De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

Eerste deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 76]

4 All' Ill.^re S.^re e P.^rone mio Oss.^mo Il S.^re Piero Hooft etc. Amsterdam

1 Ill.^re S.^re e P.^rone mio Oss.^mo

2 Ringrazio v.s. della buona memoria la conserva de' miei desij, non 3 credo occorra più la mi scriva in queste bande, ma la potrà 4 indirizzare le da me graditissime sue à Parigi raccommandandole ò 5 à M.^r de Monti au College des thesoriers près la porte S^t Michel ò 6 pure al lor' Ambasciatore fin che di là altro le mandi, per dove 7 penso di partirmi per lo fine di Augusto, se prolongarò la partenza, 8 ne terrò avvisata v.s. che'l Gifanio sia irrecuperabile è mia disgrazia.⁸ 9 Colli SS.^ri Pannus et Aubenal la facci i complimenti con ogni sua⁹ 10 commodità. l'informazione del fratello del amico mi sarà¹⁰ 11 aspettatissima e potrà v.s. intendere s'egli havesse animo di 12 continuare i suoi studij in Parigi. Jo mi promettevo altra relazione 13 del fatto di questi libertini, ancor' che non siano delle sette che dice 14 v.s. non sono però senza setta alcuna e quei diversi pareri che la dice 15 esser fra di loro subdivisioni della generale lor' setta in altre minori, e 16 acuta e stravagante e curiosa è la lor' dottrina secondo quello me 17 n'è stato mostrato, si che v.s. non se ne fidi à chi si generalmente e 18 volgarmente ne le riferisce, ch'altro la trovarà se bene s'informarà 19 nella medolla di quello le para nella scorza, di grazia la intenda 20 dunque un poco meglio e ne facci come un confessionario de gli²⁰ 21 articoli principali, e quello indirizzi sotto semplice coperta, al S.^r 22 Nichetti, al quale lasciarò ordine quello si habbi da fare del plico se 23 per sorte io fossi assente. la ringrazzio di quanto mi conferma ed 24 assevera del desio e bisogno nostro principale e ne la scongiuro, le 25 baccio devoto la mano e me le raccommando.

26 di v.s. Ill.^re

Devoto ed oblig.^mo ser.^re

27 G. Badovere

28 Ven. 27 Lugl. 601

29 andandomene io in franza sarà buono indirizzare quello le 30 occorrerà alla giornata per via di Parigi, di grazia la se ne ricordi et 31 mi commandi della vita. v.s. mi favorirà ancora molto di far 32 conoscenza quanto più famigliare la potrà mai co'l figliuolo del 33 q. Ambasciatore di Calvart quello che ha studiato in Heidelberg³³

8 Gifanio: Hub. Gifanius, eerst professor te Altorf en Ingolstadt, daarna raad en referendaris van Rudolf II. P. Leendertz Jr. heeft in Uit den Muiderkring een kort artikel gewijd aan het feit van deze vermelding. Er blijkt uit, dat Hooft al voordat hij in juni 1598 op reis ging, deze schrijver en met name zijn werk De Imperatore Justiniano Commentarius (Ingolstadt 1591) zo goed bestudeerd had dat hij zich een passage over het oeroude Venetiaanse geslacht Badoarius herinnerde, dat van een zuster van Justinianus zou afstammen, hetgeen hij aan zijn reisgenoot vertelde. De naam kan hem bij het lezen getroffen hebben doordat hij iets van of over de bekende 16^e-eeuwse Venetiaanse Badoarii gelezen had.

9 Pannus: De Nederlandse geslachtsnaam Van Panhuys verschijnt in de Venetiaanse archieven als Panhusius, Pannusius en Pannus.

10 deze vriend schijnt de meer genoemde Giacomo te zijn, gezien Badovere's belangstelling voor zijn broer.

20 zondenspiegel of biechtboek: lijst van zonden, in sommige R.K. kerkboeken, ter vergemakkelijking van het gewetensonderzoek voor de biecht.

