Geeraerdt van Velsen

(1976)–P.C. Hooft– rechtenstatus




[pagina 104]
Vierde bedrijf Ga naar voetnoot+ Gheest van Velsen. Graef Floris Gheest van Velsen Wee Graef van Hollandt, wee Graef Floris, wraeck, wraeck, wraeck, Ga naar voetnoot1067 Zy over u, die in mijn bloedt vondt sulcken smaeck. U, die my afghesneên den draedt eerst aengheheven; Ga naar voetnoot1069 1070[regelnummer] My uyt den arm ontruckt het alderliefste leven; En my ontweldicht hebt des blyden lichts ghenot; En schendichlyck berooft van 't costlijck overschot Der soete', en van natuyr my noch ghejonde daeghen; Ga naar voetnoot1073 Van 't selschap smaeckelyck van vrienden, en van maeghen; 1075[regelnummer] En alles waer het hart soo teeder overhing, Ga naar voetnoot1075 Met bitter scheyden en verlies van alle ding. Ghy die daer hebt ghemaeckt myn lichaem tot een leêghe En maxeloose romp; ten akelighen weghe Ga naar voetnoot1078 Ghesleten van het spoor dat nae beneden leydt, Ga naar voetnoot1079 1080[regelnummer] My stuyrend henen af, in myner eensaemheyt; Om met de binnensmontsspreeckende te vergaeren, Ga naar voetnoot1081 En sonder sonneschijn en sonder lucht te waêren. Ga naar voetnoot1082 Ghy rechter rechteloos, nu is uw tijdt naeby, Wee Floris, Floris wee, te wraeck ontseg ick dy. Ga naar voetnoot1084
[pagina 105]
1085[regelnummer] Dit wreekvyer, dese toors, die seyndt u 't recht vergheten. Ga naar voetnoot1085 De vlamme seng' u 't hart, en knaeghe dy 't gheweten. Graef Floris Oyme! wat schrick is dit die my de stem besluyt? Ga naar voetnoot1087 Mijn hayren staen te berch, het sweet dat breeckt my uyt. Wat anxt beklemt my 't hart? och wat is my verscheenen? 1090[regelnummer] Mijn tijdt naeby? o ramp! hoe wroecht mijn borst vol peenen! Ga naar voetnoot1090 Heeft my de gheest gheraeckt? oft is het dat, soo flucx, Ick die bevanghen was met dronckenschap des lucx, En sluymervallich, word gheweckt van mijn versleghen moedt; Ga naar voetnoot1091-1093 En mijn gheweten nu benuchtert door de teghenspoedt? Ga naar voetnoot1094 1095[regelnummer] Ayme'! ick sie noch de gheest, en bloed dat wraecke raest. Ga naar voetnoot1095 O Velsen, Velsen!
Geeraerdt v. Velsen. Harman van Woerden. Ghijsbrecht van Aemstel. Graef Floris G. v. Velsen Wie vereyscht my soo verbaest? Ga naar voetnoot1096 Graef Floris O Velsen! G. v. Velsen Wat's 'er gaens? op ridders, op en knaepen. Op Woerden, Woerden. H. v. Woerden Wat ist onraedt? waepen, waepen.
[pagina 106]
Op Aemstel, Aemstel. G. v. Aemstel Hoe? vyand? wat's 'er of? Ga naar voetnoot1099 1100[regelnummer] Beleert hy 't slot? oft is hy inden binnenhof? Ga naar voetnoot1100 H. v. Woerden Waer ist te doen? G. v. Velsen Van wien is dit gherucht begonnen? Graef Floris Van my, o Velsen! die van anxte ben verwonnen, En sprack u gaeren. G. v. Velsen My alleen, oft d'ander mee? Graef Floris Alleen. Ick ben gheparst aen u te soecken vree. Ga naar voetnoot1104 G. v. Velsen 1105[regelnummer] Wat seght ghy Heeren? Ga naar voetnoot1105 H. v. Woerden Doet. G. v. Aemstel 't Wort van my goet gevonden. H. v. Woerden Wy gaen dan weer te rust. G. v. Aemstel Ghy moocht zijn hart doorgronden.
