Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

(2005)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[pagina 91]
Vijfde bedrijf graaf floris, Rei van Naarders graaf floris Ach, mijn getrouwen, zet en draagt mij verder niet,Ga naar voetnoot1288 mijn zwakheid is te groot! Een beek van bloede vliet 1290[regelnummer] mij door de wonden af en vervet al de kleden.Ga naar voetnoot1290 En bleekgedane flauwt' bekruipt mijn laffe leden.Ga naar voetnoot1291 Ik heb volleefd en ben ten einde mijnen pad. Van deze wereld heb ik wel mijn deel gehad:Ga naar voetnoot1293 geboortens hoogheid, lichaams frisheid, macht van staten,Ga naar voetnoot1294 1295[regelnummer] ontzag bij vreemdelingen, gunst bij onderzaten.Ga naar voetnoot1295 Gelukkig, och, al te gelukkig, zo mij maarGa naar voetnoot1296 in 't hoofd de dampe niet des luks gestegen waar', of had ik nooit aanschouwd het vrouwenbeeld aanminnig,Ga naar voetnoot1298 waaronder school, vermomd, lichtvaardigheid krankzinnig.Ga naar voetnoot1299 1300[regelnummer] Ulieden dank ik voor de dienst en trouwe groot, die gij bewezen hebt mij in mijn laatsten nood, en moeit mij dat ik 't niet naar wense kan belonen.Ga naar voetnoot1302 Maar wie mijn nazaat zij, vorst zijnde, zal hij tonen dat hem der vorsten val met mededogen snijGa naar voetnoot1304 1305[regelnummer] en weigeren geenszins deez' laatste bede mij:Ga naar voetnoot1305
[pagina 92]
dat is, dat hij alhier ter plekk' een kerke bouwe,Ga naar voetnoot1306 waarbij d' aankomend' eeuw mij in gedachten houwe,Ga naar voetnoot1307 en mijn dankwilligheid. Het jarelijkse geld tot nodig onderhoud dat zij daarbij besteld.Ga naar voetnoot1309 1310[regelnummer] Maar langer nu en heb ik kracht in geen gewrichte, de leden slappen aan ten slaap en het gezichteGa naar voetnoot1311 wordt van een ijz'ren vaak veroverd. Het geluidGa naar voetnoot1312 ontzinkt mij telken male en kan ten keel nauw uit. Ik zijg, ik zijg, ik ben gekomen op het spade.Ga naar voetnoot1314 1315[regelnummer] O Schepper, ik ontschep, ontsluit mij Uw genade.Ga naar voetnoot1315 rei van naarders Hij is verscheien. Heft nu aan te schreien jongers en grijzen: droefheid wilt bewijzen, 1320[regelnummer] kleren verscheuren,Ga naar voetnoot1320 geeft u op tot treuren. d' Hollandse grave is om hals en have,Ga naar voetnoot1323 deerlijk verslagen! 1325[regelnummer] Deerlijk verslagen! Wendt uw stem tot klagen, tranen laat vlieten, zuchten opwaarts schieten.Ga naar voetnoot1328 Ziet hem versmoren,Ga naar voetnoot1329 1330[regelnummer] hem, die was geboren
[pagina 93]
uit 's wijd bekenden Roomse Konings lenden.Ga naar voetnoot1332 't Leven is henen! 't Leven is henen! 1335[regelnummer] Ach, wat eind van wenen!Ga naar voetnoot1335 't Hoofd zal verrottenGa naar voetnoot1336 dat de kroon der Schotten had mogen dragen.Ga naar voetnoot1338 O bedroefde dagen! 1340[regelnummer] Weeslijke landen,Ga naar voetnoot1340 slaat in 't haar uw handen. O zwaar verliezen! O zwaar verliezen! Wie zal nu de FriezenGa naar voetnoot1344 1345[regelnummer] echter bedwingen,Ga naar voetnoot1345 als zij boud bespringenGa naar voetnoot1346 's Kennemers grenzen?Ga naar voetnoot1347 Hard is 't om te penzen.Ga naar voetnoot1348 Hij deed haar sagenGa naar voetnoot1349 1350[regelnummer] en het juk verdragen. Tijd is 't te kermen! Tijd is 't te kermen! Wie zal nu beschermen 's lands innezitterGa naar voetnoot1354
[pagina 94]
1355[regelnummer] voor den Vlaming bitter?Ga naar voetnoot1355 Deez' keerd' haar vlotenGa naar voetnoot1356 van de Zeeuwse sloten, placht te vernielen d' hatelijke kielen. 1360[regelnummer] Nu is 't verloren! Nuis 't verloren! Brenget rouw te voren. Thans zullen treden in de zwarte kleden 1365[regelnummer] burgers en eêlen; zonder haar juwelenGa naar voetnoot1366 treuren de paarden, 't goud moet van de zwaarden, 't lichaam ter aarden. machtelt van velsen, Rei van Amstellandse Jofferen, Trompetter machtelt van velsen 1370[regelnummer] Trompetter, wel wat is 't dat u teruggejaagt? Kwaê mare speur ik uit uw aangezicht versaagd.Ga naar voetnoot1371 Verklaart u ras. trompetter Mijn vrouw kwaê tijding mag wel schromenGa naar voetnoot1372 van haasten. machtelt van velsen Niet, zij kan al mee te spade komen.Ga naar voetnoot1373
[pagina 95]
Uw uitvlucht mij benauwt. Of is mijn heer gevaên?Ga naar voetnoot1374 trompetter 1375[regelnummer] Nabij. Maar zijt getroost, hij is het nog ontgaan.Ga naar voetnoot1375 machtelt van velsen Dat zet mij wat van 't hart. En wat 's hem wedervaren?Ga naar voetnoot1376 trompetter Toen wij aan 't korenland te Berg gekomen waren,Ga naar voetnoot1377 verhief zich uit de laag een drommel ijz're liên.Ga naar voetnoot1378 Mijn heer van Velsen reed vooraan om uit te zien, 1380[regelnummer] hij hield zijn paard kort op en vraagd' haar wat zij zochten.Ga naar voetnoot1380 Haar antwoord was: ‘de graaf’, die wij gevangen brochten.Ga naar voetnoot1381 ‘Dat mist u’, zeide daar de dapp're Velsen opGa naar voetnoot1382 en wendt, dewijl hij spreekt, 't gezwinde ros den kop, en stoot ten gravewaarts. Daar zit hij van den paardeGa naar voetnoot1384 1385[regelnummer] en treedt zijn vijand toe, met uitgetogen zwaarde. Die schrikt en waande met een sprong t' ontgaan de dood,Ga naar voetnoot1386 gebonden op het paard, maar snevelt in de sloot.Ga naar voetnoot1387 De strenge ridder volgt en geeft hem zoveel steken,Ga naar voetnoot1388 dat ik hem zeker min niet als voor dood en reken.Ga naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Het volk was handgemeen geworden midd'ler tijd, eer Velsen ommezag was hij zijn paard ver kwijt. Des, 't veld viel ons te nauw die schier omringeld streden,Ga naar voetnoot1392 beschrijdt zijn schildknaaps paard en is 'er afgereden. Wij worpen om en boôn de vijand al de rug,Ga naar voetnoot1394 1395[regelnummer] en spreidden elk zijns weegs, vrees maakt de voeten vlug. 'k En ben 's geen verder tuig. Of iemand kwam in handen,Ga naar voetnoot1396
[pagina 96]
of op de plaatse bleef, of werwaarts de vijandenGa naar voetnoot1397 getogen komen, is mij ganslijk onbekend.Ga naar voetnoot1398 Maar veilig houd ik mij noch hier noch hieromtrent,Ga naar voetnoot1399 1400[regelnummer] des bid verlof, dat ik mij elders heen mag geven.Ga naar voetnoot1400 machtelt van velsen Gaat waar gij zeker meent te wezen van uw leven. Maar waar blijft deze vrouw? Waarhenen neemt z' haar keer?Ga naar voetnoot1402 Waar zoekt zij veiligheid aan leven of aan eer? Waar vindt zij troost? Mijn hoop, gelegen in der asse,Ga naar voetnoot1404 1405[regelnummer] is, dat in 't edel bloed d'onedel' handen wasse, het onvermurruwd volk, eer dat de avond stort. rei van amstellandse jofferen Mijn vrouw, ach, rust uw hart, dat vaak bevonden wordtGa naar voetnoot1407 meedogen en bescheid in ons gemeent', wij weten.Ga naar voetnoot1408 machtelt van velsen Wraakgierigheid te zeer haar harten heeft doorbeten,Ga naar voetnoot1409 1410[regelnummer] des ik de dood het best, dat mij genaakt, vermoe. Doch sterven vrees ik niet, allene vrees ik hoe. Ach, dat op deze rui geen woestaard onverstandel,Ga naar voetnoot1412 uit vuile bitterheid dit lichaam en mishandel, of spotter en voltooi, uit dartelheden snood, 1415[regelnummer] mijn lelijk ongeval met een mismaakte dood! O God, wat knellen 't hart mij toegewrongen schroeven!Ga naar voetnoot1416 rei van amstellandse jofferen De zeek're ramp is groot, dus wilt u niet bedroevenGa naar voetnoot1417
