Granida

(1998)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[pagina 84]

Vierde deel daifiloGa naar voetnoot1 Onder soo veel, soo veel cieraden eel en braef Vant vrouwelijck geslacht, en ist de minste gaef 1195[regelnummer] Des hemels niet, dat sij schielijck een raedt versinnen, Die nae veel overlegs, een man nau soude vinnen. Soo ras de voedster had haer tegen-reên geseit, Waerense van mijn vrouw wel crachtich wederleyt. Soo ras de voedster sach dat van verandring spreken 1200[regelnummer] In haer voornemen, was voor steene rootsen preken, En ons haer dienste bood, soo hadden sij, om 't stickGa naar margenoot1201 Lichst uit te voeren, in min als een oogenblick, Listigen raedt bedacht, om soo seer te verblenden Coning, en heele hof, dat sij niet eens haer wendenGa naar margenoot1204 1205[regelnummer] Souden, om ondersoeck nae de Prinsses te doen. De saken sijn bestelt, en niemant sal vermoênGa naar margenoot1206 Hebben op mij. Neen, want int west noch niet gedaen,, sijn,Ga naar margenoot1206-7 De bruine grijnsen van des hemels vrolijck aenschijn;Ga naar voetnoot2 Scharp 's Uchtens gouden cruin in 't oosten schittert, mit 1210[regelnummer] Haer verschgevlochten crans van roosen roodt, en wit. Niemandt van 't hofgesin is, weet ick, noch geresen,Ga naar margenoot1211 En acht mijn heer sal mee noch bij sijn bedde wesen. Maer, later diende 't niet! Siet waer hij mij ontmoet,Ga naar margenoot1213 De blijschap steurt den slaep meer dan de droefheit doet.
[pagina 85]
tisiphernes, daifilo tisiphernes 1215[regelnummer] Ga naar voetnoot*3Spoeydt u, eerwaerdich licht, om op mij uit te spreyden 'T beginsel, en 't vervul van mijn geluckicheiden; O Blosende' Uchtent, boet mijn onrustich gewach,Ga naar margenoot1217 Voorloopster van de Son, vroemoeder van den dach.Ga naar margenoot1218 En ghij, glinstrende star, deckt uw verliefde stralen 1220[regelnummer] Wat eer als uw gewoont, en om weer te verhalenGa naar margenoot1220 Uw tijtverlies soo wilt u t'avondt liever spoên Wat vroegher, als uw licht mij beter dienst sal doen: Stelt uw brageeren uit, soete Godin, tot t'avondt,Ga naar margenoot1223 En neemt soo veel ghij nu te cort comt aen den avondt; 1225[regelnummer] Indien ick willich volch der minnen hete brandt,Ga naar margenoot1225 Noch Godtheit boven d'uw verhef in mijn verstandt.Ga naar margenoot1226 daifilo Ich wensch mijn heer van daech 't hoochste geluck te proeven. tisiphernes Daifilo, sijdij daer? Gaen wij ten hoof vertoeven, Tot dat de Coning rijs', om dan van stonden aen, 1230[regelnummer] Gelijck besloten is voort nae mijn vrouw te gaen. Maer siet: haer voedster. Wat of haer dus vroech mach quellen? daifilo Misschien, mijn heer, ist om de staessy te bestellen,Ga naar margenoot1232 Die tegen uw coomst moet heerlijck sijn bereêt.Ga naar margenoot1233 tisiphernes Roept haer, op dat ick yet vande Prinssesse weet.
[pagina 86]
daifilo, voedster, tisiphernes daifilo 1235[regelnummer] Mijn vrouw! voedster O groote Goôn! daifilo Mijn heer soud' u yet vragen.Ga naar margenoot1235 voedster Waer is de Coning? tisiphernes Wel? Voedster, hoe dus verslagen? Wats van Granida? He? voedster O Goden wonderbaer! Waer is de Coning? tisiphernes Hoe, en ist niet wel met haer? De saeck betreft mij mee, segt wat'er mach gebreken. voedster 1240[regelnummer] Datmen den Coning weck, ick moest den Coning spreken! tisiphernes Datmen den Coning weck. Maer geeft ons wat bescheits,Ga naar margenoot1241 Ist qualijck of ist wel? voedster Qualijck, en wel, van beydts. tisiphernes Qualijck en wel? Hoe soudmen hier bescheyt uit merken? voedster O eeuwichlijcke macht! O wonderlijcke werken 1245[regelnummer] Die d'aertsche sinnen, en vernuft te boven gaen!