[pagina 107]
G. v. Velsen Ick sal hem hooren, wel, wat, Floris, wildy doch?
Geeraerdt van Velsen. Graef Floris Graef Floris Ick deed u onghelijck, och, neef van Velsen, och? Ga naar voetnoot1109 G. v. Velsen. 1110[regelnummer] Wat kendy aen het gheen dat yder oopenbaer is? Ga naar voetnoot1110 Graef Floris Ach! ick heb u vercort, soo dattet al te swaer is. Ga naar voetnoot1111 G. v. Velsen Ick voelt, en duyd'lijck: spaert daer vry de woorden af. Ga naar voetnoot1112 Graef Floris Ick viel u broeder streng, en hielp hem in het graf. Ga naar voetnoot1113 Den Raedt met dreyghen doend' alsulcken vonnis vynen. Ga naar voetnoot1114 G. v. Velsen 1115[regelnummer] Gheen argher onrecht als dat enckel recht wil schynen. Ga naar voetnoot1115 Graef Floris 't Bewijs was niet bestaende' en teghens hem te swack. Ga naar voetnoot1116 G. v. Velsen Uw bloedtdorst stopte' het gheen dat aen 't bewijs ontbrack. Ga naar voetnoot1117
[pagina 108]
Graef Floris My deert dat ick oyt deed' d'onnoosel' anneclaeghen. Ga naar voetnoot1118 G. v. Velsen Dat denck ick wel, nu 't comt dus quaelijck te beslaeghen. Ga naar voetnoot1119 Graef Floris 1120[regelnummer] Ick was vol quaet vermoêns en heel verblindt daervan. G. v. Velsen Die yemandt quaedt toeschrijft, eer dat hy 't weten can, En uyt vermoeden haet, is waerdich dat hy snevel. Ga naar voetnoot1122 Graef Floris 't Is Prinssen sieckt; wy gaen altsaemen aen dit evel. Ga naar voetnoot1123 G. v. Velsen Die veeler vrees wil zijn, gaet veel te vreesen aen. Ga naar voetnoot1124 Graef Floris 1125[regelnummer] Helaes! noch heb ick u in swaerder stuck misdaen. G. v. Velsen Niet my alleen, maer haer die 'k eeuwich heb te minnen. Graef Floris De wederwaerdicheyt sporrelde door mijn sinnen, Ga naar voetnoot1127
[pagina 109]
De spijt die wrong my 't hart, en dreef my tot die saeck. Ga naar voetnoot1128 G. v. Velsen Wel, yder dan zijn beurt, nu drijftse my tot wraeck. Graef Floris 1130[regelnummer] Mijn boelschap terchdme staech; dees heeft de schuldt van alle. Ga naar voetnoot1130 G. v. Velsen Soo schendt ghy liên van eer, den hoeren te ghevalle. Graef Floris Ick vloeck de tijdt dat ick beminde' haer lichten aerdt. G. v. Velsen Maer Hollandt vloeck de tijdt, dat ghy ghebooren waert. Graef Floris Ach Velsen! gheeft mijn pays; siet hoe ick my verneder. Ga naar voetnoot1134 G. v. Velsen 1135[regelnummer] Gheeft ghy myn broeder 't lijf, mijn vrouw haer eere weder. Ga naar voetnoot1135 Graef Floris Doet afstandt van 't crackeel, o Ridder! en ick sal. G. v. Velsen Wat soudy, die nu hebt dat u is niet met al? Ga naar voetnoot1137
[pagina 110]
Graef Floris Uw bastaertdochter sal ick trouwen, laet my 't leven. G. v. Velsen Te waerd is zy me' ick wilse' aen gheen verraeder gheven. Ga naar voetnoot1138, 1139 Ga naar voetnoot1139 Graef Floris 1140[regelnummer] Hoe hebdy't met my voor? oft waer dan wacht ick naer? G. v. Velsen Dat werdy t'zijner tijdt in tijdts ghenoech ghewaer. Ick gae, de reden wordt hier doch om niet versleten. Ga naar voetnoot1142
Graeve Floris Wat is de myne' een val? Hoe ver ben ick versmeten! Op gistren sat ick hooch, verselschapt met de pracht Ga naar voetnoot1144 1145[regelnummer] Des Priestersdoms verwaent, en Heeren groot van macht; Ga naar voetnoot1145 In 't schoone midden van den drang der eed'le schaeren; Ga naar voetnoot1146 Omringhelt met den stoet van lijfwacht, en dienaeren; Ga naar voetnoot1147
