, Leeven ed. Leendertz, blz. 26). Men kan dus deze uitdrukking als zelfironie opvatten. Een tweede, gezochtere oplossing kan liggen in het feit dat ‘erbarmelijk’ (WNT 4159) ‘barmhartig’ kon betekenen, dus: ‘wat erbarmen nodig heeft’: Hooft kan een analoog spel spelen en hier bedoelen ‘wat barmhartigheid nodig heeft’. In de vertaling is het woord tussen aanhalingstekens gezet vanwege de ironie, of vanwege het spel.

[p. 525]

Hooft begeleidt de toezending van Baeto aan Jacob Bakker, 1572-1643, schepen, later burgemeester van Amsterdam en Gecommitteerde ter Staten-Generaal, met een zo vernuftig weefsel van bescheidenheidsformules, dat het gewenst is, zin voor zin te vertalen.

‘Eindelijk is de schroom overwonnen en dit boek verschenen, in de hoop dat de belangrijkheid van de inhoud de onbehouwenheid van de vorm ten dele zal vergoeden. Ook schept de nieuwsgierigheid, zelfs van de aanzienlijken, dikwijls evenveel behagen in de aanblik van dwergen en dergelijke gedrochten als in de uitgezochtste schoonheden. (FV 125). In elk geval zullen de gebreken, waaraan niets ontbreekt, zo in 't oog vallen, dat ze een duidelijke onderwijzing zijn voor anderen, die zulke werken aandurven. Zich schamen over de schaamte over zijn fouten, kan men dat onbeschaamdheid noemen? Wel, wat 'n moedige eerloosheid, zijn fouten aan de kaak te stellen zodat de wereld er zich aan kan spiegelen! Bijna had ik gezegd dat geen liefhebberij ooit de mijne geëvenaard heeft, die mij een openbare kritiek op de hals haalt ten algemenen nutte. Dit is nu maar gekheid, maar daarom zit er toch wel iets in:

Al lachend te zeggen wat waar is, wat is er tegen? Horatius, Satirae 1, 1, 24-25. “Dus hebt u nog dank verdiend”, zult u zeggen. Ik reken er niet op, maar wel op vergiffenis, als was het maar om de “barmhartigheid” van mijn stijl, als die niet in onbarmhartiger handen moest vallen dan de uwe enz.’

Origineel. UBA II C 13.247.
Hs. dubbel vel, opengesneden.
T. van r. 3 ‘op hoope’ tot r. 9 ‘onderwinden’ onderstrepingen die moeilijk van Hooft kunnen zijn. - Op de achterkant heeft C. v.d. Wijen geschreven: ‘Hd. D.G.’ (Henrik De Gróte) ‘Brieven en andere noodige pampieren gecomen van het boven Cantoir op het huys Tot Muyden’.