[pagina 87]
tisiphernes O Goôn, wat sal dit sijn? daifilo Terstondt suldij 't verstaen, Mijn heer, de Coning is geweckt, en voort geresen.Ga naar margenoot1247 tisiphernes Siet of hij comt. daifilo Mijn heer, hij sal terstondt hier wesen. tisiphernes Daer is de Coning, nu uw bootschap, voedster, doet. coning, voedster, tisiphernes coning 1250[regelnummer] Voedster, wat brengdij ons dus schichtich? Quaedt of goedt?Ga naar margenoot1250 voedster 'T believe' u, heer, uit mij te hooren de geschiedenis, En selfs te oord'len oft voor quaet of goedt te dieden,, is. De Coning met gedult aenhoore mijn vertreck.Ga naar margenoot1253 coning Spreeckt claerlijck, niemandt en sal steuren uw gespreek. voedster 1255[regelnummer] Ga naar voetnoot4Hoewel een eedel hart van uitgenomen sinnenGa naar margenoot1255 Ga naar voetnoot5 Alle' eedel harten vroom, en deuchtsaem moet beminnen,
[pagina 88]
Soo heeft Natuir nochtans gehecht aen ons gemoedt Een treek, die verre, d'een voor d'ander kiesen doet, Om door vereende liefd daer mee te sijn verbonden. 1260[regelnummer] Als sulcken wederpaer getreft wort, of gevonden,Ga naar margenoot1260 Wast liefd' heftich en ras, soo datse, naer mijn vijndt,Ga naar margenoot1261 Geen nieuwe vrientschap, maer vrientschaps vernieuwing schijnt: Recht oft die sielen met elckander onderlingen Gepaert hadden geweest, al eer sij lijf ontfingen.Ga naar margenoot1264 1265[regelnummer] Des Tisiphernes sich niet belge, dat mijn vrouw,Ga naar margenoot1265 Als sij gistr' avondt haer tot slapen geven souw,Ga naar margenoot1266 Om 't aenstaend' huwelijck was droevich en t'onvrede, Alsoo 't aen haer gemoedt niet ganschlijck en voldede. De treurighe Prinsses seer veel, en ijvrich badtGa naar voetnoot6 1270[regelnummer] De groote Goden, haer te jonnen 't geene dat Die beter dan sij selfs voor 't best en schoonste kenden, En conden, was het haer Godlijck believen senden. 'T woelend gedacht had nau van 't bidden eindt gemaeckt, Als sij, en corts daerop, ick ben in slaep geraeckt. 1275[regelnummer] Ick lach in diepe rust, mijn leden overgotenGa naar voetnoot7 Met sachten slaep, en al mijn sinnen toegesloten, Mijn siel gedompelt in een grondeloos vergeet, Soo dat de droomen oock, die buitens tijts met leedt En daechschen arrebeyt des lichaems, comen quellen, 1280[regelnummer] Met haer vernieuwing niet vermochten die t'ontstellen; Wanneer een groot geluit schielijck mijn ooren sloech,Ga naar margenoot1281 En overclaere glans mijn vaeck uit d'oogen joech. Ick hoorde soo, en sach, (O Goden, leert mij seggen) Dat d'opgetoogen siel 't lijf onbeweecht liet leggen.Ga naar margenoot1284 1285[regelnummer] Siet daer, de camer leeft, en tsiddert op de clanck, En lieffelijcke maet van hemelsch spel en sanck Der Godinnen, gecroont met groene laurentelgen.Ga naar voetnoot*8 D'ontsprongen vensters op en cunnen niet verswelgenGa naar margenoot1288 Het helle licht waer van de volle kamer blaeckt, 1290[regelnummer] Vloer, want, tapisserij, het welfsel vlammen braeckt
[pagina 89]
En alles sonder brandt, niet om vernielen móórdich, Maer tot erkentenis des Godtheits tegenwóórdich. De sangsters schicken haer int ronde', en midden inGa naar margenoot1293 Den fraeygevoechden ring, verheft haer een Godin;Ga naar voetnoot9 1295[regelnummer] Granid' in als gelijck; van welgeschickte leden,Ga naar margenoot1295 Van eerwaerdich gelaet, van trony net besneden,Ga naar margenoot1296 Van oly-cleurt gesicht, van dichte vlechten blondt, Van bleeckheit des gedaents, en roo coralen mondt. Het hooft, tot teecken van haer mannelijcke luimen,Ga naar margenoot1299 1300[regelnummer] Dat deckt een blancken helm, en blickert door de pluimen.Ga naar margenoot1300 Haer voorsichtighen arm gewapent schijnt te sijnGa naar margenoot1301 Met eenen schilt van claer doorsichtich cristallijn;Ga naar margenoot1302 Maer dat sij 's wijslijck bruickt, en niet en soeckt door desen Als soete vrede, blijckt aen haer besaedicht wesen,Ga naar margenoot1303-4 