Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

(2005)–P.C. Hooft



[p. 155]
Derde bedrijf baeto, Burgerhart, Luidewijk, Rycheldin baeto Men ga 't gevangen wild de koningin vereren.677 Vergist de zon zich niet, zo was 't hoog tijd te keren.678 burgerhart Hij nijgt naar 's aardrijks kim geheellijk het aanschijn.679 luidewijk 680 Veel later diend' het niet.680 rycheldin Mijn heer die zal daar zijn. En hoor ik geen geluid en 't blaffen van de honden? Welkom, mijn heer. baeto En gij, mevrouwe, welgevonden.682 rycheldin Is 't niet te lang getoefd? De zevenst' uur, gezet683 om ons te vinden op het koninklijk banket,684 685 is al voorbij.685 baeto 'k Geloof 't. Maar die de jacht beminnen, zij stellen in het veld te werrek hunne zinnen686 met zulk een ijver en zo onvermoeibr' een vlijt, dat hun de tijd ontbreekt om letten op den tijd. Vergeeft deez' misdaad aan de hete lust van 't jagen.689
[p. 156]
rycheldin 690 De koningin is 't, die ik duchte te mishagen,690 die ernstig dat men op het uur past', had begeerd.691 baeto Wij hebben met de vangst Haar' Majesteit vereerd. rycheldin Zij mij met dit toppet en ingekaste stenen,693 U met dien hoed en pluim, teneind dat wij verschenen694 695 met deez' schenkaadjen, haar ter eren, op het feest.695 baeto Voorwaar, mijn gift is deez' zeer ongelijk geweest.696 Dit goud is hier te land zo konstig niet gedreven.697 rycheldin De sluier aan 't toppet is ook uitheems geweven.698 baeto Dit zal t' erkennen staan altoos met daad en dank.699 rycheldin 700 't Is over tijd te gaan. Doch van den frissen drank700 gelief mijn here, tot verkwikking, eerst te proeven. baeto, Rycheldin, Luidewijk, Burgerhart, Ot ot Genadigst' heer, mevrouw verveelt het lang vertoeven,702 en schikt mij herwaarts om te porren uw vertrek.703 baeto Men drinkt eens, jonker, meer is aan ons geen gebrek.704
[p. 157]
ot 705 Totdat mijn' heren gaan, zal ik mij hier onthouwen.705 baeto Neef Luidewijk, geluk!706 rycheldin Zijt bij der hand jonkvrouwen. luidewijk Ik dank mijn heer op 't hoogst.707 rycheldin Ach, brand in mijn perruik! burgerhart Wa..., water joffren. baeto Hoe?708 luidewijk Ras, les 't maar met de kruik. baeto Staat af.709 rycheldin Ai mij! burgerhart Zij sterft. baeto Houdt. Niemand en besmette 710 zich met d' heilloze schuld eens anders, en verzette710 zich tegen 's Hemels wil. Dewijl Die kondigt af711 haar zware zond', laat Hem geworden met de straf.712 Van boven komt de plaag. Der Goden recht te storen,713 waar alle moeiten en nog Hun genâ verloren.714 715 O, al te blind verstand! Waar heb ik op vertrouwd? O, loogrijk mensenhart, wat zijt gij loos gebouwd,716
[p. 158]
vol achterwinklen en verborgene vertrekken,717 om uw ontoonbre kwâ gezindheên te bedekken!718 De lieve Rycheldin, geweest lief, ook niet - geen719 720 liefd' droeg ik haar ooit toe, maar zulk een die zij scheen - heeft nu op vroomheids proef bestaan zo vele jaren721 en geen genegentheên in hare borst en waren722 mij, waand' ik, onbekend. Nu komt des Hemels slag,723 beschuldigt en verdoemt, en wreekt op enen dag.724 725 Acht echter nu geen trouw zo trouw in man of vrouwe,725 dat, zonder ommezien, uw hart daar op betrouwe.726 Onwetend handhaafd' ik een goddeloos bestaan.727 Indien zij zonder klad door 't leven waar' gegaan728 en haar gedachten nooit de valsheid lief en hadden,729 730 zij zou haar dood niet met meinedigheid bekladden.730 burgerhart De geest is henen.731 luidewijk Ach, 't is met haar al gedaan! burgerhart Daar brandt de vederbos en niemand steekt hem aan! luidewijk Wat wonderheên zijn deez'?733 burgerhart O Goden, wilt de zielen van 't koninklijk geslacht niet t' enemaal vernielen.734 735 Hier houd' de wrake stal.735
[p. 159]
baeto Heeft de drievoude punt des fellen bliksems het op mijn hoofd ook gemunt? O Goôn, waar loog ik U, dat Gij mij dus komt dreigen?737 Is 't hart zo duister, dat ik niet zie in mijn eigen738 de schuld die 'r schuilen mag? Of heb ik mijn gedacht,739 740 in 't zweren van den eed, niet zuiverlijk gewacht740 voor argen inval, die de Goden mocht vergrammen?741 Indien ik schuld heb, komt nog, slaat mij, 's Hemels vlammen,742 mij en niet dezen hoed. Maar neen, ik zie niets mis743 in mijn geweten zelf, dat hier onscheldbaar is.744 745 Ik was nochtans gemeend. Verdelgt men zo de braven?745 'k Bevroê wat er af is. Ha, moorddadige gaven!746 Al wat der koningin was, momplend, nagezeid,747 heb ik gestadelijk met ijver wederleid, zolang zij bitter viel. Nu dwingen mij haar jonsten,749 750 verhonigd met venijn op de Finlandse konsten, het kwaadste te vermoên. Niet langer kan 't gemoed,751 dewijl 't het boost' gevoelt, zich 't beste maken vroed. Weet, van zijn oorsprong af tot waar hij 't haar gaat dopen,753 de zon iets mijns gelijk in onspoed te belopen? 755 Of is de dag, sinds hij bezweven kwam de locht,755 ontzuiverd met een stuk dat hierbij halen mocht?