[pagina 97]
in 'tgeen onzeker is. machtelt van velsen Ik bid 's, laat mij alleenGa naar voetnoot1418 vertrekken, dat ik mij begeve tot gebeên.Ga naar voetnoot1419 rei van amstellandse jofferen 1420[regelnummer] O deugdgeurige roos, aanzienelijkste spruitGa naar voetnoot1420 die 't edel Woerder huis ooit heeft gegeven uit,Ga naar voetnoot1421 wat hebt gij in uw mei getroffen straffen weêr!Ga naar voetnoot1422 Wat valt er ongenaad' des hemels op u neêr! O klaren spiegel van getrouwigheid en zeên,Ga naar voetnoot1424 1425[regelnummer] hoezeer bezwalken u des eeuws verdorvenheên!Ga naar voetnoot1425 O ere des geslachts der vrouwen, vol van druk,Ga naar voetnoot1426 hoe eerloos doet bij u 't ondeugdige geluk!Ga naar voetnoot1427 O welgeboren vrouw, beschreielijk voorwaar, voorwaar beklaaglijk zijn zoveel ellenden zwaar, 1430[regelnummer] die uw verwonnen borst, met droefheid opgevuld,Ga naar voetnoot1430 bedrukken altezaam en gene tot uw schuld!Ga naar voetnoot1431 Maar moeten nog veel meer d'ellenden zijn beklaagdGa naar voetnoot1432 desgenes die, tot schuld, daarmede wordt geplaagd, want, als de voorspoed vliedt, zo komen de misdaênGa naar voetnoot1434 1435[regelnummer] die hij verborgen droeg, den booz' om 't harte slaan.Ga naar voetnoot1435
[pagina 98]
Waarhenen dan gewendt? Waarhenen dan gekeerd? Van binnen is 't gemoed veretterd en verzeerd, 't voorlachend schellemstuk toont ijselijk gelaat,Ga naar voetnoot1438 van buiten houdt de plaag op lichaam aan en staat.Ga naar voetnoot1439 1440[regelnummer] De rampzalige graaf van Holland is, door 't staal,Ga naar voetnoot1440 verlost onlangs geleên van dusdanigen kwaal.Ga naar voetnoot1441 O Velser ridder, vleit gij u met zulken wraak,Ga naar voetnoot1442 waar uw doodsvijand door uit alle lijden raakt? Tevoren vreesd' hij 't klem van uwen strengen moed,Ga naar voetnoot1444 1445[regelnummer] tevoren kon de schrik haar prenten in zijn bloed,Ga naar voetnoot1445 tevoren vreesd' hij d' hoon des batsen ongevals,Ga naar voetnoot1446 nu acht hij niemand en is schootvrij tegen als.Ga naar voetnoot1447 En gij eenvoudig volk, wat 's dat gij klaaglijk mortGa naar voetnoot1448 om 't bloed oneelder wijs in vangenis gestort,Ga naar voetnoot1449 1450[regelnummer] dat sierlijker aan 't spits eens heers in 's oorlogs brandGa naar voetnoot1450 gevloten hebben zou ten offer 't vaderland. Dit 's late rouw. 't Was tijd te schreien toen de zielGa naar voetnoot1452 van vorstelijken lof, oneelder wijs, vervielGa naar voetnoot1453
[pagina 99]
in laster grondeloos, en storf aan ontrouw groot,Ga naar voetnoot1454 1455[regelnummer] en aan meinedigheid een schandelijker dood. Tijd is het, tijd is 't nu om te beschreien, laas,Ga naar voetnoot1456 de jammerlijken val der edelingen dwaas, die door wraakgierigheid zoverre zijn geraakt,Ga naar voetnoot1458 dat zij tot onrecht haar goed recht hebben gemaakt.Ga naar voetnoot1459 1460[regelnummer] Nu is het tijd om op u zelven 't oog te slaanGa naar voetnoot1460 en schouwen uw ellend' en eigen kwalen aan, en te beschreien, met droef opgeheven klank,Ga naar voetnoot1462 uw scheuring, nederlaag, verwoesting, ondergank. Want Holland zie ik heel in 't war, o droeve schijn,Ga naar voetnoot1464 1465[regelnummer] de Gooiers, Kennemers, en buren van de RijnGa naar voetnoot1465 in roeren, op de been Westfries en Waterland,Ga naar voetnoot1466 het Huis te Velsen plat en Woerden in den brand.Ga naar voetnoot1467 Geverved van het bloed den Amstel en de Vecht,Ga naar voetnoot1468 oneens den adel, het gemene vollek slechtGa naar voetnoot1469 1470[regelnummer] gespouwen en gesplitst, en, wat ik meest beween,Ga naar voetnoot1470 eenieder stuurt zijns weegs en niemand weet waarheen.Ga naar voetnoot1471 O edel Amstelland, o menig maag en vriend,Ga naar voetnoot1472 wat komt u over dat gij niet en hebt verdiend! O heilig' Eendracht, gij verlaat ons, en wanneer, 1475[regelnummer] wanneer, welvarens stut, wanneer zien wij u weer?
[pagina 100]
D' oogschelen worden zwaar en kracht van vaak gedogen,Ga naar voetnoot1476 het droevig harte stemt met d' uitgewaakte ogen. de vecht, Rei van Amstellandse Jofferen de vecht O harten pijnelijk bedoven in uw leid,Ga naar voetnoot1478 d' oorzaak is groot dewelk' heeft uw weemoedigheid,Ga naar voetnoot1479 1480[regelnummer] want gij onwetend zijt hoedanig het besluit is des hemels ende waar het Noodlot over uit is.Ga naar voetnoot1481 Niets schiedt er tevergeefs, veel min geschiedt er kwaad,Ga naar voetnoot1482 maar 't zoet met zuurheid zout de goddelijke raad.Ga naar voetnoot1483 In plaats van klachten zijt gij groten danke schuldigGa naar voetnoot1484 1485[regelnummer] Degenen, die door deez' kwellaadjen menigvuldigGa naar voetnoot1485 uws lieven vaderlands, verr' ziende, maakt den baan waarlangs, ter eren, uw naneven zullen gaan. En telt 'tgeen u verschijnt niet onder ijd'le dromen.Ga naar voetnoot1488 Ik ben de Vecht, de Geest en Godheid van de stromenGa naar voetnoot1489 1490[regelnummer] en zilververvig nat, waar gij uit rijzen ziet deez' frisse grijzigheid, gemijterd met het riet.Ga naar voetnoot1491 Waarzeggend is mijn tong, dus luistert naar 't verklaren!Ga naar voetnoot1492 'k Zal die verborgenheid des Noodlots openbarenGa naar voetnoot1493 en spelen voeren 't oog van uw vervreemd gedachtGa naar voetnoot1494
[pagina 101]
1495[regelnummer] in schiedenissen, diep verholen onder nacht, die van de Parken eerst op rokken zijn gewonnen,Ga naar voetnoot1496 en zullen worden, ter gezetter tijd, volsponnen. De Aemstelheer, geparst door dezen overvalGa naar voetnoot1498 tot noodweer van zijn staat, zal d'oude burregwal 1500[regelnummer] van 't need'rig amsterdam, en de begraven perken, naar zijn vermogen eerst omheind met eiken werken voor overrompeling, verheffen uit zijn platGa naar voetnoot1502 met vest en torens, en voltooien 't tot een stad. Van deze tijd af zal 't beginnen, vol van moede,Ga naar voetnoot1504 1505[regelnummer] te beuren op het hoofd, en, met den tegenspoede worstlende menigmaal, weêr telkens uit zijn as heerlijker opstaan dan het ooit tevoren was, en zeer ontzien van zijn geburen, lang door dezen,Ga naar voetnoot1508 van zijn landsheren, lang met jonst getroeteld wezen, 1510[regelnummer] totdat het eindelijk verwerft, door diensten mild, des keizers hoogste pracht tot top van zijnen schild. Dan and're tijden, dan genaken an'dre stonden:Ga naar voetnoot1512 een wreker van den hogen hemel afgezonden, Willem genaamd, verschijnt in Holland en herplantGa naar voetnoot1514
[pagina 102]