1305[regelnummer] En den olijventack, een tegenteecken van 't Crijchsduyend gras, die sij reyckt met haer rechter handt. Sij wendt haer tot Granid' en goddelijcke zeden Ontsluiten haeren mondt, met dus-danige reden;Ga naar margenoot1308 Welck goddelijcke cracht 1310[regelnummer] Diep druckt' in mijn gedacht. Granida', ontwaeckt, dat rust u buiten slaepe vinde,Ga naar voetnoot10 Siet hier Minerva, die noch inde wiech u mindeGa naar margenoot1312 En haer genaede sandt. Geen mensch valt u te lót,Ga naar margenoot1313 Maer in des hemels throon, de Liefd, een eeuwich Gódt. 1315[regelnummer] Uw liefde tot de Liefd, doet Liefd in liefde blaken, Die kiest u tot sijn Lief; ick sal het huwlijck maken, Ghij sult de weerliefd sijn, sijn bruidt, en sijn Godin, Een vrouw van staeghe liefd, niet van de wulpsche Min. Uw vrijer wacht om hooch, wij sijn u coomen haelen. 1320[regelnummer] Godinnen, voert haer mee, de doorschijnighe saelenGa naar margenoot1320
[pagina 90]
vs. 1325-1333
[pagina 91]
Des hemels sullen haer niet schaemen dit cieraet.Ga naar margenoot1321 Nieuwe godin, uw hart van aertsche last ontslaet.Ga naar margenoot1322 Uit hadse. Mit ontsteeckt het wellustige speelenGa naar margenoot1323 Der negen sangsters, daer sij lieflijck onder quelen:Ga naar voetnoot*11 1325[regelnummer] Nu ontslaet u d'Aertsche last,Ga naar margenoot1325 Beter past U de Godtheit aen te trecken.Ga naar margenoot1327 Salige Godinne, wijGa naar margenoot1328 Voeren dij 1330[regelnummer] Nae des hemels hoochste plecken, Plecken altijt hel en claer, Plecken, daer Nemmer last can lust bevlecken. Soo ras sij desen sanck met spelen heffen óp, 1335[regelnummer] Ontlast sich het palais tot boven in den tóp,Ga naar margenoot1335 Het gulde welfsel splijt, en de gemetste dacken. Granida voerens' op olijf en laurentacken,Ga naar margenoot1337 Dus singend' hemelwaerts, al hooch, en hoger heen, Vervolcht van mijn gesicht, tot dat s'er uit verdween.Ga naar margenoot1339 1340[regelnummer] Doe voechden sich 't gebouw en alles in sijn stede,Ga naar margenoot1340 Bedaerend' als ick mee ten langen lesten deede. Suffe verbaestheit van mijn leên allensjens streeck,Ga naar margenoot1342 Ick rees' en 't geen ick wel besien had overkeeck. Granida's lege coets tuicht dat der oude vrouwenGa naar margenoot1344 1345[regelnummer] Gesichten niet altijt voor droomen sijn te houwen.Ga naar margenoot1345 Hier is mijn geest af vol, dit coom ick dienen aen, De coning oordeel nu nae dat hij 't sal verstaen.Ga naar margenoot1347 coning Mijn dienaers, gaet terstondt wat'er af is bespooren.Ga naar margenoot1348 tisiphernes Mijn heer, de vrouwe raest.Ga naar margenoot1349 coning Soo deed sij noyt te vooren.
[pagina 92]
tisiphernes 1350[regelnummer] Voor seker raestse nu, al raesd'se noyt misschien. voedster Noch oyt, noch nu. coning 'K en weet. tisiphernes Men salt haest cunnen sien. Ick spoey mij derwaerts heen. coning Doet daerin uw behagen. En laet op 't rascht aen ons de tijding herwaerts dragen. coningGa naar voetnoot*12 O Goden groot, soudt ghy mij wel hebben gespaert 1355[regelnummer] Tot 't alderlaetste van den ouderdoom bejaert, Op dat ick troosteloos daerin soude versmachten, Berooft van 't geene dat alleen haer leedt kon sachten?Ga naar margenoot1357 Maer hoe? Indien alsoo de saken sijn gestelt, Als ons de voedster voor de waerheit heeft vertelt, 1360[regelnummer] Soo loov' ick danckbaerlijck uw goedtheit hooch van waerden, Hoewel ick eensaem blijv' en mis mijn lust op aerden. Want als ghij mij onttrockt dit eenich pandt soo soet Door ongeval of doot, gelijck misschien ghij doet, Soo soud' ick tegens u en mij misdoende dwalen,Ga naar margenoot1364 1365[regelnummer] Indien ick op uw wil, en wetenschap ging smalen, Mij steurende dat ghij quaemt wedereisschen 't geen Dat ick soo lang van u genoten had te leen: Recht of ick bet als ghij wat oorbaer was verstonde,Ga naar margenoot1368 Recht of ick mij en haer meer goets, als ghij ons, jonde.