[p. 160]
Daar leit, daar leit verdelgd door des beveinsden haats lagen,757 zij die aan argelist nooit stem gaf in haar raadslagen.758 D' onnozele, d' oprechte, d' onbevlekte deugd759 760 leit daar geworpen neer in 't bloeiendst van haar jeugd en ziet zich onverziens met hels bedrog verrassen,761 nu zij zou zien, tot steun des rijks, de vrucht opwassen762 uit hare borsten, die zijn lijftocht onlangs zoop. O blinde zorgen! O kwâgissingmakend' hoop!764 765 Had gij 't hier naar gemaakt, dat u niet wordt gegeven,765 o klare spiegel van getrouwheid, te beleven dat ons gemene weeld', uw zoontjen, over wien zozeer hangt 's volleks hart, met deugd en daad, verdien' deez' overgeven goê genegenheid der Catten, 770 waarmee z' hem, als een kind van de gemeent', omvatten? Wat meer is - ai mij, o verfoeide snoodheid van 't771 rampzalig luk, 't welk met den afgrond samenspant772 en dient hem schoner dan hij wenst, en feller krenken773 komt, als de toveres heeft weten te bedenken,774 775 wien ras eindende pijn voldeed - mij wordt het graf,775 mij wordt de dood benijd, mij spaart men voor de straf,776 opdat zij ommespring' met mij van lieverlede,777 opdat ik de heilloze konsten bijstand dede,778
[p. 161]
opdat ik ontrouw werd door trouws te groot een min779 780 in spijt mijns harten wreed en schellems tegens zin, en in den dood verliet de deugdzaamheid verheven, voor wie ik vaardig staan moest om te laten 't leven. Is dit, fortuin, het spel waar gij uw lust mee boet?783 De bitste bitterheid is die u 't zoetste zoet?784 785 O mijn verloren troost, ten reukelozen wangen785 spoog ik scheldwoorden uit en lasterde de gangen786 van uw gemoed, dat nooit een scheven weg insloeg.787 Schuld ken ik veel te laat, schuld gaf ik veel te vroeg.788 Thans willen wagen van deez' grouwel alle talen.789 790 En waar men 's ramps gedenkt, daar zal men mij ophalen790 als medestander in d' oorzaken van uw smart,791 gelijk een zuipbloed, wien nooit jammer roerde 't hart.792 Wat zal ik zeggen: Goôn, aanschouwt dit uit den hogen? Of, keert Uw aanschijn af en sluit al 's hemels ogen794 795 voor 't derelijk toneel van 't weergaloze leid,795 en schendt Uw lichten niet aan deez' afgrijslijkheid?796 Maar gij, mijn lief, indien de ziel, des lijfs ontslegen,797 wat wezens heeft van ons en zij zich mag belegen798 om nederwaarts te zien en acht slaan op hetgeen 800 dat van het aards geslacht met ijver wordt gebeên,800
[p. 162]
u bid, u bid ik, gij wilt mij de schuld vergeven van 't godloos kwaad, door mijn godvruchtigheid bedreven;802 ik zag voor 's Hemels straf des hels verwoedheid aan.803 Zo wonderteken liegt, waar zullen wij op staan?804 luidewijk 805 Mijn here, waar is uw manhaftigheid gebleven?805 De zinneloze rouw dus, dus veel, toe te geven,806 waarmee men niets en wint, is immers geen bescheid. baeto Rouw zonder eind wordt van de tijd mij opgeleid.808 burgerhart De tijd, in groot gevaar, eist zorge van de vromen.809 baeto 810 Hij zorg' die hoopt of vreest, dat ben ik overkomen.810 luidewijk In nood is uw persoon.811 burgerhart Gewislijk is z' er in. baeto Daar mag 't niet kwader mee, die stierf met Rycheldin.812 luidewijk Die is, mijn here, nog voor een goed deel in 't leven. baeto Helaas, daar leit het lijk en heeft den geest gegeven. luidewijk 815 Zij leeft in uwen zoon, haar enig overschot.815 baeto Ach al te jonge wees, een monber strekk' u God.816