1515[regelnummer] de vrijheid onderdrukt, in haren ouden stand. 't Uitheems geweld wordt uitgedreven t' allen steden,Ga naar voetnoot1516 de groot' onmenslijkheid, de groot' afgrijslijkheden des Spaansen tirannies, die stal had als een post,Ga naar voetnoot1518 d'Iphigenia's en Polyxena's verlostGa naar voetnoot1519 1520[regelnummer] van d' altaars bloedig. Het verworgen, branden, kervenGa naar voetnoot1520 gaat af, en echter, geen begraven voor het sterven.Ga naar voetnoot1521 Dan moogt gij Amsterdam, en Holland algemeen,Ga naar voetnoot1522 wat adems scheppen in uw borst, schier toegetreên.Ga naar voetnoot1523 's Lands Staten, die gespaard hebben bloed noch schatten,Ga naar voetnoot1524 1525[regelnummer] noch zorg in 's vrijheids dienst, die zullen dan hervattenGa naar voetnoot1525 het aanzien en gezag dat haar vanouds toekwam,Ga naar voetnoot1526 en stellen enen held van keizerlijken stamGa naar voetnoot1527 en Nassaus bloed - hetwelk men ziet in dezen dagenGa naar voetnoot1528 als 's christenwerelds hoofd de Roomse krone dragen - 1530[regelnummer] in 't vorstelijk bestuur, die Maurits zij genoemd,Ga naar voetnoot1530 naar des verlossers naam van Duitsland hoog beroemd,Ga naar voetnoot1531
[pagina 103]
voor wien all' oorlogsman in zijnen tijd zal wijken.Ga naar voetnoot1532 Tegen de komst van deez' de Spaanse koninkrijkenGa naar voetnoot1533 en overburen van den trouwelozen MoorGa naar voetnoot1534 1535[regelnummer] op 's aardrijks einde, nu alrede schrikken doorGa naar voetnoot1535 waarzegg'ren duidenis, en aan haar monarchieGa naar voetnoot1536 Ga naar voetnoot1536 en hapert anders niets als deze profetie. Zo veel onmatig' hoops, geluks, beleids, geweldsGa naar voetnoot1538 stuit, wil 't den Hemel, op het schild af enes helds. 1540[regelnummer] Deez' is 't, die wederom verkrijgen zal in handen,Ga naar voetnoot1540 van Gelder de voogdij, van Zutphen en den landeGa naar voetnoot1541 van Utrecht; die berecht te dezen daag' altzaamGa naar voetnoot1542 door zijne magen zijn en den Nassausen naam. Wanneer zij van die stam en doorluchtige rankenGa naar voetnoot1544 1545[regelnummer] een wijl zijnd' afgedwaald, haar zullen dies ontdanken. Deez' zeven landen vrij beschermen tegelijkGa naar voetnoot1546 en sidd'ren doen van ver Habsburg en Oostenrijk. Want als een bliksem snel, ten slinger uitgedrevenGa naar voetnoot1548 des ijverigen Gods, zal hij ten strijde streven, 1550[regelnummer] afwerpend' en vertreênd' al wat zijn spits ontmoet,
[pagina 104]
omheind met aardse goôn en helden van zijn bloed: met Hendrik dapper, zijn beleider van de paarden,Ga naar voetnoot1552 met Willem, Frieslands heil, Filips den onvervaarden,Ga naar voetnoot1553 den vromen Lodewijk, beid' waardig andermaalGa naar voetnoot1554 1555[regelnummer] te leven, en Johan braaf als een punt van staal,Ga naar voetnoot1555 den nimmersuffen Ernst, Nassausen al met elkander.Ga naar voetnoot1556 Gelijk des werelds roem, de groten Alexander,Ga naar voetnoot1557 bestuwd met al de schaar der vorsten trotsberaên,Ga naar voetnoot1558 en koningen die uit zijn hof zijn opgestaan,Ga naar voetnoot1559 1560[regelnummer] viel in het Perzisch heer, aanvoerende de Grieken.Ga naar voetnoot1560 Elk van zijn vrienden strekt' een slagveer aan zijn wieken:Ga naar voetnoot1561 de schrandere Eumenes, de kloeke Ptolomaeus,Ga naar voetnoot1562 Perdicca, Lysimach veroveraar des leeuws.Ga naar voetnoot1563 Of eer, als een Jupijn die, toen vermetel snofteGa naar voetnoot1564
[pagina 105]
1565[regelnummer] 's aards onbesuisd gebroed, van boven neder bofteGa naar voetnoot1565 de lijven dikgespierd der reuzen groot en grof, die, lomp en overdwaals, 's ouden Saturnus' hofGa naar voetnoot1567 met kracht van armen zwaar te meest'ren haar vermatten,Ga naar voetnoot1568 en schansten berg op berg aan hemelhoge katten:Ga naar voetnoot1569 1570[regelnummer] de koning stond in 't mid, de krijgsgod onversaagd,Ga naar voetnoot1570 Latona's kind'ren beid' en Pallas d' oorlogsmaagd,Ga naar voetnoot1571 Neptuun en Liber hem stijfden aan wederkanten,Ga naar voetnoot1572 altsaam van zijn geslacht, altsaam zijn bloedverwanten. Alzo zal onzen vorst, en zullen worden zijnGa naar voetnoot1574 1575[regelnummer] vijanden hem gewaar, in zodanigen schijn.Ga naar voetnoot1575 Dat zegt de Tieltse hei van zijn gerit vertreden,Ga naar voetnoot1576 dat zegt de blijde stem der vrijgemaakte steden,Ga naar voetnoot1577 dat zegt het ijslijk veld vol uitgestrekte doôn,Ga naar voetnoot1578 waar zege's gulden wiek hem toevoer laurenkroon. 1580[regelnummer] Des zijne faam met lof van ieder wijd geblazenGa naar voetnoot1580 tot onzer wereld uit zal barsten en verbazen de volken, dien de zon zijn linkerzij toewendt,
[pagina 106]
als nog zelf 't hierlands spook en geesten nauw bekend, en 't schitt'ren van zijn zwaard zal wijder vrees verwekkenGa naar voetnoot1584 1585[regelnummer] dan, met haar stralen, som van onze sterren strekken.Ga naar voetnoot1585 Hollander ende Zeeuw zullen haar namen grootGa naar voetnoot1586 uitbreiden onder hem over den aardenklootGa naar voetnoot1587 en onbepaalden roem ten hemel hoog verheffen.Ga naar voetnoot1588 Dan zullen zij voorbijzeilen en overtreffenGa naar voetnoot1589 1590[regelnummer] al wat er is van volk dat haven heeft of reeGa naar voetnoot1590 en bruisen door het blauw als vorsten van de zee.Ga naar voetnoot1591 Dit zal haar konst, dit haar vermeten zijn, te dwingenGa naar voetnoot1592 d' oplopend' oceaan naar haren hand en wringenGa naar voetnoot1593 't gebit den winden wederspannig in den mond,Ga naar voetnoot1594 1595[regelnummer] en 't morren te versmaên der baren zonder grond.Ga naar voetnoot1595 O borsten van bedrijf, o moeden onbesneden,Ga naar voetnoot1596 o harten kloek, o onverleemde dapperheden,Ga naar voetnoot1597 rondom uw vaderland zult gij gelijk een vuur, en uwen hoofdman zijn als een metalen muur. 1600[regelnummer] Die zal, verladen met den roof der Kastiljanen,Ga naar voetnoot1600 de wapens van Leon en de Bourgoense vanen,Ga naar voetnoot1601 besprenkeld van het bloed, bekrozen van het stof,Ga naar voetnoot1602 thuis voeren zegenrijk, en hangen op het hof.Ga naar voetnoot1603
[pagina 107]
Te weten Arragon dorst denken en Granaden,Ga naar voetnoot1604 1605[regelnummer] dat zij de Zeeuwse jeugd met ketens zouden laden,Ga naar voetnoot1605 d' Hollandse maagden slaan, zijnd' eerst haar eer geroofd.Ga naar voetnoot1606 Toledo vall' die vloek, en Saragoss' op 't hoofd.Ga naar voetnoot1607 Gij volken van één bloed houdt eendracht met u beiden,Ga naar voetnoot1608 vertrouwt uw God, uw zaak, uw vorst, hij zal beleidenGa naar voetnoot1609 1610[regelnummer] uw rotten streng te veld, uw vloten trots ter zeeGa naar voetnoot1610 en kneuzen 't woest geweld en helpen ons aan vree.Ga naar voetnoot1611 Dat spoedig Amsterdam zal onder hem vermarenGa naar voetnoot1612 en luiken op gelijk, aan 't eind der kindse jaren,Ga naar voetnoot1613 een eed'le maagd die in haars jeugdes bloeien treedt: 1615[regelnummer] 't gezicht ontvonkt en 't rijpen van 't vernuft ontkleedtGa naar voetnoot1615 het vlijtige gelaat van slechtheid vlak tot schromen, de stal des lichaams, hals en heup begint te vromen,Ga naar voetnoot1617 en maaksel krijgt hetgeen dat haren boezem sluit,Ga naar voetnoot1618 achtbaarheid voeglijk blinkt ten schonen aanschijn uit,Ga naar voetnoot1619 1620[regelnummer] dan perlen, goud en sleep, zij wordt gevierd van velen.Ga naar voetnoot1620 Heim'lijke nijd ontvaên haar mindere gespelen.Ga naar voetnoot1621 De naamhaftige stad verdadigd door zijn dolkGa naar voetnoot1622
[pagina 108]