[pagina 93]
1370[regelnummer] Men soeckt; en soomen haer noch doodt noch levend vindt, Soo neem ick 't blijcklijxt aen, en houd dat sij besint Van een verheven Godt ten hemel is gevaeren:Ga naar margenoot1371-2 Want de bescheiden reên, en 't deftige verclarenGa naar margenoot1373 Des voedsters brengen 't mee, wiens trou-bevonden mondt 1375[regelnummer] Noyt spreken was gewoon versuft of ongegrondt. Maer siet de vrouwen daer, die brengen nieuwicheden. rey van jofferen, coning rey Grootachtbaer heer, het slot, van boven tot beneden, Hebben wij heel doorsocht, en omgekeert ter vlucht,Ga naar margenoot1378 Granida' is nieuwers, maer een lieffelijcke lucht,Ga naar margenoot1379 1380[regelnummer] Met goddelijcke reuck vervult haer gansche camer. coning O gróóte Pallas,Ga naar voetnoot13 noyt was mensch u aengenaemer Als Perseus door uw jonst gesegend wonderlijck; En noch ter tijdt op sijn naesaeten in het rijck 'T welck van hem naeme voert. Godinne wijs van raede, 1385[regelnummer] Ghij duiren laet uw jonst, en anhoudt uw genaede. Lof, seechbare Godin! Lof, hoochverheven Gódt!Ga naar margenoot1386 Eewige Liefde, die van aertsche bruiloft, tót Een hemels huwelijck Granida comt verheffen, Geen danckbaerheit, geen lof uw prijs can overtreffen. rey 1390[regelnummer] Ga naar voetnoot14Lof, eewige Liefde, wij Geven dij, Die uw hooge goetheits straelen, Door de dicke wolcken heen, Al beneên, 1395[regelnummer] Laet tot opter aerden daelen.
[pagina 94]
vs. 1390-1395
[pagina 95]
Die op uwe crachten let,Ga naar margenoot1396 Ende set Boven al op u het óóghe, Treckt uw goetheit overschoonGa naar margenoot1399 1400[regelnummer] Inden throon Des besonden hemels hóóghe.Ga naar margenoot1401 Heilich, goedertieren, eel Sijdij heel. Die in uwe vlammen blaken,Ga naar margenoot1404 1405[regelnummer] Cundij oock op aerden hier, Door uw vyer, Met een hemel salich maken. Soo, wie dat u lieven sal, Suldij al, 1410[regelnummer] Niet alleen Granida schaeken. tisiphernes, daifilo, coning, rey van jofferenGa naar voetnoot*15 tisiphernes Daer leyt mijn throon in d'asch, en de beloften mildt Van 't schoonpratich Geluck, en te vergeefs gespiltGa naar margenoot1412 Soo veel moylijcke last ter nauwer noot deurkropen,Ga naar margenoot1412-13 Soo veel gevaers, soo veel te leurgestelde hoopen, 1415[regelnummer] Soo veel' anxstige vrees en arbeyt uitgestaen, Soo veel treffende sorch en soo veel weers gedaen,Ga naar margenoot1416 Soo veel gesochte ramps, soo veel verdriet geleden,Ga naar margenoot1417 Soo veel verbeten smarts, soo veel vertwijfeltheden. Ay dul geluck, ick ken uw onbescheyden cracht!Ga naar margenoot1419
[pagina 96]
daifilo 1420[regelnummer] Maer op een vroom gemoet, mijn heer, heeft sij geen macht.Ga naar margenoot1420 Ga naar voetnoot*16 tisiphernes Niet langer dan het selfs haer overlast wil lijen. Dit sal mij 't laeste sijn. Mijn handt sal mij bevrijen, 'T is lang genoech geleeft. Gaen we. Mijn hart, verstout U tot een cort verdrach.Ga naar margenoot1423-4 daifilo Mijn heer, besindt u, houdt!Ga naar margenoot1424 coning 1425[regelnummer] Houdt, Tisiphernes! rey Ach! daifilo Heer, geeft de reden plaetse.Ga naar margenoot1425 tisiphernes 'T Geluck en geeft haer geen. daifilo Jae 't. coning Hoe? daifilo Bedaert, en vaetse.Ga naar margenoot1426
[pagina 97]
coning Hoe nu toe, brave Prins?Ga naar margenoot1427 tisiphernes Gelijck mijn ramp mij jaecht. coning Is dit de liefde die ghy tot Granida draecht? tisiphernes Ick liefde' haer niet, 't en waer ick mij 't verlies liet rouwen.Ga naar margenoot1429 coning 1430[regelnummer] Niet haer verlies, maar 't uw, want sij is hooch-behouwen. tisiphernes Soo spuwt het wreedt Geluck op mij haer crachten uit. daifilo 'T Geluck en steurt u niet, maer dat ghij 't qualijck duidt.Ga naar margenoot1432 coning Misjondij aen uw lief Granid' een hemels houwelijck? tisiphernes Neen, maer ick vlie de smert van mijn misvallen grouwelijck. daifilo 1435[regelnummer] Liefde ghij haer, mijn heer, 't geen dat u is geschiedt, Soud u om haer geluck, lief sijn, en rouwen niet. tisiphernes Haer ben ick quijt, en sie voort al mijn toeleg slechten.Ga naar margenoot1437 daifilo De Goden vinden 't goet, wie sal haer onderrechten?Ga naar margenoot1438 tisiphernes Sij vinden 't goet; maer dat ick door het sterven mij 1440[regelnummer] Bevrij, dat sullen ook geensins beletten sij. daifilo Ghij cunt leven dat u 't geluck soo seer niet hinder.
