Baeto

(1980)–P.C. Hooft– rechtenstatus



[pagina 63]
Derde bedrijf
Baeto, Burgherhart, Luidewyck, Rycheldin baeto Men gae 't gevangen wildt der koningin vereeren.Ga naar voetnoot677 Vergist de zon zich niet, zo was 't hóógh tydt te keeren.Ga naar voetnoot576-678 Ga naar voetnoot678 burgherhart Hy nyght nae 's aardtryx kim geheelyck het aanschyn.Ga naar voetnoot679 luidewyck 680[regelnummer] Veel later diend' het niet.Ga naar voetnoot680 rycheldin Myn heer die zal daar zyn. En hóór ick geen geluidt, en 't baffen van de honden?Ga naar voetnoot681 Welkoom myn heer. baeto En ghy, me vróuwe, welgevonden.Ga naar voetnoot682 rycheldin Is 't niet te lang getoeft? de zevenst' uur, gezetGa naar voetnoot683 Om ons te vinden op het konincklyck bancket,Ga naar voetnoot684 685[regelnummer] Is al voorby.
[pagina 64]
baeto 'k Gelóóft. Maar die de jaght beminnen, Zy stellen in het veldt te werreck hunne zinnen, Met zulck een' yver, en zó onvermoeibr' een' vlyt, Dat hun de tydt ontbreeckt om letten op den tydt.Ga naar voetnoot688 Vergeeft dees' misdaadt aan de heete lust van 't jaghen.Ga naar voetnoot689 rycheldin 690[regelnummer] De koningin is 't, die ick duchte te mishaghen;Ga naar voetnoot690 Die ernstigh, datmen op het uur past', had begeert.Ga naar voetnoot691 baeto Wy hebben met de vangst haar' Majesteit vereert. rycheldin Zy my met dit tóppet, en ingekaste steenen;Ga naar voetnoot693 U met dien hoed en pluim; ten eind, dat wy verscheenen 695[regelnummer] Met dees' schenckaadjen, haar ter eeren, op de feest. baeto Voorwaar, myn' gift is dees' zeer ongelyck geweest. Dit góudt is hier te land zó konstigh niet gedreven. rycheldin De sluijer aan 't tóppet is óóck uytheemsch geweven. baeto Dit zal t' erkennen staan altóós met daadt en danck.Ga naar voetnoot699 rycheldin 700[regelnummer] 't Is over tydt te gaan. Dóch van den frisschen dranckGa naar voetnoot700 Gelief myn' heere, tót verquicking, eerst te proeven.

[pagina 65]
Baeto, Rycheldin, Luidewyck, Burgherhart, Ot ot Genadighst' heer, me vróuw verveelt het lang vertoeven,Ga naar voetnoot702 En schickt my herwaarts, om te porren uw vertreck.Ga naar voetnoot703 baeto Men drinckt eens joncker, meer is aan ons geen gebreck.Ga naar voetnoot704 ot 705[regelnummer] Tót dat myn' heeren gaan zal ick my hier onthóuwen.Ga naar voetnoot705 baeto Neef Luidewyck, geluck. rycheldin Zyt by der handt jonckvróuwen. luidewyck Ick danck myn' heer' op 't hóóghst. rycheldin Ach! brandt in myn perruick! burgherhart Wa, water joffren.Ga naar voetnoot708 baeto Hoe? luidewyck Rasch, lescht maar met de kruick. baeto Staat af.Ga naar voetnoot709
[pagina 66]
rycheldin Ay my! burgherhart Zy sterft. baeto Hóudt. Niemandt en besmette 710[regelnummer] Zich met d' heillóze schuldt eens anders; en verzette Zich teghen 's hemels wil. Dewyl die kundight afGa naar voetnoot711 Haar' sware zond, laat hem gewerden met de straf.Ga naar voetnoot712 Van boven komt de plaagh. Der Goden reght te storen,Ga naar voetnoot713 Waar alle moeiten, en nóch hunn' genae verloren.Ga naar voetnoot714 715[regelnummer] O al te blindt verstandt! waar heb ick op vertróuwt? O lóghryck menschen hart wat zyt ghy lóós gebóuwt,Ga naar voetnoot716 Vol achterwincklen en verborgene vertrecken,Ga naar voetnoot717 Om uw' ontóónbre quaê gezintheên te bedecken!Ga naar voetnoot718 De lieve Rycheldin (geweest lief. Oóck niet. Geen'Ga naar voetnoot719 720[regelnummer] Liefd droegh ick haar óit toe; maar zulck een' die zy scheen.)Ga naar voetnoot720 Heeft nu op vroomheidts proef bestaan zó vele jaren:Ga naar voetnoot721 En geen' genegentheên in hare borst en warenGa naar voetnoot722 My (waande' ick) onbekent: Nu komt des hemels slagh, Beschuldight, en verdoemt, en wreeckt op eenen dagh.Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Acht echter nu geen' tróuw zó tróuw in man óft vróuwe,Ga naar voetnoot725 Dat, zonder ommezien, uw hart daar op betróuwe.Ga naar voetnoot726 Onwetend handthaafd' ick een góddelóósGa naar voetnoot1 bestaan.Ga naar voetnoot727
[pagina 67]