[pagina 111]
Als een vermooghen Vorst, en van dit vrye landt Ga naar voetnoot1148 d'Uytsteeckenste persoon: en soud dees gulden bandt, Ga naar voetnoot1149 1150[regelnummer] Die niet dan Graeflijck hayr ghewoon is te verschuylen, Met meenich Conincx croon nood hebben willen ruylen. Ga naar voetnoot1151 Nu leg ick als verslenst, van yder te versmaên, Ga naar voetnoot1152 Onwaerdelijck gheboeyt, en op mijn hals ghevaên: Ga naar voetnoot1153 Des ick my selven 't hooft, van troosteloosheyt, plonder. Ga naar voetnoot1154 1155[regelnummer] In een, in eenen dach, ben ick gheworpen t'onder: En is verdweenen heel myn gloory claer, ghelyck Als van den Hemel valt de sneeuw, en smelt in 't slyck. Gaet heen, vertrouwt het luck. My dien, met feestich groeten, Ga naar voetnoot1158 De morghen annebad, den avondt trad met voeten. 1160[regelnummer] Maer hoe doch? Ay ick dool, myn scheut begon veel eer. Ga naar voetnoot1160 Aen 't vallen was ick lang, maer gistren quam ick neer. Smeeckende vyandin, doen ghy 't onlydsaem raesen, Ga naar voetnoot1162 Met giftighe' ooghen, my ten aedr'en in quaemt blaesen; Dat greep my aen, ghelyck, door den ghebeten wondt, 1165[regelnummer] Zijn schennis schiet het schuym van eenen dullen hondt, Ga naar voetnoot1165 En onghenaedich woedt op al de leên verwonnen. Ga naar voetnoot1166 Doen stiet mijn luck zijn cruyn: doen viel ick: doen begonnen Ga naar voetnoot1167 Te wanckelen mijn staet, te wagghelen mijn croon: Doen sweecken onder my de stylen van mijn throon. Ga naar voetnoot1169
[pagina 112]
1170[regelnummer] O valsche vrouw, hoe dier staet my uw loos aenschouwen! Ga naar voetnoot1170 Hoe dier u lusten! och wat comt'er ramps door vrouwen, Dat gheblanckette quaet! Fy dat ick, ter begheert Ga naar voetnoot1172 Uws opgheblaesenheyts, d'eerwaerdighe' heb onteert! Daer 't soo bederflijck in bestier van alle staeten Ga naar voetnoot1174 1175[regelnummer] Is, sonder eers ghenot, d'eerwaerdighe te laeten. Wat ging my aen? 'k en weets, 't vernuft was slincx en erom: Ga naar voetnoot1176 Een averechtschen wech sloeghen mijn sinnen om. Ga naar voetnoot1177 Nu ist te laet. O man, onsaelichst uwer tyden! Ga naar voetnoot1178 Wat sal ick? wacker zijn, noch slaepen can ick lyden: 1180[regelnummer] Vol kommers 't waecken is, de slaep vol anxten straf. Ga naar voetnoot1180 Ellend, wort ghy niet mat, soo mat my haestich af. Trompetter De blancken uchtendt met haer bloosend roode kaecken, In 't heuchelycke kleedt van dundoeck en scharlaecken, Ga naar voetnoot1183 Rust toe ten Hemelvaert. Haer gouden pruyck al ree Ga naar voetnoot1184 1185[regelnummer] In 't silver schittert van de vlacke Zuyder Zee; En doet de schaduw vocht des duysterheyds verjaeghen: Ga naar voetnoot1186 Het sweeft een frisschen dauw van roosen om haer waeghen. Ga naar voetnoot1187 De Sonne volcht het spoor van 's ouden Thitons bruydt, Ga naar voetnoot1188 En steeckt den Hemel al zyn minder ooghen uyt. Ga naar voetnoot1189 1190[regelnummer] In 't Ooste daecht het op. De nacht begint te duycken. Wie dat ter schildwacht staet, en laet gheen ooghen luycken.