[pagina 98]
tisiphernes Het is te wanckelbaer, en licht. daifilo Vertrouwt het minder. tisiphernes Vertrouwen? Ick vertrouwt nae desen nemmermeer. Ick sie wel 't en verheft maer, om van boven neêr,Ga naar voetnoot*17 1445[regelnummer] Met ijsselijcker slach 't verhevene te smijten; Gelijck den Arent trots, die niet in stucken rijten Den schiltpad ijserhardt met felle claeuwen con, Hem strengelijck om hooch, schier voert tot in de Son, Van waer sijn scharp gesicht kennende berch en dallen, 1450[regelnummer] Hij dan op rootsen hardt, hem laet te berste vallen. Mij wallecht van de werlt; en sal ick nu voortaen Leven, soo sal ick mij die levendich ontslaen.Ga naar margenoot1452 De last, en het gebiedt van mijn beseten landen,Ga naar margenoot1453 Daifilo, lever ick van nu af in uw handen. 1455[regelnummer] Sijt ghij voortaen de Prins. Ick levers' u, door dienGa naar margenoot1455 Daermede niemandt can waerdiger sijn versien. Uw trouwe dienst is meer dan yemandt can versinnen; 'T heeft u belieft voor mij uw eygen lief te winnen. Dese versloegh den Parth, en gaf hem in gevaerGa naar margenoot1459 1460[regelnummer] Des vreesselijcke doots, willich, om mij en haer.Ga naar margenoot1460 Grootachtbaer heer, wilt hem in mijnen staet bevesten.Ga naar margenoot1461 coning O wonderlijck beleydt! Maer 't is beleydt ten besten. tisiphernes Voor mij, ick ben terstondt het hof te laten, ree, Mijn peinsachtich gemoedt wil geen blijvende stee; 1465[regelnummer] Maer mijn voorneemen is van d'eene tot den anderen, Met eensaem selschap clein te reisen en te wanderen. Ick bid om oorlof voorts, want hier vertoev' ick niet.Ga naar margenoot1467
[pagina 99]
daifilo Ick danck mijn heer, die mij soo grooten eere biedt. Een hooch en waerde gaef wort mij van hem gegeven; 1470[regelnummer] Maer hij weet tot wat eindt ick coos' het hoofsche leven, Te weten, om den dienst van de Prinsses, geensins Op hoop van voordeel, min van selfs te worden Prins, Welck pack voor mijnen hals sijnde te swaer om dragen,Ga naar margenoot1473 Een lagen harders rust mij beter doet behagen. 1475[regelnummer] Maer wel sal ick, mijn heer, blijvend uw trouwen knecht, Uw dingen gaede slaen nae mijn bequaemheit slecht,Ga naar margenoot1476 Tot dat ghij wat ontlast vant schielijcke beswaeren,Ga naar margenoot1477 Met hulpe vanden tijt sult comen te bedaeren, Om met vernoeging weer te keeren tot den staet, 1480[regelnummer] Die 't lusteloos gemoedt door tegenheit verlaet: Mijn heer, soeck het, gelijck hij 't goet vindt, te besaedigen. coning Ga naar voetnoot*18Ach luttel wenschend hart! Luttel can u beschadigen. Ach wat onttreckt ghij, met begeerlijckheits verhoên,Ga naar margenoot1483 Het speelsiecke Geluck, al stofs om quaet te doen? 1485[regelnummer] Dats Prinslijck, Daifilo, geen prinslijckheit begeeren.Ga naar margenoot1485 tisiphernes Ick bid u oorlof, heer, om tot mijn reys te keeren. coning Vaert wel, mijn Prins, vaert wel, en sijt getroost. tisiphernes Ick tij Van stonden aen op reys; vaert wel mijn heer, en ghij Daifilo wel. daifilo Ick sal mijn heer tot huis versellen, 1490[regelnummer] Om 't reddeloos gesin verbaest in rust te stellen.Ga naar margenoot1490	voetnoot1 De volgende morgen. In een monoloog bepeinst Daifilo de gebeurtenissen van de afgelopen nacht: de voedster heeft haar medewerking toegezegd aan het door Granida bedachte plan. In de verte nadert Tisiphernes. margenoot1201 stick:* stuk, plan margenoot1204 haer wenden: moeite doen margenoot1206 bestelt: voorbereid margenoot1206-7 vermoên... mij: mij verdenken voetnoot2 In het westen zijn de donkere schaduwen nog niet verdwenen van de vrolijke aanblik van de hemel; in het westen is het dus nog donker (1207-1208), maar in het oosten komt de zon al op, met gouden, rode en witte kleuren (1209-1210). margenoot1211 noch geresen:* al op margenoot1213 Maer... niet!: Hela, ik had niet later moeten zijn! voetnoot3 Tisiphernes, die niet door liefde* maar door min