Indien zy zonder klad door 't leven waar gegaan:Ga naar voetnoot728 En haar' gedachten nóit de valsheidt lief en hadden, 730[regelnummer] Zy zoud haar' dóódt niet met meineedigheidt bekladden. burgherhart De geest is henen. luidewyck Ach! 't is met haar al gedaan. burgherhart Daar brandt de vederbos: en niemandt steeckt hem aan. luidewyck Wat wonderheên zyn dees!Ga naar voetnoot733 burgherhart O Goden, wilt de zielen Van 't konincklyck geslaght niet t' eenemaal vernielen.Ga naar voetnoot734 735[regelnummer] Hier hóud' de wrake stal.Ga naar voetnoot735 baeto Heeft de drievóuwde punt Des fellen blixems het op myn hóóft óóck gemunt? O Goôn! waar loogh ick u, dat ghy my dus komt dreighen?Ga naar voetnoot737 Is 't hart zó duister, dat ick niet zie in myn eighenGa naar voetnoot738 De schuldt die 'r schuilen magh? óf, heb ick myn gedacht,Ga naar voetnoot739 740[regelnummer] In 't sweeren van den eedt, niet zuiverlyck gewachtGa naar voetnoot740 Voor arghen inval, die de Goden moght vergrammen?Ga naar voetnoot741 Indien ick schuld heb, komt nóch, slaat my 's hemels vlammen;Ga naar voetnoot742 My, en niet dezen hoed. Maar neen, ick zie niet mis In myn geweten zelf, dat hier onscheldbaar is.Ga naar voetnoot744
[pagina 68]
745[regelnummer] Ick was nóchtans gemeent. Verdelght men zó de braven?Ga naar voetnoot745 'k Bevroê wat 'er af is. Ha móórddadighe gaven!Ga naar voetnoot746 Al wat der koningin was, momplend', naegezeidt,Ga naar voetnoot747 Heb ick gestadelyck met yver wederleidt,Ga naar voetnoot748 Zó lang zy bitter viel. Nu dwingen my haar' jonsten,Ga naar voetnoot749 750[regelnummer] Verhonight met fenyn op de Vinlandsche konsten,Ga naar voetnoot750 Het quaadste te vermoên. Niet langer kan 't gemoedt,Ga naar voetnoot751 Dewyl 't het bóóst' gevoelt, zich 't beste maken vroedt.Ga naar voetnoot752 Weet, van zyn' oorsprong af tót daar hy 't hair gaat dópen,Ga naar voetnoot753 De zon yet myns gelyck in onspoedt te belópen?Ga naar voetnoot754 755[regelnummer] Oft is de dagh, tsint hy besweven quam de locht,Ga naar voetnoot755 Ontzuivert met een stuck dat hier by halen moght?Ga naar voetnoot756 Daar leit, daar leit verdelght, door des beveinsden haats,, laghen,Ga naar voetnoot757 Zy die aan argelist nóit stem gaf in haar' raadtslaghen.Ga naar voetnoot758 D'onnózele, d' opreghte, d' onbevleckte deughtGa naar voetnoot759 760[regelnummer] Leit daar geworpen neêr in 't bloeijendst' van haar' jeughdt, En ziet zich onverziens met helsch bedrógh verrassen: Nu zy zoud zien, tót steun des ryx, de vrucht opwassen Uyt hare borsten, die zyn lyftóght onlangs zoop.Ga naar voetnoot763 O blinde zórghen! o quaêgissingmakende' hoop!Ga naar voetnoot764
[pagina 69]
765[regelnummer] Hadt ghy 't hier nae gemaackt, dat u niet wordt gegeven,Ga naar voetnoot765 O klare spiegel van getróuwheidt, te beleven Dat ons' gemeene weeld' uw zoontjen, over wienGa naar voetnoot767 Zó zeer hangt 's vollex hart, met deughd, en daadt, verdien'Ga naar voetnoot767-768 Ga naar voetnoot768 Dees' overgeve goê genegenheidt der Catten,Ga naar voetnoot769 770[regelnummer] Waar mee z' hem, als een kindt van de gemeent, omvatten?Ga naar voetnoot770 Dat meer is (ay my! o verfoeide snóódtheidt van 't Rampzaligh luck, 't welck met den afgrondt t'zamen spant,Ga naar voetnoot772 En dient hem schóner dan hy wenscht, en feller krenckenGa naar voetnoot773 Komt, als de tóveres heeft weten te bedencken, 775[regelnummer] Wien raseindende pyn voldeed!) my wordt het graf,Ga naar voetnoot775 My wordt de dóódt benydt, my spaartmen voor de straf,Ga naar voetnoot776 Op dat zy ommespring met my van liever lede:Ga naar voetnoot777 Op dat ick de heillóze konsten bystandt dede:Ga naar voetnoot778 Op dat ick ontróuw werd' door tróuws te gróót een' min;Ga naar voetnoot779 780[regelnummer] In spyt myns harten wreedt, en schellemsch teghens zin:Ga naar voetnoot780 En in den dóódt verliet de deughdzaamheidt verheven,Ga naar voetnoot781 Ga naar voetnoot781 Voor wie ick vaardigh staan moest om te laten 't leven.Ga naar voetnoot782 Is dit, fórtuin, het spel daar ghy uw' lust meê boet?Ga naar voetnoot783 De bitste bitterheidt is die u 't zoetste zoet?Ga naar voetnoot784 785[regelnummer] O myn verloren tróóst! ten reuckelózen wangenGa naar voetnoot785 Spoogh ick scheldwóórden uyt, en lasterde de gangen
[pagina 70]
