Met een flik in bed

[p. 133]

12

In een ouderwets boek zou staan: hij voelde zich vreemd leeg, de nacht omgaf hem als een pak vette watten; hij zweette en liep het kamp uit, waar de laatste resten van het kampvuur een lange bevende schaduw wierpen op zijn verdwijnende gestalte.

Het zou niet moeilijk zijn zo'n boek te schrijven, waarschijnlijk zou je er geld mee verdienen. Hoeveel in hun huwelijk te zelden bevredigde dames zouden in het sombere donker de held staan op te wachten als uiterlijk smeulende, maar van binnen door een afschuwelijk vuur verteerde hetaeren, want zo heette dat toen.

In het donker waarin Camiel wegloopt vind je geen vrouwen, evenmin vogels, waaraan de schrijver zou kunnen refereren als het enige gezelschap. Hij komt ook geen beekje tegen waarin de maan spiegelt, eigenlijk is het niet eens bijzonder donker. Camiel heeft ook geen wroeging of pijn in zijn ziel, eerder een smerige smaak in zijn mond, daar hoorde je vroeger die helden nooit over. Als er nu een jonge maagd de nacht uitkwam en zich aan zijn voeten vlijde, zou hij vragen of ze maagd was. Ja mijnheer. Loop dan maar door.

Krekels zingen dat het op je zenuwen slaat.

Het is een nacht om te wandelen en je voet te verzwikken; in dit halfdonker neem je op de honderd passen net één risico te veel.

Wanneer hij de geluiden van het kamp niet meer

[p. 134]

hoort, vraagt hij zich af wat dit allemaal te betekenen heeft. Hij voelt zich beetgenomen door verhalen. Hij probeert zich een jaloerse man voor te stellen in de omstandigheden van Gaston. Het lukt niet. Misschien is het belangrijker dat Gaston hem in een bepaalde ondefinieerbare stemming heeft gebracht, waarin hij aan de ene kant slecht gehumeurd is (een onbehaaglijk gevoel), aan de andere kant zich ten prooi weet aan een soort medelijden, zelfmedelijden, of machteloosheid tegenover de toestand van een ander, waaraan hij niets kan doen.

Hij zou onder geen beding dagelijks met die jongen willen omgaan. Wanneer iemand je iets wil vertellen en daar niet geheel in slaagt, omdat je nu eenmaal niet alles kunt verpakken in woorden, werkt dat irriterend.

Benauwend. Geen geluiden, ook geen lichten. Recht achter hem het kamp. Hij zal niet verdwalen. Als hij nog een kind geweest was, geloofde hij nu vast in de komst van een heks. Ik heb je nu de gave der voorspelling gegeven, mijn jongen, werp nu eens een blik in mijn kookpot. Kom nu in mijn armen. Laat mij je over je hoofd strijken. Jij bent al een grote jongen. Hier kan je moeder niet komen. Denk eens goed na, van alles kan er met haar gebeuren. Zie je haar handen al boven haar graf groeien? Dat komt omdat jij haar zo gepest hebt.

Of was het andersom: als je nou niet met je fikken van de koektrommel afblijft groeien je handen boven het graf, jongetje. En je zal je lieve

[p. 135]

moeder nog eens missen als je hand in hand met je vader staat te huilen op het kerkhof.

De opvoedingsmethoden van een vorige generatie. Welke fouten zal hij maken? Liggen ze in het genre van de gruesome of de ruimtevaart? Dat zeker niet.

Vroeger had hij buiten, in het donker, nog wel eens mooie gedachten. Poëzie zweefde als radio-activiteit door de zuurzoete nacht. Dan dacht je aan een meisje dat zou komen, maar ze kwam niet. Je dacht aan beroemdheid of aan een gedicht dat je zou schrijven. Het onzalige ogenblik dat je de woorden op papier schreef, liet ook niet op zich wachten. En je had zoveel onbewuste ervaring met inspiratie, dat je het produkt pas de volgende dag, wanneer het regende op je tentdak, herlas en verscheurde of bewerkte, en dan vergat. Hoeveel had hij in zijn jeugd geschreven? Mappen vol gedichten. Verhandelingen over het zedelijk nut van de kus. Waar zouden jongens van zeventien vandaag de dag hun verhandelingen over schrijven? Hij vermoedt over het zedelijk nut van de kus. Tenminste dat soort jongens dat niet zo'n geslaagde jeugd heeft. Omdat ze op school zitten. En omgaan met meisjes die ook huiswerk moeten maken in plaats van te banjeren over straat en al die warrige emoties aan te horen en rustig, zonder frustraties in kalmere banen te leiden. Hij had ze wel eens benijd vroeger, de timmer leerlingen die hun haar mochten laten groeien, die smalle pijpen in hun broek droegen, die een rood vest aan

[p. 136]

hadden en naar meiden floten met echte tieten en rood geverfde lippen. Meiden die geen geruite rok met een enorme veiligheidsspeld droegen, om elke belager eens flink mee te prikken, die ook geen vestjes kochten en schoenen met platte hakken. Of slagersjongens. Altijd om gelachen, stomme hond tegen gezegd, maar ondertussen elke avond moe van het leven in bed gedoken, tussen alle ellende door de woordjes repeterend voor de volgende dag.

