Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

(2005)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[pagina 155]
Derde bedrijf baeto, Burgerhart, Luidewijk, Rycheldin baeto Men ga 't gevangen wild de koningin vereren.Ga naar voetnoot677 Vergist de zon zich niet, zo was 't hoog tijd te keren.Ga naar voetnoot678 burgerhart Hij nijgt naar 's aardrijks kim geheellijk het aanschijn.Ga naar voetnoot679 luidewijk 680[regelnummer] Veel later diend' het niet.Ga naar voetnoot680 rycheldin Mijn heer die zal daar zijn. En hoor ik geen geluid en 't blaffen van de honden? Welkom, mijn heer. baeto En gij, mevrouwe, welgevonden.Ga naar voetnoot682 rycheldin Is 't niet te lang getoefd? De zevenst' uur, gezetGa naar voetnoot683 om ons te vinden op het koninklijk banket,Ga naar voetnoot684 685[regelnummer] is al voorbij.Ga naar voetnoot685 baeto 'k Geloof 't. Maar die de jacht beminnen, zij stellen in het veld te werrek hunne zinnenGa naar voetnoot686 met zulk een ijver en zo onvermoeibr' een vlijt, dat hun de tijd ontbreekt om letten op den tijd. Vergeeft deez' misdaad aan de hete lust van 't jagen.Ga naar voetnoot689
[pagina 156]
rycheldin 690[regelnummer] De koningin is 't, die ik duchte te mishagen,Ga naar voetnoot690 die ernstig dat men op het uur past', had begeerd.Ga naar voetnoot691 baeto Wij hebben met de vangst Haar' Majesteit vereerd. rycheldin Zij mij met dit toppet en ingekaste stenen,Ga naar voetnoot693 U met dien hoed en pluim, teneind dat wij verschenenGa naar voetnoot694 695[regelnummer] met deez' schenkaadjen, haar ter eren, op het feest.Ga naar voetnoot695 baeto Voorwaar, mijn gift is deez' zeer ongelijk geweest.Ga naar voetnoot696 Dit goud is hier te land zo konstig niet gedreven.Ga naar voetnoot697 rycheldin De sluier aan 't toppet is ook uitheems geweven.Ga naar voetnoot698 baeto Dit zal t' erkennen staan altoos met daad en dank.Ga naar voetnoot699 rycheldin 700[regelnummer] 't Is over tijd te gaan. Doch van den frissen drankGa naar voetnoot700 gelief mijn here, tot verkwikking, eerst te proeven. baeto, Rycheldin, Luidewijk, Burgerhart, Ot ot Genadigst' heer, mevrouw verveelt het lang vertoeven,Ga naar voetnoot702 en schikt mij herwaarts om te porren uw vertrek.Ga naar voetnoot703 baeto Men drinkt eens, jonker, meer is aan ons geen gebrek.Ga naar voetnoot704
[pagina 157]
ot 705[regelnummer] Totdat mijn' heren gaan, zal ik mij hier onthouwen.Ga naar voetnoot705 baeto Neef Luidewijk, geluk!Ga naar voetnoot706 rycheldin Zijt bij der hand jonkvrouwen. luidewijk Ik dank mijn heer op 't hoogst.Ga naar voetnoot707 rycheldin Ach, brand in mijn perruik! burgerhart Wa..., water joffren. baeto Hoe?Ga naar voetnoot708 luidewijk Ras, les 't maar met de kruik. baeto Staat af.Ga naar voetnoot709 rycheldin Ai mij! burgerhart Zij sterft. baeto Houdt. Niemand en besmette 710[regelnummer] zich met d' heilloze schuld eens anders, en verzetteGa naar voetnoot710 zich tegen 's Hemels wil. Dewijl Die kondigt afGa naar voetnoot711 haar zware zond', laat Hem geworden met de straf.Ga naar voetnoot712 Van boven komt de plaag. Der Goden recht te storen,Ga naar voetnoot713 waar alle moeiten en nog Hun genâ verloren.Ga naar voetnoot714 715[regelnummer] O, al te blind verstand! Waar heb ik op vertrouwd? O, loogrijk mensenhart, wat zijt gij loos gebouwd,Ga naar voetnoot716
[pagina 158]
vol achterwinklen en verborgene vertrekken,Ga naar voetnoot717 om uw ontoonbre kwâ gezindheên te bedekken!Ga naar voetnoot718 De lieve Rycheldin, geweest lief, ook niet - geenGa naar voetnoot719 720[regelnummer] liefd' droeg ik haar ooit toe, maar zulk een die zij scheen - heeft nu op vroomheids proef bestaan zo vele jarenGa naar voetnoot721 en geen genegentheên in hare borst en warenGa naar voetnoot722 mij, waand' ik, onbekend. Nu komt des Hemels slag,Ga naar voetnoot723 beschuldigt en verdoemt, en wreekt op enen dag.Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Acht echter nu geen trouw zo trouw in man of vrouwe,Ga naar voetnoot725 dat, zonder ommezien, uw hart daar op betrouwe.Ga naar voetnoot726 Onwetend handhaafd' ik een goddeloos bestaan.Ga naar voetnoot727 Indien zij zonder klad door 't leven waar' gegaanGa naar voetnoot728 en haar gedachten nooit de valsheid lief en hadden,Ga naar voetnoot729 730[regelnummer] zij zou haar dood niet met meinedigheid bekladden.Ga naar voetnoot730 burgerhart De geest is henen.Ga naar voetnoot731 luidewijk Ach, 't is met haar al gedaan! burgerhart Daar brandt de vederbos en niemand steekt hem aan! luidewijk Wat wonderheên zijn deez'?Ga naar voetnoot733 burgerhart O Goden, wilt de zielen van 't koninklijk geslacht niet t' enemaal vernielen.Ga naar voetnoot734 735[regelnummer] Hier houd' de wrake stal.Ga naar voetnoot735
[pagina 159]