Van uw gemoedt, dat nóit een' scheeven wegh insloegh.Ga naar voetnoot787 Schuldt ken ick veel te laat, schuldt gaf ick veel te vroegh.Ga naar voetnoot788 T'hans willen waghen van dees' grouwel alle talen.Ga naar voetnoot789 790[regelnummer] En waarmen 's ramps gedenckt, daar zalmen my ophalenGa naar voetnoot790 Als medestander in d' óórzaken van uw' smart:Ga naar voetnoot791 Gelyck een suipbloedt, dien nóit jammer roerde 't hart.Ga naar voetnoot792 Wat zal ick zeggen: Goôn, aanschouwt dit uyt den hoghen? Oft: keert uw aanschyn af, en sluit al 's hemels óghen 795[regelnummer] Voor 't deerelyck tóónneel van 't weergaelóze leidt;Ga naar voetnoot795 En, schendt uw' lichten niet aan dees' afgryslyckheidt?Ga naar voetnoot793-96 Ga naar voetnoot796 Maar ghy, myn lief, indien de ziel, des lyfs ontsleghen,Ga naar voetnoot797 Wat wezens heeft van ons, en zy zich magh beleghenGa naar voetnoot798 Om nederwaarts te zien, en achtslaan op het geen 800[regelnummer] Dat van het aardsch geslaght met yver wordt gebeên,Ga naar voetnoot800 U bid, u bid ick, ghy wilt my de schult vergeven Van 't gódlóós quaadt, door myn' gódtvruchtigheidt bedreven: Ick zagh voor 's hemels straf des hels verwoedtheidt aan. Zó wonderteicken lieght, waar zullen wy op staan?Ga naar voetnoot804 luidewyck 805[regelnummer] Myn heere, waar is uw' manhaftigheidt gebleven? Der zinnelóze róuw dus, dus veel toe te geven,Ga naar voetnoot806 Daar meê men niet en wint, is immers geen bescheidt.Ga naar voetnoot807
[pagina 71]
baeto Róuw zonder endt wordt van den tydt my opgeleidt.Ga naar voetnoot808 burgherhart De tydt, in gróót gevaar, eischt zórghe van de vromen.Ga naar voetnoot809 baeto 810[regelnummer] Hy zórgh' die hóópt óft vreest, dat ben ick overkomen.Ga naar voetnoot810 luidewyck In nóódt is uw persoon. burgherhart Gewislyck is 'er inGa naar voetnoot1. baeto Daar maght niet quader meê, die storf met Rycheldin.Ga naar voetnoot812 luidewyck Die is, myn heere, nóch voor een goedt deel in 't leven. baeto Helaas! daar leidt het lyck, en heeft den geest gegeven. luidewyck 815[regelnummer] Zy leeft in uwen zoon, haar eenigh overschót. baeto Ach al te jonge wees! een monber streck u Gódt.Ga naar voetnoot816 burgherhart Gódt wil, en 't is uw plight, dat ghy hem, heer, verdadight. baeto De tóveres zal met twee zielen zyn verzadight.
[pagina 72]
burgherhart De wreede bloeddorst wordt door 't zuipen niet geslist.Ga naar voetnoot819 luidewyck 820[regelnummer] 't Geweldt zal uyten 't geen te kort quam aan de list.Ga naar voetnoot820 baeto O Goden! zoudz' er meer gemeent zyn te verdelghen?Ga naar voetnoot821 burgherhart Al wat zich dezes heeft te klaghen óft te belghen.Ga naar voetnoot822 luidewyck Een hart dat tocht nae 't ryck, heeft onlydzame jaght.Ga naar voetnoot823 baeto Wie woelt 'er om? Burgherhart Doorgaans de naast die 't niet verwacht.Ga naar voetnoot824 baeto 825[regelnummer] Zy, die de króne draaght, en hoeftze niet te werven.Ga naar voetnoot825 luidewyck De staatzucht streckt zich uyt tót d' alderachterste' erven.Ga naar voetnoot826 baeto Om wettigh óir te zien zy niet veel hoops en zagh.Ga naar voetnoot827
[pagina 73]
burgherhart Die heerscht, die hoopt en doet om óir meer dan hy magh. baeto Het onderwindt de mans, de stilte past de vróuwen.Ga naar voetnoot829 luidewyck 830[regelnummer] 't Is een moeizieck geslaght, dat qualyck rust kan hóuwen. burgherhart Ontdeckte schelmery zoeckt heil aan stóut bestaan.Ga naar voetnoot831 luidewyck Laat u gezeggen heer, en schiet het harnasch aan: En wapen uw gezin, eer dat zy ons verrassen.Ga naar voetnoot833 baeto Ick vólgh u. Yeder schick op zyn geweer te passen.Ga naar voetnoot834 luidewyck 835[regelnummer] Flux wapent mannen, flux, eer dat de vijandt kom.Ga naar voetnoot835 burgherhart 'k Gae zetten schildwacht uyt, en sluiten 't hóf rondom. luidewyck Ick onderzoecken, óft óóck eenigh' andre laghenGa naar voetnoot837 Hier binnen schuilen nóch. ot En ick dit overdraghen.Ga naar voetnoot838
[pagina 74]
penta Balstuurige geluck! wat batser teghenspoedt!Ga naar voetnoot839 840[regelnummer] Wat ramp weerspannigh is dit, die zó spytigh doetGa naar voetnoot840 Myn' konsten hóón op hóón? D' uur is alreed verlópen,Ga naar voetnoot841 En niemandt is nóch hier. Hoe duur zal ick bekópen Den aanslagh, by aldien zy t' ontyd is ontdeckt!Ga naar voetnoot843 Misschien is 't dat alreed myn vijandt herwaarts treckt, 845[regelnummer] Om, eer ick 's konings óór gewin, my t' overstelpen.Ga naar voetnoot845 Kan alle d'afgrondt met zyn' bóósheidt bet niet helpen?Ga naar voetnoot846 Oft raas ick?