[pagina 113]

Geeraerdt van Velsen. Schildknaep Schildknaep Ick acht myn Heere neemt myn meening seer wel in; Ga naar voetnoot1192 En siet de tweesprong van dit antwoordt dubbelsin; Ga naar voetnoot1193 En 't strydighe verstant, in eenderley gheluyden. Ga naar voetnoot1194 G. v. Velsen 1195[regelnummer] Men neem het soo men wil, voor my, is datmen 't duyden Ga naar voetnoot1195 Ten minsten op den sin can, die my best ghelyckt. Dus, mijn ghemoedt gheensins van d'eerste raedt en wijckt: Ga naar voetnoot1197 Maer 't gheen dat ick besuyr, dat sal hy mee besuyren. Ga naar voetnoot1198
Geeraerdt van Velsen. Schildknaep Trompetter Trompetter Op waepen, waepen, mant uw toorens, mant u muyren, Ga naar voetnoot1199 1200[regelnummer] Op Crijchsluy, vyand, op, en vaerdich in 't gheweer. Ga naar voetnoot1200 G. v. Velsen Wat vyandt? Schildknaep Ridders op. G. v. Velsen Waer is hy? heynd of veer? Ga naar voetnoot1201
[pagina 114]
Aen welcke zyde siet ghy wachter haer ondecken? Ga naar voetnoot1202 Trompetter Ick sie, langs Diemerdijck, een stofwolck herwaerts trecken: In rep en roeren is de Waeterlandsche zy; 1205[regelnummer] Van schuyten sonder tal grimmelt het op het Y.
Ghysbrecht van Aemstel, Schildknaep, Harman van Woerden, Geeraerdt van Velsen G. v. Aemstel Wat isser gaens? Schildknaep Op, op. H. v. Woerden Hoe? Schildknaep Vyandt. G. v. Aemstel Waer verscheenen? G. v. Velsen In 't Y, oock op den dijck van Diemen, en dat heenen Ga naar voetnoot1207 In groote menicht. Schildknaep Op mannen; op met vlijt; Ga naar voetnoot1208 Beset uw muyren. H. v. Woerden 't Is gheen muyr besettens tijdt.
[pagina 115]
G. v. Aemstel 1210[regelnummer] Soo doet het seecker niet. Ga naar voetnoot1210 G. v. Velsen 't Is tijdt om te vervaeren. H. v. Woerden Een yder rust hem toe. Ga naar voetnoot1211 G. v. Aemstel Het volleck laet vergaeren, Om af te trecken. G. v. Velsen Gaet ghy om de Graef te hael. Ga naar voetnoot1212 Schildknaep Ick gae. G. v. Velsen Datmen terstond de paerden topme'en saêl. Mijn vrouw, waer is zij?
Machtelt van Velsen. Geeraerdt van Velsen M. v. Velsen Hier mijn Heer. G. v. Velsen Mijn lieve leven, 1215[regelnummer] De tijdt wil dat wy ons van 't Huys te Muyden gheven, Ga naar voetnoot1215
[pagina 116]
In sulcker yl, en wijs, dat zy niet toe en laet, U liên te voeren mee. M. v. Velsen Waer blijf ick dan? wat raet Schiedt my dan over? G. v. Velsen Mijn vercooren, stilt u weenen. D'onwetende ghemeent is schendich op de beenen: Ga naar voetnoot1219 1220[regelnummer] Haer oploopenden moedt t'ontwijcken is ons 't naest, Ga naar voetnoot1220 En bodt te gheven, tot dat zy hebbe' uytgheraest. Ga naar voetnoot1221 Want wederstant te doen is haer met spooren noopen. Ga naar voetnoot1222 Maer laetmen sonder stoot, hen t'eynden adem loopen, Ga naar voetnoot1223 Haer dapperheyt verslenst; en hoe zy hoogher clom, Ga naar voetnoot1224 1225[regelnummer] Hoe dat zy loggher sinckt: dan siet een yder om, Wat loon van zynen dienst hy hebbe te verwachten: Dan schieten huys, en vrouw, en kindt inde ghedachten. Dus hoopt ten besten, Godt zy met u lief; ick gae. M. v. Velsen Hier blyve' ick dan alleen op 's woeden volcx ghenae. Ga naar voetnoot1229 1230[regelnummer] Helaes wat overlast sal my al staen te lyen! Ga naar voetnoot1230 G. v. Velsen De vrouwelycke staet sal u ghenoech bevryen; Ga naar voetnoot1231
[pagina 117]
En 't mededooghen van het leelijck onbescheydt, Ga naar voetnoot1232 Daer ghy mee zijt vercort; en uw onnooselheydt. Ga naar voetnoot1233 De droefheyt bindt uw tong, och! laet dit schreyen achter, 1235[regelnummer] Dat doch verlooren is, en set uw hart wat sachter. Ga naar voetnoot1235 Schildknaep Alst u belieft mijn Heer, 't gheselschap is ghereedt. G. v. Velsen De Godt ghedencke' aen u, die 't schijnt dat my vergheet; Ga naar voetnoot1237 En wil u, beter wech, dan 't hart my tuycht, gheleyden. Ga naar voetnoot1238 M. v. Velsen Een blijd versaemen jon hy ons nae 't droevich scheyden.