zal nemen toe in macht en menigte van volkGa naar voetnoot1623 meer, dan tevoren in driehonderd zonneringen,Ga naar voetnoot1624 1625[regelnummer] en wijder uit den kreits van hare vesten dringen.Ga naar voetnoot1625 Want, al wie tirannie te woediglijk ontstelt,Ga naar voetnoot1626 bloedige wetten of vijandelijk geweld, ellendelijk zal uit haar vaderland verjagen met vrouwen, kind'ren jong en hoop berooide magen, 1630[regelnummer] door open poorten zij ontfaên zal naakt en bloot en met meedogendheid verkwikken in haar schoot. De trouwe burgerij haar nijver zal generenGa naar voetnoot1632 bij 't ploegen van de zee, bij kopen en verterenGa naar voetnoot1633 en spijzen landen vreemd en koninkrijken groot,Ga naar voetnoot1634 1635[regelnummer] in dure tijden en vertwijfeld' hongersnood,Ga naar voetnoot1635 met lijftocht allerhand en voorraad uit haar schuren,Ga naar voetnoot1636 bij 't afval van 't genot veroov'ren haar geburen.Ga naar voetnoot1637 Van schepen af en aan om waar, om goud te haal',Ga naar voetnoot1638 zal 't krielen op het IJ en zwart zijn in de Waal.Ga naar voetnoot1639 1640[regelnummer] Al zal 't er bezig zijn, al woelen met onledeGa naar voetnoot1640 van voeren, lossen, laên, met wagen, schuit en slede.Ga naar voetnoot1641
[pagina 109]
't Gewin gedijt tot pracht, tot sier de rijkdom zwaar.Ga naar voetnoot1642 Dan bouwt men wel zeshonderd huizen op een jaar.Ga naar voetnoot1643 't Getal der kerken wast. Daar ziet men sluizen graven,Ga naar voetnoot1644 1645[regelnummer] een leger arbeidsliên hier delven aan een haven.Ga naar voetnoot1645 Daar slaat men enen grond, zeediep, van palen sterkGa naar voetnoot1646 en kroont den Amstel met gewelleft metselwerk, onwikbaar door zijn wicht, om boven op te ladenGa naar voetnoot1648 weldige zuilen, 's Beurs voortreflijke sieraden.Ga naar voetnoot1649 1650[regelnummer] Zo bezig 's zomerszons de bijen zijn in 't Gooi,Ga naar voetnoot1650 waar zoete boekweit bloeit, als zij, om in de kooi,Ga naar voetnoot1651 te zeer bevollikt, niet elkander te verdringen, uitleiden haars geslachts mondig' anwasselingen,Ga naar voetnoot1653 of als zij vliegen d' een den and'ren in 't gemoetGa naar voetnoot1654 1655[regelnummer] en nemen af den last van 't aangewonnen goed,Ga naar voetnoot1655 of als zij ijverig den klaren honing vaten,Ga naar voetnoot1656 met zoete lekkernij opvullende de raten, of als zij keren uit met al haar burgerijGa naar voetnoot1658 den bommel, een gediert zo nijver niet als zij,Ga naar voetnoot1659 1660[regelnummer] het is er drang en drok en nergens ziet men luien,Ga naar voetnoot1660
[pagina 110]
den honing geurig ruikt naar d' uitgezogen kruien.Ga naar voetnoot1661 O welke schatten, o welk over grof gewinGa naar voetnoot1662 zal komen aangeweid tot hare palen inGa naar voetnoot1663 en vullen 't land, wanneer het IJ zal doen verflauwenGa naar voetnoot1664 1665[regelnummer] de Lissabonse Taag en neerslaan zijn wenkbrauwen,Ga naar voetnoot1665 al hangen zij, vanouds begruisd, vol gouden zands.Ga naar voetnoot1666 Wat zal 't gemenebest gevoelen onderstands,Ga naar voetnoot1667 als hare jeugd den hoop van Portugal zal plukken in 't Oost en halen thuis den oogst van de Molukken! 1670[regelnummer] 't Bestaan zal manlijk zijn. Maar wat voor woorden smeênGa naar voetnoot1670 zal mensentong om iets te zeggen van degeen'Ga naar voetnoot1671 die reizen zullen uit, waarlangs zij nooit en hoordenGa naar voetnoot1672 dat iemand was gekeerd, en zoeken in het Noorden, 't welk nimmermeer ontdooit, door 's pekels korter zwaai,Ga naar voetnoot1674 1675[regelnummer] een weg naar 't machtig Chin' en rijken van Cathay?Ga naar voetnoot1675 Die tergers van de dood die henen zullen slippenGa naar voetnoot1676 door midden 't driftig ijs aan hemelhoge klippen,Ga naar voetnoot1677
[pagina 111]
waar schors op schorse schuift en leidt in 't lang en 't breeGa naar voetnoot1678 als kerken boven en als kerken onder zee, 1680[regelnummer] die door den hagel blind en ongebaande plekken,Ga naar voetnoot1680 gelijk ter hellen, van de zon af, zullen trekkenGa naar voetnoot1681 tot waar de maand een deel is van de dag, en waarGa naar voetnoot1682 een dag en nacht alleen volmaken 't hele jaar.Ga naar voetnoot1683 Die vele maanden van de wereld afgescheiden, 1685[regelnummer] begraven onder sneeuw haar leven zullen leiden bij 't hongrig huilen van 't ruig ongedierte fel,Ga naar voetnoot1686 in 't koninkrijk des nachts gelijk als in den hel. Voorwaar Alkmene's zoon en heeft zich nooit vermetenGa naar voetnoot1688 zo onversaagden daad, al heeft men uitgekretenGa naar voetnoot1689 1690[regelnummer] dat hij 't volk onderaards deed beven van ontzagGa naar voetnoot1690 en sleepte Cerberus geketend voor den dag.Ga naar voetnoot1691 Nochtans en zal haar roem wijdvluchtig hier niet marrenGa naar voetnoot1692 alsof zij aan de weet op zeilsteen, vaste starren,Ga naar voetnoot1693 graadboog en astrolaab alleen gebonden wasGa naar voetnoot1694 1695[regelnummer] en 't walen van de naald aan 't luisternauw kompas.Ga naar voetnoot1695
[pagina 112]
't Zal krijgsvolk wezen. Dat wil voelen en beschreienGa naar voetnoot1696 de Zee van Hercules, wien, als hij breed gaat weienGa naar voetnoot1697 den oceaan te trots met uitgelaten vloed, het Amsterdams beleid doen zinken zal zijn moed, 1700[regelnummer] zodat hij golf op golf, beteuterd door 't vervaren, zal slorpen aarzeling ter straat in met zijn baren. Ik zie d' Hollandse vloot den Andaluz aan boord,Ga naar voetnoot1702 de rook en vlam van 't schut, de pekel rood van moord,Ga naar voetnoot1703 't bestorven Gibraltar van vrees om 't hart benepenGa naar voetnoot1704 1705[regelnummer] en al het westerstrand geplunderd van haar schepen,Ga naar voetnoot1705 dien baat het niet te zijn als sloten opgebouwd,Ga naar voetnoot1706 noch dat zij spieg'len doen de deiningen van 't goud.Ga naar voetnoot1707 Zo mannenharten, zo, zo moeden van vermogen!Ga naar voetnoot1708 Dat 's in zijn kroon den vorst des ondergangs gevlogen 1710[regelnummer] en, van 't vermetel hoofd, de pracht gemaakt tot schand. Zo zendt men 't oorlog uit en haalt men vreed' in 't land. O voorspoed spoedig, des mij 't wonder doet verstommen,Ga naar voetnoot1712 dat gij zo fluks, o stad, zult wezen opgeklommenGa naar voetnoot1713
[pagina 113]
en hebben u gezet in zulk een hoogte, waarGa naar voetnoot1714 1715[regelnummer] zo menig tevergeefs naar steigert duizend jaar!Ga naar voetnoot1715 Men bidd' de Matigheid dan maar, dat zij tevredenGa naar voetnoot1716 zij u te blijven bij in uw gelukkigheden, en vestig' uwen stoel. Want nergens is zo veil den onverwachten val, als op de toppen steil, 1720[regelnummer] zo slibb'rig staan als op den kruin, zo te bedinken het gijpen als voor wind, en zo gereed het zinken. Gelijk ik zie, uit wenst tot weelde, tegemoetGa naar voetnoot1722 al wat verbasterings der oude zeden goed en, om het snood gewin, in last de goede wetten. 1725[regelnummer] Doch zullen daar de best' haar voorgang tegen zetten,Ga naar voetnoot1725 uitblinkend' als in goud het heldere gesteent', zodat daar schaamrood door de goedige gemeent' zal raken om te zien en rouw haar hart te roeren, en volgen op het licht dat d' overheden voeren. 1730[regelnummer] Of ook, o grote stad, u enig misverstaanGa naar voetnoot1730 tot al te nauwen voet van heersen zocht te raên, waarop licht ware, dat weer tirannie inslope, niet edel hoofdtak, niet kroondraagster van Europe.