baeto Heeft de drievoude punt des fellen bliksems het op mijn hoofd ook gemunt? O Goôn, waar loog ik U, dat Gij mij dus komt dreigen?Ga naar voetnoot737 Is 't hart zo duister, dat ik niet zie in mijn eigenGa naar voetnoot738 de schuld die 'r schuilen mag? Of heb ik mijn gedacht,Ga naar voetnoot739 740[regelnummer] in 't zweren van den eed, niet zuiverlijk gewachtGa naar voetnoot740 voor argen inval, die de Goden mocht vergrammen?Ga naar voetnoot741 Indien ik schuld heb, komt nog, slaat mij, 's Hemels vlammen,Ga naar voetnoot742 mij en niet dezen hoed. Maar neen, ik zie niets misGa naar voetnoot743 in mijn geweten zelf, dat hier onscheldbaar is.Ga naar voetnoot744 745[regelnummer] Ik was nochtans gemeend. Verdelgt men zo de braven?Ga naar voetnoot745 'k Bevroê wat er af is. Ha, moorddadige gaven!Ga naar voetnoot746 Al wat der koningin was, momplend, nagezeid,Ga naar voetnoot747 heb ik gestadelijk met ijver wederleid, zolang zij bitter viel. Nu dwingen mij haar jonsten,Ga naar voetnoot749 750[regelnummer] verhonigd met venijn op de Finlandse konsten, het kwaadste te vermoên. Niet langer kan 't gemoed,Ga naar voetnoot751 dewijl 't het boost' gevoelt, zich 't beste maken vroed. Weet, van zijn oorsprong af tot waar hij 't haar gaat dopen,Ga naar voetnoot753 de zon iets mijns gelijk in onspoed te belopen? 755[regelnummer] Of is de dag, sinds hij bezweven kwam de locht,Ga naar voetnoot755 ontzuiverd met een stuk dat hierbij halen mocht?
[pagina 160]
Daar leit, daar leit verdelgd door des beveinsden haats lagen,Ga naar voetnoot757 zij die aan argelist nooit stem gaf in haar raadslagen.Ga naar voetnoot758 D' onnozele, d' oprechte, d' onbevlekte deugdGa naar voetnoot759 760[regelnummer] leit daar geworpen neer in 't bloeiendst van haar jeugd en ziet zich onverziens met hels bedrog verrassen,Ga naar voetnoot761 nu zij zou zien, tot steun des rijks, de vrucht opwassenGa naar voetnoot762 uit hare borsten, die zijn lijftocht onlangs zoop. O blinde zorgen! O kwâgissingmakend' hoop!Ga naar voetnoot764 765[regelnummer] Had gij 't hier naar gemaakt, dat u niet wordt gegeven,Ga naar voetnoot765 o klare spiegel van getrouwheid, te beleven dat ons gemene weeld', uw zoontjen, over wien zozeer hangt 's volleks hart, met deugd en daad, verdien' deez' overgeven goê genegenheid der Catten, 770[regelnummer] waarmee z' hem, als een kind van de gemeent', omvatten? Wat meer is - ai mij, o verfoeide snoodheid van 'tGa naar voetnoot771 rampzalig luk, 't welk met den afgrond samenspantGa naar voetnoot772 en dient hem schoner dan hij wenst, en feller krenkenGa naar voetnoot773 komt, als de toveres heeft weten te bedenken,Ga naar voetnoot774 775[regelnummer] wien ras eindende pijn voldeed - mij wordt het graf,Ga naar voetnoot775 mij wordt de dood benijd, mij spaart men voor de straf,Ga naar voetnoot776 opdat zij ommespring' met mij van lieverlede,Ga naar voetnoot777 opdat ik de heilloze konsten bijstand dede,Ga naar voetnoot778
[pagina 161]
opdat ik ontrouw werd door trouws te groot een minGa naar voetnoot779 780[regelnummer] in spijt mijns harten wreed en schellems tegens zin, en in den dood verliet de deugdzaamheid verheven, voor wie ik vaardig staan moest om te laten 't leven. Is dit, fortuin, het spel waar gij uw lust mee boet?Ga naar voetnoot783 De bitste bitterheid is die u 't zoetste zoet?Ga naar voetnoot784 785[regelnummer] O mijn verloren troost, ten reukelozen wangenGa naar voetnoot785 spoog ik scheldwoorden uit en lasterde de gangenGa naar voetnoot786 van uw gemoed, dat nooit een scheven weg insloeg.Ga naar voetnoot787 Schuld ken ik veel te laat, schuld gaf ik veel te vroeg.Ga naar voetnoot788 Thans willen wagen van deez' grouwel alle talen.Ga naar voetnoot789 790[regelnummer] En waar men 's ramps gedenkt, daar zal men mij ophalenGa naar voetnoot790 als medestander in d' oorzaken van uw smart,Ga naar voetnoot791 gelijk een zuipbloed, wien nooit jammer roerde 't hart.Ga naar voetnoot792 Wat zal ik zeggen: Goôn, aanschouwt dit uit den hogen? Of, keert Uw aanschijn af en sluit al 's hemels ogenGa naar voetnoot794 795[regelnummer] voor 't derelijk toneel van 't weergaloze leid,Ga naar voetnoot795 en schendt Uw lichten niet aan deez' afgrijslijkheid?Ga naar voetnoot796 Maar gij, mijn lief, indien de ziel, des lijfs ontslegen,Ga naar voetnoot797 wat wezens heeft van ons en zij zich mag belegenGa naar voetnoot798 om nederwaarts te zien en acht slaan op hetgeen 800[regelnummer] dat van het aards geslacht met ijver wordt gebeên,Ga naar voetnoot800
[pagina 162]
