Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

(2005)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[pagina 34]
Tweede bedrijf geeraerdt van velsen, Schildknaap geeraerdt van velsen Mijn paard staat bij de brug vast aan de teugelsnoeren. Men doe 't terstond gerak met havenen ende voeren,Ga naar voetnoot338 eer het de koud' bevang. schildknaap Met blijdschap ik aanschouw 340[regelnummer] uw wederkomst mijn heer, hoe is 't vergaan?Ga naar voetnoot340 geeraerdt van velsen De wouw placht eens de schrik te zijn van kiekens mak en duiven. Gekeerd is 't en hij zelf benageld in de kluivenGa naar voetnoot342 van moediger gediert. schildknaap Wat, is de graaf in 't net? geeraerdt van velsen Hij is gevangen en zal hier haast wezen metGa naar voetnoot344 345[regelnummer] de schaar van edelliên en heren bondgenoten,Ga naar voetnoot345 hem voerend ordentlijk. Ik kom vooruit gestotenGa naar voetnoot346 met volle ren, om deez' geschiedenis bewust te maken aan mijn vrouw. Waar is zij? schildknaap Z' is te rust.
[pagina 35]
geeraerdt van velsen Ik ga ter kamerwaart. Ontwaakt, mijn uitverkoren.Ga naar voetnoot349 geeraerdt van velsen, Machtelt van Velsen machtelt van velsen 350[regelnummer] Oi mij! Wie wekt mij? O mijn here welgeboren,Ga naar voetnoot350 mijn troost, zijt welkoom. Maar, dus in de nare nachtGa naar voetnoot351 mijn trouwe bruidegom, en waart gij niet verwacht. Wat komt gij met gevaar door duisternis gereden?Ga naar voetnoot353 geeraerdt van velsen En gij, wat weigert gij, mijn lief, uw waarde ledenGa naar voetnoot354 355[regelnummer] de zachtheid van het bed en rust dus in de stoel? machtelt van velsen Ach, wat kan maken meer dat ik uw afzijn voelGa naar voetnoot356 als 't bedde? Ach, wat meer doen naar uw bijzijn hakenGa naar voetnoot357 met smart als 't bedde? Wat kan meer indachtig maken mij mijnen droeven val als 't bedde zonder u? geeraerdt van velsen 360[regelnummer] Veranderd is het met den vrouwenschender nu:Ga naar voetnoot360 gevangen is hij die te dwingen placht voor dezen.Ga naar voetnoot361 machtelt van velsen Van hoeveel kwaads, helaas, zal ik al oorzaak wezen?Ga naar voetnoot362 geeraerdt van velsen Misschien ook van veel goeds, indien de prinsen pratGa naar voetnoot363 haar spieg'len willen maar. Zij mogen leren dat 365[regelnummer] niemand het recht ontwast. Die schrik van onderzaten,Ga naar voetnoot365
[pagina 36]
die onlangs hield voor spel te honen beide Staten, adel en burgerij, met smadig onbescheid, te tergen 's ridderschaps waardij en achtbaarheid, is een gevangen man. De dwingeland nu lereGa naar voetnoot369 370[regelnummer] wie hij onzuiver heeft verreukeloosd zijn ere. Doet u ter venster en verzaadt met wraak de geest.Ga naar voetnoot371 Hij komt terstond.Ga naar voetnoot372 machtelt van velsen Ach, wraak geen schennis en geneest! geeraerdt van velsen Men zal hem, dat hij proev' wat leed is, leed toedrijven.Ga naar voetnoot373 machtelt van velsen Ach, nimmer moet gij in leed doen zijn meester blijven.Ga naar voetnoot374 geeraerdt van velsen 375[regelnummer] De smaak van 't leed zal hem doen leeddoenslust vergaan.Ga naar voetnoot375 machtelt van velsen Dat hoord' ik liefst dan ik zag zijn ellenden aan.Ga naar voetnoot376 geeraerdt van velsen Goed is die 't kwaad verdraagt en weldaad weet te lonen.Ga naar voetnoot377 Maar, wie met dank en wraak van beids zich dapper tonenGa naar voetnoot378 kan vriend en vijand, leeft doorluchtig en vermaard. machtelt van velsen 380[regelnummer] 't Doorluchtig leven zij mij nimmer zoveel waard. geeraerdt van velsen Tijd is het, vindt gij 't goed, om vensterwaart te pogen.Ga naar voetnoot381
[pagina 37]
machtelt van velsen Ach neen, geen groter schrik en weet ik voor mijn ogen,Ga naar voetnoot382 die, om hem nooit gehad te hebben in 't gezicht, zo gaarne zouden, laas, verwensen 't lieve licht, 385[regelnummer] kunnen, in genen schijn, hem aanzien met vernoegen. geeraerdt van velsen Luister, ik hoor gewag en ga mij derwaarts voegen.Ga naar voetnoot386 machtelt van velsen God geve dat gij u ten besten moogt beraên.Ga naar voetnoot387 geeraerdt van velsen, Graaf Floris, Gijsbert van Aemstel, Harman van Woerden harman van woerden Uw hoge sprongen zijn, heer meester, nu gedaan.Ga naar voetnoot388 Gij zult na dezen tijd der voeren niet meer drijven:Ga naar voetnoot389 390[regelnummer] in onze hand is 't, u te sparen of t' ontlijven. geeraerdt van velsen 't Is daar gekomen toe dat gij vervloeken zultGa naar voetnoot391 en uur en stond toen werd verdicht de valse schuldGa naar voetnoot392 tegen mijn broeder vroom en 't trouwloos lak geweven,Ga naar voetnoot393 't welk gij hem op den hals deed werpen om, na 't levenGa naar voetnoot394 395[regelnummer] hem smadelijk ontroofd, uw klauwen, klem van bloed, met holle gierigheid te slaan in 't wettig goed.
[pagina 38]
Verrader eerloos, streep en schandvlek aller groten!Ga naar voetnoot397 gijsbert van aemstel Onzalig prins, hoever heeft moedwil u verstotenGa naar voetnoot398 van d' edel glorie, waar gij toe geroepen waardtGa naar voetnoot399 400[regelnummer] door hooggeborenheid en door den vromen aardGa naar voetnoot400 Ga naar voetnoot400 en 't vorstelijk geluk van staatlijk' overouderen, die, tot pilaren van 's lands welvaart uwe schouderenGa naar voetnoot402 verkoren hadden, en u in der hand gebreidGa naar voetnoot403 den erfelijken toom, om, met rechtvaardigheid 405[regelnummer] te sturen volken trots, die tot verheven troneGa naar voetnoot405 u hadden opgevoerd, vanwaar uw deugd ten toneGa naar voetnoot406 mocht, nevens 't loon bezet in een vernoegd gemoed, van ieder zijn aanschouwd en loffelijk begroet. Beloningen dus hoog, hebben ze niet vermogenGa naar voetnoot409 410[regelnummer] u 't hart te trekken, noch genegenheid gebogen tot weldoen, door hetwelk zo tallozen tal bedegen zoude zijn en vrij van ongeval? In stede van uw graaflijk hulsel te verladenGa naar voetnoot413 met deze perlen, zo minlokkende sieraden, 415[regelnummer] hebt gij u zelven, laas, een vuilen hoed, besmet met ongerechtigheid, op 't reukloos hoofd gezet, verdoemende degeen dien vrijsprak uw gewisse.