[pagina 114]
Houdt vrij der volken toom wel stadig in der hand,Ga naar voetnoot1734 1735[regelnummer] maar voor het uiterst schroom den teugel, met verstand van wicht den breidel rept, wat stijver of wat zachter. Te ruim dat struikelt vaak en al te kort leidt achter. In vrijheid ordentlijk uw burgerij laat treên,Ga naar voetnoot1738 recht tussen dienstbaarheid en wetteloosheid heen. 1740[regelnummer] Zo groeit, zo bloeit, zo wast, o rechterhand der Staten,Ga naar voetnoot1740 in mogendheid, geluk en tal van onderzaten.Ga naar voetnoot1741 En gij, o vrouwen, wist uw tranen af en lijdtGa naar voetnoot1742 geduldig dezen, om den nakomenden tijd. rei van amstellandse jofferen O wat heb ik gezien met mijn besloten ogen!Ga naar voetnoot1744 1745[regelnummer] Wat heeft mij, in den droom verschenen, staan vertogenGa naar voetnoot1745 de voorzeggende Vecht daar wonderheden al!Ga naar voetnoot1746 Voorwaar, de Hemel weet wel hoe Hij 't schikken zal,Ga naar voetnoot1747 en zegent dikwijls als Hij uit schijnt op verdelgen. Des laat ons d' onspoed als genezedrank verzwelgenGa naar voetnoot1749 1750[regelnummer] die, onvermaaklijk op de tong, den geest wel smaakt,Ga naar voetnoot1750 door hoop van 't smaaklijk goed dat lijf en ziel vermaakt.Ga naar voetnoot1751 einde	voetnoot1288 zet: zet mij neer voetnoot1290 vervet al de kleden: kleurt al mijn kleren voetnoot1291 En bleekgedane...leden: en een bleekmakende krachteloosheid overvalt mijn uitgeputte lichaam voetnoot1293 wel: in hoge mate voetnoot1294 frisheid: gezondheid; macht van staten: een machtige positie voetnoot1295 gunst: genegenheid voetnoot1296 zo mij...waar': als mijn verstand maar niet beneveld was geraakt door de begunstiging van de fortuin voetnoot1298 het vrouwenbeeld aanminnig: die verleidelijke vrouw voetnoot1299 waaronder...krankzinnig: waarin, goed verborgen, een ziekelijke lichtzinnigheid schuil ging voetnoot1302 en moeit mij: en het spijt mij voetnoot1304 snij: vervult voetnoot1305 deez' laatste bede: dit laatste verzoek voetnoot1306 in 1324 stichtte graaf Willem iii te Muiderberg een kapel ter nagedachtenis aan de vermoorde Floris. Waarschijnlijk heeft deze kapel niet op de plaats van de huidige, uit de vijftiende eeuw daterende, kerk gestaan voetnoot1307 waarbij...dankwilligheid: waardoor de nieuwe eeuw zich mij en mijn dankbaarheid zal blijven herinneren voetnoot1309 nodig: noodzakelijk; dat zij daarbij besteld: dat moet uit mijn nalatenschap gefourneerd worden voetnoot1311 het gezichte: mijn ogen voetnoot1312 een ijz'ren vaak: de doodsslaap; veroverd: overmand; het geluid: mijn stem voetnoot1314 ik zijg: ik bezwijk; op het spade: aan het einde voetnoot1315 ontschep: sterf; ontsluit: schenk voetnoot1320 kleren verscheuren: als teken van rouw; gaat terug op de bijbel, vgl. Genesis 37:34 voetnoot1323 is...verslagen!: heeft jammerlijk leven en goed verloren! voetnoot1328 zuchten: jammerklachten voetnoot1329 versmoren: sterven voetnoot1332 Roomse Koning: nl. graaf Willem ii van Holland (zie r. 39) voetnoot1335 Ach, wat...wenen!: ach, wat een treurig einde! voetnoot1336 toen in 1290 de Schotse kroon plotseling vrij kwam, was Floris v, op grond van afstamming van vaderszijde, een van de gegadigden voor de troonopvolging. De troon viel toe aan John Baliol voetnoot1338 mogen: kunnen voetnoot1340 Weeslijke: verweesde; landen: nl. Holland en Zeeland voetnoot1344 in de winter van 1287-1288 werden de West-Friezen definitief onderworpen, waarna in 1289 de capitulatie-verdragen werden gesloten voetnoot1345 echter: hierna voetnoot1346 boud: stoutmoedig voetnoot1347 's Kennemers grenzen: de grenzen van Kennemerland voetnoot1348 Hard is 't om te penzen: het valt zwaar daaraan te denken voetnoot1349 Hij deed...verdragen: hij wist hen zo'n schrik aan te jagen dat zij zich onderwierpen voetnoot1354 's lands innezitter: de ingezetenen van Holland en Zeeland voetnoot1355 voor: tegen; den Vlaming bitter: de boze Vlaming voetnoot1356 Deez' keerd'...kielen: hij joeg hun vloten uit de Zeeuwse wateren en placht de vijandige Vlaamse schepen te vernietigen. Tussen Holland en Vlaanderen was af en toe een conflict opgelaaid over Zeeland-bewester Schelde, waar beide graafschappen rechten hadden en inkomsten moesten delen. Deze kwestie was echter al grotendeels geregeld toen Floris aan het bewind kwam. voetnoot1366 haar juwelen: hun versierselen voetnoot1371 Kwaê mare: een slechte tijding; uw aangezicht versaagd: uw verbijsterde gezichtsuitdrukking voetnoot1372 Mijn vrouw...haasten: mevrouw, een slechte tijding komt altijd vroeg genoeg voetnoot1373 Niet, zij...komen: nee, zij kan ook helemaal te laat komen voetnoot1374 Uw uitvlucht mij benauwt: uw ontsnapping beangstigt mij; gevaên: gevangen genomen voetnoot1375 Nabij: bijna voetnoot1376 Dat zet mij wat van 't hart: dat lucht mij enigszins op voetnoot1377 Berg: Muiderberg voetnoot1378 verhief zich...liên: kwam uit een hinderlaag een troep gewapende lieden te voorschijn voetnoot1380 hield...kort op: hield onmiddellijk in; haar: hun voetnoot1381 die wij gevangen brochten: die wij (de samenzweerders) gevankelijk meevoerden voetnoot1382 Dat mist u: dat zal u niet gelukken voetnoot1384 en stoot ten gravewaarts: en stormt op de graaf af; Daar zit hij van den paarde: dan stijgt hij af voetnoot1386 waande: meende voetnoot1387 snevelt: struikelt voetnoot1388 strenge: onverzettelijke voetnoot1389 min niet als: niet anders dan voetnoot1392 Des, 't veld...afgereden: Daarom - het terrein liet ons, die vrijwel omsingeld moesten vechten, geen enkele ruimte - bestijgt hij het paard van zijn schildknaap en is weggereden voetnoot1394 Wij worpen om: wij wendden de teugel voetnoot1396 'k En ben's geen verder tuig: verder heb ik niets gezien voetnoot1397 bleef: sneuvelde; werwaarts: waarheen voetnoot1398 getogen komen: naar toe zullen trekken voetnoot1399 houd ik mij: acht ik mij voetnoot1400 des bid verlof: daarom vraag ik toestemming voetnoot1402 neemt z' haar keer?: moet zij zich begeven? voetnoot1404 Mijn hoop...stort: mijn treurige verwachting is dat voor de avond valt, het wrede volk zijn onedele handen zal wassen in mijn edel bloed voetnoot1407 rust uw hart: wees toch wat kalmer; bevonden: aangetroffen voetnoot1408 bescheid: redelijkheid; in ons gemeent': onder ons volk voetnoot1409 Wraakgierigheid...vermoe: wraaklust heeft te zeer hun hart vervuld, daarom houd ik de dood voor het beste dat mij kan overkomen voetnoot1412 Ach, dat...dood!: ach, als bij dit oproer maar niet de een of andere domme woesteling mijn lichaam zal mishandelen uit gemene boosheid, of dat iemand die nergens om geeft uit boosaardige lust een eind aan mijn rampspoed zal maken door mij gruwelijk te verminken voetnoot1416 O God...schroeven!: o God, hoe beklemt de angst mij 't hart! voetnoot1417 De zeek're...is: het feitelijke onheil is al groot genoeg, u moet dus niet treuren over iets dat zou kunnen gebeuren voetnoot1418 Ik bid 's: ik vraag jullie voetnoot1419 vertrekken: naar binnen gaan voetnoot1420 deugdgeurige roos: toonbeeld van de hoogste deugden; aanzienelijkste spruit: voortreffelijkste telg voetnoot1421 heeft gegeven uit: heeft voortgebracht voetnoot1422 wat hebt gij...weêr!: wat bent u in de lente van uw leven getroffen door ruw weer! voetnoot1424 klaren: heldere; getrouwigheid en zeên: trouw en eerbaarheid voetnoot1425 bezwalken: bezoedelt; des eeuws verdorvenheên: het kwaad van onze tijd voetnoot1426 O ere des geslachts der vrouwen: o roem van het vrouwelijk geslacht; vol van druk: vol droefheid voetnoot1427 doet: handelt; 't ondeugdige geluk: het slechte lot voetnoot1430 verwonnen borst: verslagen hart; opgevuld: vervuld voetnoot1431 gene tot: geen enkele door voetnoot1432 Maar moeten...geplaagd: maar nog veel meer moet het ongeluk worden betreurd van degene die door eigen schuld daarmee wordt gestraft; voor de afhankelijkheid van Montaigne, vgl. Essais, ii, 27; iii, 2 voetnoot1434 vliedt: wijkt voetnoot1435 den booz' om 't harte slaan: bij de slechterik naar boven voetnoot1438 't voorlachend...gelaat: de schurkenstreek die eerst niet zo erg leek, laat zich nu kennen in al zijn afschrikwekkendheid voetnoot1439 houdt de plaag op lichaam aan en staat: blijft de straf lijf en positie achtervolgen voetnoot1440 staal: zwaard voetnoot1441 onlangs geleên: kortgeleden; kwaal: kwelling voetnoot1442 vleit gij u met zulken wraak: laat gij u leiden door zulk een wraak voetnoot1444 't klem van uwen strengen moed: de kracht van uw onverzettelijke toorn voetnoot1445 schrik: vrees; haar: zich voetnoot1446 d' hoon des batsen ongevals: de smaad van de bittere tegenspoed voetnoot1447 nu acht...als: nu bekommert hij zich om niemand meer en is gevrijwaard tegen alles voetnoot1448 eenvoudig: onnozel; wat 's dat gij klaaglijk mort: waarom wrokt gij jammerlijk