u bid, u bid ik, gij wilt mij de schuld vergeven van 't godloos kwaad, door mijn godvruchtigheid bedreven;Ga naar voetnoot802 ik zag voor 's Hemels straf des hels verwoedheid aan.Ga naar voetnoot803 Zo wonderteken liegt, waar zullen wij op staan?Ga naar voetnoot804 luidewijk 805[regelnummer] Mijn here, waar is uw manhaftigheid gebleven?Ga naar voetnoot805 De zinneloze rouw dus, dus veel, toe te geven,Ga naar voetnoot806 waarmee men niets en wint, is immers geen bescheid. baeto Rouw zonder eind wordt van de tijd mij opgeleid.Ga naar voetnoot808 burgerhart De tijd, in groot gevaar, eist zorge van de vromen.Ga naar voetnoot809 baeto 810[regelnummer] Hij zorg' die hoopt of vreest, dat ben ik overkomen.Ga naar voetnoot810 luidewijk In nood is uw persoon.Ga naar voetnoot811 burgerhart Gewislijk is z' er in. baeto Daar mag 't niet kwader mee, die stierf met Rycheldin.Ga naar voetnoot812 luidewijk Die is, mijn here, nog voor een goed deel in 't leven. baeto Helaas, daar leit het lijk en heeft den geest gegeven. luidewijk 815[regelnummer] Zij leeft in uwen zoon, haar enig overschot.Ga naar voetnoot815 baeto Ach al te jonge wees, een monber strekk' u God.Ga naar voetnoot816
[pagina 163]
burgerhart God wil, en 't is uw plicht, dat gij hem, heer, verdadigt.Ga naar voetnoot817 baeto De toveres zal met twee zielen zijn verzadigd. burgerhart De wrede bloeddorst wordt door 't zuipen niet geslist.Ga naar voetnoot819 luidewijk 820[regelnummer] 't Geweld zal uiten 'tgeen tekortkwam aan de list.Ga naar voetnoot820 baeto O Goden, zou z' er meer gemeend zijn te verdelgen?Ga naar voetnoot821 burgerhart Al wat zich dezes heeft te klagen of te belgen.Ga naar voetnoot822 luidewijk Een hart dat tocht naar 't rijk heeft onlijdzame jacht.Ga naar voetnoot823 baeto Wie woelt er om?Ga naar voetnoot824 burgerhart Doorgaans de naast' die 't niet verwacht. baeto 825[regelnummer] Zij die de krone draagt en hoeft ze niet te werven.Ga naar voetnoot825 luidewijk De staatzucht strekt zich uit tot d' allerachterst' erven.Ga naar voetnoot826 baeto Om wettig oir te zien zij niet veel hoops en zag.Ga naar voetnoot827 burgerhart Wie heerst, die hoopt en doet om oir meer dan hij mag.Ga naar voetnoot828 baeto Het onderwindt de mans, de stilte past de vrouwen.Ga naar voetnoot829
[pagina 164]
luidewijk 830[regelnummer] 't Is een moeiziek geslacht, dat kwalijk rust kan houwen.Ga naar voetnoot830 burgerhart Ontdekte schelmerij zoekt heil aan stout bestaan.Ga naar voetnoot831 luidewijk Laat u gezeggen, heer, en schiet het harnas aan,Ga naar voetnoot832 en wapen uw gezin, eer dat zij ons verrassen.Ga naar voetnoot833 baeto Ik volg u. Ieder schikk' op zijn geweer te passen.Ga naar voetnoot834 luidewijk 835[regelnummer] Fluks, wapent mannen, fluks, eer dat de vijand kom'.Ga naar voetnoot835 burgerhart 'k Ga zetten schildwacht uit en sluiten 't hof rondom.Ga naar voetnoot836 luidewijk Ik onderzoeken of ook enig' andre lagenGa naar voetnoot837 hierbinnen schuilen nog.Ga naar voetnoot838 ot En ik dit overdragen. penta Balsturige geluk, wat batser tegenspoed!Ga naar voetnoot839 840[regelnummer] Wat ramp weerspannig is dit, die zo spijtig doetGa naar voetnoot840 mijn konsten hoon op hoon? 't Uur is alreeds verlopenGa naar voetnoot841 en niemand is nog hier. Hoe duur zal ik bekopen den aanslag, bijaldien zij t' ontijd is ontdekt!Ga naar voetnoot843 Misschien is 't dat alreeds mijn vijand herwaarts trekt,Ga naar voetnoot844
[pagina 165]
845[regelnummer] om, eer ik 's konings oor gewin, mij t' overstelpen.Ga naar voetnoot845 Kan alle d' afgrond met zijn boosheid bet niet helpen?Ga naar voetnoot846 Of raas ik?Ga naar voetnoot847 penta, Ot penta Jonker Ot. Hier. Herwaarts. Wat voor mie? ot Van batser ongeval, mevrouw, en hoort men nie.Ga naar voetnoot848 penta Wat zegt gij? ot Zij is dood. Hij kwam zo laat van 't jagen, 850[regelnummer] dat zij door kracht des vuurs ter neder was geslagen. En ook de hoed ontstak, eer hij die had aanvaard.Ga naar voetnoot851 penta Hoe leidt hij 't over nu?Ga naar voetnoot852 ot Hij heeft geraden waar 't hem herkomt, en, bevreesd of hem geweld mocht deren, geboôn dat ieder denk' op overlast te weren. penta 855[regelnummer] 't Is nu geen suffens tijd. Let hier op. Ik zal gaan.Ga naar voetnoot855 ot Om wat te doen, mevrouw? penta De koning randen aanGa naar voetnoot856 met onvertsaagd gelaat, zodat hij niet bevroedeGa naar voetnoot857
[pagina 166]
dat ik 's met u versta. Gij, in verbaasden moedeGa naar voetnoot858 schik dan te komen voorts met d' onverwachte maar.Ga naar voetnoot859 860[regelnummer] Stoffeert d' omstandigheên met uitspraak en gebaarGa naar voetnoot860 op 't hatelijkst en vult des konings borst met vrezen.Ga naar voetnoot861 Fluks, aan een zijd'. Ik hoor gerucht. Daar zal hij wezen.Ga naar voetnoot862 penta, Catmeer penta Wat traagheid of het zijn mag, here, die dus laat de vorsten achterhoudt?Ga naar voetnoot864 catmeer 't Bezorgen van 't sieraad 865[regelnummer] heeft zulk een ijver in, dat vaak de jonge vrouwen haar tijd vergissen of haar uur niet wel onthouwen. Doch 't is wel porrens nood en al te lang gebeid.Ga naar voetnoot867 penta Ik heb er om geschikt en krijg ook geen bescheid.Ga naar voetnoot868 Daar komt mijn bode. penta, Catmeer, Ot catmeer Wat verbaasdheid mag hem jagen?Ga naar voetnoot869 870[regelnummer] Hoe gaat het, jonker?Ga naar voetnoot870 ot Ach, mij smart dat ik moet dragen een tijding, here, zo droef voor uw Majesteit.