[p. 163]
burgerhart God wil, en 't is uw plicht, dat gij hem, heer, verdadigt.817 baeto De toveres zal met twee zielen zijn verzadigd. burgerhart De wrede bloeddorst wordt door 't zuipen niet geslist.819 luidewijk 820 't Geweld zal uiten 'tgeen tekortkwam aan de list.820 baeto O Goden, zou z' er meer gemeend zijn te verdelgen?821 burgerhart Al wat zich dezes heeft te klagen of te belgen.822 luidewijk Een hart dat tocht naar 't rijk heeft onlijdzame jacht.823 baeto Wie woelt er om?824 burgerhart Doorgaans de naast' die 't niet verwacht. baeto 825 Zij die de krone draagt en hoeft ze niet te werven.825 luidewijk De staatzucht strekt zich uit tot d' allerachterst' erven.826 baeto Om wettig oir te zien zij niet veel hoops en zag.827 burgerhart Wie heerst, die hoopt en doet om oir meer dan hij mag.828 baeto Het onderwindt de mans, de stilte past de vrouwen.829
[p. 164]
luidewijk 830 't Is een moeiziek geslacht, dat kwalijk rust kan houwen.830 burgerhart Ontdekte schelmerij zoekt heil aan stout bestaan.831 luidewijk Laat u gezeggen, heer, en schiet het harnas aan,832 en wapen uw gezin, eer dat zij ons verrassen.833 baeto Ik volg u. Ieder schikk' op zijn geweer te passen.834 luidewijk 835 Fluks, wapent mannen, fluks, eer dat de vijand kom'.835 burgerhart 'k Ga zetten schildwacht uit en sluiten 't hof rondom.836 luidewijk Ik onderzoeken of ook enig' andre lagen837 hierbinnen schuilen nog.838 ot En ik dit overdragen. penta Balsturige geluk, wat batser tegenspoed!839 840 Wat ramp weerspannig is dit, die zo spijtig doet840 mijn konsten hoon op hoon? 't Uur is alreeds verlopen841 en niemand is nog hier. Hoe duur zal ik bekopen den aanslag, bijaldien zij t' ontijd is ontdekt!843 Misschien is 't dat alreeds mijn vijand herwaarts trekt,844
[p. 165]
845 om, eer ik 's konings oor gewin, mij t' overstelpen.845 Kan alle d' afgrond met zijn boosheid bet niet helpen?846 Of raas ik?847 penta, Ot penta Jonker Ot. Hier. Herwaarts. Wat voor mie? ot Van batser ongeval, mevrouw, en hoort men nie.848 penta Wat zegt gij? ot Zij is dood. Hij kwam zo laat van 't jagen, 850 dat zij door kracht des vuurs ter neder was geslagen. En ook de hoed ontstak, eer hij die had aanvaard.851 penta Hoe leidt hij 't over nu?852 ot Hij heeft geraden waar 't hem herkomt, en, bevreesd of hem geweld mocht deren, geboôn dat ieder denk' op overlast te weren. penta 855 't Is nu geen suffens tijd. Let hier op. Ik zal gaan.855 ot Om wat te doen, mevrouw? penta De koning randen aan856 met onvertsaagd gelaat, zodat hij niet bevroede857
[p. 166]
dat ik 's met u versta. Gij, in verbaasden moede858 schik dan te komen voorts met d' onverwachte maar.859 860 Stoffeert d' omstandigheên met uitspraak en gebaar860 op 't hatelijkst en vult des konings borst met vrezen.861 Fluks, aan een zijd'. Ik hoor gerucht. Daar zal hij wezen.862 penta, Catmeer penta Wat traagheid of het zijn mag, here, die dus laat de vorsten achterhoudt?864 catmeer 't Bezorgen van 't sieraad 865 heeft zulk een ijver in, dat vaak de jonge vrouwen haar tijd vergissen of haar uur niet wel onthouwen. Doch 't is wel porrens nood en al te lang gebeid.867 penta Ik heb er om geschikt en krijg ook geen bescheid.868 Daar komt mijn bode. penta, Catmeer, Ot catmeer Wat verbaasdheid mag hem jagen?869 870 Hoe gaat het, jonker?870 ot Ach, mij smart dat ik moet dragen een tijding, here, zo droef voor uw Majesteit.