voetnoot1449 om: over; oneelder wijs: op weinig eervolle wijze; in vangenis: in gevangenschap voetnoot1450 sierlijker: eervoller; eens heers: van een leger voetnoot1452 Dit 's late rouw: deze rouw komt te laat voetnoot1453 van vorstelijken lof: van de hoogste eer; oneelder wijs: op een onedele manier voetnoot1454 in laster grondeloos: in de diepst denkbare schande; ontrouw groot: ontrouw aan de morele principes van de hoge adel voetnoot1456 laas: helaas voetnoot1458 wraakgierigheid: wraakzucht voetnoot1459 haar goed recht: hun goed recht, nl. om genoegdoening te eisen voetnoot1460 u zelven: nl. het volk voetnoot1462 opgeheven: aangeheven voetnoot1464 schijn: aanblik voetnoot1465 buren van den Rijn: Rijnlanders (inwoners van Leiden en omgeving) voetnoot1466 in roeren: in rep en roer; Waterland: de regio benoorden Amsterdam voetnoot1467 plat: verwoest voetnoot1468 Geverved: gekleurd; van: door voetnoot1469 oneens: in tweedracht; het gemene vollek slecht: het gewone, eenvoudige volk voetnoot1470 gespouwen en gesplitst: verdeeld en verscheurd voetnoot1471 eenieder stuurt zijns weegs: iedereen gaat zijn eigen weg; en: maar voetnoot1472 maag: bloedverwant voetnoot1476 D' oogschelen worden...ogen: de oogleden worden zwaar en moeten toegeven aan de slaap, het bedroefde hart sluit zich aan bij de afgematte ogen voetnoot1478 pijnelijk bedoven in: overstelpt door; leid: verdriet voetnoot1479 weemoedigheid: smart voetnoot1481 waar het Noodlot over uit is: wat de bedoeling is van het noodlot voetnoot1482 Niets schiedt...kwaad: niets geschiedt er tevergeefs en het kwade nog het allerminst voetnoot1483 zout: vermengt; de goddelijke raad: de goddelijke wijsheid voetnoot1484 klachten: jammerklachten; schuldig: verschuldigd voetnoot1485 Degenen...gaan: aan Hem die in Zijn goddelijke voorzienigheid met al deze rampen in uw geliefde vaderland de weg baant waarlangs uw nakomelingen tot roem zullen geraken voetnoot1488 telt...onder: houdt...voor; 'tgeen u verschijnt: wat zich aan u voordoet voetnoot1489 de Geest en Godheid van der stromen en zilververvig nat: de geest en god van de rivier en van het zilverkleurige water voetnoot1491 deez' frisse grijzigheid: deze kloeke grijsaard; gemijterd: bekranst voetnoot1492 naar 't verklaren!: naar wat ik verkondig! voetnoot1493 verborgenheid: geheimen voetnoot1494 en spelen...nacht: en het oog van uw verbijsterde geest een blik gunnen op gebeurtenissen, diep verborgen in de duistere toekomst voetnoot1496 Parken: de klassieke schikgodinnen Atropos, Clotho en Lachesis; die van...volsponnen: die door de schikgodinnen eerst op het spinrokken, de stok waarop het onbewerkte materiaal zit, zijn gewonden en te zijner tijd zullen worden afgesponnen voetnoot1498 De Aemstelheer...stad: de heer van Aemstel zal, door deze verraderlijke moord (op Floris) gedwongen tot het verdedigen van zijn gebied, de oude burgwal van het onaanzienlijke Amsterdam en de door grachten omgeven stadsdelen, die eerst omringd waren met eikenhouten palissaden om ze naar vermogen te kunnen verdedigen, verheffen uit hun nederige toestand met muren en torens en uitbouwen tot een stad voetnoot1502 de Vecht wijkt hier sterk af van de eigenlijke chronologie: pas in 1481 begon men met de eerste ommuring van de stad, daarvóór was deze slechts omgracht geweest. Van deze eerste ommuring resteren nog de Schreierstoren, de Munttoren en de Montelbaanstoren voetnoot1504 't: nl. Amsterdam, vol van moede: vol vertrouwen voetnoot1508 en zeer...schild: en zeer gevreesd door de naburige steden, zullen zowel deze als de landsheren lange tijd trachten de stad met gunstbewijzen voor zich te winnen, totdat zij eindelijk, als gevolg van het verlenen van gulle bijstand aan de landsheer, de keizerskroon zal verwerven ter bekroning van haar wapenschild. (In 1489 voegde keizer Maximiliaan de keizerskroon toe aan het wapen van Amsterdam) voetnoot1512 Dan and're...stonden: dan breken er andere tijden en een ander tijdsgewricht aan voetnoot1514 Willem: nl. Willem van Oranje. In 1572 vestigde Oranje zich in Holland als leider van de opstand voetnoot1516 't Uitheems geweld: de Spaanse garnizoenen voetnoot1518 die stal had als een post: die volstrekt onwrikbaar was voetnoot1519 d'Iphigenia's en Polyxena's: onschuldige slachtoffers uit de Trojaanse oorlog. Iphigenia, dochter van Agamemnon en Clytemnestra, werd door de priester Calchas aangewezen als offer om de toorn van de godin Artemis te verzoenen. Polyxena, dochter van Priamus en Hecuba, werd na de verwoesting van Troje geofferd door Achilles' zoon Neoptolemus op de grafheuvel van Achilles voetnoot1520 verworgen: wurgen; kerven: onthoofden voetnoot1521 gaat af: houdt op; en echter...sterven: en sinds die tijd wordt men niet meer begraven voor men een natuurlijke dood is gestorven voetnoot1522 Dan: voor Amsterdam was dat in 1578, het jaar van de Alteratie, toen de stad overging naar Oranje. Daarvoor, van 1572-1578, hadden Oranjes troepen en schepen stad en haven grotendeels geblokkeerd en vrijwel alle handel onmogelijk gemaakt; algemeen: in zijn geheel voetnoot1523 schier toegetreên: die bijna dichtgeperst was voetnoot1524 schatten: geld voetnoot1525 zorg: moeite; hervatten: hernemen voetnoot1526 het aanzien en gezag: het gezag en de macht; haar: hun voetnoot1527 stellen: zullen aanstellen; van: uit; stam: geslacht voetnoot1528 hetwelk men...dragen: dat men in onze tijd (nl. in 1296) als hoofd van de christelijke wereld de Duitse keizerskroon ziet dragen. Adolf van Nassau was keizer van Duitsland van 1292 tot 1298 voetnoot1530 in 't vorstelijk bestuur: als stadhouder; zij: wordt. Prins Maurits van Nassau werd in november 1585 tot stadhouder van Holland benoemd voetnoot1531 naar des...beroemd: die heet naar de welbekende bevrijder van Duitsland. Maurits, keurvorst van Saksen, de grootvader van prins Maurits, nam in 1552 de leiding van de Duitse opstand tegen keizer Karel v die er uiteindelijk toe leidde dat de positie van de keizer en de katholieke kerk in Duitsland sterk werden verzwakt voetnoot1532 all' oorlogsman: elke krijgsman voetnoot1533 tegen: voor; deez': Maurits van Nassau voetnoot1534 trouwelozen: onbetrouwbare; Moor: de islamitische volkeren van Noord-Afrika voetnoot1535 's aardrijks einde: de straat van Gibraltar; alrede: reeds; schrikken: bang zijn voetnoot1536 duidenis: voorspelling voetnoot1536 en aan...profetie: het ontbreekt nog maar aan de vervulling van deze profetie en het is met de Spaanse monarchie gedaan voetnoot1538 Zo veel...helds: zoveel mateloze verwachtingen, gunstige omstandigheden, beleid en geweld zullen dan, zo de Hemel wil, afketsen op het schild van één held voetnoot1540 Deez': prins Maurits voetnoot1541 voogdij: bestuur. Maurits van Nassau werd in 1590 stadhouder van Utrecht en Overijssel, in 1591 ook van Gelderland voetnoot1542 die berecht...naam: die in onze tijd (nl. in 1296) worden bestuurd door zijn verwanten uit het huis Nassau. Dat gold alleen voor Utrecht en het Oversticht (Overijssel), dat tijdens het bewind van Floris v in Holland werd bestuurd door bisschop Jan van Nassau. De oude graven van Gelre en Zutphen waren niet uit het huis van Nassau, al bestond er via huwelijken wel verwantschap voetnoot1544 Wanneer zij...ontdanken: Wanneer deze gewesten een tijdlang afgedwaald zullen zijn geweest van de roemrijke telgen uit dat geslacht, zullen zij daarvan berouw krijgen voetnoot1546 Deez' zeven...Oostenrijk: hij (nl. Maurits van Nassau) zal zeven vrije landen tegelijkertijd verdedigen en Spanje en de Habsburgse keizer al op afstand doen sidderen voetnoot1548 Want als...bloed: want als een snelle bliksem, weggeslingerd door een vertoornde God, zal hij zich, omringd door aardse goden en helden uit zijn familie, ten strijde spoeden, iedereen van het paard werpend en vertrappend op wie zijn lans stuit voetnoot1552 Hendrik dapper: de moedige Frederik Hendrik; beleider van de paarden: aanvoerder van de ruiterij voetnoot1553 Willem, Frieslands heil: Willem Lodewijk, Frieslands beschermer. Willem Lodewijk van Nassau (1560-1620) was stadhouder van Friesland en later ook van Groningen en Drente; Filips den onvervaarden: de onverschrokken Filips. Filips van Nassau (1566-1595), broer van Willem Lodewijk, die zich onderscheidde bij het beleg van Groningen in 1594; bij een aanslag op Grol een jaar later werd hij dodelijk gewond voetnoot1554 den vromen Lodewijk: de dappere Lodewijk. Lodewijk Gunther van Nassau (1575-1604), broer van Willem Lodewijk, onderscheidde zich in de slag bij Nieuwpoort en stierf aan een ziekte tijdens het beleg van Sluis in 1604; andermaal: nog eens voetnoot1555 Johan: Johan Ernst van Nassau-Siegen (1582-1617), kleinzoon van Jan de Oude, kolonel in Staatse dienst; braaf: voortreffelijk voetnoot1556 den nimmersuffen Ernst: de