Hij lacht om zichzelf. Soms is het prettig je verleden eens flink met de waarheid te confronteren en die waarheid is de waarheid van vandaag. Binnen de waarheid van vandaag dringt zich ook een stukje waarheid van gisteren. Gevoelloos vanavond, zodat hij een poging kan wagen dit de laatste tijd voortdurend terugkomend fenomeen te analyseren: New York heet de herinnering, stad van leven en vernieuwing, waar de Hudson stroomt en Manhattan zijn lichten laat zien. Maar geen waarlijk genot is denkbaar zonder - de figuren die allemaal de gestalte van Ada hadden gekregen en zijn kamer binnendrongen, buigend of koel, voornaam of hongerig. Wanneer hij deze analyse kon voltooien zou hij zeggen dat New York het punt was waar Ada en hij uit elkaar waren gegaan. Hij had jaren thuisgezeten, hij kende een aantal steden in Europa waar hij zich thuisvoelde, vol van de romantische gevoelens die hem in zijn jeugd op vakanties gedichten deden schrijven onder een rode, in zee verdrinkende avondzon. Later veranderen deze dingen. In oude steden

[p. 137]

vind je stukken jeugd terug, of stukken herinnering aan dingen die je niet hebt meegemaakt. Je vindt er de bewijzen van je abstract culturele bagage. Je vindt er vrouwen die uitstekend blijken te passen in de ruïnes van de oudheid. Je komt je grootvader tegen die gemengd Grieks, Romeins, Turks bloed had. Je ziet het slagschip, waarop je rondvoer door de dromen van je jeugd, als attribuut voor de film Cleopatra liggen in de haven van Ischia.

In de bloedhete vlakten van Zuid-Spanje heb je vroeger al je munten verloren die nu worden opgegraven door archeologen.

Je bent thuis in Europa als op een speelplaats voor de school.

Daarna plaatst iemand je over naar Mars. Je loopt rond op een basis waarop men gemeend heeft een park te moeten aanleggen. Je loopt beslist over grond waar je bij elke pas een vreemdeling bent. Je zult je moeten aanpassen, waarvoor vier dagen te kort zijn. Je bedenkt dat dit allemaal eigenlijk ook maar onzin is, dat het misschien komt door het heelal tussen jou en je verleden. Je bent los, je bent elders.

Op dat breukpunt, geheten New York, knapte de band met Ada. En hij begon op 0 vanuit een ander standpunt. Hij voelde zich op alle punten vernederd. Hij had een keurig stuk geschreven over de automobiel die hij niet bewonderde: de laatste middag kwam de reisleidster terug die hij naaide, want zo kan je dat het beste noemen. Ze liet hem

[p. 138]

precies alles doen waar hij zin in had. Dat was een heleboel, hoewel je deze dingen ook weer niet al te fantastisch moet voorstellen.

Hij was nu 36 jaar en bewoog zich hijgend en hollend door een crisis die nog niet geëindigd was. Ondanks Françoise. Ondanks zijn succes. Ondanks de jaloezie van Gaston, waarvan hij vroeger tijdens Ada zou hebben genoten. Het kon zijn dat hij de waarheid aangaande zichzelf aan het licht bracht. Hij had nooit op eigen kracht geleefd. Hij had zich laten verwennen, hij had gekoketteerd met zijn mogelijkheden, hij had op applaus gewacht, hij had applaus gekregen. Hij had in twee avonden twee hoeren. Hij kon zich permitteren het aanbod van een volgend meisje af te slaan. Hij kon de volgende middag zijn verzuim nog even goedmaken; in het vliegtuig had hij een verdienstelijk gesprek met de stewardess. Dit alles maakt een man tot een geweldenaar, tenminste wanneer hij al deze gebruikte kansen van tevoren overdenkt, bijvoorbeeld als hij niets te doen heeft en zich inbeeldt dat hij onweerstaanbaar is.

Het was niet goedkoop, maar onweerstaanbaar was hij. Op kosten van de maatschappij en een beetje voor rekening van de krant.

Dit is de onweerstaanbaarheid van de meeste onweerstaanbaren.

Zo was het altijd geweest. Hij had een intelligente en niet onaantrekkelijke gouvernante, verkleed als minnares.

Het hoefde niet meer.

[p. 139]

Hij heeft het gevoel dat Gaston ditzelfde probleem van het echt zijn en niet een zelf verzonnen sprookjesfiguur, vanaf een andere kant benadert. Hij, Camiel wil af van het gespeelde zelfvertrouwen. Via de manier van rijke man geeft arme in zijn goedheid. Gaston wil hem bezweren door hem te vernederen, en hij vermomt zich onbewust als bedelaar. Toch zit er iets scheef. Het is de macht die Gaston over hem uitoefent; als hij doordenkt moet hij erom lachen; het is een zielig soort macht. Hij zou wel eens willen weten waar dat alles vandaan komt. Maar je wordt toch nooit meer een ander mens. Op een gegeven dag val je terug. Hij zal nooit de gelukkigste man ter wereld worden met Françoise. Dat is niet erg. Geluk is de opeenvolging van ogenblikken.