[p. 167]
catmeer Wat is er? ot Wonder, ongehoorde schriklijkheid.872 O ramp, dat mij de Goôn ten kwaden bode namen!873 catmeer Spreek uit. Twijflende vrees vreest alle kwaden t'zamen.874 penta 875 Wat is er dat u dus beteuterd houden mag?875 ot 't Geen ongelooflijk schijnt ik met deez' ogen zag. 't Geen ongelooflijk schijnt en waarlijk toch geschiedde,877 is 't nodig dat ik breng tot al te droef een miede. Dan 't is zo 's Hemels wil, die lange wordt begekt,879 880 die lange wordt versmaad eer Hij 't zich annetrekt. En, latend' haren loop vol uit de boosheid rennen,881 zodat de bozen tot de voorspoed heel gewennen, om de verweenden bet te treffen met de smaak der droefheid, spaart ten langen laatsten toe de wraak. 885 Zijn en des konings leed Deez' in het end gewroken885 en, met een wonderdaad het vonnis uitgesproken heeft, over de meineed der dubbele vorstin. Ik heb zien branden 't hoofd der loze Rycheldin888 en met de vlamme, die 't vervloekt bedrog verklaarde,889 890 haar lichaam staan omringd, totdat zij zeeg ter aarde.
[p. 168]
catmeer O Goden, en mijn zoon wat zeit hij nu hier af?891 ot Hij, even halssterk, wijt zijn oudren 's Hemels straf892 en rust zich, geeft hij voor, om overlast te weren.893 penta Wie zich niet en ontziet zijn ouders zelfs t' onteren894 895 met opspraak van verraad, wil twijflen niet of hij 't ontzig van eer en deugd heel overkomen zij. Wat hoefd' hij, rechts getroost, zich met geweld te stijven?897 En, vreest hij 't recht, zo zal 't bij geen verweren blijven.898 Waartoe gesukkeld dan tot hij beleger' 't hof,899 900 tot hij breng' op de been het schuim en lichtste stof900 van 't reukeloze volk, dat geen verlies van have, bij oproer, vreest, en troon' met vrijigheid de slaven?902 Men loop' hem fluks op 't lijf en kerv' zijn opzet spoêg,903 en helpt de kroon uit vaar. Is 't maar nog tijds genoeg. ot 905 Hoog tijd, voorwaar, hoog tijd.905 penta Men redt met lanterfanten geen oproer.
[p. 169]
ot Daar dient in verzien.906 penta Schaf raad. catmeer Trauwanten, fluks in uw vol geweer. penta Hun hopman draagt de zij907 van Baeto. Let er op.908 catmeer Ik, jonker, wil dat gij den last op u neemt van hun heden te gebieden.909 910 Dit wil ik, gasten, hoort, gij ook mijn edellieden,910 dat jonker Ot vandaag hebb' over u bevel en dat men dadelijk Baeto gevangen stell'.912 Dies wapen' al wat nut is wapenen te dragen913 en make zich op weg. ot Schie 's konings welbehagen.914 915 Ras, jongen, bij der hand mijn harnas, speer en helm.915 penta, Ot penta Mejonker, hoor. ot Mevrouw. penta Mikt gij maar op den schelm,916 indien er valt gevecht. Zo niet, en hij zich geven
[p. 170]
wil zonder weer gevaên, neem hem allijkwel 't leven. De nood toch dwingt dat uit. ot Ik vat het. penta Ik weet raad919 920 om goed te maken bij mijn man 't onrechtbaar kwaad. rei van joffrouwen Wat gedruis, wat drokheid woelt er door het slot?921 Ach, ach, wat is mij 't hart bezwaard! Ach, wat loopt men met al zulk een ijver tot923 de wapens, die ras zijn aanvaard, 925 maar af te leggen als z' hebben smaak van 't bloed, vallen niet even goed! Wat voor dulheid, mannen, heeft uw borst gevat,927 die op doet zwellen uw gemoên? Wat voor razerij bevangt uw harten, dat 930 gij onvoorzichtig slaat aan 't woên, alsof van binnen de toveres u met helgeesten had bezet? Zou 't wel wezen dat de kwaâ verstandelheên933 uw harten hebben opgevuld? 935 Waardig zijt gij dan dat ik uw ramp beween,935 die schelmen wordt bij hunne schuld.936
[p. 171]
Of heeft de vader u zelf, door stiefmoêrs list,937 op eigen bloed gehist?938 D' eden hooggezworen voor de goê Godin,939 940 't banket zo koninklijk bereid, 't sieren van de zalen en van 't hofgezin,941 is 't alles hierop toegeleid?942 Bruikt men de Goden, de vreugd en vriendlijkheên943 tot schelmerijenkleên?944 945 O bedrog, gepronkt van praat en van gelaat,945 oneens van hart en van aanschijn,946 geen penseel kan malen af 't verholen kwaad947 en etter vuil van uw venijn.948 Onder de pijlen die 't gram geluk uitschiet,949 950 weet gij uw feller niet.950 Wij, door u, zijn op één ogenblik geveld951 in der ellenden diepste poel, wij, die 't luk voldoende scheen dat had gesteld953 op heden in zijn eigen stoel, 955 om te genieten de vredevruchten tiîg, steken in d' ergste krijg.