wakkere Ernst Casimir. Ernst Casimir van Nassau (1572-1632), broer van Willem Lodewijk, werd in 1620 stadhouder van Friesland. Hij sneuvelde bij het beleg van Roermond in 1632; Nassausen: Nassauers voetnoot1557 de groten Alexander: Alexander de Grote (356-323 v. Chr.) voetnoot1558 bestuwd met: omringd door; al de schaar: de gehele schaar; vorsten trotsberaên: fiere vorsten voetnoot1559 opgestaan: voortgekomen voetnoot1560 viel in het Perzisch heer: het Perzische leger aanviel. In 334 v. Chr. begon Alexander zijn veldtocht tegen de Perzische koning Darius iii voetnoot1561 strekt': was voor hem; slagveer: slagpen voetnoot1562 Eumenes, Ptolemaeus, Perdiccas en Lysimachus, generaals van Alexander de Grote voetnoot1563 veroveraar des leeuws: overwinnaar; Lysimachus werd door Alexander veroordeeld om door een leeuw te worden verscheurd, maar hij wist het dier te verstikken door zijn met zijn mantel omwonden arm in de bek van de leeuw te steken voetnoot1564 het relaas van de strijd tussen de goden en de giganten kan Hooft hebben gebaseerd op de beschrijving in Ovidius' Metamorphosen, Bk. 1, r. 151-162; Of eer: of nog eerder; als: toen; Jupijn: Jupiter; vermetel: hovaardig; snofte: snoefde voetnoot1565 onbesuisd gebroed: de lompe giganten; neder bofte: naar beneden smeet voetnoot1567 lomp en overdwaals: onbehouwen en overmoedig; 's ouden Saturnus' hof: de godenhemel op de Olympus voetnoot1568 te meest'ren haar vermatten: probeerden te overmeesteren voetnoot1569 en schansten...katten: en berg op berg stapelden tot hemelhoge belegeringswerktuigen voetnoot1570 de koning: Jupiter; de krijgsgod: Mars voetnoot1571 Latona's kind'ren beid': Apollo en Diana; Pallas d' oorlogsmaagd: Pallas Athene, de godin van de oorlog. Latona was een Titanen-dochter die door Jupiter zwanger was gemaakt van de genoemde goddelijke tweeling voetnoot1572 Neptuun en Liber: Neptunus en Bacchus; hem stijfden aan wederkanten: stonden hem aan weerskanten terzijde voetnoot1574 Alzo zal onzen vorst: zo zal ook onze vorst (nl. prins Maurits) staan voetnoot1575 in zodanigen schijn: in zo'n opstelling voetnoot1576 Dat zegt: dat zal getuigen; Tieltse hei: heide bij Turnhout (Zuidelijke Nederlanden) waar Maurits in 1597 in een ruitergevecht de Spanjaarden onder Varax versloeg; van zijn gerit vertreden: door zijn ruiterij vertrapt voetnoot1577 vrijgemaakte steden: veroverde steden, o.a Breda (1590), Zutphen (1591), Deventer (1591), Nijmegen (1591), Steenwijk (1592), Coevorden (1592), Groningen (1594) voetnoot1578 dat zegt...laurenkroon: dat zal het verschrikkelijke slagveld vol gesneuvelden (van de slag bij Nieuwpoort in 1600) getuigen, waar de godin der overwinning hem de lauwerkrans bracht voetnoot1580 Des zijne...bekend: daarom zal zijn roemrijke faam, door iedereen alom verkondigd, zich over onze wereld verspreiden en de volken van het zuiden, die tot nu toe hier te lande zelfs nauwelijks bekend zijn aan spoken en geesten, schrik aanjagen voetnoot1584 't schitt'ren: het blinken; wijder: verder voetnoot1585 haar: hun; som: sommige; strekken: reiken voetnoot1586 groot uitbreiden: wijd verspreiden voetnoot1587 aardenkloot: aardbol voetnoot1588 onbepaalden roem: hun onbegrensde roem voetnoot1589 verwijzing naar de snelle expansie van de Hollandse en Zeeuwse zeevaart in het laatste decennium van de zestiende en het eerste van de zeventiende eeuw; voorbijzeilen: voorbijstreven voetnoot1590 al wat er is van volk: elk volk voetnoot1591 bruisen: stuiven; door het blauw: door het water voetnoot1592 haar konst: hun vaardigheid; haar vermeten: hun opzet voetnoot1593 d' oplopend' oceaan: de onstuimige oceaan voetnoot1594 't gebit: het bit; den winden wederspannig: de ontembare winden voetnoot1595 en 't morren te versmaên der baren zonder grond: en niets te geven om het bulderen van de grondeloze golven voetnoot1596 borsten van bedrijf: mannen van de daad; moeden onbesneden: ruwe kerels voetnoot1597 onverleemde dapperheden: sterke stoutmoedige mannen voetnoot1600 Die: de bevelhebber (nl. prins Maurits); verladen: zwaar beladen; roof: buit voetnoot1601 Leon: voormalig Spaans koninkrijk (Castilië en León); Bourgoense vanen: Spaanse vaandels, o.a. veroverd bij Turnhout en Nieuwpoort voetnoot1602 bekrozen van het stof: besmeurd door het slijk voetnoot1603 thuis voeren zegenrijk: zegevierend mee naar huis voeren; op het hof: op het Haagse Binnenhof. De veroverde vaandels hingen in de zeventiende eeuw in de zogenaamde Grote Zaal, de huidige Ridderzaal voetnoot1604 Te weten...Granaden: en dan te weten dat Aragón en Granada nog wel durfden denken voetnoot1605 laden: beladen voetnoot1606 d' Hollandse...geroofd: de Hollandse meisjes zouden doden, na hen eerst verkracht te hebben voetnoot1607 Toledo vall'...hoofd: moge zulk een ongeluk Toledo en Saragossa zelf treffen. Toledo is de hoofdstad van Castilië, Saragossa van Aragón. Door het huwelijk van Ferdinand van Aragón en Isabella van Castilië in 1469 ontwikkelde Spanje zich tot een natie voetnoot1608 volken van één bloed: Hollanders en Zeeuwen voetnoot1609 uw zaak: nl. de rechtvaardige strijd tegen Spanje; uw vorst: nl. prins Maurits; beleiden: aanvoeren voetnoot1610 uw rotten streng: uw sterke legers voetnoot1611 kneuzen: verpletteren voetnoot1612 vermaren: vermaard worden voetnoot1613 luiken op: ontluiken voetnoot1615 't gezicht...schromen: haar oog ontvlamt en met het rijpen van haar verstand legt zij haar kinderlijke argeloosheid af die plaats maakt voor schroomvalligheid voetnoot1617 de stal des lichaams: haar gestalte; te vromen: zich te ontwikkelen voetnoot1618 maaksel: ronding; dat haren boezem sluit: dat haar boezemkleed omsluit voetnoot1619 achtbaarheid voeglijk: gepaste fierheid voetnoot1620 dan perlen...velen: dan volgen sieraden, rijkdom en een menigte van bewonderaars, zij wordt geroemd door velen voetnoot1621 Heim'lijke nijd...gespelen: Haar minder fortuinlijke vriendinnen worden bevangen door verborgen afgunst voetnoot1622 naamhaftige: beroemde; verdadigd door zijn dolk: beschermd door het zwaard van Maurits voetnoot1623 menigte van volk: inwonertal; in 1610 schatte de Venetiaanse gezant Contarini de bevolking op 50.000 zielen, een getal dat waarschijnlijk te laag was voetnoot1624 tevoren: voordien; zonneringen: jaren voetnoot1625 en wijder...dringen: en de omtrek van haar muren verder vergroten. Van 1578-1586 vond de Eerste Uitleg plaats, van 1592-1596 volgde de Tweede Uitleg en van 1610-1615 de Derde Uitleg. Bij deze laatste werd aan de westzijde van de stad begonnen met wat uiteindelijk de grachtengordel zou worden met de drie concentrische grachten, Heren-, Keizers- en Prinsengracht voetnoot1626 Want, al...schoot: want allen die door een bloeddorstige en drukkende tirannie, wrede wetten of vijandelijk geweld jammerlijk uit hun vaderland zullen worden verdreven met hun vrouwen, kleine kinderen en tal van berooide verwanten, zal zij (nl. Amsterdam) met open poorten publiekelijk ontvangen en vol medelijden binnen haar muren op krachten laten komen; verwijst vooral naar de Zuid-Nederlandse immigratie die na 1585 (val van Antwerpen) op gang kwam voetnoot1632 haar nijver...generen bij: zich ijverig bezighouden met voetnoot1633 't ploegen: het bevaren; verteren: verkopen voetnoot1634 spijzen: van voedsel voorzien voetnoot1635 dure tijden: tijden van schaarste; vertwijfeld': tot wanhoop drijvende voetnoot1636 lijftocht allerhand: allerlei proviand voetnoot1637 bij 't...geburen: en zal met wat er overblijft van haar gevulde tafel de nabuurvolken voor zich winnen voetnoot1638 waar: koopwaar voetnoot1639 de Waal: een binnenhaven; een inham in het IJ aan de Oude Zijde, die van het open IJ was afgesloten door een dubbele palengordel. Bood 's winters een veilige ligplaats aan zeeschepen voetnoot1640 Al: ieder; met onlede: bedrijvig voetnoot1641 voeren: aanvoeren voetnoot1642 't Gewin: het winstbejag; gedijt: leidt; sier: weelde; rijkdom zwaar: grote rijkdom voetnoot1643 zeshonderd huizen op een jaar: dat was het geval in 1601 voetnoot1644 't Getal der kerken wast: op 22 mei 1611 werd de Zuiderkerk in gebruik genomen, hoewel de toren nog niet was voltooid; sluizen: in 1601 werden de St. Antoniesluis, de Nieuwe Haarlemmersluis en de sluis bij de Heiligewegspoort, Boerenverdriet genaamd, gegraven voetnoot1645 delven: graven; een haven: de nieuwe Waal, een binnenhaven aan het IJ aan de Nieuwe Zijde die tussen 1610 en 1612 werd gegraven voetnoot1646 verwijst naar de bouw van de beurs van Hendrick de Keyser tussen 1608 en 1611 aan het noordeinde van het Rokin. Men bouwde een gewelf over het water, waar de Amstel onder vijf bogen doorstroomde. De middelste boog was hoog genoeg voor doorvaart. Het verhoogde plein op deze brug werd bestraat en aan vier zijden omgeven door galerijen, die rustten op