gedreven wordt (1225), vraagt de morgenster Venus zich nu al te verduisteren en dan vanavond langer dan gewoonlijk te schijnen, zodat deze dag eerder begint en korter zal duren en hem des te sneller bij de bruiloftsnacht zal brengen; als de morgenster deze wens inwilligt, zal hij zich aan haar heerschappij onderwerpen. Tisiphernes vraagt echter iets onmogelijks: in de periode waarin Venus vóór de zon opgaat en dus morgenster is, gaat ze ook eerder dan de zon onder. margenoot1217 boet... gewach: stil mijn onrustig verlangen margenoot1218 vroemoeder: vroedvrouw margenoot1220 te verhalen: in te halen margenoot1223 brageeren: pronken, pralen margenoot1225 Indien: terwijl margenoot1226 Noch: en geen margenoot1232 de... stellen: regelingen te treffen voor de bruiloft margenoot1233 heerlijck: prachtig margenoot1235 soud': zou willen margenoot1241 wat bescheits: enige duidelijkheid margenoot1247 voort geresen: meteen opgestaan margenoot1250 schichtich: overhaast margenoot1253 vertreck: verhaal voetnoot4 De voedster vertelt hoe de afgelopen nacht de godin Minerva, in gezelschap van de negen muzen, in de slaapkamer van Granida verscheen. Ze deelde de prinses mee dat een god haar als geliefde had uitverkoren en dat zij een hemels huwelijk tussen hen zou sluiten, waardoor Granida niet in min, maar in liefde verbonden zou zijn (1313-1319). Vervolgens wordt Granida door de muzen ten hemel geheven, terwijl ze een lied zingen (1320-1339). margenoot1255 van... sinnen:* van voortreffelijke aard voetnoot5 De voedster verkondigt de platonische denkbeelden over de zielenverwantschap (1255-1264). In de Ideeënwereld zijn ooit alle zielen in tweeën gedeeld; sindsdien is iedere helft op zoek naar de andere. Als twee helften elkaar terugvinden, wordt hun vriendschap in hevigheid vernieuwd (zie ook 485-494). Volgens de voedster was Granida gisteravond bedroefd omdat ze besefte dat Tisiphernes niet haar vroegere wederhelft was (1265-1268). margenoot1260 wederpaer:* wederhelft margenoot1261 Wast: groeit margenoot1264 al... ontfingen: voordat zij een lijfelijke gestalte kregen margenoot1265 Des... belge: laat daarom T. niet boos zijn margenoot1266 haer: zich voetnoot6 De treurige Granida vraagt de grote goden haar datgene te gunnen waarvan zij, nog beter dan Granida zelf, wisten dat het het beste en schoonste was - nl. de wederhelft van haar ziel. Als de goden wilden, konden ze die haar ook geven (1269-1272). voetnoot7 De voedster sliep zo diep dat zelfs de dromen, die 's nachts het van de zware dagelijkse zorgen al vermoeide lichaam nog extra afmatten door een hernieuwde beleving van de lasten, geen vat op haar hadden (1278-1280). margenoot1281 schielijck: plotseling margenoot1284 Dat... leggen: dat de omhooggetrokken ziel het lichaam bewegingloos achterliet voetnoot8 De musicerende en zingende godinnen die in de kamer afdalen (1285-1287) zijn de negen muzen, elk inspiratrice en beschermvrouwe van een kunst. Ze zijn gekroond met laurierkransen, gevlochten van takken van de aan Apollo gewijde boom, die de immer jonge en krachtige dichtkunst symboliseren. Apollo is hoofd en beschermer van de muzen. margenoot1288 D'ontsprongen vensters:* de opengesprongen ramen margenoot1293 haer: zich voetnoot9 Godin* (1294-1306): de beschrijving van deze godin, Minerva, is gebaseerd op het petrarkistische portret (1295-1298) en op de traditionele attributen van Pallas Athene, de Griekse godin die bij de Romeinen Minerva genoemd wordt (1299-1306). Zij verenigt positieve vrouwelijke en mannelijke trekken. Bij haar geboorte, uit het hoofd van haar vader Jupiter (in het Grieks: Zeus), kwam ze in volle wapenrusting tevoorschijn. Minerva geldt als de godin van de verstandige oorlogvoering: haar wijze raad leidt vaak tot vrede (zie ook 1381-1384). Ze reikt dan ook een olijftak aan Granida over, een tegenwicht van het gras, symbool van de oorlogsgod Mars (1305-1306). Dat Minerva sprekend op Granida lijkt (1295), impliceert