[p. 172]
Grote Goden, die het sterfelijk geslacht957 hebt onder dwang van Uwe roe, om den mens te geven 't hoogst waar hij naar tracht, 960 hoe zijt Gij zo gereed daartoe? En, om hem t' handhaven in zijn voorspoed breed, zo bijster ongereed?	677 ga: zal; vereren: schenken 678 zo was 't: dan is het; te keren: terug te gaan 679 nijgt: buigt; 's aardrijks kim: de horizon; aanschijn: aangezicht 680 veel later diend' het niet: het had niet veel later moeten zijn 682 welgevonden: ik zie dat het u goed gaat 683 getoefd: gedraald; de zevenst' uur: het tijdstip van zeven uur; gezet: bepaald 684 vinden: bevinden 685 'k Geloof 't: dat denk ik ook 686 te werrek stellen: bezighouden; zinnen: zintuigen 689 misdaad: vergrijp; hete lust: hartstocht 690 duchte: vrees 691 ernstig: nadrukkelijk; dat men op het uur past': dat men om de tijd zou denken; begeerd: verlangd 693 toppet: hoofdtooi; en ingekaste stenen: met ingezette edelstenen 694 hoed en pluim: bepluimde helm; verschenen: ons zouden vertonen 695 schenkaadjen: geschenken 696 deez': aan deze 697 konstig: bekwaam; gedreven: bewerkt 698 uitheems: bijzonder 699 Dit zal t' erkennen staan: hiervoor moet men erkentelijk zijn 700 over tijd: meer dan tijd 702 mevrouw: de koningin; verveelt: verdriet; vertoeven: dralen 703 schikt: zij zendt; herwaarts: hierheen; porren: bespoedigen 704 Men drinkt...gebrek: wij drinken even iets jonker, dat is alles 705 zal ik mij hier onthouwen: blijf ik hier wachten 706 geluk: op je geluk! 707 op 't hoogst: ten zeerste; brand in mijn perruik!: mijn haar brandt! 708 Hoe?: wat gebeurt er?; Ras: vlug; les 't: doof het 709 Staat af: houdt op; vgl. Lipsius, De constantia, ii, 10; Houdt: houdt op 710 heilloze: gruwelijke 711 Dewijl: daar; kondigt af: bekend maakt 712 Hem: de hemel; geworden: begaan 713 plaag: straf; recht: gerechtigheid; storen: onderbreken 714 waar alle...verloren: zou volstrekt tevergeefs zijn en bovendien hun gunst doen verliezen 716 loogrijk: bedrieglijk; loos: onbetrouwbaar 717 achterwinklen: schuilhoeken; vertrekken: plaatsen 718 kwâ gezindheên: slechte neigingen; bedekken: verbergen 719 ook niet: ook dat niet; geen liefd... scheen: ik koesterde geen liefde voor haar persoon, maar voor iemand die in mijn verbeelding bestond 721 op vroomheids proef: met het bewijs van haar oprechtheid; bestaan: stand gehouden 722 genegentheên: neigingen 723 waand' ik: zo dacht ik 724 verdoemt: veroordeelt 725 acht: oordeelt; echter: voortaan 726 zonder ommezien: onvoorwaardelijk 727 handhaafd': beschermde; bestaan: leven 728 klad: smet 729 valsheid: trouweloosheid 730 bekladden: bezoedelen 731 de geest is henen: zij is gestorven. 733 Wat wonderheên zijn deez'?: wat zijn dit voor wonderlijke gebeurtenissen? 734 t' enemaal: ineens; vernielen: vernietigen 735 Hier houd' de wrake stal: Laat de wraak hier ophouden; drievoude punt des fellen bliksems: driepuntige bliksem. Jupiter werd o.a. afgebeeld met een drievoudig gepunte bliksem, die hij, om hen te straffen, slingerde naar misdadigers die de wetten van de goden hadden overtreden 737 loog: bedroog; dus: op deze manier 738 in mijn eigen: in mijn eigen hart 739 schuilen: zich verbergen; mag: kan; gedacht: gemoed 740 zuiverlijk: rein; gewacht: behoed 741 argen inval: boze invallende gedachten; mocht: konden; vergrammen: vertoornen 742 nog: toch 743 mis: verkeerds 744 hier: op dit punt; onscheldbaar: onlaakbaar 745 gemeend: bedoeld; braven: rechtschapenen 746 'k Bevroê wat er af is: ik begrijp wat er aan de hand is 747 Al wat...viel: Alles wat er, fluisterend, gezegd werd ten nadele van de koningin, heb ik al de tijd dat zij zich vijandig betoonde, steeds heftig tegengesproken 749 Nu dwingen...vermoên: nu dwingen mij haar vriendschapsbetuigingen, uiterlijk zoet, maar van binnen giftig, om van de Finse toverkunsten, het ergste te verwachten 751 Niet langer...vroed: terwijl het de meest verdorven zaken constateert, kan het hart zich niet langer wijsmaken dat alles wel goed komt 753 Weet, van...belopen?: kan de zon, vanaf zijn opkomst tot waar hij ondergaat, iets, vergelijkbaar met mijn rampen, aantreffen? 