Rey van Aemstellandsche jofferen 1240[regelnummer] Den oopenbaeren Dwinghelandt, Ga naar voetnoot1240 Met moed te bieden wederstandt, En op den harssenpan te treeden; Om, met het storten van zijn bloedt, Den vaderlande 't swaerste goedt, Ga naar voetnoot1244 1245[regelnummer] Den gulden vryheyt te bereeden; Ga naar voetnoot1245
[pagina 118]
Dat is, van ouwder hercoomst wydt, Ga naar voetnoot1246 By d'aldertreffelycxt altydt Ga naar voetnoot1247 Beloondt met eerenbeelden dancklyck. Ga naar voetnoot1248 De roem is uytgheblaesen, met Ga naar voetnoot1249 1250[regelnummer] Gheleertheyts heldere trompet, Ga naar voetnoot1250 In schrift, en dichten onvergancklijck. De lofkrans groenens nimmer moe, Ga naar voetnoot1252 Die comt het hayr der sulcken toe, Die 't al, voor 't alghemeene waeghen: Ga naar voetnoot1254 1255[regelnummer] Ghelijck den Heer van Aemstel tracht. Hoewel zijns selschaps overmacht, Ga naar voetnoot1256 Hem let zijn voorstel te bejaeghen. Ga naar voetnoot1257 Dan wie met wensch om goede crijt; Ga naar voetnoot1258 Maer allerhande Prinssen lijdt; 1260[regelnummer] En 't gheen hem overcomt te dooghen, Ga naar voetnoot1260 Sacht opneemt, dof in hoop en vrees; Ga naar voetnoot1261 En 't onghelijck van weeuw, en wees, Ga naar voetnoot1262 Kan annesien met goeden ooghen: Ga naar voetnoot1263 Sulck een blijft onvermaert, en muyt Ga naar voetnoot1264 1265[regelnummer] Niet, met het hooft doorluchtich uyt: Ga naar voetnoot1265
[pagina 119]
Zijn doove faem can hem niet bringhen Ga naar voetnoot1266 In 's werelds ooch, en aenghesicht; Nocht, uyt de duysterheyt, in 't licht Ga naar voetnoot1268 Optrecken, tot aen 't roer der dinghen. Ga naar voetnoot1269 1270[regelnummer] Zijn naem heeft clanck by oudt, noch jong, Noch soetheyt op des vollecx tong, Onêel by burghers en by boeren. Ga naar voetnoot1272 Stilswyghend glipt zijn leven deur: Ga naar voetnoot1273 Maer sonder stoot, en sonder steur, Ga naar voetnoot1274 1275[regelnummer] En sonder trom in 't hart te roeren. Ga naar voetnoot1275 Hem angt, gheduyrende 't beliedt Ga naar voetnoot1276 Van zynen aenslach, d'ontrouw niet, Oft lichtheyt, van die 't saemen swoeren: Ga naar voetnoot1278 Nocht misluck als het annegaet: Ga naar voetnoot1279 1280[regelnummer] Nocht de vervaerelijcken haet, Ga naar voetnoot1280 Des blinden vollecx nae 't uytvoeren. De minste twyfel van gheluydt Ga naar voetnoot1282 En jaecht hem 's nachts ten bed niet uyt; Noch vluchtens noodt van vrouw, en vrinden. Ga naar voetnoot1284 1285[regelnummer] Het veel bestaen can nauw bestaen: Ghemackelijck is vaylichst gaen: En groote rust cleen onderwinden. Ga naar voetnoot1240-1287 Ga naar voetnoot1285-1287	voetnoot+ Handelingsvoortgang van het vierde bedrijf, zie Inleiding 1.4. voetnoot1067 de Gheest van Velsen is die van de broeder van Geeraerdt van Velsen. Zie aant. vs. 393. voetnoot1069 den draedt, de levensdraad; eerst aengheheven, pas begonnen. voetnoot1073 ghejonde, gegunde. voetnoot1075 vrienden, bloedverwanten en alles, waartoe het hart zo teder genegen was. voetnoot1078 maxeloose, vormeloze. voetnoot1079 mij