dat ook de prinses goddelijke kwaliteiten heeft. margenoot1295 als: alles margenoot1296 eerwaerdich gelaet: edele houding margenoot1299 luimen: karakter margenoot1300 deckt: wordt bedekt door margenoot1301 voorsichtighen [...] gewapent: uit voorzorg gewapend margenoot1302 claer: helder margenoot1303-4 niet [...] als: niets dan besaedicht wesen: rustige gelaatsuitdrukking margenoot1308 reden: woorden voetnoot10 Minerva neemt het woord (1311-1322). Granida wacht geen menselijke, maar een goddelijke partner: de eeuwige liefde zelf. Hij zal liefde in wederliefde doen blaken, in plaats van haar te verbinden aan de min, wat bij het voorgenomen huwelijk met Tisiphernes zou gebeuren (1313-1318). Overigens, Daifilo voldoet precies aan de beschrijving van de goddelijke echtgenoot: ook hij streeft naar de vereniging van liefde met liefde. margenoot1312 noch in de wieg:* al toen je nog in de wieg lag margenoot1313 te lót: ten deel margenoot1320 Godinnen: de muzen margenoot1321 haer niet schaemen: zich niet schamen voor margenoot1322 Nieuwe godin: Granida margenoot1323 Uit hadse: ze was uitgesproken voetnoot11 Het lied van de muzen, herkenbaar aan de cantat-formules (zang-aanwijzingen) van de voedster (1324, 1338), kan gezongen worden op de melodie ‘Schoonste Nimphe van het Wout’ (of: ‘Quand ce beau printemps je voy’). De muzieknotatie is gebaseerd op A. Valerius, Nederlandtsche gedenckclanck, Haarlem 1626 (herdruk Amsterdam 1968), p. 234. margenoot1325 ontslaet:* laat achter margenoot1327 de... trecken: de goddelijke aard aan te nemen margenoot1328 Salige Godinne: Granida margenoot1335 ontlast... palais: maakt het paleis zich los uit zijn voegen margenoot1337 voerens': voeren ze margenoot1339 gesicht: blik margenoot1340 in... stede: op zijn plaats margenoot1342 Suffe verbaestheit: verdovende verbijstering; streeck: week margenoot1344 coets: bed margenoot1345 Gesichten: visioenen margenoot1347 nae... verstaen: naar zijn inzicht margenoot1348 wat...is: wat er waar van is margenoot1349 raest: raaskalt voetnoot12 Monoloog van de koning, die achterblijft terwijl de overigen Granida gaan zoeken. Hoewel het verlies van Granida hem - in zijn ouderdom - hard zou treffen, zou hij zich ermee kunnen verzoenen en de hemel danken voor zijn goedheid als ze werkelijk door een god geschaakt zou blijken te zijn. margenoot1357 haer:* nl. van de bejaarde ouderdom margenoot1364 tegens...dwalen: dwalen en daardoor tegen u en mezelf zondigen margenoot1368 oorbaer: goed margenoot1371-2 Soo... Godt: dan accepteer ik het waarschijnlijkste en geloof dat zij door een verheven god, die haar bemint, margenoot1373 bescheiden: duidelijke; deftige: plechtige margenoot1378 omgekeert... vlucht: inderhaast ondersteboven gehaald margenoot1379 nieuwers: nergens voetnoot13 Pallas, Perseus* (1381-1384): de Griekse godin Pallas Athene, bij de Romeinen Minerva genaamd, was onder meer godin van de wijze oorlogvoering. Ze gaf Perseus - door Hooft hier beschouwd als de stamvader van de Perzen - een spiegelend schild om de monsterlijke Gorgonen te bestrijden: een van hen, Medusa, versteende door haar eigen blik toen ze naar het schild keek. margenoot1386 seechbare Godin: Pallas die de overwinning schenkt voetnoot14 In aansluiting op de eer die de koning de godin Pallas (Minerva) en de god van de eeuwige liefde brengt, zingen de hofdames een emotioneel loflied op de laatste. Het kan gezongen worden op de melodie ‘Schoonste Nimphe van het Wout’ (of: ‘Quand ce beau printemps je voy’). De muzieknotatie is gebaseerd op A. Valerius, Nederlandtsche gedenckclanck, Haarlem 1626 (herdruk Amsterdam 1968), p. 234. margenoot1396 Die:* elke mens die uwe: nl. van de eeuwige Liefde (1390) margenoot1399 Treckt...overschoon: wordt door uw meer dan schone goedheid getrokken margenoot1401 besonden: door de zon beschenen margenoot1404 Die: alle mensen die voetnoot15 Inmiddels keren ook Daifilo en Tisiphernes van de zoektocht