755 Of is...mocht?: of is het daglicht van het moment af dat het door de lucht kwam zweven ooit bezoedeld door een schelmstuk dat hiermee kan worden vergeleken? 757 door des beveinsden haats lagen: door de streken van de door veinzerij bedekte haat 758 argelist: boze toeleg; stem gaf: invloed toestond; raadslagen: overwegingen 759 onnozele: onschuldige; oprechte: rechtschapene; onbevlekte: reine 761 onverziens: onverwachts; met: door; verrassen: overvallen 762 nu zij...zoop: juist nu zij het kind, dat zich nog maar kort geleden laafde aan haar borst, zou zien opgroeien tot een steunpilaar van het rijk 764 blinde: niet vooruitziende; kwâgissingmakend' hoop: verwachtingen die nergens op berusten 765 Had gij...omvatten?: had gij, o heldere spiegel van huwelijkstrouw, het er naar gemaakt dat het u niet gegeven zou zijn te beleven hoe ons beider vreugdevolle bezit, uw zoontje, zo geliefd bij het volk, met zijn deugden en daden de toegewijdheid der Catten, waarmee zij hem, als het kind van het volk, omgeven, waardig zal tonen? 771 snoodheid: boosaardigheid 772 luk: lot; afgrond: hel; samenspant: samenwerkt 773 schoner: volkomener; feller: kwaadaardiger; krenken: schenden 774 weten te bedenken: kunnen voorzien 775 wien...voldeed: die tevreden was met; ras eindende: vlugdodende 776 benijd: misgund 777 ommespring': kan handelen; van lieverlede: geleidelijk 778 heilloze konsten: gruwelijke tovenarij; bijstand dede: in de hand zou werken 779 opdat...leven: opdat ik, wreed tegen beter weten in en gemeen tegen wil en dank, ontrouw zou worden (aan de nagedachtenis van Rycheldin) doordat ik te zeer hechtte aan trouw (tegenover Penta) en opdat ik de volmaakte deugdzaamheid (nl. Rycheldin) bij haar dood in de steek zou laten, terwijl ik gereed had moeten staan om mijn leven voor haar te geven 783 boet: bevredigt 784 bitste: scherpste 785 troost: lief; ten reukelozen wangen: uit mijn onbedachtzame mond 786 lasterde: sprak schande van; de gangen van uw gemoed: de wegen van uw hart 787 scheven: verkeerde 788 ken: beken 789 Thans: weldra; willen wagen: zullen gewagen; deez' grouwel: deze gruwelijke gebeurtenis 790 En waar...ophalen: en waar men zich de noodlottige gebeurtenis herinnert, daar zal men mij noemen 791 medestander: medeplichtige 792 gelijk een...hart: als een bloeddorstige, wiens hart nooit door ellende werd bewogen 794 keert Uw aanschijn af: wendt uw aangezicht af 795 derelijk: deerniswekkend; weergaloze leid: ongeëvenaarde verdriet 796 schendt: bezoedelt; lichten: ogen 797 des lijfs ontslegen: verlost van het lichaam 798 wat wezens heeft van ons: zich om ons bekommert; zich mag belegen: zich er toe kan zetten 800 van: door; met ijver: vurig; gebeên: gesmeekt 802 godloos: gruwelijke 803 verwoedheid: tomeloze razernij 804 zo: wanneer; liegt: bedrieglijk is; zullen: kunnen; op staan: op vertrouwen 805 manhaftigheid: dapperheid 806 De zinneloze...bescheid: om zozeer toe te geven aan de waanzinnige smart zonder dat men er iets mee wint, is immers niet verstandig 808 van: door 809 de tijd: het heden; zorge: beleid; vromen: rechtschapenen 810 Hij zorg': hij moge waakzaam zijn; dat ben ik overkomen: dat stadium ben ik voorbij 811 In nood: in gevaar; Gewislijk is z' er in: dat is hij stellig 812 Daar mag 't niet kwader mee: daarmee kan het niet slechter staan 815 haar enig overschot: het enige dat nog van haar over is 816 een monber strekk' u God: moge God u tot een voogd zijn 817 verdadigt: verdedigt 819 geslist: gelest 820 't Geweld...list: de koningin zal ten uitvoer brengen waarin haar list tekortschoot 821 zou z'...gemeend zijn: zou zij de bedoeling hebben 822 Al wat...belgen: allen die zich hierover kunnen beklagen of boos worden 823 Een hart...jacht: een hart dat hartstochtelijk verlangt naar de macht heeft een onbedwingbare haast 824 Wie woelt er om?: wie streeft er energiek naar?; Doorgaans de naast' die 't niet verwacht: altijd het familielid die het (rijk) niet te wachten staat 825 werven: trachten te verkrijgen 826 De staatzucht...erven: de heerszucht houdt zelfs de belangen van de verste nakomelingen in het oog 827 Om wettig...zag: zij had niet veel hoop op een wettig erfgenaam 828 om oir: ter wille van de erfgenamen; meer dan hij mag: meer dan hem is toegestaan 829 Het onderwindt...vrouwen: het doortastend ondernemen voegt de mannen, de rust de vrouwen 830 't Is...houwen: zij is een bemoeizuchtige vrouw die moeilijk haar gemak kan houden 831 Ontdekte schelmerij...bestaan: verdorvenheid die is ontmaskerd, zoekt uitkomst door iets vermetels te ondernemen 832 gezeggen: overreden 833 gezin: dienaren 834 Ieder schikk'...passen: laat iedereen ervoor zorgen dat zijn wapens in orde zijn 835 kom': kan komen 836 sluiten: afsluiten; rondom: aan alle kanten 837 lagen: bedekte aanslagen 838 schuilen: verborgen zijn; En ik dit overdragen: en ik ga wat hier gebeurt overbrieven 839 Balsturige geluk: wispelturige fortuin; batser: harde 840 weerspannig: tegenwerkend; die zo...hoon: die zo smadelijk de spot drijft met mijn toverkunst; 841 't Uur is alreeds verlopen: het afgesproken tijdstip is al voorbij 843 bijaldien: indien; t' ontijd: te vroeg 844 herwaarts: hierheen 845 eer ik 's konings oor gewin: voor de koning naar mij wil luisteren; overstelpen: overweldigen 846 alle d'afgrond: de hele hel; boosheid: kwaad; bet niet: niet beter 847 raas ik: raaskal ik?; mie: tijding 848 van batser ongeval: van een brutaler ramp; nie: nooit 851 ontstak: vloog in brand; aanvaard: aangeraakt 852 Hoe leidt hij 't over nu?: wat is hij nu van plan?; Hij heeft...weren: hij heeft geraden wie hem dit heeft geleverd en, uit vrees dat hem geweld zal worden aangedaan, bevolen dat iedereen erop bedacht moet zijn zich tegen vijandelijk geweld te verdedigen 855 suffens tijd: tijd om te dralen; let hier op: houd de zaak hier in de gaten 856 randen aan: aanspreken 857 onvertsaagd: onverschrokken; bevroede: zal inzien 858 dat ik 's met u versta: dat ik hierover met u heb gesproken; in verbaasden moede: met een ontsteld gemoed 859 schik dan...maar: moet er voor zorgen dan voor de dag te komen met de onverwachte tijding 860 Stoffeert...hatelijkst: smuk de feiten in woord en gebaar zo ongunstig mogelijk op 861 met vrezen: met vrees 862 Fluks, aan een zijd': snel, opzij 864 de vorsten achterhoudt: de prins en de prinses ophoudt; 't Bezorgen... onthouwen: de verzorging van een feestelijke opsmuk vergt zoveel inspanning dat jonge vrouwen vaak de tijd vergeten of het juiste tijdstip niet goed onthouden 867 Doch 't is wel porrens nood: maar het is wel nodig hen wat aan te sporen; gebeid: gewacht 868 Ik heb er om geschikt: ik heb iemand naar hen toegestuurd; bescheid: antwoord 869 Wat verbaasdheid mag hem jagen: welke schrik kan hem zo opjagen? 870 mij smart: het doet mij leed; dragen: brengen 872 Wonder, ongehoorde schriklijkheid: iets wonderlijks, een nog nooit gehoorde verschrikking 873 ten kwaden bode: als ongeluksbode 874 Twijflende: onzekere; alle kwaden t'zamen: alle rampen tegelijk; Twijflende...t'zamen: als sententie vgl. Seneca, Agamemnon, 419-420 875 dus beteuterd: zo ontdaan; mag: kan 877 't Geen...miede: iets dat ongelooflijk schijnt, maar toch echt gebeurde, maakt het noodzakelijk dat ik een bijzonder droeve tijding breng 879 vgl. Lipsius, De constantia, ii, 13; Dan 't...annetrekt: maar zo is de wil van de Hemel, die lang kan worden bespot en geminacht voor Hij zich gekrenkt voelt 881 En, latend'...wraak: en terwijl Hij (de Hemel) het kwaad tot het uiterste zijn gang laat gaan, zodat de kwaadwillenden volledig aan hun voorspoed gewend raken, bewaart Hij, om de overmoedigen des te meer de smaak van het leed te laten proeven, de wraak tot het allerlaatst 885 Zijn en...vorstin: de smaad Hem en de koning aangedaan heeft Hij tenslotte gewroken, en met een wonderteken het vonnis geveld over de meineed van de dubbelhartige prinses 888 loze: doortrapte 889 verklaarde: aan het licht bracht 891 hier af: hier van 892 even halssterk: zeer halsstarrig; wijt: beticht; oudren: ouders 893 rust zich: rust zich toe; om overlast te weren: om zich te verweren tegen een vijandelijke aanval 894 Wie zich...zij: wie zich niet geneert zelfs zijn ouders te onteren met de beschuldiging van verraad, zal zich niet afvragen of hij het respect voor eer en deugd misschien helemaal verloren heeft 897 Wat hoefd'...stijven: waarom moest hij, terwijl hij kan vertrouwen op het recht, met wapengeweld zijn positie versterken? 