wegsturend op het akelige, uitgesleten pad van de weg, die naar de onderwereld leidt. voetnoot1081 te vergaeren, mij te verenigen met (hij bedoelt: de schimmen van de onderwereld); ed. 1636: het fluystrend volk. voetnoot1082 waêren, rond te dolen. voetnoot1084 te wraeck ontseg ick dy, met wraak dreig ik u; thans zal ik mij wreken. voetnoot1085 wreekvyer, wraakvuur, toorts, waarmede ook de wraakgodinnen gewapend waren; seyndt u 't recht vergheten, zendt u het vergeten, verwaarloosde recht. voetnoot1087 besluyt, tegenhoudt, bevangt. voetnoot1090 wroecht, beschuldigt mij, kwelt mij; peenen, folteringen. voetnoot1091-1093 oft is bet dat, of is het, dat ik, bevangen door de bedwelming van het geluk en slaperig, zo even gewekt werd door mijn ontsteld gemoed. voetnoot1094 benuchtert, nuchter geworden. voetnoot1095 noch, nog, nog steeds; dat wraecke raest, dat om wraak schreeuwt. voetnoot1096 vereyscht, ontbiedt, roept; verbaest, ontsteld. voetnoot1099 wat's er of, wat is er te doen? voetnoot1100 beleert, beladdert, beklimt hij met ladders. voetnoot1104 ick ben gheparst, ik voel me gedrongen. voetnoot1105 doet, doet het. voetnoot1109 ongbelijck, onrecht. voetnoot1110 kendy aen, erkent, belijdt gij. voetnoot1111 u vercort, u te kort gedaan. voetnoot1112 spaert enz., houd u daarover gerust stil. voetnoot1113 streng, hard. voetnoot1114 vynen, vinden, wijzen. voetnoot1115 Zie Veenstra 50-53, zie ook Inleiding 1.1 en 1.4. voetnoot1116 bestaende, standhoudend, krachtig. voetnoot1117 stopte, vulde aan. voetnoot1118 d'onnoosel, de onschuldige. voetnoot1119 te beslaeghen, te beslaan, uit te vallen. voetnoot1122 snevel, valle. voetnoot1123 wy gaen, wij lijden allen aan dat euvel, zie Inleiding 1.2.3. en 1.4. voetnoot1124 gaet veel te vreesen aen, moet zelf veel vrezen. Voor de afhankelijkheid van timent timentes uit Seneca's Oedipus, zie Veenstra, Baeto, 41. voetnoot1127 wederwaerdicheyt, smadelijke bejegening (ondervonden door Velsens antwoord; zie aant. op vs. 56); sporrelde door mijn sinnen, doorwoelde, doorbruiste mijn zinnen, liet mij geen rust. voetnoot1128 spijt, verbittering; wrong, kwelde, folterde. voetnoot1130 boelschap, minnares; terchdme, zette mij aan; alle alles. voetnoot1134 gheeft mijn pays, verzoen u met mij. voetnoot1135 't lijf, het leven. voetnoot1137 Velsen valt hier Floris in de rede; die nu hebt enz. die niets het uwe kunt noemen, niets meer hebt in te brengen. voetnoot1138, 1139 Vgl. 't Liedeken van Gheraert: Och Gheraert van Velsen, mijn lieve neef, woudt ghi mijn leven laten, ic sal van uw bastertdochterken een gravinne van Hollant maken. Dat en doe ic nu noch nemmermeer! ken wilse gheen verrader gheven; ghi hebt er mijn huisvrou ghenomen haer eer, en dat sal costen uw leven. voetnoot1139 verrader, schelm, schurk, nl. van de aristokratische erekode, zie Veenstra 81, ook vs. 397, Inleiding 1.4. voetnoot1142 de reden, wij praten hier toch tevergeefs. voetnoot1144 op gistren, gisteren. voetnoot1145 des priesterdoms verwaent, van de luisterrijke geestelijkheid. voetnoot1146 in 't midden van den drang, omstuwd door. voetnoot1147 