[pagina 39]
Maar, wie daar op den mond klopt het getuigenisseGa naar voetnoot418 zijns eigenen gemoeds, verdelgt met onbescheid 420[regelnummer] het leven van de ziel, dat is de reedlijkheid. O gruwel, eelmans eer te doôn met valse schulden!Ga naar voetnoot421 harman van woerden 't En bleef daarbij niet. geeraerdt van velsen Dat heb ik verdiend met dulden!Ga naar voetnoot422 Men pass' het den tiran! Wie door geen vreze zwicht,Ga naar voetnoot423 maar dapper is van deugd, hij op zijn hoornen licht. 425[regelnummer] En wie dat lijdzaam 't juk ontvangt met helen lijve,Ga naar voetnoot425 daar is 't: laadt op, laadt op, tot hij daaronder blijve.Ga naar voetnoot426 Maar of gij mij al aanzag voor zo slap van moed,Ga naar voetnoot427 verrader, dacht gij niet dat iemand van mijn bloed,Ga naar voetnoot428 in hoger eer verweend, en ridderlijke magen,Ga naar voetnoot429 430[regelnummer] die haar in duistr' en licht gewoon zijn preuts te dragen,Ga naar voetnoot430 dat iemand van mijn groott' en eedle zwagerij,Ga naar voetnoot431 den lande door ontzien, dat iemand van dat vrijGa naar voetnoot432 en frank Hollandse volk zijn dagge zoud' ontblotenGa naar voetnoot433 om, door zijn eigen borst ook, u in 't hart te stotenGa naar voetnoot434 435[regelnummer] tot lossing van dit allerwaardste vaderlandGa naar voetnoot435 en wrake van de god- en eervergeten schand',Ga naar voetnoot436 die van uw moedwil heeft mijn eerb're vrouw geleden?Ga naar voetnoot437
[pagina 40]
harman van woerden Daartoe geboren wij, dat uwer dartelhedenGa naar voetnoot438 verwaande woestigheid die veel te weeldrig klom, 440[regelnummer] met onze naam en haav' naar lust zou springen om? Dat wij, in dienstbaarheid verbluffet, zouden telenGa naar voetnoot441 voor beulen onze zoons, onz' dochters voor bordelen? W' en zijn van de helden vroom en brave stammen, die 'tGa naar voetnoot443 nooit veilig was te smaên, die bastaardspruiten niet. 445[regelnummer] En dat het naneef zij, God geve het t' genen stonde. Nu trekt den dwingeland den handschoen uit den monde! Wat wil hij zeggen? gijsbert van aemstel Welk' uitvluchten dicht uw geest?Ga naar voetnoot447 graaf floris Gij heren, ben ik niet uw wettig vorst? harman van woerden Geweest. geeraerdt van velsen Gij waart het alzo lang gij eer en eed betrachtte,Ga naar voetnoot449 450[regelnummer] toen die verstorven in uw goddeloos gedachte,Ga naar voetnoot450 verstorf aan ons de staf des vorstelijken hands.Ga naar voetnoot451 gijsbert van aemstel Aan ons, die leden zijn der Staten dezes lands,Ga naar voetnoot452 wien gij 't voornaamste der voorwaarden hebt gebroken
[pagina 41]
dewelke waren op uw huldinge besproken.Ga naar voetnoot454 455[regelnummer] Gij zwoer, met daging Gods en bij gestaafden eed,Ga naar voetnoot455 dat gij dit vrije volk, in oorlog en in vreed', trouwlijk berechten zou en vromelijk bewarenGa naar voetnoot457 eer dat het graaflijk goud genaken mocht uw haren.Ga naar voetnoot458 Daar zijt gij op gehuld, en is u toegezeidGa naar voetnoot459 460[regelnummer] bij ede wederom, daarop gehoorzaamheid, 't welk, toen gij maakte los, los werden d'onderzaten.Ga naar voetnoot461 graaf floris Zo stelt mij dan te recht voor 't lichaam van de Staten.Ga naar voetnoot462 't Geen mij mijn kranse gaf, dat oordeel' van mijn krans.Ga naar voetnoot463 geeraerdt van velsen De minste van het volk is halsheer des tirans.Ga naar voetnoot464 harman van woerden 465[regelnummer] Des rechts uitroeier is onwaardig 's rechts weldaden.Ga naar voetnoot465 graaf floris Uw broeder is gedoemd bij wettig hof en raden.Ga naar voetnoot466 gijsbert van aemstel Wettig gekozen, maar wel wetteloos van stem.Ga naar voetnoot467 graaf floris Zij streken 't vonnis.Ga naar voetnoot468 geeraerdt van velsen Uit gij voerd' het tegen hem. graaf floris Is 't recht vervalst, zij deên 't: verhaalt het op haar allen.Ga naar voetnoot469
[pagina 42]
gijsbert van aemstel 470[regelnummer] Dat 's eerst de schelm, wien schiedt het schelmstuk ten gevalle.Ga naar voetnoot470 geeraerdt van velsen Welk' onbeschaamdheid? Dart gij, vrouwenschender snood,Ga naar voetnoot471 ontschuldiging bereên? graaf floris Mijn leven en mijn dood zijn, heren, in uw macht. En wilt gij mij gebieden te zwijgen, 'k weet ik moet gehoorzaam zijn ulieden. 475[regelnummer] Indien gij mij gebiedt te spreken, ik bekenGa naar voetnoot475 dat ik gevallen en niet zonder schuld en ben. Oordeelt het gij, hoever die schuld moet zijn getrokken.Ga naar voetnoot477 Dit darr' ik bidden, dat gij niet en laat verrokkenGa naar voetnoot478 Uw reed'lijkheid door tocht en hevigheid van moe. harman van woerden 480[regelnummer] Hetgene dat gij wilt dat nu een ander doe, stond te betrachten gij, toen gij uw korzelheden,Ga naar voetnoot481 door een vrijpostig woord en gulhartige redenGa naar voetnoot482 geraakt aan 't hollen, smeet den toom los in den nek,Ga naar voetnoot483 daar zij niet waren zelf dan veel te hard van bek.Ga naar voetnoot484 graaf floris 485[regelnummer] Mij leert mijn scha mijn feil, u leer' zij niet te feilen.Ga naar voetnoot485 geeraerdt van velsen Bevaren loodsman, zal ons uwe zorge peilenGa naar voetnoot486 tevoren onze zee? Vanwaar dit hart zo goed?