Penta, Ot penta Ioncker Ot. Hier. Herwaarts. Wat voor mie?Ga naar voetnoot847 ot Van batser ongeval, mevróuw, en hóórdmen nie.Ga naar voetnoot848 penta Wat zeght ghy? ot Zy is dóódt. Hy quam zó laat van 't jaghen, 850[regelnummer] Dat zy door kracht des vuurs ter neder was geslaghen, En óóck de hoedt ontstack, eer hy dien had aanvaardt.Ga naar voetnoot851 penta Hoe leidt hy 't over nu?Ga naar voetnoot852
[pagina 75]
ot Hy heeft geraden waar 't Hem herkomt: en, bevreest óft hem geweldt moght deeren,Ga naar voetnoot853 Geboôn dat yeder denck op overlast te weeren.Ga naar voetnoot854 penta 855[regelnummer] 't Is nu geen suffens tydt. Let hier op. Ick zal gaan.Ga naar voetnoot855 ot Om wat te doen, mevróuw? penta Den koning randen aan,Ga naar voetnoot856 Met onvertsaaght gelaat, zó dat hy niet bevroedeGa naar voetnoot857 Dat ick 's met u verstae. Ghy, in verbaasden moedeGa naar voetnoot858 Schick dan te komen vóórts met d' onverwachte maar.Ga naar voetnoot859 860[regelnummer] Stóffeert d' omstandigheên met uytspraack en gebaarGa naar voetnoot860 Op 't hatelyckst: en vult des konings borst met vreezen.Ga naar voetnoot861 Flux aan een' zyd. Ick hóór gerucht. Daar zal hy wezen.
Penta, Catmeer Penta Wat traagheidt óft het zyn magh, heere, die dus laat De vórsten achterhóudt?Ga naar voetnoot864
[pagina 76]
catmeer 't Bezórghen van 't sieraadtGa naar voetnoot864 865[regelnummer] Heeft zulck een' yver in, dat vaack de jonge vróuwenGa naar voetnoot865 Haar tydt vergissen, óft haar uur niet wel onthóuwen.Ga naar voetnoot866 Dóch 't is wel porrens nóódt, en al te lang gebeidt.Ga naar voetnoot867 penta Ick heb' er om geschickt: en krygh óóck geen bescheidt.Ga naar voetnoot868 Daar komt myn bode. catmeer Wat verbaastheidt magh hem jaghen?Ga naar voetnoot869 870[regelnummer] Hoe gaat het joncker? ot Ach! my smart dat ick moet draghenGa naar voetnoot870 Een' tyding, heere, zó droef voor uw' Majesteit. catmeer Wat is 'er? ot Wonder: ongehóórde schricklyckheidt. O ramp, dat my de Goôn ten quaden bode namen!Ga naar voetnoot873 catmeer Spreeck uyt. Twyfflende vrees vreest alle quaden t'zamen.Ga naar voetnoot874 penta 875[regelnummer] Wat is 'er dat u dus beteutert hóuden magh?Ga naar voetnoot875 ot 't Geen ongelóóflyck schynt ick met dees' óghen zagh.
[pagina 77]
't Geen ongelóóflyck schynt, en waarlyck dóch geschiede,Ga naar voetnoot877 Is 't nódigh dat ick breng tót al te droef een' miede.Ga naar voetnoot878 Dan 't is zó 's hemels wil; die lange wordt begeckt,Ga naar voetnoot879 880[regelnummer] Die lange wordt versmaadt eer hy 't zich annetreckt.Ga naar voetnoot880 En, latende' haren lóóp vol uyt de bóósheidt rennen,Ga naar voetnoot881 Zó dat de bóze tót de voorspoedt heel gewennen,Ga naar voetnoot882 Om de verweende bet te treffen met de smaackGa naar voetnoot883 Der droefheidt, spaart ten langen laatsten toe de wraack. 885[regelnummer] Zyn en des konings leedt dees' in het endt gewroken;Ga naar voetnoot885 En, met een' wonderdaadt het vonnis uytgesproken Heeft over de meineedt der dubbelde vórstin.Ga naar voetnoot887 Ick heb zien branden 't hóóft der lóze Rycheldin:Ga naar voetnoot888 En met de vlamme, die 't vervloeckt bedrógh verklaarde,Ga naar voetnoot889 890[regelnummer] Haar lichaam staan omringt, tót dat zy zeegh ter aarde. catmeer O Goden! en myn zoon wat zeidt hy nu hier af?Ga naar voetnoot891 ot Hy, even halssterck, wyt zyn' óudren 's hemels straf:Ga naar voetnoot892 En rust zich (geeft hy voor) om overlast te weeren.Ga naar voetnoot893 penta Die zich niet en ontsiet zyn' óuders zelf t' onteerenGa naar voetnoot894 895[regelnummer] Met opspraack van verraadt, wilt twyfflen niet óft hyGa naar voetnoot895
[pagina 78]
't Ontzigh van eer en deughdt heel overkomen zy.Ga naar voetnoot896 Wat hoefd' hy, reghts getróóst, zich met geweldt te styven?Ga naar voetnoot897 En, vreest hy 't reght, zó zal 't by geen verweeren blyven. Waar toe gesuckelt dan tót hy belegher 't hóf?Ga naar voetnoot899 900[regelnummer] Tót hy breng op de been de schuim en lichtste stóf Van 't reuckelóze vólck, dat geen verlies van have,Ga naar voetnoot901 By oproer, vreest? en tróón' met vryjicheidt de slaven?Ga naar voetnoot902 Men lóóp' hem flux op 't lyf, en kerf zyn' opset spoêgh:Ga naar voetnoot903 En help de króón uyt vaar. Is 't maar nóch tydts genoegh.Ga naar voetnoot904 ot 905[regelnummer] Hóóghtydt, voorwaar. Hóóghtydt. penta Men redt met lanterfantenGa naar voetnoot905 Geen oproer. ot Daar dient in verzien. penta Schaf raadt. catmeer Trauwanten,Ga naar voetnoot906 Flux in uw voll' geweer. penta Hunn' hópman draaght de zyGa naar voetnoot907 Van Baeto. Let 'er op.