omringhelt, omgeven. voetnoot1148 vermooghen, machtig. voetnoot1149 uytsteeckenste, hoogste; dees gulden bandt, waarschijnlijk een gravenkroon met een baretachtige vorm, een gouden band met edelgesteenten en hermelijnen pluim. voetnoot1151 nood, node. voetnoot1152 verslenst, verwelkt, verflenst. voetnoot1153 onwaerdelijck, smadelijk; op mijn hals, met geen ander vooruitzicht dan de dood. voetnoot1154 't hooft van troosteloosheyt plonder, de haren uit wanhoop uitruk. voetnoot1158 gaet heen, vertrouwt het luck, vertrouw nu maar op het geluk; men moet maar het geluk vertrouwen; feestich, vrolijk, vriendelijk. voetnoot1160 scheut, omlaagvallen. voetnoot1162 smeeckende, vleiende; 't onlydsaem raesen, ondragelijke razernij. voetnoot1165 schennis, vernieling, verderf. voetnoot1166 onghenaedich, onbarmhartig, heftig. voetnoot1167 doen, toen. voetnoot1169 sweecken, bezweken. voetnoot1170 hoe duur komt mij uw verleidelijke aanblik te staan. voetnoot1172 fy, helaas. voetnoot1174 daer, terwijl. voetnoot1176 'k en weets, ik weet het niet; 't vernuft, het verstand, mijn zinnen; crom, slecht. voetnoot1177 sloeghen - om, sloegen in. voetnoot1178 onsaelichts uwer tyden, rampzaligste man die nu leeft. voetnoot1180 vol anxten straf, vol vreselijke angst, beklemmingen. voetnoot1183 dundoeck en scharlaecken, scharlaken doeken van zeer fijne stof (hend. + metafoor). voetnoot1184 rust toe, rust zich toe; pruyck, haardos. voetnoot1186 de schaduw vocht, de vochtige schaduw. voetnoot1187 het sweeft, er zweeft. voetnoot1188 's ouden Thitons bruydt, Aurora. voetnoot1189 zjn minder ooghen, nl. de sterren. voetnoot1192 Ik veronderstel dat mijn heer het wel met mij eens zijn zal. voetnoot1193 dit antwoordt dubbelsin, dit dubbelzinnig antwoord. voetnoot1194 verstant, zin, betekenis; in eenderley gheluyden, in dezelfde woorden. voetnoot1195 datmen 't duyden, enz., dat men het tenminste zo kan uitleggen als het mij behaagt. voetnoot1197 raedt, plan. voetnoot1198 besuyr, lijd; by, Floris; zie Inleiding 1.4. voetnoot1199 mant, bemant, bezet. voetnoot1200 gheweer, wapenen. voetnoot1201 heynd, dicht bij. voetnoot1202 haer ondecken, hen te voorschijn komen, opdagen. voetnoot1207 dat heenen, die kant uit. voetnoot1208 met vlijt, spoedig. voetnoot1210 so doet het, dat is het; vervaeren, vertrekken. voetnoot1211 rust hem toe, ruste zich toe; vergaeren, zich verzamelen. voetnoot1212 te hael, te halen. voetnoot1215 de tijdt wil, de tijdsomstandigheden eisen; gheven, begeven. voetnoot1219 Het domme volk is op de been om te schenden, te vernielen. voetnoot1220 oploopenden moedt, toorn, gramschap; 't naest, 't best. voetnoot1221 bodt te gheven, de vrije teugel te laten, zich er niet tegen te verzetten. voetnoot1222 met spooren noopen, prikkelen. voetnoot1223 sonder stoot, zonder verzet; t'eynden adem, buiten adem, zodat zij niet meer kunnen. voetnoot1224 verslenst, verflauwt; en hoe zy, en hoe hoger zij geklommen is, des te dieper zal zij zinken, des te groter zal de verslagenheid zijn. voetnoot1229 Zie Inleiding 1.4. 