veertig kolommen van blauw arduin; grond: fundering; zeediep: zeer diep voetnoot1648 onwikbaar door zijn wicht: onwrikbaar door zijn gewicht; om boven op te laden: om daarop te plaatsen voetnoot1649 weldige: sterke voetnoot1650 's zomerszons: tijdens de zomermaanden voetnoot1651 Het Gooi stond tot in de negentiende eeuw bekend om zijn boekweitproductie; kooi: korf voetnoot1653 uitleiden: naar buiten leiden; haars: hun; mondig' anwasselingen: de jongen die groot genoeg zijn voetnoot1654 d' een den and'ren in 't gemoet: elkander tegemoet voetnoot1655 't aangewonnen goed: de verworven honing voetnoot1656 klaren: zuivere; vaten: opslaan voetnoot1658 keren uit: buiten houden voetnoot1659 bommel: hommel voetnoot1660 drang: vol van gedrang; luien: luieren voetnoot1661 kruien: kruiden voetnoot1662 over grof gewin: bijzonder grote winsten voetnoot1663 aangeweid: aangewaaid; palen: gebied voetnoot1664 verflauwen: verzwakken voetnoot1665 doen...neerslaan zijn wenkbrauwen: beschaamd maken. Amsterdam zal Lissabon al vrij snel overvleugelen als stapelplaats voor Oosterse specerijen voetnoot1666 begruisd: bestoven; vol gouden zands: vol stofgoud (dat veel werd gevonden in de rivier de Taag). Vgl. Heinsius, Auriacus, 71 voetnoot1667 het streven van de in 1602 opgerichte voc was om de monopoliepositie van de Portugezen in de Molukken inzake de handel in specerijen te breken. Verder deed men de Portugese scheepvaart zoveel mogelijk afbreuk; in 1603 veroverde Jacob van Heemskerck bijvoorbeeld een Portugese kraak vol Chinees porselein en andere kostbare waren; Wat zal...Molukken!: hoe zal de stad zich financieel gesterkt voelen als haar jeugd in het Oosten de door Portugal verwachte ladingen specerijen zal roven en de oogst van de Molukken zal meenemen naar Amsterdam voetnoot1670 lofrede op de tocht van Willem Barentz en Jacob van Heemskerck in 1596 ‘bij noorden om’, om een noordelijke doorgang naar China te vinden, en op de overwintering op Nova Zembla van 30 augustus 1596 tot 14 juni 1597; 't Bestaan zal manlijk zijn: het zullen moedige ondernemingen zijn; smêen: smeden voetnoot1671 van: over voetnoot1672 die reizen...gekeerd: die zullen reizen naar plaatsen waarvandaan zij nooit hebben gehoord dat iemand was teruggekeerd voetnoot1674 nimmermeer: nooit; door 's pekels korter zwaai: via de kortere zeeweg door de Noordelijke IJszee voetnoot1675 Cathay: men ging ervan uit dat het geheimzinnige en fabelachtig rijke land Cathay gedeeltelijk samenviel met China en deels ten noorden daarvan lag voetnoot1676 tergers: trotseerders; slippen: glippen voetnoot1677 door midden...klippen: midden door het drijvend ijs dat hemelhoge klippen vormt voetnoot1678 schors: ijsschots; en leidt...zee: wat in de lengte en in de breedte leidt tot ijsbergen boven en onder water voetnoot1680 hagel blind: verblindende hagel; en ongebaande plekken: en langs ongebaande wegen voetnoot1681 gelijk ter hellen: alsof het naar de hel ging voetnoot1682 aan de Noordpool duren dag en nacht ieder een half jaar, zodat de maand een deel is van de dag en deze samen met de nacht één jaar vormt voetnoot1683 volmaken: voltooien voetnoot1686 't ruig ongedierte fel: de wrede, verscheurende roofdieren voetnoot1688 vergelijking van de tocht van en de overwintering door Barentz en Heemskerck met Hercules' tocht naar de onderwereld, zoals die is beschreven in Seneca's Hercules Furens, r. 46-48 en r. 762-829; Alkmene's zoon: Hercules; zich vermeten: de moed gehad voor voetnoot1689 onversaagden: onverschrokken; uitgekreten: rondgebazuind voetnoot1690 't volk onderaards: de schimmen in de Hades; ontzag: angst voetnoot1691 Cerberus: de driekoppige hellehond die de poort van de Hades bewaakte; voor den dag: in het daglicht. Het twaalfde werk van Hercules bestond eruit dat hij naar de onderwereld moest gaan om Cerberus op te halen. Met de toestemming van Pluto, de heerser van de onderwereld, slaagde hij erin het monster naar de aarde te brengen en hem aan Eurystheus, zijn opdrachtgever, te tonen, waarna hij hem weer naar de Hades terugbracht voetnoot1692 haar roem wijdvluchtig: de zich ver verspreidende roem van Amsterdam; marren: toeven voetnoot1693 de weet op: de bedrevenheid in het hanteren van; zeilsteen: kompas voetnoot1694 graadboog: een houten instrument om op zee de hoogte van hemellichamen te meten, zodat men kon bepalen op welke breedte men zich bevond; astrolaab: astronomisch instrument om op zee de loop en de hoogte van zon en sterren te meten voetnoot1695 walen: heen en weer bewegen; luisternauw: precies voetnoot1696 't Zal krijgsvolk wezen: het zal krijgsvolk zijn (dat de roem van Amsterdam nog meer zal uitdragen); Dat wil...baren: Dat zal de Straat van Gibraltar ondervinden en betreuren: wanneer hij, de Atlantische Oceaan ten spijt, veel vertoon maakt met hoge golven, zal het Amsterdams beleid hem de moed zozeer laten ontzinken dat hij, ontsteld van schrik, met zijn deining golf na golf achterwaarts de zeestraat in zal zuigen (m.a.w. de Straat van Gibraltar zal zijn golven van schrik terugtrekken als de vloot van Jacob van Heemskerck in april 1607 opdoemt) voetnoot1697 Zee van Hercules: Straat van Gibraltar voetnoot1702 beschrijving van Van Heemskercks tocht naar Gibraltar en de zeeslag aldaar in 1607; den Andaluz aan boord: voor de kust van Zuid-Spanje voetnoot1703 't schut: het geschut; pekel: zee; rood van moord: rood van bloed voetnoot1704 bestorven: hevig ontsteld; benepen: beklemd voetnoot1705 al het westerstrand: de gehele westkust van Spanje en Portugal, in het bijzonder de schepen voor Lissabon, die werden vernietigd voetnoot1706 te zijn als sloten opgebouwd: opgetrokken te zijn als kastelen voetnoot1707 noch dat...goud: noch dat de rijk vergulde spiegels (van die schepen) in de golven weerspiegelen voetnoot1708 Zo mannenharten...schand: zo, sterke mannen, zo, krachtige kerels, zo moet je handelen. Daarmee heb je de Spaanse koning in zijn kroon aangetast en de trots van die hovaardige vorst beschaamd gemaakt voetnoot1712 O voorspoed...verstommen: o snel opkomende welvaart waarvan het wonder mij doet verstommen voetnoot1713 fluks: snel; wezen: zijn voetnoot1714 in: op voetnoot1715 zo menig: menig ander; naar steigert duizend jaar: wel duizend jaar bezig is naar op te klimmen voetnoot1716 Men bidd'...zinken: laat men de gematigdheid dan maar smeken of zij u niet wil verlaten in uw voorspoed en uw macht wil bevestigen. Want nergens is de onverwachte val zo gemakkelijk als op de hoge toppen, nergens staat men zo wankel als op de top, nooit moet men meer op zijn hoede zijn voor het omslaan van de bezaan dan bij het zeilen voor de wind en nooit is zinken zo gemakkelijk voetnoot1722 Gelijk ik...wetten: zo voorzie ik, door de gewenning aan de welvaart, heel wat bederf van de oude vertrouwde zeden evenals, uit laag winstbejag, overtredingen van de rechtvaardige wetten voetnoot1725 Doch zullen...voeren: maar daar zal het stadsbestuur dan zijn voorbeeld tegenover stellen, dat zal schitteren als een in goud gezette, zuivere diamant, zodat de burgerij, daardoor beschaamd en berouwvol, het lichtend voorbeeld van de overheid tot richtsnoer zal nemen voetnoot1730 Of ook...Europe: indien soms, o grote stad, u door de een of andere dwaling zou worden verleid tot een al te strenge heerschappij, waardoor gemakkelijk weer tirannie zou kunnen ontstaan, (dan bezweer ik u) edel sieraad, kroondraagster van Europa: laat dat niet gebeuren voetnoot1734 Houdt vrij...achter: houdt dan de toom der volken wel voortdurend in de hand, maar waak ervoor de teugel al te strak aan te trekken; hanteer de breidel al naar gelang de omstandigheden vereisen door hem nu eens wat krachtiger aan te trekken en dan weer wat te vieren. Te veel vrijheid leidt vaak tot struikelen en al te kort intomen tot achterstand voetnoot1738 In vrijheid...heen: laat uw burgerij een gepaste vrijheid genieten die het juiste midden houdt tussen slavernij en anarchie voetnoot1740 Zo: dan; wast: neem toe; o rechterhand der Staten: nl. Amsterdam voetnoot1741 mogendheid: macht; geluk: voorspoed; tal van onderzaten: inwonertal voetnoot1742 gij, o vrouwen: nl. de Rei van Amstellandse Jofferen; lijdt geduldig... tijd: verdraagt, om wille van de toekomst, geduldig deze tijd (nl. die van Floris en Geeraerdt) voetnoot1744 besloten: gesloten voetnoot1745 staan vertogen: laten zien voetnoot1746 wonderheden al: allemaal wonderlijke zaken voetnoot1747 schikken zal: beschikken moet voetnoot1749 onspoed: tegenspoed; verzwelgen: innemen voetnoot1750 onvermaaklijk: onsmakelijk voetnoot1751 door hoop...vermaakt: door de hoop op de goede toekomst die lichaam en geest verkwikt

Vorige Volgende

Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

Vijfde bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

auteurs