[pagina 43]
graaf floris Ik acht dat wijsheid nut aan vriend en vijand doet,Ga naar voetnoot488 des wens dat z'u verzell', al had ze mij verlatenGa naar voetnoot489 490[regelnummer] toen ik in mijn gemoed, verbolgen bovenmate,Ga naar voetnoot490 besloot te doen den stap die mij aan 't glissen bracht.Ga naar voetnoot491 Laat worden iets verschoond mijn misslag onbedachtGa naar voetnoot492 van d' uitstekende plaats waar ik op was gezeten,Ga naar voetnoot493 en wilt geen vorst zijn ruimt' naar almans deunheid meten.Ga naar voetnoot494 harman van woerden 495[regelnummer] Wat ruimt'? De woestigheid van uwe lusten boos,Ga naar voetnoot495 en moedwil? gijsbert van aemstel Wettig vorst en was nooit wetteloos. Hoewel hij, zonder het gemenebest te steuren,Ga naar voetnoot497 mag ongehouden, ja moet, wezen in veel keuren,Ga naar voetnoot498 voor welke 't vollik heeft te buigen met geduld.Ga naar voetnoot499 500[regelnummer] Want wetten stelt altijd degeen die wettig huldt,Ga naar voetnoot500 te weten 't eind waartoe hij iemand gaat verheffen. Dat is opdat die 't volck in deugd zou overtreffen met meerder wijsheid, goed bejagen, kwaad verhoên en sturen 't al terecht, dan de gemeent' zou doen.
[pagina 44]
505[regelnummer] Deez' wet verknoopt den prins. Ook binden hem de wettenGa naar voetnoot505 die ons de Hemel gaf en die nature zettenGa naar voetnoot506 met diepe letters deed, in 't redelijk verstand. Deez' moet hij volgen, al waar' 't maar ten spiegel. Want de onderzaat is op de wet gewend te luieren,Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] maar ieder zoekt den vorst zijn wandel na te kuieren.Ga naar voetnoot510 Geoorloofd acht men 'tgeen dat hij geboden heeft,Ga naar voetnoot511 maar eerlijk eerst en schoon hetgeen dat hij beleeft. harman van woerden De harder, als hij dwaalt met reukeloze benen,Ga naar voetnoot513 beslommert zich en 't vee, in moerachtige venen.Ga naar voetnoot514 graaf floris 515[regelnummer] Wat eist gij voor de schuld dat ik tot beet'ring doe?Ga naar voetnoot515 geeraerdt van velsen Uw leven, staat en bloed zijn te gering daartoe.Ga naar voetnoot516 harman van woerden Dit is het voordeel van de grootste schelmerijen,Ga naar voetnoot517 dat nimmer naar verdienst de straf haar kan doen lijen,Ga naar voetnoot518 en altijd d' arme wraak vindt haar verhaal te kleen.Ga naar voetnoot519 graaf floris 520[regelnummer] Heeft wie zijn misdaad rouwt dan niet genoeg geleên?Ga naar voetnoot520
[pagina 45]
gijsbert van aemstel Genoeg voor hem, maar niet tot beternis van andren.Ga naar voetnoot521 harman van woerden Leidt jullie binnen t'zaam de kweller der Holland'ren.Ga naar voetnoot522 Ik ga de ronde doen en zelve nemen achtGa naar voetnoot523 hoe brug en poort verzorgd, en torens zijn bewacht.Ga naar voetnoot524 525[regelnummer] Verzekert hem terwijl. Ik zal mij herwaarts spoeien.Ga naar voetnoot525 geeraerdt van velsen Waar is mijn schildknaap? Brengt hier ijzers om te boeien, men kan bewaren den verrader niet te vast.Ga naar voetnoot527 gijsbert van aemstel De schildknaap is daar al. geeraerdt van velsen Daar dient wel op gepast.Ga naar voetnoot528 eendracht, Trouw, Onnozelheid eendracht Mijn heugelijke troost, o lieve gezellinnen,Ga naar voetnoot529 530[regelnummer] gij die met zuiver snoer gewend zijt op te winnenGa naar voetnoot530 uw vlechten zilververf gebleekt van menig' eeuwGa naar voetnoot531 en met den sluier wit ophuift deez' heil'ge sneeuw,Ga naar voetnoot532
[pagina 46]
wiens loffenisse nooit kwetsuren leed of breuken,Ga naar voetnoot533 die noch van lief, noch ook van leed uw woord laat kreuken,Ga naar voetnoot534 535[regelnummer] t' eenvoudig om te doen 't gelaat met schallikheid,Ga naar voetnoot535 ja zeggen tot hetgeen waar 't harte neen toe zeit,Ga naar voetnoot536 wel grootmoedige Trouw. En gij dien t' allen tijdenGa naar voetnoot537 ondragelijker valt het letten dan het lijden,Ga naar voetnoot538 voldoend' Onnozelheid, gij ziet om heind' en veer,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] wat nemen, in dit land, de zaken voor een keer. De Twist, met groter feest ontvaên, is heel aan 't woeden,Ga naar voetnoot541 zij heeft doen barsten uit d' ontstekene gemoedenGa naar voetnoot542 der edelingen trots. En niet één grote stad,Ga naar voetnoot543 of daar en heeft het gif haars adems op gevat.Ga naar voetnoot544 545[regelnummer] De beste leden zit de smet diep in 't gebeente,Ga naar voetnoot545 en loopt geweldelijk voort onder de gemeenteGa naar voetnoot546 die morrend t'zamen rot. 't Aardrijk dat ik betreeGa naar voetnoot547 roept oorlog, oorlog, en ontzeit mijn zolen vree.Ga naar voetnoot548 Des ik mijn hielen licht, besloten te vertrekkenGa naar voetnoot549 550[regelnummer] van den gevloekten grond, om 's hemels held're plekkenGa naar voetnoot550 te winnen en van daar een vollek te bespiênGa naar voetnoot551 wiens open arm mij troont en mij te jonnen dien. trouw Gij die de staten sticht en spoedig doet bedijen,Ga naar voetnoot553
[pagina 47]
die zijt der steden heil en geest der burgerijen,Ga naar voetnoot554 555[regelnummer] der volken veiligheid, der koninkrijken kracht, godin des landbestiers, o wereldwijz' Eendracht,Ga naar voetnoot556 waar gij bevochten wordt, ontzeit men ons ten strijde,Ga naar voetnoot557 wij missen al te nood de luwt' van uwer zijde.Ga naar voetnoot558 onnozelheid Grootmogende vorstin, 't vernielende GeweldGa naar voetnoot559 560[regelnummer] en 't ereloos Bedrog zijn meesters van dit veld.Ga naar voetnoot560 Reist gij, wij reizen meed' en zijn van hier verbannen.Ga naar voetnoot561 eendracht Aanzienelijk gesticht des hemels wijd gespannen,Ga naar voetnoot562 die buiten zijt omheind met muur van diamantGa naar voetnoot563 gedopt met levend goud, en binnen d' held're wandGa naar voetnoot564 565[regelnummer] met Zon, bij Zon versierd, aan d' hoge welfsels keurig,Ga naar voetnoot565 deurvrolijkt met den galm van liefdesadem geurig,Ga naar voetnoot566 die d' allergoedigst is der krachtelheden schoon, uw armen opent ons, o glorierijken troonGa naar voetnoot568 des Allerhoogsten, voor Wien alle schepsels knielen, 570[regelnummer] der zaal'gen weeldig huis en burcht der vrome zielen,Ga naar voetnoot570 ontvangt, ontvangt, o gij heerlijken tempel groot, ons, uw poort'ressen oud, in uw gerusten schoot.Ga naar voetnoot572