898 En, vreest...blijven: maar als hij het recht vreest, zal het niet bij verdediging blijven 899 Waartoe: waarom; gesukkeld: getalmd 900 lichtste stof: geringste slag 902 en troon' met vrijigheid de slaven?: en tot hij de slaven zal verlokken door hen vrijheid voor te spiegelen? 903 Men loop'...genoeg: laat men hem snel aanvallen, zijn voornemen met spoed verijdelen en de kroon uit het gevaar redden. Als er tenminste nog tijd genoeg is 905 hoog tijd: het is de hoogste tijd; Men redt met lanterfanten geen oproer: met treuzelen brengt men geen oproer tot bedaren 906 Daar dient in verzien: daar moet in worden voorzien; trauwanten, fluks in uw vol geweer: soldaten, schiet vlug uw volledige wapenrusting aan 907 hopman: aanvoerder; draagt de zij: staat aan de kant van 908 Let er op: houdt er rekening mee 909 te gebieden: aan te voeren 910 gasten: mannen; hoort: luistert 912 stell': zal nemen 913 Dies wapen'...weg: laat daarom ieder die in staat is wapens te dragen zich bewapenen en op weg begeven 914 Schie 's konings welbehagen: laat de wil van de koning geschieden 915 ras: vlug; jongen: schildknaap 916 Mikt gij...uit: zorg jij maar dat je de schurk uitschakelt als het tot strijd komt. Als dat niet het geval is en hij zich zonder verzet gevangen wil laten nemen, doodt hem dan toch. Het gevaar dwingt immers daartoe 919 Ik weet...kwaad: ik weet wel een middel om bij mijn man het kwaad dat rechtens niet is te verdedigen, goed te praten. 921 drokheid: drukte 923 Ach, wat...goed!: ach, met welk een geestdrift grijpt men naar de wapens, die vlug ter hand zijn genomen, maar, als zij de smaak van bloed hebben geproefd, niet zo gemakkelijk weer af te leggen zijn! 927 Wat voor...bezet?: welke verdwazing die uw gemoed in beroering brengt, heeft bezit van u genomen, mannen? Welke razernij overvalt uw hart, zodat gij zonder na te denken te keer begint te gaan alsof de tovenares uw hart door demonen in bezit heeft laten nemen? 933 Zou 't...opgevuld?: zou het soms zijn dat de boze inblazingen uw hart geheel hebben gevuld? 935 ramp: ongeluk 936 schelmen: schurken; bij: door 937 list: sluwheid 938 op eigen bloed gehist: tegen de eigen familie opgezet 939 hooggezworen: plechtig gezworen; voor: voor het aangezicht van 941 sieren: tooien; hofgezin: hofhouding 942 is 't alles hier op toegeleid: is dit allemaal hierop aangelegd? 943 vriendlijkheên: welwillendheid 944 tot schelmerijenkleên: tot dekmantel van schurkenstreken 945 gepronkt van praat en van gelaat: verborgen achter de schone schijn van woorden en gebaren 946 oneens van hart en van aanschijn: waarbij de gezindheid en het uiterlijk tegenstrijdig zijn 947 malen af: schilderen; verholen: verborgen 948 venijn: vergif 949 't gram geluk: de vertoornde fortuin 950 weet gij uw feller niet: kent gij uw meerdere in felheid niet 951 op één ogenblik: ineens; geveld: neergesmeten 953 wij, die...krijg: wij, die door de ons gunstig gezinde fortuin vandaag schenen te zijn geplaatst op haar eigen zetel om de rijpe vruchten van de vrede te proeven, zijn in de greep van de kwaadaardigste soort oorlog nl. de burgeroorlog 957 Grote Goden...ongereed?: Grote Goden die de mensheid in toom houdt met Uw roede, waarom zijt Gij zo bereidwillig om de mens het hoogste te geven dat hij nastreeft, en waarom zijt Gij zo weinig geneigd hem te bestendigen in zijn grote voorspoed? De strofe berust op een sententie van Lucanus, Pharsalia, i, 510

Vorige Volgende

Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen (2005)

Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

Derde bedrijf

Over het gehele werk

Over dit hoofdstuk/artikel