[pagina 167]
catmeer Wat is er? ot Wonder, ongehoorde schriklijkheid.Ga naar voetnoot872 O ramp, dat mij de Goôn ten kwaden bode namen!Ga naar voetnoot873 catmeer Spreek uit. Twijflende vrees vreest alle kwaden t'zamen.Ga naar voetnoot874 penta 875[regelnummer] Wat is er dat u dus beteuterd houden mag?Ga naar voetnoot875 ot 't Geen ongelooflijk schijnt ik met deez' ogen zag. 't Geen ongelooflijk schijnt en waarlijk toch geschiedde,Ga naar voetnoot877 is 't nodig dat ik breng tot al te droef een miede. Dan 't is zo 's Hemels wil, die lange wordt begekt,Ga naar voetnoot879 880[regelnummer] die lange wordt versmaad eer Hij 't zich annetrekt. En, latend' haren loop vol uit de boosheid rennen,Ga naar voetnoot881 zodat de bozen tot de voorspoed heel gewennen, om de verweenden bet te treffen met de smaak der droefheid, spaart ten langen laatsten toe de wraak. 885[regelnummer] Zijn en des konings leed Deez' in het end gewrokenGa naar voetnoot885 en, met een wonderdaad het vonnis uitgesproken heeft, over de meineed der dubbele vorstin. Ik heb zien branden 't hoofd der loze RycheldinGa naar voetnoot888 en met de vlamme, die 't vervloekt bedrog verklaarde,Ga naar voetnoot889 890[regelnummer] haar lichaam staan omringd, totdat zij zeeg ter aarde.
[pagina 168]
catmeer O Goden, en mijn zoon wat zeit hij nu hier af?Ga naar voetnoot891 ot Hij, even halssterk, wijt zijn oudren 's Hemels strafGa naar voetnoot892 en rust zich, geeft hij voor, om overlast te weren.Ga naar voetnoot893 penta Wie zich niet en ontziet zijn ouders zelfs t' onterenGa naar voetnoot894 895[regelnummer] met opspraak van verraad, wil twijflen niet of hij 't ontzig van eer en deugd heel overkomen zij. Wat hoefd' hij, rechts getroost, zich met geweld te stijven?Ga naar voetnoot897 En, vreest hij 't recht, zo zal 't bij geen verweren blijven.Ga naar voetnoot898 Waartoe gesukkeld dan tot hij beleger' 't hof,Ga naar voetnoot899 900[regelnummer] tot hij breng' op de been het schuim en lichtste stofGa naar voetnoot900 van 't reukeloze volk, dat geen verlies van have, bij oproer, vreest, en troon' met vrijigheid de slaven?Ga naar voetnoot902 Men loop' hem fluks op 't lijf en kerv' zijn opzet spoêg,Ga naar voetnoot903 en helpt de kroon uit vaar. Is 't maar nog tijds genoeg. ot 905[regelnummer] Hoog tijd, voorwaar, hoog tijd.Ga naar voetnoot905 penta Men redt met lanterfanten geen oproer.