[pagina 79]
catmeer Ick, joncker, wil dat ghy Den last op u neemt van hun heden te gebieden.Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Dit wil ick, gasten, hóórt; ghy óóck myn' edellieden,Ga naar voetnoot910 Dat joncker Ot van daagh heb over u bevel: En datmen datelyck Baeto gevangen stel.Ga naar voetnoot912 Dies wapene' al wat nut is wapenen te draghen;Ga naar voetnoot913 En make zich op wegh. ot Schie 's konings welbehaghen.Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Ras, jongen, by der handt, myn harnasch, speer, en helm.Ga naar voetnoot915
Penta, Ot penta Mejoncker, hóór. ot Mevróuw. penta Mick ghy maar op den schelm, Indien 'er valt gevecht. Zó niet; en hy zich geven Wil zonder weer gevaên; neem hem allyckwel 't leven.Ga naar voetnoot918 De nóódt dóch dwingt dat uyt. ot Ick vat het. penta Ick weet raadtGa naar voetnoot919 920[regelnummer] Om goedt te maken by myn man 't onrechtbaar quaadt.Ga naar voetnoot920
[pagina 80]
rei van joffren Wat gedruis, wat drockheidt woelt 'er door het slót?Ga naar voetnoot921 Ach! ach! wat is my 't hart beswaart! Ach! wat lóóptmen met alzulck een' yver tót De wapens, die ras zyn aanvaart;Ga naar voetnoot924 925[regelnummer] Maar af te leggen als z' hebben smaack van 't bloedt,Ga naar voetnoot925 Vallen niet even goedt? Wat voor dulheidt, mannen, heeft uw' borst gevat,Ga naar voetnoot927 Die op doet wellen uw gemoên?Ga naar voetnoot928 Wat voor razery bevangt uw' harten, dat 930[regelnummer] Ghy onvoorzightigh slaat aan 't woên?Ga naar voetnoot930 Als óft van binnen de tóveres u met Helgeesten had bezet.Ga naar voetnoot932 Zóudt wel wezen dat de quaê verstandelheênGa naar voetnoot933 Uw' harten hebben opgevult? 935[regelnummer] Waardigh zyt ghy dan dat ick uw ramp beween, Die schelmen wordt by hunne schuldt.Ga naar voetnoot936 Oft heeft de vader u zelf, door stiefmoêrs list, Op eighen bloedt gehist?Ga naar voetnoot938 D' eeden hóóghgesworen voor de goê Gódin,Ga naar voetnoot939 940[regelnummer] 't Bancket zó konincklyck bereidt, 't Sieren van de zalen, en van 't hófgezin,Ga naar voetnoot941 Is 't alles hier op toegeleidt? Bruicktmen de Goden, de vreughd, en vrundlyckheên, Tót schelmerijekleên?Ga naar voetnoot944 945[regelnummer] O bedrógh, gepronckt van praat en van gelaat,Ga naar voetnoot945
[pagina 81]
Oneens van hart en van aanschyn,Ga naar voetnoot946 Geen penseel kan malen af 't verholen quaadt,Ga naar voetnoot947 En etter vuil van uw venyn. Onder de pylen die 't gram geluck uytschiet,Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] Weet ghy uw feller niet.Ga naar voetnoot950 Wy, door u, zyn op een óghenblick geveltGa naar voetnoot951 In der ellenden diepste poel: Wy, die 't luck voldoende, scheen dat had gesteltGa naar voetnoot953 Op heden in zyn' eighen stoel, 955[regelnummer] Om te genieten de vredevruchten tiîgh,Ga naar voetnoot955 Steken in d' arghste krygh.Ga naar voetnoot956 Gróte Goden, die het sterffelyck geslaght Hebt onder dwang van uwe roe; Om den mensch te geven 't hóóghst daar hy nae tracht, 960[regelnummer] Hoe zyt ghy zó gereedt daar toe?Ga naar voetnoot960 En, om hem t' handthaven in zyn' voorspoedt breedt,Ga naar voetnoot961 Zó byster ongereedt!Ga naar voetnoot959-62 Ga naar voetnoot962	voetnoot677 der: dativus. voetnoot576-678 Vgl. Montaigne, Essais II, 5: Quiconque attend la peine, il la souffre; et quiconque l'a meritée, l'attend. La meschanceté fabrique des tourmens contre soy. voetnoot678 vergist...: beperkend cond. voetnoot679 kim: horizon (in het Zaans nog: rand). voetnoot680 veel later diend' het niet: het had niet veel later moeten zijn. voetnoot681 baffen: blaffen. voetnoot682 welgevonden: eigenl. goed aangetroffen, als antwoord op ‘welgekomen’ (welkom) reeds in Mnl. voetnoot683 getoeft: gedraald; zevenst', ook Mnl. naar analogie van achtste; gezet: bepaald. voetnoot684 vinden: bevinden. voetnoot688 om letten: om te letten (Zuidnederl.). voetnoot689 heete lust: hartstocht. voetnoot690 duchte: praesens. voetnoot691 ernstigh: met aandrang, nadrukkelijk, vgl. het verwante naarstig. voetnoot693 tóppet: hoofdtooi, diadeem. voetnoot699 t'erkennen staan: recht hebben op erkentelijkheid, erkend moeten worden. voetnoot700 over tydt: meer dan tijd. voetnoot702 verveelt: valt te lang. voetnoot703 schickt: zendt; porren: bespoedigen. voetnoot704 meer is aan ons geen gebreck: meer hebben wij niet nodig (dan kunnen wij gaan). voetnoot705 my onthóuwen: vertoeven, verblijven. voetnoot708 wa, water: een ‘stottervorm’, veel in de Friese volkstaal bij