's woeden volcx, van het verwoede volk. voetnoot1230 Zie Inleiding 1.4. overlast, geweld. voetnoot1231 bevryen, beschermen. voetnoot1232 lelijck onbescheydt, de vermetelheid die mij schande bracht. voetnoot1233 vercort, waardoor u onrecht is aangedaan; onnooselheydt, onschuld. voetnoot1235 set uw hart wat sachter, en wees wat bedaarder, kalmer. voetnoot1237 die 't schijnt, enz. die (God) mij schijnt te vergeten, en moge u langs betere weg geleiden, dan het hart mij getuigt, d.i. en schenke u een beter lot dan het lot dat mijn binnenste doet vermoeden (dat uw lot zal zijn nl. door het woedende volk vermoord te worden). voetnoot1238 jon, gunne. voetnoot1240 oopenbaeren, algemeen bekende. voetnoot1244 't swaerste, het gewichtigste, voornaamste; ed. 1636: 't waardste. voetnoot1245 bereeden, verschaffen. voetnoot1246 van ouwder hercoomst wydt, sinds overoude tijden. voetnoot1247 by d'allertreffelycxt, door de allervoortreffelijksten. voetnoot1248 eerenbeelden erezuilen, standbeelden; dancklijck, dankbaar. voetnoot1249 de roem, hun roem; uytgheblaesen, uitgebazuind. voetnoot1250 gheleertheyt, nl. schrijvers en dichters. voetnoot1252 groenens nimmer moe, onverwelkbaar. voetnoot1254 die alles wagen voor het algemeen welzijn. voetnoot1256 zijns selschaps, van zijn bondgenoten, eedgenoten. voetnoot1257 hem verhindert zijn plan te volvoeren. voetnoot1258 dan, doch; goede, goede (Prinsen). voetnoot1260 't gheen hem overcomt te dooghen. wat hij moet dulden. voetnoot1261 sacht, kalm; dof, ongevoelig, onverschillig, mat. voetnoot1262 onghelijck, verongelijking, onrecht. voetnoot1263 met goeden ooghen, lijdelijk. Ed. 1636: goedigh'. voetnoot1264 muyt uyt, munt uit, zie Uitlegkundig woordenboek Hooft enz. o.c. voetnoot1265 doorluchtich, schitterend. voetnoot1266 doove, waarvan men niet hoort (vgl. lat. surdus; fr. sourd); door de onbekendheid van zijn naam slaat de wereld haar oog niet op hem. voetnoot1268 duysterheyt, obskuurheid, onbekendheid. voetnoot1269 roer, bestuur; dinghen, regeringszaken. voetnoot1272 onêel, (onedel), ongeacht. voetnoot1273 stilswyghend, stil, kalm. voetnoot1274 steur, verstoring van zijn rust, stoornis, schok. voetnoot1275 zonder heftige ontroering in zijn hart. voetnoot1276 angt, beangstigt; 't beliedt, de beraming, voorbereiding. voetnoot1278 lichtheyt, lichtzinnigheid, onbetrouwbaarheid. voetnoot1279 noch de mislukking als het begint. voetnoot1280 vervaerelijcken, vreselijke; ed. 1636: vervarelijker. voetnoot1282 de minste twyfel van gheluydt, het minste gerucht dat hij meent te hooren. voetnoot1284 vluchtens noodt, de noodzakelijkheid om te vluchten; vrinden, bloedverwanten. voetnoot1240-1287 Zie Inleiding 1.2.3. en 1.4. Wat betreft de tegenstelling tussen de held die zich verzet tegen de Dwinghelandt en de rustige burger en de afhankelijkheid van Garniers Cornélie, zie Inleiding, noot 8. voetnoot1285-1287 het veel ondernemen kan nauwelijks slagen, tot iets goeds leiden; hij die een gemakkelijk leven leidt, weinig onderneemt, leeft het veiligst; weinig wagen geeft een grote rust.

Vorige Volgende

Vierde bedrijf Ga naar voetnoot+

Over dit hoofdstuk/artikel

lied