[pagina 169]
ot Daar dient in verzien.Ga naar voetnoot906 penta Schaf raad. catmeer Trauwanten, fluks in uw vol geweer. penta Hun hopman draagt de zijGa naar voetnoot907 van Baeto. Let er op.Ga naar voetnoot908 catmeer Ik, jonker, wil dat gij den last op u neemt van hun heden te gebieden.Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Dit wil ik, gasten, hoort, gij ook mijn edellieden,Ga naar voetnoot910 dat jonker Ot vandaag hebb' over u bevel en dat men dadelijk Baeto gevangen stell'.Ga naar voetnoot912 Dies wapen' al wat nut is wapenen te dragenGa naar voetnoot913 en make zich op weg. ot Schie 's konings welbehagen.Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Ras, jongen, bij der hand mijn harnas, speer en helm.Ga naar voetnoot915 penta, Ot penta Mejonker, hoor. ot Mevrouw. penta Mikt gij maar op den schelm,Ga naar voetnoot916 indien er valt gevecht. Zo niet, en hij zich geven
[pagina 170]
wil zonder weer gevaên, neem hem allijkwel 't leven. De nood toch dwingt dat uit. ot Ik vat het. penta Ik weet raadGa naar voetnoot919 920[regelnummer] om goed te maken bij mijn man 't onrechtbaar kwaad. rei van joffrouwen Wat gedruis, wat drokheid woelt er door het slot?Ga naar voetnoot921 Ach, ach, wat is mij 't hart bezwaard! Ach, wat loopt men met al zulk een ijver totGa naar voetnoot923 de wapens, die ras zijn aanvaard, 925[regelnummer] maar af te leggen als z' hebben smaak van 't bloed, vallen niet even goed! Wat voor dulheid, mannen, heeft uw borst gevat,Ga naar voetnoot927 die op doet zwellen uw gemoên? Wat voor razerij bevangt uw harten, dat 930[regelnummer] gij onvoorzichtig slaat aan 't woên, alsof van binnen de toveres u met helgeesten had bezet? Zou 't wel wezen dat de kwaâ verstandelheênGa naar voetnoot933 uw harten hebben opgevuld? 935[regelnummer] Waardig zijt gij dan dat ik uw ramp beween,Ga naar voetnoot935 die schelmen wordt bij hunne schuld.Ga naar voetnoot936
[pagina 171]
Of heeft de vader u zelf, door stiefmoêrs list,Ga naar voetnoot937 op eigen bloed gehist?Ga naar voetnoot938 D' eden hooggezworen voor de goê Godin,Ga naar voetnoot939 940[regelnummer] 't banket zo koninklijk bereid, 't sieren van de zalen en van 't hofgezin,Ga naar voetnoot941 is 't alles hierop toegeleid?Ga naar voetnoot942 Bruikt men de Goden, de vreugd en vriendlijkheênGa naar voetnoot943 tot schelmerijenkleên?Ga naar voetnoot944 945[regelnummer] O bedrog, gepronkt van praat en van gelaat,Ga naar voetnoot945 oneens van hart en van aanschijn,Ga naar voetnoot946 geen penseel kan malen af 't verholen kwaadGa naar voetnoot947 en etter vuil van uw venijn.Ga naar voetnoot948 Onder de pijlen die 't gram geluk uitschiet,Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] weet gij uw feller niet.Ga naar voetnoot950 Wij, door u, zijn op één ogenblik geveldGa naar voetnoot951 in der ellenden diepste poel, wij, die 't luk voldoende scheen dat had gesteldGa naar voetnoot953 op heden in zijn eigen stoel, 955[regelnummer] om te genieten de vredevruchten tiîg, steken in d' ergste krijg.
[pagina 172]
Grote Goden, die het sterfelijk geslachtGa naar voetnoot957 hebt onder dwang van Uwe roe, om den mens te geven 't hoogst waar hij naar tracht, 960[regelnummer] hoe zijt Gij zo gereed daartoe? En, om hem t' handhaven in zijn voorspoed breed, zo bijster ongereed?	voetnoot677 ga: zal; vereren: schenken voetnoot678 zo was 't: dan is het; te keren: terug te gaan voetnoot679 nijgt: buigt; 's aardrijks kim: de horizon; aanschijn: aangezicht voetnoot680 veel later diend' het niet: het had niet veel later moeten zijn voetnoot682 welgevonden: ik zie dat het u goed gaat voetnoot683 getoefd: gedraald; de zevenst' uur: het tijdstip van zeven uur; gezet: bepaald voetnoot684 vinden: bevinden voetnoot685 'k Geloof 't: dat denk ik ook voetnoot686 te werrek stellen: bezighouden; zinnen: zintuigen voetnoot689 misdaad: vergrijp; hete lust: hartstocht voetnoot690 duchte: vrees voetnoot691 ernstig: nadrukkelijk; dat men op het uur past': dat men om de tijd zou denken; begeerd: verlangd voetnoot693 toppet: hoofdtooi; en ingekaste stenen: met ingezette edelstenen voetnoot694 hoed en pluim: bepluimde helm; verschenen: ons zouden vertonen voetnoot695 schenkaadjen: geschenken voetnoot696 deez': aan deze voetnoot697 konstig: bekwaam; gedreven: bewerkt voetnoot698 uitheems: bijzonder voetnoot699 Dit zal t' erkennen staan: hiervoor moet men erkentelijk zijn voetnoot700 over tijd: meer dan tijd voetnoot702 mevrouw: de koningin; verveelt: verdriet; vertoeven: dralen voetnoot703 schikt: zij zendt; herwaarts: hierheen; porren: bespoedigen voetnoot704 Men drinkt...gebrek: wij drinken even iets jonker, dat is alles voetnoot705 zal ik mij hier onthouwen: blijf ik hier wachten voetnoot706 geluk: op je geluk! voetnoot707 op 't hoogst: ten zeerste; brand in mijn perruik!: mijn haar brandt! voetnoot708 Hoe?: wat gebeurt er?; Ras: vlug; les 't: doof het voetnoot709 Staat af: houdt op; vgl. Lipsius, De constantia, ii, 10; Houdt: houdt op voetnoot710 heilloze: gruwelijke voetnoot711 Dewijl: daar; kondigt af: bekend maakt voetnoot712 Hem: de hemel; geworden: begaan voetnoot713 plaag: straf; recht: gerechtigheid; storen: onderbreken voetnoot714 waar alle...verloren: zou volstrekt tevergeefs zijn en bovendien hun gunst doen verliezen voetnoot716 loogrijk: bedrieglijk; loos: onbetrouwbaar voetnoot717 achterwinklen: schuilhoeken; vertrekken: plaatsen voetnoot718 kwâ gezindheên: slechte neigingen; bedekken: verbergen voetnoot719 ook niet: ook dat niet; geen liefd... scheen: ik koesterde geen liefde voor haar persoon, maar voor iemand die in mijn verbeelding bestond voetnoot721 op vroomheids proef: met het bewijs van haar oprechtheid; bestaan: stand gehouden voetnoot722 genegentheên: neigingen voetnoot723 waand' ik: zo dacht ik voetnoot724 verdoemt: veroordeelt voetnoot725 acht: oordeelt; echter: voortaan voetnoot726 zonder ommezien: onvoorwaardelijk voetnoot727 handhaafd': beschermde; bestaan: leven voetnoot728 klad: smet voetnoot729 valsheid: trouweloosheid voetnoot730 bekladden: bezoedelen voetnoot731 de geest is henen: zij is gestorven. voetnoot733 Wat wonderheên zijn deez'?: wat zijn dit voor wonderlijke gebeurtenissen? voetnoot734 t' enemaal: ineens; vernielen: vernietigen voetnoot735 Hier houd' de wrake stal: Laat de wraak hier ophouden; drievoude punt des fellen bliksems: driepuntige bliksem. Jupiter werd o.a. afgebeeld met een drievoudig gepunte bliksem, die hij, om hen te straffen, slingerde naar misdadigers die de wetten van de goden hadden overtreden voetnoot737 loog: bedroog; dus: op deze manier voetnoot738 in mijn eigen: in mijn eigen hart voetnoot739 schuilen: zich verbergen; mag: kan; gedacht: gemoed voetnoot740 zuiverlijk: rein; gewacht: behoed voetnoot741 argen inval: boze invallende gedachten; mocht: konden; vergrammen: vertoornen voetnoot742 nog: toch voetnoot743 mis: verkeerds voetnoot744 hier: op dit punt; onscheldbaar: onlaakbaar voetnoot745 gemeend: bedoeld; braven: rechtschapenen voetnoot746 'k Bevroê wat er af is: ik begrijp wat er aan de hand is voetnoot747 Al wat...viel: Alles wat er, fluisterend, gezegd werd ten nadele van de koningin, heb ik al de tijd dat zij zich vijandig betoonde, steeds heftig tegengesproken voetnoot749 Nu dwingen...vermoên: nu dwingen mij haar vriendschapsbetuigingen, uiterlijk zoet, maar van binnen giftig, om van de Finse toverkunsten, het ergste te verwachten voetnoot751 Niet langer...vroed: terwijl het de meest verdorven zaken constateert, kan het hart zich niet langer wijsmaken dat alles wel goed komt voetnoot753 Weet, van...belopen?: kan de zon, vanaf zijn opkomst tot waar hij ondergaat, iets, vergelijkbaar met mijn rampen, aantreffen? voetnoot755 Of is...mocht?: of is het daglicht van het moment af dat het door de lucht kwam zweven ooit bezoedeld door een schelmstuk dat hiermee kan worden vergeleken? voetnoot757 door des beveinsden haats lagen: door de streken van de door veinzerij bedekte haat voetnoot758 argelist: boze toeleg; stem gaf: invloed toestond; raadslagen: overwegingen voetnoot759 onnozele: onschuldige; oprechte: rechtschapene; onbevlekte: reine voetnoot761 onverziens: onverwachts; met: door; verrassen: overvallen voetnoot762 nu zij...zoop: juist nu zij het kind, dat zich nog maar kort geleden laafde aan haar borst, zou zien opgroeien tot een steunpilaar van het rijk voetnoot764 blinde: niet vooruitziende; kwâgissingmakend' hoop: verwachtingen die nergens op berusten voetnoot765 Had gij...omvatten?: had gij, o heldere spiegel van huwelijkstrouw, het er naar gemaakt dat het u niet gegeven zou zijn te beleven hoe ons beider vreugdevolle bezit, uw zoontje, zo geliefd bij het volk, met zijn deugden en daden de toegewijdheid der Catten, waarmee zij hem, als het kind van het volk, omgeven, waardig zal tonen? voetnoot771 snoodheid: boosaardigheid voetnoot772 luk: lot; afgrond: hel; samenspant: samenwerkt voetnoot773 schoner: volkomener; feller: kwaadaardiger; krenken: schenden voetnoot774 weten te bedenken: kunnen voorzien voetnoot775 wien...voldeed: die tevreden was met; ras eindende: vlugdodende voetnoot776 benijd: misgund voetnoot777 ommespring': kan handelen; van lieverlede: geleidelijk voetnoot778 heilloze konsten: gruwelijke tovenarij; bijstand dede: in de hand zou werken voetnoot779 opdat...leven: opdat ik, wreed tegen beter weten in en gemeen tegen wil en dank, ontrouw zou worden (aan de nagedachtenis van Rycheldin) doordat ik te zeer hechtte aan trouw (tegenover Penta) en opdat ik de volmaakte deugdzaamheid (nl. Rycheldin) bij haar dood in de steek zou laten, terwijl ik gereed had moeten staan om mijn leven voor haar te geven voetnoot783 boet: bevredigt voetnoot784 bitste: scherpste voetnoot785 troost: lief; ten reukelozen wangen: uit mijn onbedachtzame mond voetnoot786 lasterde: sprak schande van; de gangen van uw gemoed: de wegen van uw hart voetnoot787 scheven: verkeerde voetnoot788 ken: beken voetnoot789 Thans: weldra; willen wagen: zullen gewagen; deez' grouwel: deze gruwelijke gebeurtenis voetnoot790 En waar...ophalen: en waar men zich de noodlottige gebeurtenis herinnert, daar zal men mij noemen voetnoot791 medestander: medeplichtige voetnoot792 gelijk een...hart: als een bloeddorstige, wiens hart nooit door ellende werd bewogen voetnoot794 keert Uw aanschijn af: wendt uw aangezicht af voetnoot795 derelijk: deerniswekkend; weergaloze leid: ongeëvenaarde verdriet voetnoot796 schendt: bezoedelt; lichten: ogen voetnoot797 des lijfs ontslegen: verlost van het lichaam voetnoot798 wat wezens heeft van ons: zich om ons bekommert; zich mag belegen: zich er toe kan zetten voetnoot800 van: door; met ijver: vurig; gebeên: gesmeekt voetnoot802 godloos: gruwelijke voetnoot803 verwoedheid: tomeloze razernij voetnoot804 zo: wanneer; liegt: bedrieglijk is; zullen: kunnen; op staan: op vertrouwen voetnoot805 manhaftigheid: dapperheid voetnoot806 De zinneloze...bescheid: om zozeer toe te geven aan de waanzinnige smart zonder dat men er iets mee wint, is immers niet verstandig voetnoot808 van: door voetnoot809 de tijd: het heden; zorge: beleid; vromen: rechtschapenen voetnoot810 Hij zorg': hij moge waakzaam zijn; dat ben ik overkomen: dat stadium ben ik voorbij voetnoot811 In nood: in gevaar; Gewislijk is z' er in: dat is hij stellig voetnoot812 Daar mag 't niet kwader mee: daarmee kan het niet slechter staan voetnoot815 haar enig overschot: het enige dat nog van haar over is voetnoot816 een monber strekk' u God: moge God u tot een voogd zijn voetnoot817 verdadigt: verdedigt voetnoot819 geslist: gelest voetnoot820 't Geweld...list: de koningin zal ten uitvoer brengen waarin haar list tekortschoot voetnoot821 zou z'...gemeend zijn: zou zij de bedoeling hebben voetnoot822 Al wat...belgen: allen die zich hierover kunnen beklagen of boos worden voetnoot823 Een hart...jacht: een hart dat hartstochtelijk verlangt naar de macht heeft een onbedwingbare haast voetnoot824 Wie woelt er om?: wie streeft er energiek naar?; Doorgaans de naast' die 't niet verwacht: altijd het familielid die het (rijk) niet te wachten staat voetnoot825 werven: trachten te verkrijgen voetnoot826 De staatzucht...erven: de heerszucht houdt zelfs de belangen van de verste nakomelingen in het oog voetnoot827 Om wettig...zag: zij had niet veel hoop op een wettig erfgenaam voetnoot828 om oir: ter wille van de erfgenamen; meer dan hij mag: meer dan hem is toegestaan voetnoot829 Het onderwindt...vrouwen: het doortastend ondernemen voegt de mannen, de rust de vrouwen voetnoot830 't Is...houwen: zij is een bemoeizuchtige vrouw die moeilijk haar gemak kan houden voetnoot831 Ontdekte schelmerij...bestaan: verdorvenheid die is ontmaskerd, zoekt uitkomst door iets vermetels te ondernemen voetnoot832 gezeggen: overreden voetnoot833 gezin: dienaren voetnoot834 Ieder schikk'...passen: laat iedereen ervoor zorgen dat zijn wapens in orde zijn voetnoot835 kom': kan komen voetnoot836 sluiten: afsluiten; rondom: aan alle kanten voetnoot837 lagen: bedekte aanslagen voetnoot838 schuilen: verborgen zijn; En ik dit overdragen: en ik ga wat hier gebeurt overbrieven voetnoot839 Balsturige geluk: wispelturige fortuin; batser: harde voetnoot840 weerspannig: tegenwerkend; die zo...hoon: die zo smadelijk de spot drijft met mijn toverkunst; voetnoot841 't Uur is alreeds verlopen: het afgesproken tijdstip is al voorbij voetnoot843 bijaldien: indien; t' ontijd: te vroeg voetnoot844 herwaarts: hierheen voetnoot845 eer ik 's konings oor gewin: voor de koning naar mij wil luisteren; overstelpen: overweldigen voetnoot846 alle d'afgrond: de hele hel; boosheid: kwaad; bet niet: niet beter voetnoot847 raas ik: raaskal ik?; mie: tijding voetnoot848 van batser ongeval: van een brutaler ramp; nie: nooit voetnoot851 ontstak: vloog in brand; aanvaard: aangeraakt voetnoot852 Hoe leidt hij 't over nu?: wat is hij nu van plan?; Hij heeft...weren: hij heeft geraden wie hem dit heeft geleverd en, uit vrees dat hem geweld zal worden aangedaan, bevolen dat iedereen erop bedacht moet zijn zich tegen vijandelijk geweld te verdedigen voetnoot855 suffens tijd: tijd om te dralen; let hier op: houd de zaak hier in de gaten voetnoot856 randen aan: aanspreken voetnoot857 onvertsaagd: onverschrokken; bevroede: zal inzien voetnoot858 dat ik 's met u versta: dat ik hierover met u heb gesproken; in verbaasden moede: met een ontsteld gemoed voetnoot859 schik dan...maar: moet er voor zorgen dan voor de dag te komen met de onverwachte tijding voetnoot860 Stoffeert...hatelijkst: smuk de feiten in woord en gebaar zo ongunstig mogelijk op voetnoot861 met vrezen: met vrees voetnoot862 Fluks, aan een zijd': snel, opzij voetnoot864 de vorsten achterhoudt: de prins en de prinses ophoudt; 't Bezorgen... onthouwen: de verzorging van een feestelijke opsmuk vergt zoveel inspanning dat jonge vrouwen vaak de tijd vergeten of het juiste tijdstip niet goed onthouden voetnoot867 Doch 't is wel porrens nood: maar het is wel nodig hen wat aan te sporen; gebeid: gewacht voetnoot868 Ik heb er om geschikt: ik heb iemand naar hen toegestuurd; bescheid: antwoord voetnoot869 Wat verbaasdheid mag hem jagen: welke schrik kan hem zo opjagen? voetnoot870 mij smart: het doet mij leed; dragen: brengen voetnoot872 Wonder, ongehoorde schriklijkheid: iets wonderlijks, een nog nooit gehoorde verschrikking voetnoot873 ten kwaden bode: als ongeluksbode voetnoot874 Twijflende: onzekere; alle kwaden t'zamen: alle rampen tegelijk; Twijflende...t'zamen: als sententie vgl. Seneca, Agamemnon, 419-420 voetnoot875 dus beteuterd: zo ontdaan; mag: kan voetnoot877 't Geen...miede: iets dat ongelooflijk schijnt, maar toch echt gebeurde, maakt