terug. Tisiphernes beseft dat zijn kansen op het koningschap verkeken zijn en wil zelfmoord plegen. De koning en Daifilo weerhouden hem daarvan, waarop hij besluit als dolend ridder te gaan leven. Hij onthult de werkelijke toedracht van het duel en draagt Daifilo zijn bezittingen en bevoegdheden over. Deze wil wel Tisiphernes' zaken waarnemen, maar weigert aan het hof te blijven nu zijn drijfveer, Granida, daar niet meer is. margenoot1412 't schoonpratich Geluck:* de Fortuin met haar mooie praatjes margenoot1412-13 te vergeefs... deurkropen: tevergeefs verspild zijn zoveel moeilijkheden die ik maar net overwonnen heb margenoot1416 treffende sorch: zware zorgen (doorstaan); weers gedaen: weerstand geboden margenoot1417 gesochte ramps: door mijzelf opgezochte ellende margenoot1419 dul: dom; onbescheyden: zonder overleg te werk gaande margenoot1420 vroom: rechtschapen, standvastig voetnoot16 Daifilo zinspeelt hier op neostoïsche denkbeelden over standvastigheid. Wie zich laat sturen door het verstand en zich niet overgeeft aan de krachten van de emoties, behoudt het rustige evenwicht in zijn leven en is minder gevoelig voor de slagen van het lot, in tegenstelling tot degene die zich mee laat slepen door - altijd tijdelijke - gewaarwordingen als blijdschap en droefheid. Tisiphernes illustreert de onstandvastige houding: teleurstelling verleidt hem tot het domme voornemen van zelfmoord (1421-1424a); Daifilo houdt hem voor redelijk te zijn (1420, 1424b, 1425b). margenoot1423-4 verstout... verdrach:* wees zo moedig meteen een eind aan dit leven te maken margenoot1424 houdt!: stop! margenoot1425 geeft... plaatse: geef ruimte aan het gezond verstand margenoot1426 vaetse: denk na margenoot1427 Hoe... Prins: edele vorst, wat wilt u nu doen? margenoot1429 't en... rouwen: als ik niet zou rouwen om haar verlies margenoot1432 'T... duidt: niet het geluk werkt je tegen, maar je verkeerde uitleg ervan margenoot1437 voort... slechten: verder al mijn plannen in duigen vallen margenoot1438 haer: nl. de goden voetnoot17 Tisiphernes vergelijkt het gedrag van het lot met dat van de arend uit een al bij de Griek Phaedrus en ook bij humanistische schrijvers voorkomende fabel. Omdat deze vogel het schild van de schildpad met zijn klauwen niet kon breken, tilde hij het dier de lucht in en liet het van grote hoogte te pletter vallen. Zo verheft ook het lot de mens, voordat het hem in het verderf stort. Zie G. Dicke en K. Grubmüller, Die Fabeln des Mittelalters und der frühen Neuzeit (...), München 1987, p. 9-13. margenoot1452 soo.. ontslaen:* dan zal ik een teruggetrokken leven gaan leiden margenoot1453 De... landen: de opdracht tot regeren en het gezag over mijn landen margenoot1455 Prins: vorst margenoot1459 Dese: Daifilo; den Parth: Ostrobas margenoot1460 willich: vrijwillig margenoot1461 in... bevesten: met mijn ambt bekleden margenoot1467 oorlof voorts: verlof om meteen weg te gaan margenoot1473 pack: last margenoot1476 dingen... slecht: zaken waarnemen met mijn geringe kwaliteiten margenoot1477 schielijcke: plotselinge voetnoot18 Daifilo's weigering Tisiphernes' status als gezagsdrager en grondbezitter over te nemen, is een voorbeeld van verstandig handelen in de neostoïsche zin: doordat de herder zich niet door begeerten laat verleiden, bezit hij niets wat het lot hem zou kunnen afnemen. Daifilo toont hier de kwaliteiten die een vorst moet bezitten, zoals Granida's vader constateert. Zijn gedrag impliceert tevens dat hij de, eerder door de hofdames bezongen, eigenschappen van de eerste koningen bezit (982-997; 1003-1004; 1010-1012). margenoot1483 met... verhoên:* door te voorkomen dat de begeerte in u sluipt margenoot1485 Dats... begeeren: dat is vorstelijk, D., om de titel van vorst niet te begeren margenoot1490 't... verbaest: het onstelde en verslagen personeel (van Tisiphernes)

Vorige Volgende

Granida

Vierde deel

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

datums

lied