hevige opwinding; hoe: wat gebeurt daar? voetnoot709 staat af: houdt op; houdt: stil! (eig. staat stil). voetnoot711 dewyl: causaal: daar. voetnoot712 hem: nl. de hemel; gewerden = geworden: begaan. voetnoot713 plaagh: ramp, straf vgl. vs. 408; reght: gerechtigheid. voetnoot714 en nóch: en bovendien; genae: gunst. voetnoot716 lóghryck: bedrieglijk, vgl. loch en droch: leugen en bedrog in Spiegels Hertspiegel; lóós: onbetrouwbaar. voetnoot717 achterwincklen: schuilhoeken; vertrecken: plaatsen waar men zich kan terugtrekken. voetnoot718 om...enz.: attributieve bepaling bij vertrecken. voetnoot719 óóck niet: ook dát niet d.w.z. laat ik het anders zeggen. voetnoot720 zulck een' die zy scheen: aan iemand die zij scheen te zijn (zoals zij in mijn verbeelding bestond). voetnoot721 op vroomheidts proef: bij het onderzoek naar haar deugd; bestaan: stand gehouden. voetnoot722 genegentheên: neigingen. voetnoot724 verdoemt: veroordeelt; wreeckt: straft. voetnoot725 echter: voortaan. voetnoot726 zonder ommezien: zonder omzichtigheid, dus onvoorwaardelijk. voetnoot1 De editie van 1626 heeft hier gódddelóós. voetnoot727 handthaafd': steunde, beschermde; bestaan: leven. voetnoot728 klad: smet. voetnoot733 wonderheên: wonderlijke gebeurtenissen. voetnoot734 t'eenemaal: ineens, geheel en al. voetnoot735 houd' de wrake stal: moge de wraak ophouden; de drievóuwde punt: de driepuntige bliksem.* voetnoot737 waar: vraagt hier naar tijd of omstandigheid; loogh: bedroog. voetnoot738 mijn eighen: nl. mijn eigen hart. voetnoot739 magh: kan; gedacht: gemoed. voetnoot740 gewacht: behoed. voetnoot741 arghen inval: boze invallende gedachten; vergrammen; vertoornen. voetnoot742 's hemels vlammen: vocativus. voetnoot744 onscheldbaar: onlaakbaar. voetnoot745 gemeent: bedoeld; braven: rechtschapenen. voetnoot746 wat 'er af is: hoe het er mee gesteld is. voetnoot747 momplend': fluisterend; der koningin was naegezeidt: ten nadele van de koningin gezegd werd. voetnoot748 gestadelyck: steeds. voetnoot749 bitter viel: zich hatelijk, vijandig betoonde, vgl. lastig vallen; jonsten: gunsten, vriendschapsbetuigingen. voetnoot750 verhonight met fenyn: uiterlijk liefderijk (vleiend), maar innerlijk giftig; op: volgens, of op verbinden met vermoên: verwachten van. voetnoot751 quaadste: ergste. voetnoot752 dewyl: drukt gelijktijdigheid en tegenstelling uit: terwijl; zich 't beste maken vroedt: zich het beste verbeelden, voorstellen. voetnoot753 't hair gaat dópen: in zee zinkt. voetnoot754 onspoedt: rampen; belópen: achterhalen. voetnoot755 dagh: daglicht, zon; besweven: zweven door. voetnoot756 ontzuivert: bezoedeld; stuck: schelmstuk. voetnoot757 door des beveinsden haats,, laghen: door de streken van de door veinzerij bedekte haat. voetnoot758 stem gaf: invloed toestond; raadtslaghen: overwegingen (vgl. beraadslagen). voetnoot759 onnózele: onschuldige; opreghte: rechtschapen. voetnoot763 lyftóght: voedsel; onlangs: nog niet lang geleden; zoop: dronk, ook bij Vondel o.a. Jeptha vs. 407. voetnoot764 blinde: niet vooruitziende of waarvan men niet weet of zij reden van bestaan hebben; quaêgissingmakende': verkeerde berekening makende. voetnoot765 nae: naar; de zin is: hadt gij het door uw gedrag verdiend. voetnoot767 ons' gemeene weeld': ons gemeenschappelijk vreugdevolle bezit. voetnoot767-768 over wien...hangt 's vollex hart: voor wie het volk bezield is met liefde, vgl. vs. 291-292. voetnoot768 met deughd, en daadt: door zijn gezindheid en zijn gedrag. voetnoot769 overgeve = overgegeven: toegewijde. voetnoot770 gemeent: volk. voetnoot772 luck: fortuin; afgrondt: hel. voetnoot773 hem: nl. de afgrondt; krencken: schenden, leed toebrengen. voetnoot775 wien...voldeed: dat. bij het vrouw. toveres: die tevreden was met. voetnoot776 benydt: misgund. voetnoot777 van liever lede: geleidelijk, voortdurend, vgl. G.v. Velsen vs. 947 en Mnl. bi liever lede. voetnoot778 bystandt dede: in de hand zou werken. voetnoot779 opdat ik ontrouw zou worden (aan de nagedachtenis van Rycheldin) door een te nauwgezette inachtneming van trouwe vriendschap. voetnoot780 in spyt myns harten wreedt: tegen de inspraak van mijn hart wreed; schellemsch: schelmachtig; teghens zin: tegen wil en dank. voetnoot781 samengetrokken met de vorige zinnen: En (opdat ick)... voetnoot781 in den dóódt verliet: bij haar dood in de steek liet. voetnoot782 vaardigh: gereed. voetnoot783 boet: bevredigt. voetnoot784 bits: bijtend, scherp. voetnoot785 ten reuckelózen wangen: uit mijn onbedachtzame mond. voetnoot787 scheeven: verkeerde. voetnoot788 tegenstellende coördinatie voor emfase; ken: beken. voetnoot789 t'hans: weldra; willen waghen: zullen gewagen. voetnoot790 's ramps: gen. bij gedencken; ophalen: vermelden, synoniem van gedencken. voetnoot791 medestander: medeplichtige. voetnoot792 suipbloedt: bloeddorstige; dien: dativus; jammer: ellende. voetnoot795 deerelyck: deerniswekkend. voetnoot793-96 Vgl. het begin van de G.v. Velsen. voetnoot796 schendt: ontwijdt, bezoedelt. voetnoot797 des lyfs ontsleghen: ontslagen, verlost van het lichaam. voetnoot798 wat wezens heeft van ons: nog in aard verwant is met ons, of: zich om ons bekommert. Dit laatste veronderstelt Michels. Hij verwijst naar de Zuidelijke dialecten. In de Meierij betekent de uitdrukking ‘wezen van iets hebben’, ergens verdriet van hebben, ergens zorg over hebben, ergens over in zitten. Gezelle, Loquela 581, hier ‘in’ i.p.v. ‘van’; zich beleghen: zich ertoe zetten. voetnoot800 van: door; met yver: vurig. voetnoot804 lieght: bedrieglijk is; op staan: staat op maken, op vertrouwen. voetnoot806 zinnelóze rouw: waanzinnige smart. voetnoot807 niet: niets; geen bescheidt: geen verstandige handelwijze. voetnoot808 van den tydt: door (alle toekomende) tijd. voetnoot809 tydt: het heden; vromen: rechtschapenen. voetnoot810 dat ben ick overkomen: daar ben ik over heen. voetnoot1 Het hs. heeft iss' = is zij. voetnoot812 daar maght niet quader meê: daarmee kan het niet slechter staan; die: aanw. vnw.; storf (Mnl. starf): stierf. voetnoot816 monber: voogd, vgl. Mnl. montboor en momboorkamer; streck u: diene u. voetnoot819 zuipen: in de zeventiende eeuw nog niet plat vgl. vs. 763; geslist: gelest. voetnoot820 uyten: ten uitvoer brengen. voetnoot821 zoudz' gemeent zyn: zou zij de bedoeling hebben. voetnoot822 Al wat: allen die; dezes: hierover; belghen: vertoornen; de genit. afhankelijk van klaghen en belghen. voetnoot823 dat tocht nae 't ryck: dat hartstochtelijk verlangt naar de heerschappij; onlydzame jaght: onbedwingbare aandrift. voetnoot824 woelt'er om: streeft er energiek naar; doorgaans: altijd; die 't niet verwacht: die het niet te wachten staat, nl. 't ryck. voetnoot825 werven: trachten te verkrijgen. voetnoot826 staatzucht: heerszucht; streckt zich uyt tót d'alderachterste' erven: houdt de belangen van de verste nakomelingen in het oog. voetnoot827 óir: erfgenaam. voetnoot829 onderwindt: het doortastende ondernemen. voetnoot831 stóut bestaan: stoutmoedige onderneming. voetnoot833 gezin: dienaars. voetnoot834 schick: neme maatregelen; op zyn geweer te passen: voor bewapening te zorgen. voetnoot835 kom: conjuctief. voetnoot837 laghen: bedekte aanslagen, vgl. hinderlaag. voetnoot838 overdraghen: overbrengen. voetnoot839 balstuurige geluck: wispelturige fortuin; batser: genit. afhankelijk van wat, bats: hard (oorspr. trots, brutaal, een woord uit Saks. streken, maar ook bij Bredero). voetnoot840 weerspannigh: tegenwerkend. voetnoot841 doet...hóón: de spot drijft met. voetnoot843 t' ontyd: ontijdig. voetnoot845 's konings óór gewin: de koning mij het oor leent; overstelpen: overweldigen. voetnoot846 afgrondt: hel; bet niet: niet beter. voetnoot847 raas ick: verlies ik mijn verstand; mie, in vs. 878 miede: tijding, oorspr. loon voor het brengen van nieuws. voetnoot848 batser: hier comparativus vgl. vs. 839; nie: nimmer. voetnoot851 ontstack: vloog in brand; aanvaardt: aangevat. voetnoot852 hoe leidt hy 't over nu: wat is nu zijn voornemen. voetnoot853 waar 't hem herkomt: waar het voor hem vandaan komt; óft: samengevallen met of, vgl. vs. 863. voetnoot854 denck op overlast te weeren: er bedacht op moet zijn gewelddadig optreden af te weren. voetnoot855 suffens tydt: tijd om te dralen, een dergel. constructie vs. 867: porrens nóódt. voetnoot856 randen aan: aanspreken. voetnoot857 onvertsaaght: onverschrokken. voetnoot858 dat ick 's met u verstae: dat ik hierover met u gesproken heb; verbaasden: ontsteld, verbijsterd. voetnoot859 schick: zorg er voor; te komen vóórts: voor de dag te komen. voetnoot860 stóffeert: siert op; uytspraack: woorden. voetnoot861 hatelyck: afkeer inboezemend, op 't hatelyckst: op de ongunstigste wijze. voetnoot864 De vórsten achterhóudt: de prins en de prinses ophoudt. voetnoot864 bezórghen: zorg dragen voor. voetnoot865 heeft...in: vergt. voetnoot866 vergissen: verkeerd berekenen. voetnoot867 porren: bespoedigen. voetnoot868 'er om geschickt: (naar hen) een boodschap gezonden. voetnoot869 verbaastheidt: ontsteltenis.