[pagina 48]
rei van hemellieden, Eendracht, Trouw, Onnozelheid rei van hemellieden O heilige drietal wellekom, die 't wereldlijk bezwarenGa naar voetnoot574 575[regelnummer] komt ontvaren,Ga naar voetnoot575 en hebt den weg gekoren om met ons volnoegde scharenGa naar voetnoot577 te vergaren.Ga naar voetnoot578 Op, opwaarts stijgt, al hoger, tot 580[regelnummer] in dit verheven blinkend slot,Ga naar voetnoot580 vervuld door alle ledenGa naar voetnoot581 met weeld', en weltevredenGa naar voetnoot582 vrolijkheden. eendracht Gelukzalige reien, 585[regelnummer] die 's hemels vloer bezwiert met zuiv're voeten,Ga naar voetnoot585 waar ongeneugt met schreienGa naar voetnoot586 haar zelven wars, aan niemand kan gemoeten, noch wrevelheidGa naar voetnoot588 met prikkend leidGa naar voetnoot589 590[regelnummer] de vensters darf genaken, noch nestelt 't sagen,Ga naar voetnoot591 noch zorge met haar knagen,Ga naar voetnoot592 aan de daken. rei van hemellieden Zweeft in, zweeft in, gij zijt verwacht 595[regelnummer] in d' hoogverdiepte zalenGa naar voetnoot595
[pagina 49]
vrij van kwalen.Ga naar voetnoot596 En als 't ondankbaar aards geslacht u kwalijk zal onthalenGa naar voetnoot598 in haar dalen, 600[regelnummer] zo zullen u, o landliên mijn,Ga naar voetnoot600 deez' vaderlijke poorten zijn gesloten t' genen tijen.Ga naar voetnoot602 Zweeft in en wilt u vlijen tot verblijen.Ga naar voetnoot604 rei van amstellandse jofferen 605[regelnummer] O Rome rijk van roem, o dochter 's hooggemeldenGa naar voetnoot605 grootmoedigheids van zo kloek opgeschoten leên,Ga naar voetnoot606 vruchtbare moeder der ouwling vergoder heldenGa naar voetnoot607 die zijn door deugdes kerk ten eerslot ingetreên!Ga naar voetnoot608 Die in de wolken hebt eertijds uw stoel verheven 610[regelnummer] en 't hoofd te kronen met blinkende sterren plaacht,Ga naar voetnoot610 en met de nekken trots des aardrijks opgeheven,Ga naar voetnoot611 en 's t' onderbrachten zees, uw voeten hebt geschraagd. Gij die hebt uitgestrekt uw armen kloek ter dade,Ga naar voetnoot613 waar zelden tevergeefs het gladde staal aan blonkGa naar voetnoot614 615[regelnummer] van 't rozerood prieel der gulden dageradeGa naar voetnoot615 tot 's laten avonds schemervallige spelonk,
[pagina 50]
Godin, gebeden aan van allerleie standen,Ga naar voetnoot617 ontzigbre tuchtigster der koningen vol prachts,Ga naar voetnoot618 voogdes der volken, schrik der felle dwingelanden,Ga naar voetnoot619 620[regelnummer] heil en bevredigster des menslijken geslachts.Ga naar voetnoot620 Nu zijt gij immers meer niet dan een onbegraven, gebalsemd lijk, verzelschapt met bestoven kleên,Ga naar voetnoot622 beraagde kronen, opgehangen scepterstavenGa naar voetnoot623 en wapens uitgediend en zwaarden afgestreên.Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] Dan peinze niemand dat hij zal te boven rakenGa naar voetnoot625 de mogendheid des luks; of trouw' haar weif'len iet, haar speelkind waar zij lang in minne om te blakenGa naar voetnoot627 en op verslingerd scheen, ten laatsten zij verliet.Ga naar voetnoot628 Zich niemand en beloov' dan enig ding ter hoedeGa naar voetnoot629 630[regelnummer] te brengen tegen kwets van droeve sterflijkheid door zorgen kommerziek of stortinge van bloedeGa naar voetnoot631 of stadig sloven van bezweten arrebeid.Ga naar voetnoot632
[pagina 51]
't Zij dat hij onderstaat de volken t' haren bestenGa naar voetnoot633 te stichten burgerlijk door wetten wijs, of tracht 635[regelnummer] voor eindelozen tijd adel en eer te vesten in zijn doorluchtig huis of vorstelijk geslacht, of dat hij bezig wroet om schatten te verzamenGa naar voetnoot637 voor zijn naneven dwaas, zo verre boven maat dat zij in 't derde lid haar zijnes zullen schamen 640[regelnummer] en dichten ouders vals van herelijker staat. Gestellet zijn al t' onverwikkelijke palenGa naar voetnoot641 den aardsen grootheên van den Nood onwinnelijk, die parst ten gronde 't zwaar en dwingt het hoog te dalen, die doemt het murwe fruit ten pluk, het rijp' ten slijk.Ga naar voetnoot644 645[regelnummer] Der zaken beurten en der staten wisselingenGa naar voetnoot645 roert om haar hand gezwind en nimmer woelens zat.Ga naar voetnoot646 Deez' heeft ten laatsten u, o Rome, grootst der dingen,Ga naar voetnoot647 door onontworstelbare stormen afgemat.Ga naar voetnoot648 Och, had zij konnen ook de boze lusten brekenGa naar voetnoot649 650[regelnummer] waar uwer koningen geslacht is toegewend!Ga naar voetnoot650
[pagina 52]
En had toch Brutus met het loffelijke wrekenGa naar voetnoot651 omziende vreze den nakomers ingeprent!Ga naar voetnoot652 Zo zouden nu ter tijd de vreze wij ontberenGa naar voetnoot653 die ons belegerd heeft met angsten en verdriet.Ga naar voetnoot654 655[regelnummer] Maar, laas, het lichte luk noch trouwe wraak verlerenGa naar voetnoot655 der groten kinderen haar woeste moedwil niet.Ga naar voetnoot656 Nu is 's lands rust gesteurd, de zwaarden uit de scheden.Ga naar voetnoot657 Gij helden hooggemoed, gij burgers trots, beziet,Ga naar voetnoot658 erlegt in uw gedacht, bezint, eer verder treden,Ga naar voetnoot659 660[regelnummer] aan welken gruw'len gij der poorten sleutels biedt.Ga naar voetnoot660 Keert buiten, buiten keert dat beest ontsteld van harsen,Ga naar voetnoot661 den goddelozen krijg, en bouwt hèm genen brugGa naar voetnoot662 dien 't, met bebloeden bek, in 't ijzer lust te knarsen.Ga naar voetnoot663 Men kan wel nauwlijks, doch men kan nu nog terug. 665[regelnummer] Maar thans als 't al vervuld zal zijn met schrik en duchtenGa naar voetnoot665 door 't overromp'len en verwoesten van het land, der schuren droeve smook en het verbaasde vluchtenGa naar voetnoot667 der huisliên opgejaagd, der sloten lichten brand,Ga naar voetnoot668