het noodzakelijk dat ik een bijzonder droeve tijding breng voetnoot879 vgl. Lipsius, De constantia, ii, 13; Dan 't...annetrekt: maar zo is de wil van de Hemel, die lang kan worden bespot en geminacht voor Hij zich gekrenkt voelt voetnoot881 En, latend'...wraak: en terwijl Hij (de Hemel) het kwaad tot het uiterste zijn gang laat gaan, zodat de kwaadwillenden volledig aan hun voorspoed gewend raken, bewaart Hij, om de overmoedigen des te meer de smaak van het leed te laten proeven, de wraak tot het allerlaatst voetnoot885 Zijn en...vorstin: de smaad Hem en de koning aangedaan heeft Hij tenslotte gewroken, en met een wonderteken het vonnis geveld over de meineed van de dubbelhartige prinses voetnoot888 loze: doortrapte voetnoot889 verklaarde: aan het licht bracht voetnoot891 hier af: hier van voetnoot892 even halssterk: zeer halsstarrig; wijt: beticht; oudren: ouders voetnoot893 rust zich: rust zich toe; om overlast te weren: om zich te verweren tegen een vijandelijke aanval voetnoot894 Wie zich...zij: wie zich niet geneert zelfs zijn ouders te onteren met de beschuldiging van verraad, zal zich niet afvragen of hij het respect voor eer en deugd misschien helemaal verloren heeft voetnoot897 Wat hoefd'...stijven: waarom moest hij, terwijl hij kan vertrouwen op het recht, met wapengeweld zijn positie versterken? voetnoot898 En, vreest...blijven: maar als hij het recht vreest, zal het niet bij verdediging blijven voetnoot899 Waartoe: waarom; gesukkeld: getalmd voetnoot900 lichtste stof: geringste slag voetnoot902 en troon' met vrijigheid de slaven?: en tot hij de slaven zal verlokken door hen vrijheid voor te spiegelen? voetnoot903 Men loop'...genoeg: laat men hem snel aanvallen, zijn voornemen met spoed verijdelen en de kroon uit het gevaar redden. Als er tenminste nog tijd genoeg is voetnoot905 hoog tijd: het is de hoogste tijd; Men redt met lanterfanten geen oproer: met treuzelen brengt men geen oproer tot bedaren voetnoot906 Daar dient in verzien: daar moet in worden voorzien; trauwanten, fluks in uw vol geweer: soldaten, schiet vlug uw volledige wapenrusting aan voetnoot907 hopman: aanvoerder; draagt de zij: staat aan de kant van voetnoot908 Let er op: houdt er rekening mee voetnoot909 te gebieden: aan te voeren voetnoot910 gasten: mannen; hoort: luistert voetnoot912 stell': zal nemen voetnoot913 Dies wapen'...weg: laat daarom ieder die in staat is wapens te dragen zich bewapenen en op weg begeven voetnoot914 Schie 's konings welbehagen: laat de wil van de koning geschieden voetnoot915 ras: vlug; jongen: schildknaap voetnoot916 Mikt gij...uit: zorg jij maar dat je de schurk uitschakelt als het tot strijd komt. Als dat niet het geval is en hij zich zonder verzet gevangen wil laten nemen, doodt hem dan toch. Het gevaar dwingt immers daartoe voetnoot919 Ik weet...kwaad: ik weet wel een middel om bij mijn man het kwaad dat rechtens niet is te verdedigen, goed te praten. voetnoot921 drokheid: drukte voetnoot923 Ach, wat...goed!: ach, met welk een geestdrift grijpt men naar de wapens, die vlug ter hand zijn genomen, maar, als zij de smaak van bloed hebben geproefd, niet zo gemakkelijk weer af te leggen zijn! voetnoot927 Wat voor...bezet?: welke verdwazing die uw gemoed in beroering brengt, heeft bezit van u genomen, mannen? Welke razernij overvalt uw hart, zodat gij zonder na te denken te keer begint te gaan alsof de tovenares uw hart door demonen in bezit heeft laten nemen? voetnoot933 Zou 't...opgevuld?: zou het soms zijn dat de boze inblazingen uw hart geheel hebben gevuld? voetnoot935 ramp: ongeluk voetnoot936 schelmen: schurken; bij: door voetnoot937 list: sluwheid voetnoot938 op eigen bloed gehist: tegen de eigen familie opgezet voetnoot939 hooggezworen: plechtig gezworen; voor: voor het aangezicht van voetnoot941 sieren: tooien; hofgezin: hofhouding voetnoot942 is 't alles hier op toegeleid: is dit allemaal hierop aangelegd? voetnoot943 vriendlijkheên: welwillendheid voetnoot944 tot schelmerijenkleên: tot dekmantel van schurkenstreken voetnoot945 gepronkt van praat en van gelaat: verborgen achter de schone schijn van woorden en gebaren voetnoot946 oneens van hart en van aanschijn: waarbij de gezindheid en het uiterlijk tegenstrijdig zijn voetnoot947 malen af: schilderen; verholen: verborgen voetnoot948 venijn: vergif voetnoot949 't gram geluk: de vertoornde fortuin voetnoot950 weet gij uw feller niet: kent gij uw meerdere in felheid niet voetnoot951 op één ogenblik: ineens; geveld: neergesmeten voetnoot953 wij, die...krijg: wij, die door de ons gunstig gezinde fortuin vandaag schenen te zijn geplaatst op haar eigen zetel om de rijpe vruchten van de vrede te proeven, zijn in de greep van de kwaadaardigste soort oorlog nl. de burgeroorlog voetnoot957 Grote Goden...ongereed?: Grote Goden die de mensheid in toom houdt met Uw roede, waarom zijt Gij zo bereidwillig om de mens het hoogste te geven dat hij nastreeft, en waarom zijt Gij zo weinig geneigd hem te bestendigen in zijn grote voorspoed? De strofe berust op een sententie van Lucanus, Pharsalia, i, 510

Vorige Volgende

Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

Derde bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

titels