33 Levinus Calvart, zeer bedrijvig ambassadeur in dienst van Willem van Oranje. Vergl. NNBW IV k. 392; de daar genoemde Jacobus, geboren te Londen, stud. Leiden 1592, Heidelberg 1596, is blijkens deze plaats zijn zoon.

[p. 77]

34 che ha sollecitato dapoi la morte del padre, in Parigi, e, mi 35 conosce, le scriverò poi il perche.

vertaling

Ik dank U.E. dat U mijn wensen goed in gedachten houdt, ik geloof dat het niet meer nodig is dat U mij naar hier schrijft maar U kunt Uw mij zo uiterst welkome brieven naar Parijs zenden, geadresseerd hetzij aan M. de Monti au College des thesoriers près la porte S^t Michel, hetzij aan Uw ambassadeur, totdat ik U van daar een ander adres zend, waarnaar ik van plan ben omstreeks het eind van augustus te vertrekken. Als ik het vertrek uitstel, zal ik U.E. op de hoogte houden. Dat Gifanio niet te krijgen is, vind ik erg jammer. Brengt U bij gelegenheid mijn beleefde groeten over aan de Heren Pannus en Aubenal. Berichten over de broer van onze vriend zie ik met vreugde te gemoet en u zou kunnen vernemen, of hij soms van plan is, zijn studie in Parijs voort te zetten.

Ik verwachtte een ander relaas over die libertijnen; ofschoon zij niet van de sekte zijn, waarover U.E. spreekt, horen ze toch bij een sekte, en die verschillende opvattingen, die naar U zegt onder hen bestaan, zijn onderverdelingen van hun hoofdsekte in kleinere; scherp en merkwaardig en bijzonder is hun leer, naar hetgeen men mij heeft uitgelegd; U.E. moet dus geen vertrouwen schenken aan wie deze leer zo algemeen en zo bot navertelt, omdat U heel anders daarover zult denken als U van de schors naar het merg doordringt, onderzoekt U het dus als het U belieft iets beter en maakt U een zondenspiegel van de belangrijkste artikelen, en dat kunt U aan mijnheer Nichetti in een gewone omslag sturen. Ik zal hem opdragen wat men met de zending moet doen, ingeval ik afwezig mocht zijn. Ik dank U voor hetgeen U voor mij doet en ik bezweer U aan mijn wens en eerste behoefte te voldoen. Ik kus U eerbiedig de hand en verblijf enz.

Omdat ik naar Frankrijk ga, is het goed als U naar Parijs meldt wat U dag voor dag nodig heeft. Denkt U hier a.u.b. aan en mijn leven zal U ten dienste staan. U.E. zal mij een grote dienst bewijzen als U kennis maakt, zo intiem mogelijk, met de zoon van wijlen de Ambassadeur de Calvart, die in Heidelberg heeft gestudeerd en die na de dood van zijn vader gesolliciteerd heeft in Parijs, hij kent mij, ik zal U later schrijven waarom.

Hooft blijkt geantwoord te hebben, dat de libertijnen hier te lande niet tot één sekte behoorden. Er bestonden in de Nederlanden verscheidene sekten (Anabaptisten, Spiritualisten, Familisten (van het Huis der Liefde), David-Joristen enz. enz.). Amsterdam wordt niet als een van hun centra genoemd en het is mogelijk dat Hooft er weinig van wist en de onderscheiden niet kende; het

[p. 78]

waren voor hem misschien alleen maar non-conformisten, wier verdraagzaamheid, zoals hij die bij Coornhert ontmoette, hem meer heeft aangesproken dan hun mystiek.

De naam ‘libertijnen’ waarmee de sektariërs toen aangeduid werden - een naam met een uiterst ongunstige klank b.v. bij Calvijn en Marnix - had toen nog een andere betekenis dan in de 17de eeuw, toen een libertijn niet meer een gelovige op eigen houtje was, maar een ongelovige, een rationalist, dikwijls een atheïst. Deze betekenis heeft het woord ‘libertinage’ bij de genoemde R. Pintard.

Badovere dringt aan op een omschrijving van hetgeen de non-conformisten onderling verbindt.