[pagina 53]
zal ieder achten dat zijn' is de grootste schadeGa naar voetnoot669 670[regelnummer] en zijn' de beste kans in 't wrokkige gemoed, en luchtig open doen zijn oren tot het kwade, en niemand luist'ren naar verdrag of vredes goed.	voetnoot338 Men...voeren: laat men het meteen verzorgen met roskammen en voeren voetnoot340 vergaan: afgelopen; wouw: grote roofvogel voetnoot342 Gekeerd is 't: nu is het andersom; benageld in de kluiven: geklemd in de klauwen voetnoot344 en...wezen: en zal hier weldra arriveren voetnoot345 schaar: groep; bondgenoten: medestanders voetnoot346 hem voerend ordentlijk: die hem ordelijk meevoeren; gestoten: gesneld voetnoot349 ter kamerwaart: naar haar vertrek voetnoot350 mijn here welgeboren: mijn hooggeboren heer voetnoot351 dus...nacht: zo in de duistere nacht voetnoot353 wat: waarom; met gevaar: met het risico dat je iets overkomt; de duisternis werd per definitie als gevaarlijk beschouwd voetnoot354 wat: waarom; uw waarde leden: je lieve lichaam voetnoot356 afzijn: afwezigheid voetnoot357 bijzijn: aanwezigheid; haken: verlangen voetnoot360 Veranderd...nu: nu is de positie van de verkrachter veranderd voetnoot361 dwingen: overheersen; voor dezen: tot nu toe voetnoot362 kwaads: onheil; al: wel voetnoot363 indien...ontwast: wanneer de overmoedige vorsten maar een voorbeeld willen nemen (aan het lot van de gevangen Floris). Dan kunnen zij leren dat niemand boven de wet staat voetnoot365 Die schrik...man: die schrik der onderdanen die het nog maar kort geleden voor een vermaak hield de beide Staten, adel en burgerij, te beledigen en in schandelijke overmoed het aanzien en de waardigheid van de ridderschap te krenken, is een gevangene. (De Staten zijn de vertegenwoordigers van de Standen) voetnoot369 De dwingeland...ere: de tiran moge er nu achter komen wiens eer hij, door wellust gedreven, lichtzinnig heeft gekrenkt. In het rechtssysteem van Hoofts tijd geldt dat een verkrachter de eer van de echtgenoot op de allerzwaarste manier schendt voetnoot371 Doet u ter venster: ga maar naar het raam; verzaadt: verzadig voetnoot372 Ach, wraak...geneest: ach, wraak neemt de schande niet weg voetnoot373 Men...toedrijven: men moet hem, opdat hij ervaart wat smaad is, smaad aandoen voetnoot374 zijn meester blijven: hem overtreffen voetnoot375 De smaak....vergaan: het ondergaan van smaad moet hem de lust tot smaden doen vergaan voetnoot376 Dat...aan: dat laatste zou ik liever horen, dan nu zijn rampzalige situatie aan te moeten zien voetnoot377 Goed...lonen: wie rampen lijdzaam ondergaat en gunsten weet te vergelden is een goed mens voetnoot378 Maar...vermaard: maar wie zich tegenover vriend en vijand zowel met erkentelijkheid als met wraak krachtig kan tonen, leeft roemrijk en geëerd voetnoot381 om vensterwaart te pogen: om je naar het raam te begeven voetnoot382 Ach...vernoegen: ach nee, mijn ogen, die, om hem nooit te hebben hoeven zien helaas graag het dierbare licht hadden willen vervloeken, kennen geen groter vrees. Zij kunnen, in geen enkele omstandigheid, met voldoening naar hem kijken voetnoot386 gewag: rumoer; en ga...voegen: en ga ernaartoe. voetnoot387 God geve...beraên: God geve dat jullie overleg positief zal uitvallen voetnoot388 Deze twee regels heeft Hooft ontleend aan Melis Stokes Rijmkroniek, bk. iv, r. 1472-1473 voetnoot389 na dezen tijd: vanaf nu; der voeren...drijven: het bewind niet meer voeren voetnoot391 't Is...toe: het is nu zo ver gekomen voetnoot392 en uur en stond: dag en uur; verdicht: verzonnen; schuld: beschuldiging voetnoot393 vroom: rechtschapen; 't trouwloos lak geweven: de verraderlijke beschuldiging opgesteld; In werkelijkheid had Floris de neef van Van Velsen, Janne, die in Leiden een man voor de ogen van de grafelijke rechter had doodgeslagen en die rechter had verwond, als een misdadiger laten onthoofden. In de Divisiekroniek was de terechtgestelde een broer van Van Velsen geworden voetnoot394 't welk gij...goed: die gij hem deed aanwrijven om, na hem smadelijk te hebben beroofd van het leven, uw klauwen, nat van bloed, met onverzadigbare hebzucht in zijn wettige bezittingen te slaan voetnoot397 streep: bastaard; groten: edelen voetnoot398 Onzalig prins: rampzalig vorst; moedwil: kwaadwillendheid; verstoten: verdreven voetnoot399 d'edel glorie: de hoogste eer voetnoot400 hooggeborenheid: hoogadellijke afkomst voetnoot400 en door...overouderen: en door de omstandigheid dat uw doorluchtige voorouders vorsten waren die uitblonken door hun deugden voetnoot402 pilaren: steunpilaren voetnoot403 verkoren: gekozen; en u...toom: en u de erfelijke regering hadden nagelaten voetnoot405 sturen: besturen; die tot...opgevoerd: die u tot de hoge troon hadden verheven voetnoot406 vanwaar...begroet: vanaf welke plaats uw deugden evenals de beloning daarvan, die is gelegen in de zekerheid van de eigen integriteit, openlijk door iedereen zouden kunnen worden gezien en eervol begroet voetnoot409 Beloningen...ongeval?: is zo'n hoge beloning niet in staat geweest u te bekoren of uw begeerte te wekken om op de juiste manier te handelen, waardoor talloze mensen voorspoed zouden hebben gekregen en gevrijwaard zijn geweest voor rampen? voetnoot413 In stede...gewisse: in plaats van uw grafelijke kroon te tooien met deze parels, sieraden waarmee men de liefde van de onderdanen wint, hebt gij uzelf, helaas, lichtzinnig te schande gemaakt door onrechtvaardig te handelen en hem te veroordelen die uw geweten vrijsprak voetnoot418 Maar, wie...reedlijkheid: maar wie de stem van zijn eigen geweten het zwijgen oplegt, vernietigt overmoedig het leven van zijn ziel, namelijk het vermogen tot moreel juist handelen voetnoot421 eelmans eer: de reputatie van een edelman; doôn: doden; schulden: beschuldigingen voetnoot422 Dat...dulden!: dat is mijn beloning voor het (zonder protest) verdragen (van de justitiële moord op zijn broer)! voetnoot423 Men...tiran!: men moet de tiran met gelijke munt betalen!; Wie door...licht: wie niet uit vrees toegeeft, maar in deugden uitmunt, die neemt hij (nl. Floris) op zijn horens voetnoot425 lijdzaam: gelaten voetnoot426 blijve: bezwijkt voetnoot427 of: als; slap: zwak; moed: gemoed voetnoot428 bloed: geslacht voetnoot429 in hoger eer verweend: uitmuntend door een grote reputatie; en ridderlijke magen: en [door] ridderlijke bloedverwanten voetnoot430 haar: zich; preuts te dragen: grootmoedig te gedragen voetnoot431 groott': status; eedle zwagerij: adellijke verwantschap voetnoot432 den lande door ontzien: door het gehele land gerespecteerd voetnoot433 dagge: dolk voetnoot434 om...stoten: om, met opoffering van eigen leven, uw hart te doorsteken voetnoot435 lossing: verlossing; allerwaardste: allerdierbaarste voetnoot436 van: voor; god- en eervergeten: goddeloze en gewetenloze voetnoot437 van uw moedwil: door uw onbeheerste geilheid; geleden: ondervonden voetnoot438 Daartoe...om?: dacht u dat wij ertoe zijn geboren, dat de door uw wellust gedreven arrogante willekeur, die veel te losbandig werd, met onze reputatie en ons bezit naar believen zou kunnen omspringen? voetnoot441 Dat wij...bordelen?: dat wij, als slaven onderdrukt, onze zoons zouden verwekken om beulen te worden, onze dochters om in bordelen te gaan? voetnoot443 W' en zijn...stonde: wij zijn geen bastaards van rechtschapen helden en aanzienlijke geslachten, die men niet ongestraft kon honen. En God verhoede dat onze nakomelingen het ooit zouden worden voetnoot447 dicht: verzint voetnoot449 alzo: zo; betrachtte: handelde naar voetnoot450 toen...hands: toen uw goddeloze geest daarmee (eer en eed) steeds minder rekening hield, stierf voor ons langzamerhand uw vorstelijk gezag af voetnoot451 staf: scepter voetnoot452 Staten dezes lands: deze uitspraak is historisch gezien onjuist, omdat er tijdens het bewind van Floris v geen Staten bestonden. Hooft heeft deze constitutionele verhoudingen gebaseerd op Hugo de Groots Tractaet vande oudtheydt vande Batavische nu Hollandsche Republique (1610). In dit werk poneerde De Groot dat er sedert de tijd van de Bataven in Holland Staten hadden gefunctioneerd die de dragers waren van de soevereiniteit voetnoot454 huldinge: inzwering voetnoot455 met daging Gods: onder het aanroepen van God als getuige; bij gestaafden eed: met een voorgesproken en exact nagesproken eed voetnoot457 trouwlijk...bewaren: getrouw zou regeren en dapper verdedigen voetnoot458 eer...haren: voor de grafelijke kroon u op het hoofd zou worden gezet voetnoot459 Daar zijt...gehoorzaamheid: op die voorwaarden bent u aangesteld en daarop is u omgekeerd gehoorzaamheid gezworen voetnoot461 't welk...d'onderzaten: die de onderdanen, toen gij u niet meer aan de voorwaarden hield, u niet meer waren verschuldigd voetnoot462 't lichaam van de Staten: de voltallige vergadering van de Staten voetnoot463 't Geen...krans: laat degenen die mij tot graaf verhieven, over mij oordelen voetnoot464 halsheer: scherprechter voetnoot465 Des rechts uitroeier: de rechtsverkrachter voetnoot466 gedoemd: veroordeeld; raden: rechters voetnoot467 maar wel wetteloos van stem: maar die zich in hun oordeel niet aan de wet hielden voetnoot468 streken: velden; Uit gij voerd': gij voerde het uit voetnoot469 verhaalt...allen: eist genoegdoening van hen allen voetnoot470 Dat 's...gevalle: dat is pas een schurk, wie heeft er voordeel van die schurkenstreek? voetnoot471 Dart...bereên?: boosaardige verkrachter, durft gij verontschuldingen aan te voeren? voetnoot475 beken: erken voetnoot477 Oordeelt...getrokken: u moet oordelen hoe zwaar die schuld moet wegen voetnoot478 Dit darr'...moe: dit waag ik te verzoeken, dat gij uw redelijk oordeel niet van het juiste spoor laat brengen door hartstocht en heftigheid van gemoed voetnoot481 stond te betrachten gij: had gij moeten overwegen; korzelheden: driften voetnoot482 vrijpostig: openhartig; gulhartige reden: onbedachtzaam gepraat voetnoot483 geraakt...nek: eenmaal op hol geslagen, de vrije teugel liet; het beeld van een ongebreideld paard was al vanaf Plato in de West-Europese cultuur stereotiep voor losgeslagen hartstochten voetnoot484 daar...bek: aangezien zij niet onder controle waren te krijgen voetnoot485 Mij...feilen: mijn jammerlijke situatie leert mij mijn misdaad in te zien, u moge zij leren niet te falen voetnoot486 Bevaren...zee: ervaren loods, moet uw bezorgdheid onze toekomstige koers bepalen? voetnoot488 acht: ben van mening; wijsheid: politiek-moreel inzicht; dit is de prudentia, één van de vier kardinale of vorstelijke deugden; zij geldt als het complex van overwegingen dat bepaalt of men politiek en moreel juist handelt voetnoot489 des...verzell': daarom wens ik dat u het (juiste politieke inzicht) zult mogen hebben voetnoot490 verbolgen bovenmate: bijzonder vertoornd voetnoot491 glissen: glijden voetnoot492 misslag onbedacht: onbezonnen vergrijp voetnoot493 van...gezeten: door de hoge positie die ik innam voetnoot494 en...meten: en beoordeel de vrijheid van handelen van een vorst niet naar de beperkte ruimte die het gewone volk heeft; de gedachte dat de daden van een vorst naar andere, hogere maatstaven moeten worden beoordeeld heeft Hooft ontleend aan Montaigne, vgl. Essais, i, 36; ii, 7 voetnoot495 De woestigheid van uwe lusten boos, en moedwil: de ongeremdheid van uw vuige lusten en kwaadwilligheid voetnoot497 zonder...steuren: zonder de gemeenschap schade te berokkenen voetnoot498 mag...keuren: zich niet kan, of sterker nog, zich niet hoeft te houden aan veel verordeningen voetnoot499 geduld: berusting voetnoot500 Want wetten...doen: want degene die een vorst op wettige wijze aanstelt, bepaalt altijd de wetten; deze liggen namelijk besloten in het doel van die aanstelling. De vorst wordt aangesteld met het oogmerk dat hij het volk in deugzaamheid zal overtreffen en dat hij met meer politiek inzicht het goede zal nastreven, het kwade zal verhinderen en alles beter zal leiden dan de