* voetnoot870 draghen: brengen. voetnoot873 ten quaden bode: ongeluksbode. voetnoot874 Vgl. Seneca, Agamemnon, 419-420: Ex-prome... dubia plus torquent mala; quaden: rampen. voetnoot875 beteutert: ontdaan, in de zeventiende eeuw nog niet familiaar. voetnoot877 waarlyck: inderdaad; dit vers is proleptisch obj. bij breng in vs. 878. voetnoot878 miede: vgl. vs. 847. voetnoot879 dan: maar; begeckt: bespot.* voetnoot880 versmaadt: geminacht; hy: nl. 's hemels wil. voetnoot881 en: te verbinden met spaart in vs. 884; latende' haren lóóp vol uyt rennen: tot het uiterste haar vrije loop latende. voetnoot882 de bóze: meerv.; heel: geheel en al. voetnoot883 de verweende: (door voorspoed) overmoedige, (Mnl. verweent: weelderig) meerv.; bet: des te beter; de smaack der droefheidt: de smaak van het leed. voetnoot885 Zyn en des konings leedt: het leed (d.i. de hoon door de valse eed) hem en de koning aangedaan; dees': nl. de Hemel, te verbinden met heeft in vs. 887. voetnoot887 dubbelde: dubbelhartige. voetnoot888 lóze: listige (ongunstig). voetnoot889 verklaarde: aan het licht bracht. voetnoot891 hier af: hier van. voetnoot892 halssterck: halsstarrig. voetnoot893 rust zich: rust zich toe; overlast: geweld, vijandelijke aanval. voetnoot894 die...enz.: staat proleptisch, overgang naar condit. functie; zyn' ouders zelf: zelfs zijn ouders. voetnoot895 opspraack: beschuldiging (vgl. in opspraak brengen). voetnoot896 ontzigh van: eerbied voor; overkomen: te boven gekomen (ironisch). voetnoot897 reghts getróóst: terwijl hij kan vertrouwen op het recht; geweldt: wapengeweld; zich styven: zijn positie versterken. voetnoot899 gesuckelt: getreuzeld, getalmd. voetnoot901 reuckelóze: dat zich niet om de consequenties van zijn handelen bekommert. voetnoot902 tróón': verlokke; vryjicheidt: voorspiegeling van vrijheid. voetnoot903 kerf: doorsnijde, verijdele; spoêgh: spoedig. voetnoot904 vaar: gevaar; is 't maar: drukt opt.-du-bit. modaliteit uit. voetnoot905 lanterfanten: eigenl. doelloos rondlopen, hier treuzelen. voetnoot906 verzien: voorzien; trauwanten: trawanten, volgelingen, krijgslieden (volks-etymologisch onder invloed van trouw). voetnoot907 geweer: wapenrusting; hópman: aanvoerder (uit Hgd. Hauptmann); draaght de zy: staat aan de zijde van. voetnoot909 gebieden: aanvoeren. voetnoot910 gasten: mannen. voetnoot912 datelyck: uit dâtlyck: dadelijk; stel: neem. voetnoot913 nut: geschikt, in staat. voetnoot914 make zich: begeve zich; schie: (optat.) geschiede. voetnoot915 jongen: schildknaap. voetnoot918 allyckwel: toch. voetnoot919 dat uyt: daartoe, eigenl. in die richting voetnoot920 onrechtbaar: dat (door de omstandigheden: burgeroorlog) buiten het recht valt, of: dat rechtens niet te verdedigen is. voetnoot921 drockheidt: drukte. voetnoot924 aanvaart: ter hand genomen. voetnoot925 af te leggen...vallen niet even goedt: niet even gemakkelijk af te leggen zijn. voetnoot927 dulheidt: dolheid, verdwazing. voetnoot928 op doet wellen uw gemoên: uw hartstochten in beroering brengt. voetnoot930 onvoorzightigh: zonder vooruit te zien, na te denken. voetnoot932 Helgeesten: demonen; bezet: bezeten gemaakt. voetnoot933 zóudt wel wezen: zou het soms zijn; quaê verstandelheên: slechte vermoedens, boze inblazingen. voetnoot936 by: door. voetnoot938 op eighen bloedt gehist: tegen de eigen familie opgezet. voetnoot939 hóóghgesworen: plechtig gezworen. voetnoot941 hófgezin: de hovelingen, hofhouding. voetnoot944 schelmerijekleên: dekmantel van schelmerij. voetnoot945 gepronckt van praat en van gelaat: zich verbergende achter de schone schijn van woorden en optreden. voetnoot946 oneens van hart en van aanschyn: waarbij de gezindheid en het uiterlijk tegenstrijdig zijn. voetnoot947 malen af: afschilderen. voetnoot949 't gram geluck: de vertoornde fortuin. voetnoot950 weet ghy uw feller niet: kent gij uw meerdere in felheid niet. voetnoot951 op een óghenblick: ineens; gevelt: neergesmeten. voetnoot953 't luck voldoende: de ons gunstig gezinde fortuin. voetnoot955 tiîgh: (Mnl. tidich, nog Fries): rijpe. voetnoot956 steken: bevinden ons; arghste: kwaadaardigste. voetnoot960 gereedt: bereidwillig. voetnoot961 voorspoedt breedt: grote voorspoed. voetnoot959-62 Vgl. Lucanus, Pharsalia I, 510: o faciles dare summa deos eademque tueri difficiles.* voetnoot962 zó byster ongereedt: zo weinig geneigd (bijster: buitensporig, in hoge mate).

Vorige Volgende

Derde bedrijf

Baeto, Burgherhart, Luidewyck, Rycheldin

Baeto, Rycheldin, Luidewyck, Burgherhart, Ot

Penta, Ot

Penta, Catmeer

Penta, Ot

Over dit hoofdstuk/artikel

lied