burgerij zelf zou doen. Deze redenering gaat terug op Lipsius' Politica, ii, 7 voetnoot505 verknoopt: bindt; prins: vorst; de wetten die ons de Hemel gaf: de eeuwige en onveranderlijke goddelijke wet voetnoot506 (de wetten) die nature...verstand: de natuurwet die de redelijke mens is aangeboren. Bij Hugo de Groot zijn dit de voorschriften die de menselijke rede de mens ingeeft, zodat hij als een redelijk wezen handelt voetnoot509 de onderzaat...luieren: de onderdaan is niet gewoon zich zorgvuldig aan de wet te houden voetnoot510 maar...kuieren: maar iedereen probeert de handel en wandel van de vorst na te volgen voetnoot511 Geoorloofd acht...beleeft: wat hij heeft geboden acht men rechtmatig, maar achtenswaardig en goed vooral hoe hij in moreel opzicht handelt. Ook deze passage gaat terug op Lipsius' Politica, ii, 9 voetnoot513 dwaalt: rondzwerft; met reukeloze benen: zonder op te letten waar hij loopt voetnoot514 beslommert zich...venen: verdwaalt met zijn dieren in de drassige venen voetnoot515 beet'ring: boete; in het Hollandse rechtssysteem hadden mannen het recht om iemand aan te klagen, omdat hij hun vrouw verkracht had. Deze kon dan worden veroordeeld tot een openbare schuldbekentenis en tot een verzoek om vergiffenis en daarboven tot een betaling van een geldsom om de aangedane schade te vereffenen voetnoot516 staat: positie voetnoot517 schelmerijen: schurkenstreken voetnoot518 naar verdienst: overeenkomstig de zwaarte van de misdaad; haar: degenen die de schurkenstreken begaan voetnoot519 verhaal: genoegdoening voetnoot520 rouwt: berouwt voetnoot521 hem: hemzelf; beternis: morele beterschap. De in 520-521 uitgedrukte gedachte dat straf niet alleen dient om misdaad te bestraffen, maar ook als waarschuwing aan anderen om niet in dezelfde fouten te vervallen, kan Hooft zowel aan Montaigne als Lipsius hebben ontleend; vgl. Montaigne, Essais, iii, 8; Lipsius, De constantia, ii, 10 voetnoot522 Leidt...binnen: brengt naar binnen voetnoot523 nemen acht: inspecteren voetnoot524 verzorgd: in staat van verdediging gebracht voetnoot525 Verzekert hem: stel hem in verzekerde bewaring; terwijl: intussen; herwaarts: daarheen (naar brug en poort en torens) voetnoot527 bewaren: bewaken; niet te vast: niet stevig genoeg voetnoot528 Daar dient wel op gepast: er dient goed op hem gelet te worden voetnoot529 Eendracht kan op verschillende manieren worden uitgebeeld. Ripa beschrijft onder andere een vrouw met een olijfkrans, met in haar rechterhand een bundel pijlen die omwonden zijn met een rode en witte band. In de linkerhand houdt zij een hoorn des overvloeds die symboleert dat ze welvaart voortbrengt (Iconologia, 97); Mijn heugelijke troost: mijn opgewekte steun voetnoot530 zuiver snoer: schoon lint; op te winnen: op te binden voetnoot531 zilververf: zilvergrijs; van: door voetnoot532 ophuift: bedekt; deez' heil'ge sneeuw: deze eerbiedwaardige witte haren voetnoot533 wiens...breuken: wier belofte nooit werd geschonden of gebroken voetnoot534 van: door; kreuken: schenden voetnoot535 t' eenvoudig...schallikheid: te argeloos om een sluw gezicht te trekken voetnoot536 tot: tegen; toe zeit: tegen zegt voetnoot537 wel grootmoedige: zeer edelmoedige voetnoot538 letten: leed doen; lijden: leed ondergaan voetnoot539 voldoend' Onnozelheid: gulhartige Onschuld; om heind' en veer: overal voetnoot541 met groter feest ontvaên: met grote vreugde ontvangen; is heel aan 't woeden: gaat hevig te keer voetnoot542 d'onstekene gemoeden der edelingen trots: de verbitterde gemoederen der trotse edellieden voetnoot543 En niet één grote stad: een anachronisme, want in 1296 bestond er in Holland geen enkele grote stad voetnoot544 op gevat: vat op gekregen voetnoot545 De beste leden: de voornaamste edelen; smet: gif (van de tweedracht) voetnoot546 en loopt...rot: ook verspreidt het (gif) zich met kracht onder het volk, dat morrend te hoop loopt voetnoot547 't Aardrijk dat ik betree: de aarde waarop ik loop voetnoot548 ontzeit: weigert voetnoot549 Des: daarom voetnoot550 gevloekten: vervloekte; held're plekken: verheven plaatsen voetnoot551 winnen: bereiken; en van daar...dien: om vandaaruit om te zien naar een ander volk, dat mij met open armen lokt, en mij daaraan te wijden voetnoot553 Trouw werd door de Romeinen voorgesteld als een oude, grijze vrouw in een wit gewaad; spoedig bedijen: voorspoedig gedijen voetnoot554 geest: beschermer voetnoot556 wereldwijz': verstandige voetnoot557 ontzeidt men ons ten strijde: verklaart men ons de oorlog voetnoot558 al te nood: zeer ongaarne; luwt': bescherming voetnoot559 Onnozelheid wordt bij Ripa (Iconologia, 367) voorgesteld als een in het wit gekleed meisje met een bloemenkrans op haar haar en een lammetje onder de arm voetnoot560 ereloos: trouweloos voetnoot561 reist: vertrekt; Hooft is schatplichtig aan Garniers Porcie, waar in het derde bedrijf la Foy, la Charité en la Concorde de aarde verlaten, nadat la Justice daaruit verbannen is en ook naar de hemel is gestegen voetnoot562 Aanzienelijk...gespannen: luisterrijk en uitgestrekt gebouw van de hemel voetnoot563 buiten: aan de buitenkant; omheind: omsloten voetnoot564 gedopt: beslagen; levend goud: sterren; binnen: van binnen; held're wand: schitterende muren voetnoot565 met Zon...keurig: door God zelf met Zijn goddelijk licht tot in de prachtige hoge gewelven feestelijk verlicht voetnoot566 deurvrolijkt...schoon: met vreugde vervuld door het resoneren van de welriekende adem der liefde, de meest lieflijke van alle goddelijke krachten voetnoot568 troon: zetel voetnoot570 der zaal'gen weeldig huis: het gelukkige huis van de (gestorven) zaligen voetnoot572 uw poort'ressen oud: uw oude vertrouwde burgeressen; gerusten: veilige voetnoot574 't wereldlijk bezwaren: de aardse zorgen voetnoot575 ontvaren: ontvluchten voetnoot577 volnoegde: blijde voetnoot578 te vergaren: u te verenigen voetnoot580 verheven: hoog; blinkend: schitterend voetnoot581 door alle leden: overal voetnoot582 met weeld', en weltevreden vrolijkheden: met blijdschap en zalige vreugde voetnoot585 bezwiert: zwierig danst over; zuiver: rein voetnoot586 waar ongeneugt...gemoeten: waar een verdriet, waardoor men zo moet huilen dat men een afkeer van zichzelf krijgt, niemand kan overkomen voetnoot588 wrevelheid: boosheid voetnoot589 met prikkend leid: met stekende woede voetnoot591 't sagen: angst voetnoot592 zorge: vrees voetnoot595 hoogverdiepte zalen: hoge vertrekken voetnoot596 vrij van kwalen: waar geen zorgen heersen voetnoot598 u kwalijk zal onthalen: u slecht zal ontvangen voetnoot600 zo: dan; landliên mijn: mijn landgenoten voetnoot602 t' genen tijen: op geen enkel moment voetnoot604 en wilt u vlijen tot verblijen: en voegt u bij ons om vrolijk te zijn voetnoot605 rijk van roem: roemrijk; 's hooggemelden grootmoedigheids: van de hooggeprezen grootheid van geest voetnoot606 van zo kloek opgeschoten leên: met zo'n krachtig uitgegroeid lichaam voetnoot607 ouwling: eertijds; vergoder: vergoddelijkte voetnoot608 die zijn...ingetreên!: die door hun morele kwaliteiten eer hebben verworven! In Rome stonden twee tempels naast elkaar, die van de Eer en die van de Deugd. Niemand kon de tempel van de Eer binnengaan zonder eerst door die van de Deugd te zijn gegaan voetnoot610 plaacht: placht voetnoot611 en met...geschraagd: en (die) uw voeten hebt gesteund op de trotse nekken van de onderworpen aarde en de bedwongen zee voetnoot613 kloek ter dade: daadkrachtige voetnoot614 het gladde staal: het blinkende zwaard voetnoot615 van 't rozerood...spelonk: vanhet oosten tot het westen voetnoot617 gebeden... standen: vereerd door alle staten voetnoot618 ontzigbre: ontzagwekkende; koningen vol prachts: trotse koningen voetnoot619 voogdes: gebiedster; der felle dwingelanden: van de meedogenloze tirannen voetnoot620 heil: bevrijdster; bevredigster: verzoenster voetnoot622 verzelschapt met: omringd door; bestoven kleên: bestofte tapijten voetnoot623 beraagde: vol spinrag; scepterstaven: scepters voetnoot624 afgestreên: onbruikbare voetnoot625 deze strofen over de dwaasheid van de mens, die zich beroemt op tijdelijk goed, de natuurlijke grenzen wil overschrijden en zijn zwakheid en onvolmaaktheid niet wil erkennen, gaan terug op Montaigne, Essais, i, 26; Dan peinze...iet: maar laat niemand denken dat hij zal ontkomen aan de macht van vrouwe Fortuna of dat hij haar wispelturigheid ook maar enigszins kan vertrouwen voetnoot627 speelkind: troetelkind, nl. Rome; in minne: in vurige liefde voetnoot628 verslingerd: verzot; ten laatsten: ten slotte voetnoot629 Zich niemand...sterflijkheid: laat niemand zich dan vleien met de hoop iets te kunnen beschermen tegen het kwaad van de droef stemmende vergankelijkheid; vgl. Seneca, Octavia, 924-926 voetnoot631 zorgen kommerziek: kommervolle angsten; stortinge van bloede: bloedvergieten voetnoot632 of stadig...arrebeid: of voortdurende inspanning door zware arbeid voetnoot633 't Zij...geslacht: of hij het nu op zich neemt de volkeren in hun eigen belang in maatschappelijk opzicht steviger te grondvesten met behulp van wijze wetten, of probeert voor een lange tijd zijn roemrijk huis of vorstelijk geslacht te baseren op aanzien en reputatie voetnoot637 of dat...staat: of dat hij zich rusteloos aftobt om zo onmatig veel bezittingen bijeen te brengen voor zijn dwaze nakomelingen dat deze zich tot in de derde generatie voor hem zullen schamen en valse voorouders met een aanzienlijke positie zullen verzinnen voetnoot641 Gestellet...onwinnelijk: het onoverwinnelijke noodlot heeft aan de machtigen van de wereld uiterst onwrikbare grenzen gesteld voetnoot644 murwe: rijpe; rijp': overrijpe voetnoot645 vgl. Montaigne, Essais, ii, 23, iii, 9; der zaken beurten: de afwisseling in de loop der dingen, der staten wisselingen: de opeenvolging van heerschappijen voetnoot646 roert...zat: is het werk van Fortuna's vlugge hand, die nooit te moe is om zich in te spannen voetnoot647 Deez': de (hand van Fortuna); grootst der dingen: het machtigste van alle rijken voetnoot648 onontworstelbare stormen: stormlopen die men niet kon afwenden voetnoot649 de boze lusten breken: de boosaardige hartstochten beteugelen voetnoot650 is toegewend: zich aan heeft overgegeven voetnoot651 Brutus: L. Junius Brutus verdreef in 510 v. Chr. de laatste koning van Rome, de tiran Tarquinius Superbus; met het loffelijke wreken: door het prijzenswaardige afstraffen (van de tiran) voetnoot652 omziende vreze: behoedzaam ontzag; nakomers: nakomelingen; ingeprent: ingeboezemd voetnoot653 Zo: dan; ontberen: laten varen voetnoot654 belegerd: belaagd voetnoot655 laas: helaas; het lichte luk: de onbetrouwbare fortuin; trouwe wraak: onontkoombare wraak; verleren: afleren voetnoot656 der groten kinderen: de kinderen van de machtigen; haar woeste moedwil: hun arrogante kwaadwilligheid voetnoot657 's lands rust: binnenlandse vrede; gesteurd: verstoord voetnoot658 hooggemoed: fier voetnoot659 erlegt in uw gedacht: overlegt bij uzelf; eer verder treden: voor gij verder gaat voetnoot660 aan...biedt: voor welke gruwelen gij de poorten opent voetnoot661 Keert buiten: jaag naar buiten; dat beest ontsteld van harsen: dat krankzinnige dier voetnoot662 bouwt hèm genen brug: maak hem, namelijk Geweld, de toegang niet te gemakkelijk voetnoot663 dien 't...lust: die er van houdt; ijzer: harnas voetnoot665 thans: straks; 't al: alles; schrik en duchten: vrees en beven voetnoot667 droeve smook: zwarte rookwolken; verbaasde: verbijsterde voetnoot668 huisliên opgejaagd: verjaagde boeren; der sloten lichten brand: het gemakkelijke branden van de kastelen voetnoot669 zal ieder...goed: dan zal iedereen in zijn wraakzuchtige stemming denken dat hij de grootste schade lijdt en dat hij de beste kansen heeft en dus lichtzinnig zijn oor neigen naar het kwaad en niemand zal willen weten van een bestand of een heilzame vrede

Vorige Volgende

Geeraerdt van Velsen. Baeto, of oorsprong der Hollanderen

Tweede bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

auteurs